ΝΕΚΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ: Ο ευαγγελιστής Λουκάς εικονιζόμενος ως γιατρός (απεικόνιση του 7ου αι. μ.Χ.)

Πέμπτη 17 Οκτωβρίου 2019

Ο ευαγγελιστής Λουκάς εικονιζόμενος ως γιατρός (απεικόνιση του 7ου αι. μ.Χ.)

Με την ευκαιρία της εορτής του, 18 Οκτωβρίου

Πρωτοείδα την εικόνα στον Α΄ Τόμο της Κρητικής Παρακλητικής του αρχιμανδρίτη π. Χρυσόστομου Παπαδάκη, όπου περιλαμβάνεται και παρακλητικός κανόνας προς τον άγιο ευαγγελιστή Λουκά, λόγω του περάσματός του από την Κρήτη μαζί με τον απόστολο Παύλο.

Τώρα, αναζητώντας, τη βρήκαμε και εδώ. Προέρχεται από την κατακόμβη Commodilla στη Ρώμη (εποχή Ορθοδοξίας φυσικά, πριν το Σχίσμα) και ο άγιος απεικονίζεται ως γιατρός, με μια τσάντα που περιέχει ιατρικά εργαλεία (τα λευκά ενδύματα ίσως είναι γενικά στις τοιχογραφίες της κατακόμβης και δεν υπαινίσσονται την ιατρική του ιδιότητα).
Εδώ βλέπουμε και ένα άρθρο στα ιταλικά για τους αγίους μάρτυρες Felice και Adautto που συνδέονται άμεσα με την κατακόμβη, ενώ εδώ άλλες τοιχογραφίες (και οι συγκεκριμένες). Φαίνεται επίσης η απεικόνιση των μαρτύρων με λευκά ενδύματα, προφανώς κατά το Αποκάλυψις, κεφ. 7, στ. 14, που γράφει ότι οι μάρτυρες "λεύκαναν τις στολές τους στο αίμα του Αρνίου", δηλ. του Ιησού Χριστού.

Με την ευκαιρία, δημοσιεύουμε και αυτή την τοιχογραφία, πάλι από κατακόμβη της Ρώμης (ομολογώ ότι δεν ξέρω από ποιαν), η οποία φαίνεται να παριστάνει ένα "μάθημα ανατομίας" και χρονολογείται στον 4ο αι. μ.Χ.
Το σχόλιο συνδέει την απεικόνιση με το κατά Λουκάν ευαγγέλιο, κεφ. 8, στίχ. 17, όπου λέει:

"Ου γαρ έστι κρυπτόν ό ου φανερόν γενήσεται, ουδέ απόκρυφον ό ου γνωσθήσεται και εις φανερόν έλθη" (διότι δεν υπάρχει κρυφό που δεν θα γίνει φανερό, ούτε απόρρητο που δεν θα γίνει γνωστό και δεν θα αποκαλυφθεί).

Εδώ βέβαια ο Κύριος προφανώς αναφέρεται στις πνευματικές και ηθικές πτυχές της ζωής του ανθρώπου, αλλά μου φάνηκε ενδιαφέρουσα η σύνδεση του στίχου με το εσωτερικό του ανθρώπινου σώματος και η χρήση του για την καταξίωση της ανατομίας, που είναι γνωστό ότι ο σκοταδιστικός (& αιρετικός) μεσαίωνας την απαγόρευε...

Ας πάρουμε τώρα ορισμένα στοιχεία από αυτό το άρθρο, όπου επίσης δημοσιεύεται η εικόνα από την κατακόμβη:
Ο πρώτος χριστιανός γιατρός, ο άγιος απόστολος και ευαγγελιστής Λουκάς, είναι ένας άγιος που γιορτάζεται με ιδιαίτερη αγάπη από τους ευσεβείς χριστιανούς στις 18 Οκτωβρίου. Ο άγιος – όπως είπαμε – ήταν γιατρός στο επάγγελμα, φίλος και συνεργάτης του αποστόλου Παύλου. Πιθανώς ήταν ένας από τους εβδομήντα αποστόλους του Κυρίου, τους οποίους μόνον αυτός αναφέρει, και ίσως ταυτίζεται με τον ένα από τους δύο μαθητές που συνάντησαν τον αναστάντα Ιησού στο δρόμο προς Εμμαούς, επεισόδιο που επίσης καταγράφει λεπτομερώς μόνον ο ευαγγελιστής Λουκάς.
Είναι ο συγγραφέας δύο από τα ωραιότερα και πιο συναρπαστικά βιβλία της Αγίας Γραφής, του κατά Λουκάν ευαγγελίου και των Πράξεων των Αποστόλων (που αφηγούνται στις περιπέτειες των πρώτων χριστιανών). Στο ευαγγέλιό του διασώζει πολλά στοιχεία για τη γέννηση και τα παιδικά χρόνια του Ιησού Χριστού, καθώς και τις εμφανίσεις Του μετά την ανάσταση και τη ανάληψή Του, ενώ είναι ο μόνος ευαγγελιστής που αναφέρεται στον ευαγγελισμό της Θεοτόκου και στη γέννηση του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.
Κατά την αρχαία παράδοση της Εκκλησίας, είναι ο πρώτος που ζωγράφισε τη Θεοτόκο και η αγία μορφή της έχει φτάσει ώς εμάς από αρχαίες προσωπογραφίες της, που ζωγράφισε ο ευαγγελιστής Λουκάς. Μάλιστα, κατά την παράδοση, κάποιες ιστορικές και θαυματουργές εικόνες της Θεοτόκου που σώζονται ώς τις μέρες μας, είναι έργα του ευαγγελιστή Λουκά. (...)

Πρέπει όμως να αναφέρουμε ότι μία μέρα πριν τον άγιο Λουκά (στις 17 Οκτωβρίου) γιορτάζουν πέντε άλλοι άγιοι γιατροί, οι άγιοι Κοσμάς, Δαμιανός, Λεόντιος, Άνθιμος και Ευπρέπιος, που ήταν αδέρφια μεταξύ τους, Άραβες, Ανάργυροι, δηλαδή γιατροί που δεν έπαιρναν αργύρια (χρήματα) από τους ασθενείς. Έζησαν στις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ. (γύρω στο 300 μ.Χ.) και συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και σταυρώθηκαν από τους Ρωμαίους την εποχή του αυτοκράτορα Διοκλητιανού.
Οι Άραβες αυτοί χριστιανοί άγιοι γιατροί εορτάζονταν ιδιαίτερα στο Βυζάντιο και είναι ένα από τα τρία ζεύγη των αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού, με συνώνυμους τους αγίους με τα όμοια ονόματα που έζησαν στη Ρώμη (1 Ιουλίου, 3ος αιώνας μ.Χ.) και εκείνους που έζησαν στη Μικρά Ασία (1 Νοεμβρίου). Εδώ βέβαια έχουμε πέντε αδελφούς, που μόνον οι δύο έχουν αυτά τα ονόματα.

Η παρουσία όλων αυτών των αγίων γιατρών στο εορτολόγιο της Εκκλησίας μας (και πολλών άλλων, όπως οι άγιοι Παντελεήμων, Κύρος και Ιωάννης, ο άγιος Ζηνόβιος, οι αγίες γιάτρισσες Ερμιόνη, Ζηναΐδα και Φιλονίλλα – όλες του 1ου αιώνα μ.Χ.! – κ.ά.) ασφαλώς έχει πολλά να πει για την αυθεντική στάση του χριστιανισμού απέναντι στην ιατρική και στην επιστήμη γενικότερα, αλλά και πολλά μηνύματα να προσφέρει για την ηθικά σωστή συμπεριφορά των γιατρών (διαχρονικά και στην εποχή μας) προς τους ασθενείς τους. Ο 20ός αιώνας βέβαια έδωσε άλλον ένα μεγάλο άγιο γιατρό, τον άγιο Λουκά της Κριμαίας, που γιορτάζει στις 11 Ιουνίου και όλη η ζωή του ήταν μια προσφορά αγάπης στο συνάνθρωπο, συχνά μάλιστα υπό συνθήκες διωγμού και εξορίας.
Ναός του αγίου ευαγγελιστή Λουκά βρίσκεται και στο χώρο του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου στο Ηράκλειο [και στο Νοσοκομείο του Ρεθύμνου - και σε άλλα νοσοκομειακά ιδρύματα ασφαλώς].

Οι άγιοι Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός και ο άγιος ευαγγελιστής Λουκάς (ως ιατρός). Σύγχρονη τοιχογραφία στο παρεκκλήσιο του αγίου Λουκά, στο Νοσοκομείο Ρεθύμνου.