Σταυρούλα Παντελάκη
Εκφωνήθηκε στον Ι.Ν.Κοιμήσεως Θεοτόκου Χαϊδαρίου την Κυριακή της Ορθοδοξίας (Μ.Τεσσαρακοστή 2019)
Living my way
ΟΟΔΕ
Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας μας έχει ορίσει την ημέρα της Κυριακής της Ορθοδοξίας να τιμάται η εξωτερική ιεραποστολή. Η Αποστολική Διακονία διοργανώνει εβδομάδα αφιερωμένη στην εξωτερική ιεραποστολή, η οποία ξεκινάει σήμερα και σε όλες της Μητροπόλεις της χώρας διοργανώνονται εκδηλώσεις ιεραποστολικού ενδιαφέροντος. Έντυπα μοιράζονται στις ενορίες και σε όλους τους ναούς της χώρας μας βγαίνει δίσκος και καλούνται οι πιστοί να ενισχύσουν την ιεραποστολή σε Αφρική, Ασία, Λατινική Αμερική και Ωκεανία. Μέσω της Αποστολικής Διακονίας, σε κάποιον Ορθόδοξο ιεραποστολικό σύλλογο ή απευθείας σε κάποια Ορθόδοξη Μητρόπολη του εξωτερικού μπορεί ο καθένας να συνεισφέρει από το υστέρημα της τσέπης του, αλλά από το περίσσευμα της καρδιάς του.
Κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στην παρουσία της Ορθοδοξίας ανά τον κόσμο βλέπουμε πως η Ορθοδοξία συνήθως διατηρεί ένα πιο χαμηλό προφίλ απέναντι στην δημοσιότητα και στο επίκεντρο των γεγονότων. Η αλήθεια της όμως και το μήνυμα που μεταφέρει δεν την αφήνει να χαθεί ή να παραπέσει μέσα στην πληθώρα και την δυναμικότητα άλλων φορέων ετεροδόξων ή ετεροθρήσκων.
Έτσι, αυτή τη στιγμή με πληροφορίες πολύ πρόσφατες μαθαίνουμε ότι στην Ινδία έχει πάει ιεραποστολική ομάδα προκειμένου να προετοιμάσει το βάπτισμα και την είσοδο στην Ορθοδοξία περίπου 1000 ανθρώπων, εκ των οποίων υπολογίζεται περίπου ότι οι 50-100 είναι πρώην Προτεστάντες πάστορες. Είναι ήδη βέβαια γνωστή στην Καλκούτα της Ινδίας η δράση της μοναχής Νεκταρίας, η οποία έχει φτιάξει ένα ίδρυμα για ορφανά κορίτσια, την ‘’Θεοτόκο’’, και τέσσερα σχολεία. Πριν 3-4 μήνες περίπου ξεκίνησε η ανέγερση της πρώτης Ορθόδοξης εκκλησίας στην Σαμόα, ένα κράτος αποτελούμενο από μικρά νησιά, βόρεια της Νέας Ζηλανδίας. Νέα μητρόπολη δημιουργήθηκε στην Αφρική, συγκεκριμένα στο ανατολικό Κονγκό, η Επισκοπή Κισαγκάνι.
Στην γειτονική μας Τουρκία δε όλο κι αυξάνονται οι βαπτίσεις και οι κρυπτοχριστιανοί. Όμως λόγω του κινδύνου και του φόβου της κυβέρνησης και της μουσουλμανικής κοινωνίας γενικότερα, οι πληροφορίες που φτάνουν σε μας είναι και παραμένουν ανεπίσημες. Δεν είναι τυχαίο όμως το γεγονός ότι μαθαίνονται οι λειτουργίες ιερών ναών μετά από πάρα πολλά χρόνια, η αναστήλωσή τους –έστω και υπό το πρόσχημα του πολιτιστικού ενδιαφέροντος- και η γενικότερη αναζωπύρωση του έργου των εκεί μητροπόλεων. Ακόμα, μητροπολίτες όπως οι Μεξικού Αθηναγόρας και Μπραζαβίλ και Γκαμπόν Παντελεήμων (στην χώρα δηλαδή των Πυγμαίων) δηλώνουν ότι οι ντόπιοι κάτοικοι αναζητούν από μόνοι τους την Ορθοδοξία. Κι αυτά είναι μερικά από τα πιο τρανταχτά παραδείγματα. Η Ορθοδοξία διαδίδεται όλο και μακρύτερα, όλο και περισσότερο. Είναι ελάχιστες οι χώρες πλέον στις οποίες δεν έχει φτάσει καθόλου το μήνυμα της Ορθοδοξίας.
Γιατί όμως τέτοια έμφαση να στηρίξουμε την ιεραποστολή, ακόμα και τώρα που ζούμε σε μια εποχή που κυβερνά το διαδίκτυο, η πληροφόρηση είναι πιο γρήγορη από ποτέ, οι αποστάσεις έχουν εκμηδενιστεί και θεωρητικά οι ελευθερίες του σύγχρονου ανθρώπου είναι πιο κατοχυρωμένες από ποτέ; Κι όμως… Σήμερα η ανάγκη για την ενίσχυση των Ορθοδόξων αδελφών μας στο εξωτερικό και η διακήρυξη του Ευαγγελίου σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο είναι πιο επιτακτική από ποτέ.
Πρώτα από όλα, αν και είμαστε στον 21ο αιώνα το επιθετικό Ισλάμ ακόμα προσφέρει μάρτυρες κυρίως στην Αφρική και σε χώρες της Ανατολής. Μεγάλο και τραγικό παράδειγμα η Συρία ή ακόμα και το Ιράκ, όπου οι χριστιανοί δεν τολμούν να μιλήσουν καν στις αρχές για να τους προστατεύσουν.
Η Κίνα έχει εξαπολύσει κυνήγι μαγισσών απέναντι σε οποιονδήποτε έχει ένα διαφορετικό θρήσκευμα πέρα από τις παραδοσιακές ανατολικές θρησκείες. Η μανία που δείχνει απέναντι στους Χριστιανούς, όλων των δογμάτων, είναι τρομακτική και την εκδηλώνει με φυλακίσεις, με γκρέμισμα εκκλησιών, κάψιμο σταυρών, κ.α.
Η ΜΚΟ "Ανοιχτές Πόρτες" ανακοίνωσε πως το 2018 περίπου 4300 χριστιανοί σκοτώθηκαν λόγω της πίστης τους, ανεξαρτήτως δόγματος. 245 εκατομμύρια Χριστιανοί (Ορθόδοξοι, Ρωμαιοκαθολικοί και Προτεστάντες) διώκονται καθημερινά, εννοώντας με τον όρο δίωξη είτε βιαιότητες είτε καθημερινή διακριτική καταπίεση. Σε όλο τον κόσμο 1847 εκκλησίες (διπλάσιες από ό,τι γνωρίζουμε για το 2017) δέχτηκαν επίθεση, έκλεισαν ή κάηκαν και γενικά καταστράφηκαν. Για την Ελλάδα έχουμε στοιχεία από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων για το 2017, όπου ο αριθμός αυτός ανέρχεται στις 537, εκ των οποίων οι 525 είναι ναοί της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Πάλι σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος οι επιθέσεις ήταν αυξημένες.
Τι γίνεται στον υπόλοιπο δυτικό κόσμο; Εκεί υπάρχει ίσως μεγαλύτερη δίψα για την Ορθοδοξία. Η Δύση έχει φτάσει σε ένα πνευματικό τέλμα, βρίσκεται στην ανάγκη του επαναπροσδιορισμού των αξιών της, με τον υλισμό και τον ατομισμό να γίνονται το κέντρο της κοσμοθεωρίας του σύγχρονου ανθρώπου. Σίγουρα κι η οικονομική κρίση ανέδειξε ένα μεγάλο πνευματικό κενό. Είναι απίστευτο να διαβάζει κανείς ειδήσεις που αναφέρουν για την αύξηση των wiccans (ουσιαστικά μάγων), για τους ιερείς που προβαίνουν σε ριζοσπαστικές λύσεις προκειμένου να αυξήσουν το ποίμνιό τους και κάνουν εκπτώσεις σε θέματα όπως οι εκτρώσεις ή διοργανώνουν ειδικές λειτουργίες για τους ομοφυλόφιλους, κτλ. και γενικότερα ο Χριστιανισμός να παίρνει μια φθίνουσα πορεία στην ζωή των δυτικών.
Μια συγκινητική φωτογραφία, που φανερώνει πως η Ορθοδοξία ενώνει τους ανθρώπους. Ο επίσκοπος Μπουρούντι και Ρουάντας της Αφρικής Ιννοκέντιος στον Καύκασο, σε επίσκεψή του στη Γεωργία, την ημέρα εορτής της αγίας Νίνας της Ισαποστόλου και Φωτίστριας της Γεωργίας (από εδώ).
Σε όλα αυτά η Ορθοδοξία έχει μια απάντηση και μια λύτρωση να προσφέρει. Αν μη τι άλλο, έχουμε έναν θησαυρό να μοιραστούμε. Δεν είναι ένα κεκτημένο που το κρατάμε πεισματικά για μάς.
Κι ενώ η Εκκλησία μας σήμερα τιμάει και προβάλλει το θαυμαστό έργο της εξωτερικής ιεραποστολής, ας μην ξεχνάμε πόσο σημαντική είναι και η εσωτερική ιεραποστολή, δηλαδή ο επιτακτικός επανευαγγελισμός των ήδη βαπτισμένων Ορθοδόξων, ή οι υπόλοιποι Έλληνες ετερόδοξοι χριστιανοί που ανήκουν είτε στην Ρωμαιοκαθολική εκκλησία, είτε σε κάποια από τις άπειρες προτεσταντικές ομάδες κι ακόμα χειρότερα σε κάποια από τις εξίσου άπειρες σέκτες ανατολικής επιρροής.
Ο αείμνηστος καθηγητής της Ιεραποστολικής στην Θεολογική σχολή Αθηνών Ηλίας Βουλγαράκης έλεγε ότι: "Η ιεραποστολή δεν είναι μόνο θέμα των ιεραποστόλων αλλά και όλων των πιστών τόσο στο σύνολό τους ως Εκκλησίας, όσο και καθενός ξεχωριστά." Ο καθένας μας λοιπόν είναι εν δυνάμει ιεραπόστολος.
Είναι κατανοητό βέβαια πως πολλοί από εμάς εδώ θα νιώθουμε αδύναμοι ή ανίκανοι να συνεισφέρουμε σε αυτό το μεγάλο έργο που δεν τελειώνει ποτέ. Είναι έτσι όμως; Τι πιο εύκολο για να δικαιολογηθεί κανείς να πει ότι δεν μπορεί να ταξιδέψει, δεν μπορεί να αφήσει τις υποχρεώσεις του, δεν ξέρει να μιλάει ξένες γλώσσες, κτλ, κτλ. Ή και πάλι είναι αρκετό να συνεισφέρουμε οικονομικά όσο κι όσοι μπορούμε μια φορά το χρόνο; Όχι, φυσικά. Ο Θεός όμως έχει προικίσει τον καθένα μας με κάποιο τάλαντο: Ο χρόνος που ’χουμε στην επίγεια ζωή και η δυνατότητα για προσευχή είναι τα βασικότερα και κάτι που κατέχουμε όλοι. Είναι υποχρέωση και καθήκον του κάθε χριστιανού να βάλει σε λειτουργία τα τάλαντα που του έχει δώσει ο Θεός και να τα αξιοποιήσει γι’ αυτό τον σκοπό. Και όλα μπορούν να αξιοποιηθούν! Είτε είναι η δίψα για μελέτη, είτε είναι το χάρισμα της προσφοράς, είτε είναι η αγάπη κι η προσευχή. Ειδικά αυτά τα δύο που οφείλουμε να καλλιεργούμε όλοι μας.
Το ύψιστο όμως μέσο της ιεραποστολής μετά την προσευχή είναι η διακονία. Αυτή άλλωστε μαζί με την διακριτική στάση των Ορθοδόξων ιεραποστόλων ήταν κι είναι η ειδοποιός διαφορά έναντι των προτεσταντών και των παπικών ιεραποστόλων. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα κατ’ εμέ είναι η Γερόντισσα Γαβριηλία, μια ορθόδοξη μοναχή που πέρα από τον πνευματικό της πλούτο στις αποσκευές της είχε και την τέχνη της φυσιοθεραπείας. Με αυτή ταξίδευε σε όλο τον κόσμο και κυρίως στην Ινδία. Έλεγε λοιπόν ‘’Through the feet to the heart’’ , μέσω των ποδιών δηλαδή στην καρδιά, εννοώντας πως με τις μαλάξεις που τους έκανε στα πόδια –αντιμετώπιζε κυρίως περιστατικά λεπρών που υπέφεραν από πόνους στα άκρα- έφτανε να τους αγγίξει και βαθύτερα.
Είναι πολύ γνωστή και η αποστομωτική απάντηση που έδωσε σε ξένο ιεραπόστολο που την μάλωσε, γιατί δεν μάθαινε να μιλάει την τοπική γλώσσα, κι εκείνη του απάντησε πως μιλάει πέντε: <<Η πρώτη είναι το χαμόγελο, η δεύτερη είναι τα δάκρυα, η τρίτη είναι το άγγιγμα, η τέταρτη είναι η προσευχή, η πέμπτη είναι η αγάπη. Με αυτές τις πέντε γλώσσες γυρίζεις όλη τη γη και όλος ο κόσμος είναι δικός σου. Όλους τους αγαπάς το ίδιο. Ασχέτως θρησκείας και έθνους. Ασχέτως με όλα. Παντού υπάρχουν άνθρωποι του Θεού. Και δεν ξέρεις αυτός που βλέπεις σήμερα, αν αύριο δε θα είναι ο Άγιος… >> Αυτό που έκανε εκείνη βέβαια ήταν κάτι μοναδικό και δεν συστήνεται σε όλους. Ο βίος της όμως μας έδωσε μαθήματα, τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν στην καθημερινότητά μας: στο σπίτι μας, στην γειτονιά μας, στην ενορία μας κι έπειτα όλο και παραπέρα.
Πριν ολοκληρώσω θα ήθελα να κάνω και μια μικρή αναφορά με το νέο φαινόμενο της εποχής μας, όπου η ιεραποστολή χτυπάει την πόρτα μας. Χιλιάδες οικονομικοί μετανάστες και πρόσφυγες πολέμου καταφθάνουν στην χώρα μας καθημερινά. Πλέον κάποιοι από αυτούς μένουν και στις γειτονιές μας. Δίνεται έτσι η δυνατότητα μέσω της προσφοράς και της διακονίας στους κατατρεγμένους να τους δείξουμε τον πνευματικό πλούτο που κρύβει αυτή η χώρα και να τους προσφέρουμε σανίδα σωτηρίας σε κάθε επίπεδο. Ας μην ξεχνάμε πως αυτό που εμείς τώρα βλέπουμε ως κάτι δικό μας που αρνούμαστε να το μοιραστούμε, στο Βυζάντιο ήταν δεδομένο το εντελώς αντίστροφο. Ας δοκιμάσουμε με τον τρόπο που μας υποδεικνύει η πίστη μας να τους προσεγγίσουμε και ο Κύριος θα φροντίσει για όλα τα υπόλοιπα.
Θα ήθελα να κλείσω με ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο Βίος και Λόγοι Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου με τα λόγια του ίδιου του Αγίου Πορφυρίου για το πώς πρέπει ο καθένας μας να βλέπει και να αντιμετωπίζει την ιεραποστολή:
“Να είμαστε ζηλωτές. Ζηλωτής είναι εκείνος που αγαπάει ολόψυχα τον Χριστό και στο όνομά Του διακονεί τον άνθρωπο. Αγάπη στον Θεό και στους ανθρώπους, αυτό είναι ζευγάρι, δεν χωρίζει. Πάθος, πόθος, δάκρυα, με κατάνυξη, όχι σκόπιμα. Όλα από καρδιά!
Ο φανατισμός δεν έχει σχέση με τον Χριστό. Να είσαι χριστιανός αληθινός. Τότε κανένα δεν θα παρεξηγείς, αλλά “η αγάπη σου πάντα θα στέγει”. Και στον αλλόθρησκο, χριστιανός. Δηλαδή να τον τιμάς, άσχετα με τη θρησκεία του, με έναν ευγενικό τρόπο. Μπορείς να περιποιηθείς έναν οθωμανό, όταν έχει ανάγκη, να του μιλήσεις, ν' αναστραφείς μαζί του. Να υπάρχει σεβασμός της ελευθερίας του άλλου. Όπως ο Χριστός ίσταται επί την θύραν και κρούει, χωρίς να την παραβιάζει, αλλά περιμένει την ψυχή μόνη της κι ελεύθερα να Τον δεχτεί, έτσι κι εμείς να στεκόμαστε μπροστά στην κάθε ψυχή.
Στην ιεραποστολική προσπάθεια να υπάρχει λεπτός τρόπος, ώστε οι ψυχές να δέχονται ό,τι προσφέρουμε -λόγια, βιβλία- χωρίς ν' αντιδρούν. Και κάτι ακόμη. Λίγα λόγια. Τα λόγια ηχούν στ' αυτιά και εκνευρίζουν πολλές φορές. Η προσευχή και η ζωή έχουν απήχηση. Η ζωή συγκινεί, αναγεννά και αλλοιώνει, ενώ τα λόγια μένουν άκαρπα. Η καλύτερη ιεραποστολή γίνεται με το καλό μας παράδειγμα, την αγάπη μας, την πραότητά μας.
Στις συζητήσεις, λίγα λόγια για τη θρησκεία και θα νικήσετε. Αφήστε εκείνον που έχει άλλη γνώμη να ξεσπάσει, να πει, να πει… Να αισθανθεί ότι έχει να κάνει μ' έναν ήρεμο άνθρωπο. Να επιδράσετε με την καλοσύνη σας και την προσευχή σας κι έπειτα του μιλάτε λίγο. Δεν κάνετε τίποτε, αν τα πείτε έντονα, αν του πείτε, παραδείγματος χάριν, “είπες ψέμα!”. Και τι θα βγει; Είστε “ως πρόβατα εν μέσω λύκων”. Τι να κάνετε; Ν' αδιαφορείτε εξωτερικά, αλλά να προσεύχεσθε μέσα σας. Να είστε έτοιμοι, καταρτισμένοι, με παρρησία, αλλά και με αγιότητα, πραότητα, προσευχή.
“Με τη σιωπή, την ανοχή και την προσευχή ωφελούμε τον άλλον μυστικά”
“Όταν βλέπουμε τους συνανθρώπους μας να μην αγαπούν τον Θεό, στενοχωρούμαστε. Με τη στενοχώρια δεν κάνουμε απολύτως τίποτε. Ούτε και με τις υποδείξεις. Ούτε αυτό είναι σωστό. Υπάρχει ένα μυστικό, αν το καταλάβουμε, θα βοηθήσουμε.
Το μυστικό είναι η προσευχή μας, η αφοσίωσή μας στον Θεό, ώστε να ενεργήσει η χάρις Του. Εμείς, με την αγάπη μας, με τη λαχτάρα μας στην αγάπη του Θεού, θα προσελκύσουμε την χάρη, ώστε να περιλούσει τους άλλους, που είναι πλησίον μας, να τους ξυπνήσει, να τους διεγείρει προς τον θείο έρωτα. Ή, μάλλον, ο Θεός θα στείλει την αγάπη Του να τους ξυπνήσει όλους.
Ό,τι εμείς δεν μπορούμε, θα το κάνει η χάρις Του. Με τις προσευχές μας θα κάνουμε όλους άξιους της αγάπης του Θεού.
Να γνωρίζετε και το άλλο. Οι ψυχές οι πεπονημένες, οι ταλαιπωρημένες, που ταλαιπωρούνται από τα πάθη τους, αυτές κερδίζουν πολύ την αγάπη και την χάρη του Θεού. Κάτι τέτοιοι γίνονται άξιοι και πολλές φορές εμείς τους κατηγορούμε.
Θυμηθείτε τον Απόστολο Παύλο, τι λέει: “Ού δε επλεόνασεν η αμαρτία, υπερπερίσσευσεν η χάρις”.
Όταν το θυμάστε αυτό, θα αισθάνεσθε ότι αυτοί είναι πιο άξιοι κι από σας και από μένα. Τους βλέπουμε αδύνατους, αλλά όταν “ανοίξουνε” στον Θεό, γίνονται πλέον όλο αγάπη κι όλο θείο έρωτα. Ενώ είχανε συνηθίσει αλλιώς, τη δύναμη της ψυχής τους τη δίνουν μετά όλη στον Χριστό και γίνονται φωτιά από αγάπη Χριστού. Έτσι λειτουργεί το θαύμα του Θεού μέσα σε τέτοιες ψυχές, που λέμε “πεταμένες”.
Είναι ένα είδος προβολής του εαυτού μας να επιμένουμε να γίνουν οι άλλοι καλοί. Στην πραγματικότητα, θέλουμε εμείς να γίνουμε καλοί κι επειδή δεν μπορούμε, το απαιτούμε απ' τους άλλους κι επιμένουμε σ' αυτό. Κι ενώ όλα διορθώνονται με την προσευχή, εμείς πολλές φορές στενοχωρούμεθα κι αγανακτούμε και κατακρίνουμε.
Η αγάπη να είναι μόνο εν Χριστώ. Για να ωφελήσεις τους άλλους, πρέπει να ζεις μέσα στην αγάπη του Θεού. Αλλιώς δεν μπορείς να ωφελήσεις τον συνάνθρωπό σου. Δεν πρέπει να βιάζεις τον άλλο. Θα έλθει η ώρα του, θα έλθει η στιγμή, αρκεί να προσεύχεσαι γι' αυτόν. Με τη σιωπή, την ανοχή και κυρίως με την προσευχή ωφελούμε τον άλλον μυστικά.
Ν' αγωνιζόμαστε να στέλνουμε την αγαθή μας διάθεση”
“Να έχουμε αγάπη, πραότητα, ειρήνη, Έτσι βοηθάμε τον συνάνθρωπό μας, όταν κυριεύεται απ' το κακό. Μυστικά ακτινοβολεί το παράδειγμα, όχι μόνο όταν ο άλλος είναι παρών, αλλά κι όταν δεν είναι. Ν' αγωνιζόμαστε να στέλνουμε την αγαθή μας διάθεση. Ακόμη και λόγια όταν λέμε για τη ζωή του άλλου, που δεν την εγκρίνουμε, αυτός το καταλαβαίνει και τον απωθούμε. Ενώ αν είμαστε ελεήμονες και τον συγχωρούμε, τον επηρεάζουμε -όπως τον επηρεάζει και το κακό- κι ας μη μας βλέπει.
Να μην αγανακτούμε μ' εκείνους που είναι βλάσφημοι, αντίθεοι, διώκτες κ.λ.π. Η αγανάκτηση κάνει κακό. Τα λόγια τους, την κακία τους να μισήσουμε, τον άνθρωπο, όμως, που τα είπε να μην τον μισήσουμε, ούτε ν' αγανακτήσουμε εναντίον του. Να προσευχηθούμε γι' αυτόν. Ο χριστιανός έχει αγάπη και ευγένεια και φέρεται ανάλογα.
Εγκράτεια της γλώσσης -μέγα πράγμα! Κατά ένα μυστικό τρόπο, η σιωπή ακτινοβολεί στον πλησίον.
Συμπλήρωμα
Αδελφότητα Ορθοδόξου Εξωτερικής Ιεραποστολής
Διορθόδοξο Ιεραποστολικό Κέντρο «Πορευθέντες»
Ιεραποστολικός Σύνδεσμος «άγ. Κοσμάς ο Αιτωλός»
Διαδικτυακή Ιεραποστολική Ομάδα "Η Μαρτυρία του Χριστού στα σύγχρονα έθνη"
Orthodox Christian Mission Center (ΗΠΑ)
Ορθόδοξη Ιεραποστολή
Στον ορθόδοξο αμπελώνα της Αφρικής
Ιστότοπος για τους Αφρικανούς αγίους
Ουγκάντα – Κένυα: Η συμβολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Αφρικής
Πρωτοπόροι Έλληνες Ιεραπόστολοι στην Αφρική
π. Κοσμάς Γρηγοριάτης, ο Φίλος & Φωτιστής της Αφρικανικής Γης
Ιερείς της Μαύρης Αφρικής και 10 Ιεραποστολικά Βίντεο
Ο Χριστός στην Αφρική
Επιστολή ορθόδοξου χριστιανού προς τους αδελφούς μας Ινδιάνους
Ορθόδοξες ρίζες στη Δύση
Ορθοδοξία στη Σκανδιναβία
Ορθόδοξοι άγιοι στις χώρες της Δύσης - Η Ορθοδοξία στους σύγχρονους δυτικούς λαούς
Ο Χριστός στην Ασία
Ο Χριστός στα βάθη της Ασίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου