Ναι! Υπάρχει άη Βασίλης!!

Α΄

 Άγιος Βασίλης ο Μέγας

Μεσόγειος και Το παπί

Της Τζωρτζίνας Πολυχρονίδου

Το έθιμο της κοπής της Βασιλόπιτας συνεχίζεται και θα συνεχίζεται για πολύ ακόμη. Αυτό συμβαίνει κάθε χρόνο. Για το έθιμο αυτό μας μιλάει το παρακάτω θέμα. Μας μιλάει όμως κυρίως για τον άνθρωπο που το δημιούργησε, τον Αγιο, το Μεγα Βασίλειο, τη μνήμη του οποίου δύο φορές εορτάζουμε μέσα σ' αυτό το μήνα. Μια την Πρωτοχρονιά και μια στις 30 του μηνός με τους Τρεις Ιεράρχες.

".... Αη Βασίλης έρχεται... από την Καισαρείαν...". Πολύ σωστά, τα κάλαντα του λαού μας προσδιορίζουν τον τόπο καταγωγής και διακονίας [=δράσης και προσφοράς] ενός πραγματικού ανθρώπου του Θεού, που έγινε παγκόσμιο σύμβολο αγάπης και προσφοράς, εξ αιτίας του νεογέννητου Χριστού πρώτα, που ανέδειξε Αγίους σαν τον Αη Βασίλη, και χάρις στον Αγιο των Χριστουγέννων οι μεγάλοι έχουν μια ευκαιρία να δείξουν έλεος και φιλανθρωπία και τα παιδιά του κόσμου να "δουν" τις επιθυμίες τους να γίνονται πραγματικότητα.
Χάρις στον Αη Βασίλη, η ανθρωπότητα για λίγες ημέρες αλλάζει ύφος, γίνεται πιο ανθρώπινη, πιο χαρούμενη. Ο Αη Βασίλης λοιπόν ΥΠΑΡΧΕΙ με την έννοια ότι αν και δεν ζει σωματικά το πνεύμα του περιτρυγυρίζει τις καρδιές μας κάθε Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά.

Ο Μύθος του Αη Βασίλη και ο Santa Claus

Παραδόξως στον πλανήτη μας στη διανομή των δώρων στα παιδιά, εμπλέκονται δύο ορθόδοξοι Αγιοι, δύο διαφορετικά πρόσωπα, που και οι δύο ήταν ΕΛΛΗΝΕΣ και οι δύο ήταν επίσκοποι, για τις χώρες της δύσης αυτός που φέρνει τα δώρα στους φτωχούς και τα παιδιά είναι ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ή Santa Claus, όπως λέγεται στη γώσσα τους, που εμείς στην Ελλάδα εορτάζουμε στις 6 Δεκεμβρίου και τον θεωρούμε προστάτη των Ναυτικών,στην Ιστορία του Αγίου Νικολάου ως προστάτη των φτωχών και των παιδιών, οι λαοί του βορρά Ολλανδοι, Φιλανδοί κ.λπ. ανάμιξαν και στοιχεία από αρχαιότερους μύθους, όπως τα ξωτικά, το άστρο του βορρά, το έλκυθρο, κ.λπ. 

Ετσι, με τον καιρό έφθασε και στη χώρα μας, ο μύθος του Santa Claus, ενός ευτραφούς τύπου με στρογγυλά γυαλιά λευκογένειου, με κόκκινη στολή και μαγικές ικανότητες που κατοικεί στον Βορειο Πόλο και περιστοιχίζεται από νεράιδες του χιονιού και ξωτικά. Είναι μια πραγματικά γοητευτική ιστορία, όμως τα παιδιά μα κι εμείς οι μεγάλοι, πρέπει να αντιληφθούμε ότι ουδεμία σχέση έχει με τους πραγματικούς αγίους μας, τον Αη Βασίλη και τον Αη Νικόλα που ήταν ασκητικώτατοι. ["Νεκρός": για τον άγιο Νικόλαο & τη δημιουργία της παράδοσης για το Santa Claus, δες σε αυτό το σπουδαίο post. Δες όμως και αυτά τα δικά μας posts: εδώ και εδώ]

Ο πραγματικός Αη Βασίλης

Ο άγιος Βασίλειος ο Μέγας ως προστάτης των φτωχών (που είναι ζωγραφισμένοι γύρω του). Όπως και οι 3 επόμενες εικόνες, είναι από το blog της Κατασκήνωσης Άγκυρα.

Πώς ήταν; Ας δούμε τι μας λένε οι αρχαίοι συγγραφείς μας. Ηταν πολύ ψηλός και πολύ αδύνατος, είχε σκούρο δέρμα και χλωμό, είχε επίσης κοντά μαλλιά και μακριά μαύρα γενιά που κάπου κάπου διέκρινες λευκές τρίχες, είχε μακριά μύτη και τα φρύδια του ήταν τοξοειδή, τα μάτια του ήταν σκούρα και η ματιά του βαθειά και ερευνητική, το μέτωπό του ήταν μεγάλο και ήταν μονίμως ζαρωμένο -έμοιαζε δηλαδή με άνθρωπο που συνεχώς σκεπτόταν, είχε προβλήματα με την υγεία του και υπέφερε από το πραγματικά ανυπόφορο κρύο και γενικά βαρύ χειμώνα της Καππαδοκίας.
Ας δούμε όμως πότε και που έζησε και ποιά ήταν η οικογένειά του.
Η οικογένεια του Αη Βασίλη ήταν στ' αλήθεια μια οικογένεια Αγίων, είχε παππού μάρτυρα, από τα αδέλφια του ο Γρηγοριος ήταν επίσκοπος Νύσσης, ο Πέτρος επίσκοπος Σεβαστείας και ο ίδιος ο Βασίλειος επίσκοπος Καισαρείας, οι αδελφές του ήταν όλες αφιερωμένες στον Θεό, με πρώτη πρώτην την αγία και σοφή Μακρινα, που ήταν αυτή που επηρέασε τον Αη Βασίλη να στραφεί στην χριστιανική πίστη.
Ο Ναυκρατιος ενας άλλος αδελφός του ασκήτευε στην έρημο του πόντου κι πέθανε μόλις 27 χρόνων. Τον πατέρα του τον έλεγαν και αυτόν Βασίλειο και ήταν ρήτορας, δηλαδή δικηγόρος, ενώ την μητέρα του την έλεγαν Εμελεια και ήταν πολύ σοφή και αγία γυναίκα [γιορτάζεται στις 30 Μαΐου]. Η οικογένεια του Αγίου Βασιλείου είχε 11 παιδιά (5 αγόρια - 6 κορίτσια) και όλοι διακρίθηκαν στου Χριστού την πίστη.

Ο Άγιός μας γεννήθηκε στην Νεοκαισαρεια του Πόντου το 330 μ.Χ. (όλες οι περιοχές που αναφέρουμε ήταν κάποτε ελληνικές ενώ σήμερα ανήκουν στην επικράτεια της Τουρκίας), σπούδασε στην Αθήνα σε φιλοσοφικές σχολές μαζί με τον φίλο του Άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο [σημ.: ήταν μαθηματικός, γιατρός, δικηγόρος και (όπως θα λέγαμε σήμερα) φιλόλογος - και αργότερα έγινε μοναχός, ιερέας και επίσκοπος ("δεσπότης") της Καισάρειας] και πέθανε σε ηλικία 48 ετών τον Δεκέμβριο του 378 μ.Χ. Κηδεύτηκε την 1η Ιανουαρίου του 379 μ.Χ. και κάθε πρωτοχρονιά -όπως γνωρίζουμε- γιορτάζουμε την μνήμη του.
Ο Αη Βασίλης στα 48 χρόνια που έζησε, έκαμε τόσα πολλά για τους ανθρώπους που η ιστορία τον ονόμασε ΜΕΓΑ όσο ακόμα ζούσε.

Το έργο του Μέγα Βασιλείου

Ο άγιος Βασίλειος ευλογεί το λαό

Ας δούμε όμως τι έκανε ο Άγιος Βασίλης κι έγινε Μεγας.
Πρώτα πρώτα μοίρασε την περιουσία του στους φτωχούς, δεν κράτησε τίποτα για τον εαυτό του! Από πολύ νέος γύμναζε τον εαυτό του στο πνεύμα και τον έβαζε σε σκληραγωγίες και, όπως λένε, άλλο δρόμο δεν γνώριζε εκτός αυτόν που οδηγούσε στο πανεπιστήμιο και στην εκκλησία. Σε μεγάλες επιδημίες που ταλαιπωρούσαν τον λαό αυτός ήταν παρών και βοηθούσε σωματικά και ψυχικά διδάσκοντας την πίστη του Χριστού [ήταν και γιατρός]. Ο Άη Βασίλης ήταν πολύ αυστηρός με αυτούς που ξέφευγαν από την σωστή πίστη, έλεγε και έγραφε την αλήθεια θαρραλέα και μάλιστα δεν δίστασε να ελεγξει ακόμη και αυτοκράτορες.
Συμπλήρωσε με ευχές την Θεία Λειτουργία που ακουμε αυτές τις ημέρες στην εκκλησία και φέρει το όνομά του ("Λειτουργία Αγίου Βασιλείου"). ["Νεκρός": Οι "ευχές" αυτές είναι μεγάλες & σπουδαίες προσευχές που λέει ο παπάς χαμηλόφωνα μέσα στο Ιερό, ενώ ο ψάλτης ψάλλει - με αυτέ τις προσευχές γίνεται η θεία Μετάληψη & τα άλλα σημαντικά πράγματα μέσα στη λειτουργία. Η λειτουργία του αγ. Βασιλείου γίνεται 10 φορές το χρόνο: την 1η Ιανουαρίου (όπου γιορτάζεται και η μνήμη του), τις πρώτες πέντε Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής, τις παραμονές των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων, την Μ. Πέμπτη και το Μ. Σάββατο. Τις άλλες μέρες γίνεται η λειτουργία που έχει γράψει ένας άλλος μεγάλος άγιος των γραμμάτων & της φιλανθρωπίας, ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος].

Επίσης, ο Άγ. Βασίλης έγραψε πολλά βιβλία για την καθοδήγηση των χριστιανών και ίδρυσε πολλά μοναστήρια, όπου αρκετοί μαθητές του αφιερώθηκαν στον Θεό.
Το πιο σπουδαίο του έργο όμως ήταν η οργάνωση της ελεημοσύνης και φιλανθρωπίας στην επαρχία του: έφτιαξε κοντά στην Καισάρεια μια ολόκληρη πόλη από φιλανθρωπικά ιδρύματα, γηροκομεία, νοσοκομεία, ξενοδοχεία, ορφανοτροφεία κ.α. Ιδρυσε και καθιέρωσε την διανομή αγαθών, τρόφιμα, ρούχα, χρήματα και κάθε είδους βοήθεια σε φτωχές οικογένειες, άπορους κ.λ.π.
Η πόλη αυτή [μετά το θάνατό του] ονομάστηκε Βασιλειαδα. Φανταστείτε τι ανακούφιση θα ένιωθαν τότε οι φτωχοί, τα ορφανά, οι γέροι, οι ταξιδιώτες, η Καισάρεια είχε γίνει μια μεγάλη οικογένεια με πατέρα τον άγιο Βασίλειο, τον επίσκοπό της.
Τον αγαπούσαν τόσο πολύ που στην κηδεία του σημειώθηκαν λιποθυμίες και θανατοι, τόσες χιλιάδες κόσμος που συγκεντρώθηκε!
Αυτός ήταν ο Αη Βασίλης από την Καισαρεία που πάντα θα ζει μέσα στις καρδιές μας και θα μας θυμίζει με το έργο του ότι πρέπει να είμαστε όλοι εμείς οι άνθρωποι μικροί και μεγάλοι αγαπημένοι. 
[Ενώ ζούσε ο άγιος Βασίλης, ο αδελφός του, ο άγιος Γρηγόριος της Νύσσης, είδε το εξής όραμα: “’Ηταν νύχτα, όταν έγινε μία θεία λάμψη (“έλλαμψη”) από φως, την ώρα που (ο Βασίλειος) προσευχόταν στο σπίτι. Το φως εκείνο ήταν άυλο (άκτιστο) και, με τη δύναμη του Θεού, πλημμύρισε (καταφώτισε) όλο το οίκημα, χωρίς να το ανάβει κάποιο εύφλεκτο υλικό”!!!] 

Το έθιμο της Βασιλόπιτας

Μια φορά και έναν καιρό ζούσε ένας βασιλιάς του Βυζαντίου που ήταν συμμαθητής του Αη Βασιλη και τον έλεγαν Ιουλιανό. Ο Ιουλιανός αγαπούσε την φιλοσοφία και τους ψεύτικους θεούς και μισούσε τον Χριστιανισμό, ο Άγιος Βασίλειος δεν του χαρίσθηκε, γι' αυτό και ο Βασιλιάς ζητούσε αφορμή να τον ταπεινώσει. Όταν το Βυζάντιο κήρυξε τον πόλεμο στην Περσία, ο Ιουλιανός πέρασε με τον στρατό του από την Καισαρεία. Τότε διέταξε να φορολογήσουν όλη την επαρχία και τα χρήματα αυτά θα τα έπαιρνε επιστρέφοντας για την Κωνσταντινουπολη.
Ετσι, οι κάτοικοι αναγκάσθηκαν να δίνουν ότι είχε ο καθένας -χρυσαφικά νομίσματα κ.λπ.- όμως ο Θεός τιμώρησε τον Ιουλιανό, που σκοτώθηκε άδοξα σε μια μάχη στον πόλεμο με τους Πέρσες, έτσι δεν ξαναπέρασε ποτέ από την Καισάρεια. ["Νεκρός": εννοείται ότι, αν ο θάνατος του Ιουλιανού ήταν "θεϊκή τιμωρία" (δηλαδή ότι ο Θεός δεν τον προστάτευσε, επειδή ο Ιουλιανός Τον είχε διώξει από την καρδιά του και ΔΕΝ ΗΘΕΛΕ την προστασία Του), ΔΕΝ έγινε λόγω της φορολόγησης της Καισάρειας, αλλά για τη γενικότερη ζωή του, για την οποία δες εδώ].

Τότε ο Αγιος Βασίλης έδωσε εντολή από τα μαζεμένα χρυσαφικά τα μισά να δοθούν στους φτωχούς, ένα μικρό μέρος κράτησε για τις ανάγκες των ιδρυμάτων της Βασιλειάδος και τα υπόλοιπα τα μοίρασε στους κατοίκους με ένα πρωτότυπο τρόπο [επειδή δεν ήξερε σε ποιον ανήκε το καθένα]: έδωσε εντολή να συμώσουν ψωμιά και σε κάθε ψωμί, έβαλε από ένα νόμισμα ή χρυσαφικό μέσα κατόπιν τα μοίρασε στα σπίτια, έτσι τρώγοντας οι κάτοικοι τα ψωμιά όλο και κάτι έβρισκαν μέσα. Ετσι, γεννήθηκε το έθιμο της πίτας που ονομάσθηκε βασιλόπιτα.
Χρόνια Πολλά.

Σημείωση του blog μας: Για να είμαστε αντικειμενικοί, αναφέρουμε ότι, κατά τους ιστορικούς, υπήρχε μια πίτα παρόμοια με τη βασιλόπιτα που την έκοβαν οι ειδωλολάτρες αρχαίοι Ρωμαίοι στις αρχές του Γενάρη, όταν γιόρταζαν το "θεό" Κρόνο (στα λατινικά ονομαζόταν Σατούρνους και η γιορτή του "σατουρνάλια"). Ο Κρόνος εθεωρείτο σύμβολο του Χρόνου και ο μήνας Ιανουάριος πήρε τ' όνομά του γιατί ήταν αφιερωμένος στο "θεό" Ιανό, που ήταν ο ρωμαϊκός θεός του χρόνου. Η πίτα των σατουρναλίων είχε φλουρί, που όποιος το έβρισκε εθεωρείτο τυχερός για το επόμενο έτος, αλλά κι ένα... φασόλι, που όποιος το έβρισκε γινόταν αντικείμενο κοροϊδίας και ονομαζόταν ειρωνικά "φασουλοβασιλιάς".

Καθώς οι λαοί γίνονται χριστιανικοί, πολλά απ' τα παλιά τους έθιμα τα συνεχίζουν, δίνοντάς τους όμως χριστιανικό νόημα. Έτσι, μπορεί η πίτα των σατουρναλίων να συνεχίστηκε, αφιερωμένη τώρα στο μεγάλο μας άγιο (κανονικά τη λέμε "αγιοβασιλόπιτα" κι όχι σκέτα "βασιλόπιτα").

Αυτό ΔΕΝ ΑΠΟΚΛΕΙΕΙ να συνέβη στ' αλήθεια το γεγονός με τα χρυσαφικά και τον Ιουλιανό και να συνδέθηκαν τα δύο περιστατικά στη μνήμη του λαού σχηματίζοντας ολοκληρωμένα πλέον την παράδοση της αγιοβασιλόπιτας.

Β΄

Ο δικός μας άη Βασίλης!

Τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς λένε: "Άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία, βαστά εικόνα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι" (=το μελανοδοχείο και το φτερό, με το οποίο έγραφαν τα παλιά χρόνια που δεν είχαν ακόμη μολύβια).

Ο άγιος λοιπόν ΕΡΧΕΤΑΙ, μόνο που δεν κρατάει σακούλι με δώρα, αλλά μια εικόνα (για να ευλογήσει το σπίτι μας) και χαρτί και καλαμάρι για να μας γράψει τις αγιασμένες ευχές του! Ευλογία φέρνει, όχι παιχνίδια - δεν είναι άγιος του εμπορίου, αλλά του παραδείσου!... Να πώς θα τον απεικονίζαμε όπως τον φαντάστηκε η ορθόδοξη παράδοση:

 Δείτε το δικό μας άη Βασίλη, όπως τον περιγράφει ο μεγάλος ορθόδοξος συγγραφέας Φώτης Κόντογλου σ' ένα από τα πιο κλασικά πρωτοχρονιάτικα διηγήματα όλων των εποχών: Το βλογημένο μαντρί (και εδώ+εδώ σε βίντεο, το διαβάζει η μεγάλη μας ηθοποιός Άννα Συνοδινού).

Άλλα κείμενα του Φώτη Κόντογλου δες εδώ.

Μπορώ να επικοινωνήσω μ' αυτόν τον άγιο;

Φυσικά! Οι άγιοι είναι ζωντανοί στον ουρανό, μαζί με το Χριστό και τους αγγέλους. Μιλάμε σ' αυτούς και τα λόγια που τους λέμε τα ονομάζουμε προσευχές. Κάθε πρωτοχρονιά στις εκκλησίες οι ορθόδοξοι χριστιανοί κάνουμε λειτουργία και λέμε πολλά πράγματα στον άη Βασίλη. Μια σύντομη προσευχή που μπορούμε να του πούμε (που μπορούμε να την πούμε σε κάθε άγιο) είναι: Άγιε του Θεού, πρέσβευε υπέρ ημών (=προσευχήσου στο Θεό για να μας βοηθήσει).
Ο άγιος ακούει. Όμως οι επιθυμίες που εκφράζονται με τις προσευχές χρειάζονται δυο πράγματα για να εκπληρωθούν: 
α) Επιμονή: μπορεί για κάτι σημαντικό να χρειάζεται να προσευχόμαστε κάθε μέρα, κάθε βράδυ, ίσως για μερικά πράγματα και χρόνια ολόκληρα. Ο Θεός περιμένει, και ο άγιος περιμένει, πότε η καρδιά μας θα είναι έτοιμη για να μη χρειάζεται να προσευχόμαστε έτσι πια, ή μάλλον για να περάσει η προσευχή μας σε άλλο επίπεδο.
β) Σωστή χριστιανική ζωή, για την οποία (αν ενδιαφέρεσαι να μιλήσεις στον άγιο) δες αυτά τα posts.

Η οικογένεια του άη Βασίλη, μια οικογένεια γεμάτη αγίους, που αξίζει να τη γνωρίσετε!

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ
Εδώ μπορείς να βρεις μερικά πράγματα που έχει γράψει ο ίδιος ο άγιος Βασίλης (Βασίλειος ο Μέγας). Ανάμεσά τους την περίφημη Εξαήμερον, μια σειρά από ομιλίες που για πρώτη φορά ερμηνεύουν επιστημονικά τη διήγηση της Παλαιάς Διαθήκης για τη δημιουργία του κόσμου (με την επιστήμη της αρχαίας εποχής φυσικά - για το θέμα αυτό δες εδώ).
Εδώ θα δεις κάποιους ορθόδοξους χριστιανούς που δεν τους αρέσει καθόλου (με το δίκιο τους) που ο άγιος Βασίλης χρησιμοποιείται σα διαφημιστικό κόλπο για να γίνονται καταναλωτές οι άνθρωποι, αντί να γίνονται πιστοί και σωστοί χριστιανοί.
Δες και: Καλώς να 'ρθεις, άγιε Βασίλη! Ευλογημένη νέα χρονιά!
Η αγία οικογένεια του Μεγάλου Βασιλείου
 
Κλείνω αυτό το post με μια παρατήρηση: ίσως κάποιος που δεν πιστεύει πει πως κάνω χριστιανική προπαγάνδα στα παιδάκια. Λοιπόν ναι, αυτό κάνω, μόνο που εμείς εδώ στο ταπεινό μας μπλογκονήσι το λέμε ιεραποστολή: είναι ένας δρόμος που βγάζει τον άνθρωπο από το σκοτάδι του μίσους και της άγνοιας της πνευματικής μας κληρονομιάς (ακόμη και από το σκοτάδι της αθεΐας) και τον φέρνει (ΑΝ ΘΕΛΕΙ) στο Φως του Χριστού, το αιώνιο Φως. Ας το δοκιμάσει ο καθένας και ας διαλέξει.

ΑΓΙΕ ΤΟΥ ΘΕΟΥ, ΠΡΕΣΒΕΥΕ ΥΠΕΡ ΗΜΩΝ, ΚΑΙ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΣΥΓΓΕΝΩΝ, ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΧΘΡΩΝ ΜΑΣ.

ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ!!

ΥΓ. Ίσως θα σε ενδιαφέρει, μετά απ' όλα αυτά, το post μας: Πώς ξέρουμε σίγουρα ότι υπάρχει Θεός;