ΝΕΚΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ: Σερβία: αφιέρωμα (μέρος Α΄: γενική εισαγωγή, κλίμα και περιβάλλον)

Η Σερβία (σερβικά: Србија / Srbija, προφέρεται Σρμπίγια), επίσημα Δημοκρατία της Σερβίας (σερβικά: Република Србија/Republika Srbija, προφέρεται Ρεπούμπλικα Σρμπίγια), είναι κυρίαρχο κράτος, που βρίσκεται στο σταυροδρόμι της Κεντρικής και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, καταλαμβάνοντας το νότιο τμήμα της Πεδιάδας της Παννονίας και τα κεντρικά Βαλκάνια. Σε σχέση με τη μικρή έκτασή της είναι μια ποικιλόμορφη χώρα, που διακρίνεται από ένα μεταβατικό χαρακτήρα και βρίσκεται πάνω σε πολιτιστικά, γεωγραφικά, κλιματικά και άλλα σύνορα. Η Σερβία είναι μεσόγεια και συνορεύει με την Ουγγαρία στα βόρεια, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία στα ανατολικά, την πΓΔΜ στα νότια, την Κροατία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη στα δυτικά και το Μαυροβούνιο στα νοτιοδυτικά. Διεκδικεί επίσης σύνορα με την Αλβανία μέσω της διαφιλονικούμενης περιοχής του Κοσσυφοπεδίου. Η Σερβία αριθμεί περίπου 7 εκατομμύρια κατοίκους και η πρωτεύουσά της, το Βελιγράδι, κατατάσσεται μεταξύ των μεγαλύτερων πόλεων της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Μετά τις Σλαβικές μεταναστεύσεις προς τα Βαλκάνια από τον 6ο αιώνα και μετά οι Σέρβοι ίδρυσαν αρκετά κράτη κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα. Το Βασίλειο της Σερβίας αναγνωρίστηκε από τη Ρώμη και τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το 1217. Έφτασε στο αποκορύφωμά του το 1346 ως σχετικά βραχύβια Σερβική Αυτοκρατορία. Στα μέσα του 16ου αιώνα ολόκληρη η σύγχρονη Σερβία είχε προσαρτηθεί από τους Οθωμανούς, που κατά καιρούς διακόπτονταν από την Αυτοκρατορία των Αψβούργων, που άρχισε να επεκτείνεται προς την Κεντρική Σερβία από το τέλος του 17ου αιώνα, διατηρώντας σταθερή βάση στη σημερινή Βοϊβοντίνα.
Στις αρχές του 19ου αιώνα η Σερβική Επανάσταση εγκαθίδρυσε το έθνος-κράτος ως την πρώτη συνταγματική μοναρχία της περιοχής, που στη συνέχεια επεξέτεινε το έδαφός του.
Μετά τη Σερβική νίκη στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την εν συνεχεία συνένωση με το Μαυροβούνιο, την απελευθέρωση της Βοσνίας και της Βοϊβοντίνας από τους Αψβούργους με το Βασίλειο της Σερβίας, η χώρα συνίδρυσε το Βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων, αργότερα Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας, με τους Σλοβένους και τους Κροάτες, απελευθερώνοντάς τους από την Αυτοκρατορία των Αψβούργων. Η χώρα βρέθηκε σε διάφορα πολιτικά σχήματα μέχρι τους Γιουγκοσλαβικούς πολέμους της δεκαετίας του 1990. Ετσι η Σερβία σχημάτισε μια ένωση με το Μαυροβούνιο το 1992, που διαλύθηκε το 2006, όταν η Σερβία έγινε και πάλι ανεξάρτητη χώρα. Το 2008, το κοινοβούλιο του Κοσσυφοπεδίου, νότιας επαρχίας της Σερβίας με Αλβανική εθνοτική πλειοψηφία, διακήρυξε την ανεξαρτησία, με ανάμεικτες αντιδράσεις από τη διεθνή κοινότητα.

Η Σερβία είναι μέλος του ΟΗΕ, του Συμβουλίου της Ευρώπης, του ΟΑΣΕ, του ΟΣΕΠ, και της ΚΕΣΕΕ. Υποψήφια για μέλος της ΕΕ από το 2012, η Σερβία διαπραγματεύεται την ένταξή της σε αυτή από τον Ιανουάριο του 2014 μετά από τις εγκρίσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Επιτροπής το 2013. Η χώρα είναι υπό ένταξη στον ΠΟΕ και είναι στρατιωτικά ουδέτερο κράτος. Η Σερβία είναι μια οικονομία ανώτερου-μεσαίου εισοδήματος με επικρατούντα τον τομέα των υπηρεσιών, με επόμενους το βιομηχανικό και το γεωργικό τομέα. Η χώρα κατέχει υψηλή θέση στο Δείκτη Κοινωνικής Προόδου (45η) καθώς και στον Παγκόσμιο Δείκτη Ειρήνης (46η), σχετικά υψηλή στο Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (66η) και είναι μια οικονομικά μέτρια ελεύθερη χώρα.

Γεωγραφία

Τοπογραφικός χάρτης της Σερβίας

Στο σταυροδρόμι μεταξύ της Κεντρικής και της Νότιας Ευρώπης, η Σερβία βρίσκεται στη Βαλκανική χερσόνησο και την Πεδιάδας της Παννονίας. Η Σερβία βρίσκεται σε γεωγραφικό πλάτος μεταξύ 41 ° και 47 ° Β και μήκος μεταξύ 18 ° και 23 ° Α. Η χώρα καλύπτει συνολικά 88.361 τ.χλμ (συμπεριλαμβανομένου του Κοσσυφοπεδίου), που την κατατάσσει στην 113η θέση στον κόσμο, ενώ χωρίς το Κοσσυφοπέδιο η συνολική έκταση είναι 77.474 τ.χλμ., που θα την καθιστούσε 117η. Το συνολικό μήκος των συνόρων της ανέρχεται σε 2.027 χιλιόμετρα (Αλβανία 115, Βοσνία και Ερζεγοβίνη 302, Βουλγαρία 318, Κροατία 241, Ουγγαρία 151, πΓΔΜ 221, Μαυροβούνιο 203 και Ρουμανία 476). Όλα τα σύνορα του Κοσσυφοπεδίου με την Αλβανία (115 χλμ.), την πΓΔΜ (159 χλμ.) και το Μαυροβούνιο (79 χλμ.) βρίσκονται υπό τον έλεγχο της συνοριακής αστυνομίας του Κοσσυφοπεδίου. Η Σερβία διαχειρίζεται τα μήκους 352 χιλιομέτρων σύνορα μεταξύ του Κοσσυφοπεδίου και της υπόλοιπης Σερβίας ως «διοικητική γραμμή», που είναι υπό τον επιμερισμένο έλεγχο της συνοριακής αστυνομίας του Κοσσυφοπεδίου και των αστυνομικών δυνάμεων της Σερβίας, με 11 σημεία διέλευσης.
Η Πεδιάδα της Παννονίας καλύπτει το βόρειο τρίτο της χώρας (Βοϊβοντίνα και Μάτσβα), ενώ το ανατολικότερο άκρο της Σερβίας εκτείνεται στην Πεδιάδα της Βλαχίας. Το έδαφος του κεντρικού τμήματος της χώρας, με κέντρο του την περιοχή της Σουμάντζιγια, αποτελείται κυρίως από λόφους και διασχίζεται από ποταμούς. Βουνά κυριαρχούν στο νότιο τρίτο της Σερβίας. Οι Δειναρικές Άλπεις εκτείνονται στα δυτικά και τα νοτιοδυτικά ακολουθώντας την ροή των ποταμών Δρίνου και Ιμπάρ. Τα Καρπάθια Όρη και ο Αίμος εκτείνονται σε κατεύθυνση βορρά-νότου στην ανατολική Σερβία.

Η επαρχία του Κοσσυφοπεδίου, παρ' ότι ήταν μέρος της Σερβίας, από τον πόλεμο του 1999 κι έπειτα ήταν προτεκτοράτο του ΟΗΕ και de facto εκτός του ελέγχου των σερβικών αρχών. Από τις 17 Φεβρουαρίου 2008 η περιοχή κήρυξε μονομερώς ανεξαρτησία και συνεπώς την απόσχιση από τη Σερβία. Το ανεξάρτητο πλέον Κοσσυφοπέδιο αναγνωρίζεται διεθνώς από 104 χώρες, από όλες τις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας (Κροατία, Μαυροβούνιο, ΠΓΔΜ, Σλοβενία) εκτός της ίδιας της Σερβίας και της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης.
Αρχαία βουνά στη νοτιοανατολική γωνιά της χώρας ανήκουν στο σύστημα της Οροσειράς Ρίλα-Ροδόπη. Το υψόμετρο κυμαίνεται από την κορυφή Μίτζορ της οροσειράς του Αίμου στα 2.169 μέτρα (ψηλότερη κορυφή της Σερβίας, εξαιρουμένου του Κοσσυφοπεδίου) μέχρι το χαμηλότερο σημείο μόλις 17 μέτρα, κοντά στον ποταμό Δούναβη στο Πράχοβο (σύνορα με τη Ρουμανία). Η μεγαλύτερη λίμνη είναι η (τεχνητή) λίμνη Τζέρνταπ (163 τετραγωνικά χιλιόμετρα στη Σερβία, 253 συνολικά) και το μακρύτερο ποτάμι που διέρχεται από τη Σερβία ο Δούναβης (587,35 χιλιόμετρα στη Σερβία, 2.860 συνολικά).

Κλίμα

Βελίκι Κρς, τμήμα των Σερβικών Καρπαθίων

Το κλίμα της Σερβίας επηρεάζεται από την ξηρά της Ευρασίας και τον Ατλαντικό Ωκεανό και τη Μεσόγειο Θάλασσα. Με μέσες θερμοκρασίες τον Ιανουάριο περίπου 0 ° C και τον Ιούλιο 22 ° C μπορεί να ταξινομηθεί ως θερμό-υγρό ηπειρωτικό ή υγρό υποτροπικό κλίμα. Στο βορρά το κλίμα είναι περισσότερο ηπειρωτικό, με κρύους χειμώνες και ζεστά, υγρά καλοκαίρια μαζί με καλά κατανεμημένες βροχοπτώσεις. Στο νότο τα καλοκαίρια και τα φθινόπωρα είναι ξηρότερα και οι χειμώνες είναι σχετικά κρύοι, με έντονες χιονοπτώσεις στα βουνά της ενδοχώρας.
Οι υψομετρικές διαφορές, η γειτνίαση με την Αδριατική Θάλασσα και μεγάλες λεκάνες ποταμών, καθώς και η έκθεση στους ανέμους εξηγούν τις διακυμάνσεις του κλίματος. Η Νότια Σερβία υπόκειται σε μεσογειακές επιρροές. Ωστόσο οι Δειναρικές Άλπεις και άλλες οροσειρές συμβάλλουν στην ψύξη των περισσότερων θερμών αέριων μαζών. Οι χειμώνες είναι αρκετά δριμείς στο οροπέδιο Πέστερ, λόγω των βουνών που το περιβάλλουν. Ένα από τα κλιματολογικά χαρακτηριστικά της Σερβίας είναι ο Κόσαβα, ένας κρύος και πολύ ριπαίος άνεμος νοτιοανατολικός άνεμος που ξεκινάει από τα Καρπάθια Όρη και ακολουθεί το Δούναβη βορειοδυτικά μέσω των Σιδηρών Πυλών, όπου λειτουργεί ως αεροχείμαρρος και συνεχίζει στο Βελιγράδι και μπορεί να εξαπλωθεί νότια μέχρι τη Νις.

Αμμότοποι Ντελιμπάτσκα, έρημος της Βοϊβοντίνας

Η μέση ετήσια θερμοκρασία του αέρα για την περίοδο 1961-1990 για τις περιοχές με υψόμετρο μέχρι 300 μέτρα είναι 10,9 ° C. Οι περιοχές με υψόμετρο 300-500 μ. έχουν μέση ετήσια θερμοκρασία γύρω στους 10,0 ° C και πάνω από 1.000 μ. υψόμετρο περίπου 6,0 ° C. Η χαμηλότερη θερμοκρασία που έχει καταγραφεί στη Σερβία ήταν -39,5 ° C στις 13 Ιανουαρίου 1985, στο Καραγιούκιτσα Μπούναρι στο Πέστερ και η υψηλότερη στις 24 Ιουλίου 2007 στη Σμεντέρεφσκα Παλάνκα.
Η Σερβία είναι μία από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες με πολύ υψηλή έκθεση σε κίνδυνο των φυσικών καταστροφών (σεισμοί, καταιγίδες, πλημμύρες, ξηρασίες). Εκτιμάται ότι δυνητικά πλημμύρες, ιδιαίτερα σε περιοχές της Κεντρικής Σερβίας, απειλούν πάνω από 500 μεγάλους οικισμούς και μια έκταση 16.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Πιο καταστροφικές ήταν οι πλημμύρες του Μαίου του 2014, όταν 57 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και προκλήθηκαν ζημιές πάνω από ένα 1,5 δισ. €.

Υδρολογία

Σχεδόν όλα τα ποτάμια της Σερβίας καταλήγουν στη Μαύρη Θάλασσα, μέσω του ποταμού Δούναβη. Ο Δούναβης, ο δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός της Ευρώπης, περνά μέσα από τη Σερβία με 588 χιλιόμετρα (21% του συνολικού μήκους του) και αποτελεί τη μεγαλύτερη πηγή γλυκού νερού. Με αυτόν ενώνονται οι μεγαλύτεροι παραπόταμοί του, ο Μεγάλος Μοράβας (ο μεγαλύτερος ποταμός εξ ολοκλήρου στη Σερβία με 493 χιλιόμετρα μήκος), ο Σάβος και ο Τίσα. Αξιοσημείωτη εξαίρεση είναι ο Πτσίνια, που καταλήγει (μέσω του Αξιού) στο Αιγαίο.

Η συμβολή του Δούναβη και του Σάβου στο Βελιγράδι

Λόγω της διαμόρφωσης του εδάφους οι φυσικές λίμνες είναι λίγες και μικρές. Οι περισσότερες βρίσκονται στην πεδιάδα της Βοϊβοντίνας, όπως η αιολική λίμνη Πάλιτς ή πολλές λίμνες κατά μήκος της ροής ποταμών (όπως του Ζασάβιτσα και της Κάρσκα ΜπάραC). Ωστόσο υπάρχουν πολλές τεχνητές λίμνες, κυρίως από υδροηλεκτρικά φράγματα, με μεγαλύτερη τη |Τζέρνταπ (Σιδηρές Πύλες) στο Δούναβη με 163 τ.χλμ. στην πλευρά της Σερβίας (η συνολική έκταση 253 τ.χλμ. μοιράζεται με τη Ρουμανία), που είναι και η βαθύτερη (με μέγιστο βάθος 92 μ.), και τις Πέρουτσατς στο Δρίνο και Βλάσινα. Ο μεγαλύτερος καταρράκτης, Γελόβαρνικ, που βρίσκεται στο Κοπαονίκ, έχει ύψος 71 μ. Αφθονία σχετικά αμόλυντων επιφανειακών υδάτων και πολλές υπόγειες πηγές φυσικού και μεταλλικού νερού υψηλής ποιότητας αποτελούν ευκαιρία για εξαγωγές και οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο η πιο εκτεταμένη εκμετάλλευση και παραγωγή εμφιαλωμένου νερού άρχισαν μόλις πρόσφατα.

Περιβάλλον

Με 29,1% του εδάφους της καλυπτόμενο από δάση, η Σερβία θεωρείται μια μεσαίας δασοκάλυψης χώρα, σε σύγκριση με την παγκόσμια δασική κάλυψη του 30% και τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 35%. Η συνολική έκταση των δασών στην Σερβία είναι 22.520 τ.χ.(11.940 ή 53% είναι κρατική και 10.580 ή 47% είναι ιδιόκτητη) ή 3 στρέμματα ανά κάτοικο. Τα πιο συνηθισμένα δέντρα είναι βελανιδιές, οξιές, πεύκα και έλατα.

Όρνιο στο Ειδικό Φυσικό καταφύγιο του Ούβατς

Η Σερβία είναι μια χώρα με πλούσιο οικοσύστημα και ποικιλότητα ειδών - καταλαμβάνοντας μόλις το 1,9% του συνολικού εδάφους της Ευρώπης η Σερβία φιλοξενεί το 39% της ανώτερης χλωρίδας, το 51% της ιχθυοπανίδας, το 40% της πανίδας ερπετών και αμφιβίων, το 74% της πανίδας πτηνών και το 67% της πανίδας θηλαστικών της Ευρώπης. Η αφθονία των βουνών και των ποταμών της είναι ιδανικό περιβάλλον για μια ποικιλία ζώων, πολλά από τα οποία προστατεύονται, όπως λύκοι, λύγκες, αρκούδες, αλεπούδες και ελάφια.
Το Ὀρος Τάρα στη δυτική Σερβία είναι μία από τις τελευταίες περιοχές στην Ευρώπη, όπου οι αρκούδες μπορούν ακόμη να ζουν σε απόλυτη ελευθερία. Η Σερβία φιλοξενεί επίσης περίπου 380 είδη πουλιών. Στην Κάρσκα Μπάρα υπάρχουν πάνω από 300 είδη πουλιών σε λίγα μόλις τετραγωνικά χιλιόμετρα. Το Φαράγγι του Ούβατς θεωρείται ένας από τους τελευταίους βιότοπους του όρνιου στην Ευρώπη.
Υπάρχουν στη Σερβία 377 προστατευόμενες περιοχές της Σερβίας, που περιλαμβάνουν 4.947 τετραγωνικά χιλιόμετρα ή 6,4% της χώρας. Το «Χωροταξικό σχέδιο της Δημοκρατίας της Σερβίας» αναφέρει ότι συνολικά οι προστατευόμενες περιοχές πρέπει να αυξηθούν σε 12% μέχρι το 2021. Αυτές οι προστατευόμενες περιοχές περιλαμβάνουν 5 εθνικά πάρκα (Τζέρνταπ, Tάρα, Κοπαονίκ, Φρούσκα Γκόρα ["Ν": το Άγιο Όρος της Σερβίας] και Σαρ), 15 φυσικά πάρκα, 15 «τοπία ιδιαίτερων χαρακτηριστικών», 61 φυσικά καταφύγια, και 281 μνημεία της φύσης.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι σημαντικό πρόβλημα στην περιοχή του Μπορ, που οφείλεται στις εργασίες μεγάλου συγκροτήματος ορυχείων και εκκαμίνευσης χαλκού και του Πάντσεβο, όπου έχει την έδρα της βιομηχανία πετρελαίου και πετροχημικών. Ορισμένες πόλεις υποφέρουν από προβλήματα υδροδότησης, λόγω κακοδιαχείρισης και ανεπαρκών επενδύσεων στο παρελθόν καθώς και από ρύπανση των υδάτων (όπως η ρύπανση του Ποταμού Ιμπάρ από το συγκρότημα ψευδαργύρου-μολύβδου της Τρέπτσα, που επηρεάζει την πόλη Κράλιεβο, ή την παρουσία φυσικού αρσενικού στα υπόγεια νερά στο Ζρένιανιν).
Η κακή διαχείριση των αποβλήτων έχει αναγνωριστεί ως ένα από τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά προβλήματα στη Σερβία και η ανακύκλωση είναι μια καινούργια δραστηριότητα, με μόνο το 15% των αποβλήτων της να ανακτώνται για επαναχρησιμοποίηση. Οι βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ του 1999 προκάλεσαν σοβαρές ζημιές στο περιβάλλον, με αρκετές χιλιάδες τόνους τοξικών χημικών ουσιών αποθηκευμένων σε στοχευμένα εργοστάσια και διυλιστήρια να καταλήγουν στο έδαφος και σε υδάτινους αποδέκτες.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ στην αμέσως επόμενη ανάρτηση.

Δείτε επίσης:

Παύλος, ο άγιος πατριάρχης των Σέρβων
Νεομάρτυρες Σέρβοι στον 20ό αιώνα
Σέρβοι άγιοι - Το σερβικό εθνόσημο & η πνευματική σημασία του

Ορθόδοξα Βαλκάνια (ενότητα)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου