Τι είναι πραγματικά η γιόγκα;

του Γιοχάννες Άαγκααρντ

Καθηγητού Θρησκειολογίας στό Πανεπιστήμιο Άαρχους της Δανίας.

 Μετάφραση Γρηγόριος Μπάγκαβος, θεολόγος-φιλόλογος.

Εγκόλπιον

1. Εισαγωγή

Υπάρχουν πολλές καινούργιες λέξεις και έννοιες που εισέρχονται στη γερμανική γλώσ­σα της καθημερινότητος χωρίς να είναι πάντα σαφές τι σημαίνουν στην πραγματικότητα. Είναι σημαντικό εμείς οι Χριστιανοί να γνωρίσουμε αυτές τις έννοιες, για να τις κατανοή­σουμε καλύτερα, διαφορετικά δεν θα μπορέ­σουμε να τοποθετηθούμε πραγματικά απένα­ντι στις έννοιες που αυτές οι λέξεις μεταφέ­ρουν.

2. Όλα είναι στάχτη!

Η στάση ζωής της Γιόγκα εκφράζεται ως ακολούθως: «Η στάχτη είναι φωτιά, η στάχτη είναι νερό, η στάχτη είναι γη, όλα είναι στά­χτη, ο αιθέρας είναι στάχτη, οι αισθήσεις είναι στάχτη, τα μάτια και κάθε άλλος τρόπος αντίληψης είναι στάχτη» (Ατάρβα Σίρας). Με αυτά τα λόγια υπογραμμίζεται ότι όλα είναι πρόσκαιρα, προσωρινά, πόνος, βάσανα και θάνατος. Η ζωή με τα βάσανα της και με το θάνατο συνεχίζεται σε έναν αιώνιο κύκλο (πε­ριπλανήσεις ψυχών), από τον όποιο δεν μπο­ρεί να ξεφύγει κανένας άνθρωπος. H αιώνια ζωή είναι το ατελείωτο και ανυπέρβλητο βά­σανο. Οι συνεχείς επαναγεννήσεις θα γεμί­ζουν το μέλλον και το αν θα πάει κανείς προς τα πάνω, προς μια καλύτερη ζωή, είτε προς τα κάτω, προς μια χειρότερη ζωή, αυτό δεν έχει καμμία σημασία, γιατί όλη η ζωή είναι στάχτη.

Οι διάφορες ινδουιστικές θρησκείες έχουν αυτό το κοινό σημείο: επιδιώκουν να εξέλθουν αυτού του κύκλου της ζωής, για να γλυτώσουν από το βάσανο της ζωής! Αυτό δεν μπορεί να το χαρακτηρίσει κανείς ως ώθηση προς θάνα­το, διότι επιδιώκουν να ξεφύγουν και από τον θάνατο επίσης. Κάποιος θα μπορούσε να το προσδιορίσει μάλλον ως φόβο ενώπιον της ζωής, διότι η ζωή είναι που τρομοκρατεί τους Ινδουιστές και αυτό για εύλογες αιτίες, αφού η ζωή είναι σκληρή στην ινδική χερσόνησο: αρρώστιες κάθε είδους, λιμοί εξαιτίας ξηρα­σιών και πλημμύρων, πόλεμοι και καταπίεση έχουν κάνει τους Ινδούς να βιώνουν τη ζωή ως μια αφόρητη σειρά από ήττες και βάσανα. Αυτό διαπλάθει τη θρησκευτικότητα των ανθρώπων. Κατά πρώτο λόγο εμφανίζεται ο Σίβα και η συμπαίκτριά του Κάλι ως έκφραση αυτής της οδυνηρής βιώσεως της ζωής.

3. Ο φόβος ενώπιον του θανάτου

Τα διάφορα απολυτρωτικά συστήματα που έχουν ως βάση τον Ινδουισμό είναι απόπειρες απαλλαγής από τη ζωή και από τον θάνατο επίσης. Αν όμως δεν μπορεί να πετύχει κανείς μία πλήρη απελευθέρωση από τη ζωή και τον θάνατο, εν τούτοις μπορεί σε κάθε περίπτωση να μειώσει τις εκδηλώσεις της ζωής. H Γιόγκα είναι έκφραση της αντιλήψεως ότι ο άνθρωπος μπορεί να ελαττώσει τα βάσανα και να ξεπερά­σει το δισταγμό του μπροστά στο θάνατο μέσω του περιορισμού ή της απραξίας των φυσιολο­γικών ζωτικών λειτουργιών. Ένα σημαντικό κείμενο μέσα από τη φιλολογία της Χάθα Γιό­γκα (Γκοράκσα Σατάκα) το εκφράζει αυτό ως ακολουθίας:

«91. Εν όσω παραμένει στο σώμα η ζωτική δύναμη (πράνα), δεν φεύγει η ζωή (γίβα), αλλά αν διαφύγει η ζωτική δύναμη, τότε έρχε­ται ο θάνατος. Γι' αυτό πρέπει να γίνει κανείς κυρίαρχος στη συγκράτηση της πράνα.

92. Εν όσω κρατιέται η πράνα μέσα στο σώμα μέσω της συγκρατήσεως της αναπνοής, παραμένει επίσης η συνείδηση (κίττα) ελεύθε­ρη από αρρώστια. Τι λόγος υπάρχει τότε να φοβάται κανείς το θάνατο έφ' όσον παραμένει στεριωμένη η δράση ανάμεσα στα φρύδια;

93. Εξ αιτίας του φόβου ενώπιον του θανά­του ο Βράχμα (Θεός-Δημιουργός) είναι απησχολημένος με το να συγκρατεί την αναπνοή (πράνα-γιάμα). Το ίδιο ισχύει για τους γιόγκι και τα άγια πρόσωπα. Γι' αυτό πρέπει κανείς να συγκρατεί την αναπνοή».

Σ' αυτό το κείμενο το κίνητρο για να κάνει κάποιος Γιόγκα είναι ο φόβος ενώπιον του θανάτου και το μέσον για να ξεφύγει κανείς από αυτόν είναι η συγκράτηση της αναπνοής. Αλλά αυτό ισχύει αντίστοιχα και για άλλες ζωτικές λειτουργίες, έτσι ώστε να τις φρενάρει κανείς, να τις σταματήσει ή να τις θέσει εκτός λειτουργίας. Για να το πετύχει κανείς αυτό χρησιμοποιεί τις διάφορες τεχνικές της Χάθα Γιόγκα.

4. Τεχνικές της Χάθα Γιόγκα

Οι ασκήσεις αναπνοής (πράνα-γιάμα) που διδάσκεται κανείς δεν έχουν ως στόχο να μά­θουν κάποιον να αναπνέει καλύτερα, αλλά να μειώσουν την αναπνοή ή καλύτερα να την στα­ματήσουν τελείως, όπως διδάσκει το παρατεθέν κείμενο. Κατά τον ίδιο τρόπο υποτίθεται ότι λειτουργούν και οι διάφορες σωματικές στάσεις (ασάνες), δηλαδή να θέσουν εκτός λει­τουργίας ολόκληρο το σώμα. Το σώμα οφείλει να γίνει εντελώς άκαμπτο και απολύτως ακί­νητο και σκληρό σε ασάλευτες στάσεις. Οι λέ­ξεις για διαλογισμό (μάντρας) που δίδονται σε κάποιον υποτίθεται ότι αποβλέπουν στο να θέ­σουν εκτός λειτουργίας τη σκέψη και την συ­νείδηση. Συχνά πρόκειται για ονόματα θεών και σύντομες προσευχές.

Οι συμβολικές κινήσεις του σώματος (μουντράς και μπάντας) στις οποίες εξασκείται κα­νείς αποσκοπούν κυρίως στο να κλείσουν και τις «εννέα πύλες του σώματος», έτσι ώστε να μην φθάνει καμμία αισθητηριακή αντίληψη στη συνείδηση. Το σώμα πρέπει να λιμοκτονή­σει από εξωτερικές αντιλήψεις. Όταν συμβεί αυτό, το σώμα επιθυμεί μόνο του να εξασφαλί­σει υποκατάστατες αντιλήψεις εσωτερικής φύ­σεως: εσώτερο φως, εσώτερους ήχους, εσώτερη όσφρηση, εσώτερη απόλαυση.

 Στόχος επομέ­νως της Γιόγκα δεν είναι να βελτιώσει τη ζωή του άνθρωπου, αλλά να του προσπορίσει μία άλλη, εσωτερική ζωή ως υποκατάστατο της ζωής από την οποία θέλει να ξεφύγει. Ένα εντελώς διαφορετικό σύμπαν, μία εντελώς νέα διάσταση αναμένει τον διαλοξόμενο που είναι πρόθυμος να γίνει μαθητής και να ακολουθή­σει την οδό του γκουρού. Αυτό είναι το καίριο σημείο που θα πραγματευθούμε στα τελευταία αποσπάσματα. Όλες αυτές οι τεχνικές διδά­σκονται στις σχολές της Γιόγκα. Σε καμμία πε­ρίπτωση δεν είναι ουδέτερες τεχνικές, αλλά πρόκειται για τεχνικές υπερβάσεως τόσο της ζωής όσο και του θανάτου και υπηρετούν τους σκοπούς της ανωτέρας Γιόγκα.

5. Τάντρα Γιόγκα

H ανωτέρα Γιόγκα έχει πολλά ονόματα. Αρχικά γίνεται η διάκριση ανάμεσα στη Γιό­γκα του αισθήματος ή της λατρείας (Μπάκτι). στη Γιόγκα της δράσεως (Κάρμα) και στη Γιό­γκα της γνώσεως (Γκνάνα). Όμως ακόμη πιο σημαντική είναι η μεγάλη ή υψηλή Γιόγκα, που ονομάζεται Τάντρα-Γιόγκα (έχει και άλλα ονόματα π.χ. Κρίγια-Γιόγκα, Λάγια-Γιόγκα, Κουνταλίνι-Γιόγκα ή Ράτζα-Γιόγκα). Οι τρεις κλασσικοί δρόμοι μέσω αισθήματος, δράσεως και γνώσεως απαιτούν πολλές ζωές και πολύ άσκηση, για να οδηγήσουν κάποιον έξω από τον κύκλο της ζωής και του θανάτου. Απένα­ντι σ' αυτούς η Τάντρα-Γιόγκα είναι ο γρήγο­ρος, αλλά συνάμα και ο σκληρός δρόμος. Αυτό διότι οι περισσότερες σχολές Γιόγκα διδά­σκουν ότι βρισκόμαστε προσωρινά σε μια πε­ρίοδο παρακμής (Κάλι-Γιούγκα) που η χροντροκοπιά της πρέπει να πληρώνεται με το ίδιο νόμισμα και αυτό είναι η Τάντρα-Γιόγκα. Οι περισσότερες σχολές Γιόγκα είναι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ταντρικές.

Ενώ οι περισσότερες ινδουιστικές θρη­σκείες με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αρνούνται τη ζωή και είτε απορρίπτουν τη σεξουαλικό­τητα ή πάντως την μειώνουν, η Τάντρα-Γιό­γκα υιοθετεί μία πλήρως διαφορετική στάση. Και η Τάντρα θέλει να βγει έξω από τον κύκλο της ζωής και του θανάτου. Και η Τάντρα θεω­ρεί τη ζωή την ίδια ως ένα δηλητήριο. Αλλά η Τάντρα ισχυρίζεται ότι πρέπει κανείς να εκ­διώκει το κακό με κακό και το δηλητήριο με δηλητήριο.

Σε αυτή τη συνάφεια η σεξουαλικότητα παίζει ένα σημαντικό ρόλο μέσα στη Γιόγκα. Αυτό το παρατηρεί κανείς βέβαια μόλις μετά από μια αρκετά μακρά περίοδο ενασχόλησης με αυτή τη μορφή της Γιόγκα, επειδή η Γιόγκα (όπως και πολλές άλλες ανατολικές θρησκείες) δρουν σε δύο επίπεδα και επιδεικνύουν γι' αυτό το λόγο ένα πρόσωπο προς τα έξω και ένα άλλο πρόσωπο προς τα μέσα. Σε αυτό το γεγο­νός αντιστοιχεί μια ιδιαίτερη γλώσσα, που είναι σαφώς διφορούμενη και η οποία όσο φα­νερώνει, άλλο τόσο κρύβει. Οι κεντρικές έννοι­ες της Γιόγκα, π.χ. μπίντου και πράνα, έχουν εν μέρει μια πολύ συγκεκριμένη σωματική σημα­σία και εν μέρει περισσότερο συμβολικές και πνευματικές σημασίες.

6. Ο μυστικισμός τον σπέρματος

Είναι μία πάγια πεποίθηση στα κείμενα της Γιόγκα ότι ο άνθρωπος καταναλώνει τη ζωτική του ενέργεια και εκθέτει τον εαυτό του στην αρρώστια και το θάνατο, όταν δραστηριο­ποιείται σεξουαλικά με φυσιολογικό τρόπο. Γι' αυτό δεν πρέπει να συγκρατείται μόνο η πράνα με την έννοια της αναπνοής, αλλά και το σπέρμα (μπίντου). Η συγκράτηση της ανα­πνοής και όλες οι άλλες τεχνικές υπηρετούν αυτό το σκοπό. Μέσω της συγκρατήσεως του σπέρματος¹ μπορεί κανείς να κερδίσει την αθανασία ή παντως να ξανανιώσει ο ίδιος και να αναβάλλει το θάνατο. Αλλά αν είναι να συμβεί αυτό, τότε πρέπει το σπέρμα να μετα­βληθεί σε νέκταρ, αμβροσία, ελιξίριο ζωής ή όπως αλλιώς μπορεί να ονομάσει κανείς αυτό το ζωτικό ποτό. Κατά βάθος, αυτό είναι το κύ­ριο αντικείμενο της Γιόγκα.

7. Το φίδι της κουνταλίνι

Σε αυτή τη συνάφεια δεν μπορούν να περι­γραφούν οι διάφορες λεπτομέρειες, αλλά η αποκορύφωση της Γιόγκα στις διάφορες σχο­λές της είναι η γενετήσια ένωση ως τελετουρ­γικό (Μαϊτούνα) συνδεδεμένο με διάφορες τε­χνικές Χάθα Γιόγκα. Δηλαδή η Γιόγκα επιχει­ρεί να επιστρατεύσει τον οργασμό ως την απο­φασιστική εμπειρία απελευθερώσεως τόσο από τη ζωή όσο και από το θάνατο και ως μία ενοποίηση με το θεϊκό. Ναι, πρόκειται πράγματι για μια θεοποίηση² του ανθρώπου. Αυτό συμβαίνει κυρίους μέσω του διαλογισμού που έχει ως αντικείμενο το φίδι της κουνταλί­νι. H πράνα ή η ζωτική δύναμη (για την οποία έγινε λόγος στο παραπάνω παράθεμα) είναι ταυτόσημη με τη σεξουαλικότητα, η οποία αναπαριστάται με ένα φίδι που ονομάζεται κουνταλίνι (σημαίνει «τυλιγμένο μαζί»).

Η κουνταλίνι πιστεύουν ότι εξαναγκάζεται να αρχίσει να κινείται από τη θέση της κάτω από τον κόκκυγα μέσω ενός καναλιού στη ραχοκοκκαλιά προς τα επάνω. Κατά την πορεία αυτή θα διατρέξει μια σειρά από σταθμούς που ονομάζονται τσάκρας. Σε κάθε περαιτέρω σταθμό κερδίζει ολοένα και μεγαλύτερη δύνα­μη και γίνεται συνεχώς θεϊκότερη. Αυτή η ψευδής θεοποίηση εκφράζεται μέσω του γεγο­νότος ότι ο διαλογιζόμενος αποκτά υπερφυσι­κές ικανότητες, π.χ. μπορεί, όπως λένε, να μετεωρίζεται ελεύθερα στον αέρα και να περνάει μέσα από τοίχους. Αυτά τα «σίντις» και η επο­νομαζόμενη «Σίντα-Γιόγκα» υπάρχουν τώρα σε όλο τον κόσμο και εκπροσωπούνται από τον «Υπερβατικό Διαλογισμό» που έναντι αδράς αμοιβής υπόσχεται στον διαλογιζόμενο την ικανότητα να υπερνικήσει τη βαρύτητα.

8. Ο μέγας ΘΑΝΑΤΟΣ ή η αθανασία.

Όταν το φίδι της κουνταλίνι, μετά από τις επίπονες ασκήσεις Γιόγκα, όπου εφαρμόζο­νται όλες οι τεχνικές της Χάθα-Γιόγκα και αποκτούν το νόημα τους, πιεστεί τελικά προς τα πάνω μέσα στην κορυφή του εγκεφάλου, τό­τε λαμβάνει χώρα η κοσμική απολύτρωση μέσω ενός είδους σούπερ οργασμού. Στην πραγματικότητα μιλάμε για οργασμικές εμπει­ρίες, που διαμέσου ισχυρών παραισθησιακών αισθημάτων προσλαμβάνουν έναν ιδιαίτερα βίαιο χαρακτήρα. Και αυτή ακριβώς η εμπει­ρία εκλαμβάνεται ως μία γενετήσια ένωση με­ταξύ του θεού Σίβα, που θρονιάζεται πάνω-πάνω στον εγκέφαλο, και της συμπαίκτριάς του της Κάλι, που ως η δύναμη του (σάκτι) ταυτίζεται με την κουνταλίνι. Αυτή η οργασμική εμπειρία γίνεται αντιληπτή ως ο μεγάλος ΘΑΝΑΤΟΣ, μέσω του οποίου ξεφεύγει κανείς από τον κόσμο της πολλαπλότητας και βιώνει τη μεγάλη ελευθερία. Από εκεί ξαναγυρίζουν μονάχα οι εκλεκτοί, που ως γκουρού αφοσιώνονται στην απελευθέρωση άλλων ανθρώπων. Όλοι οι συνηθισμένοι άνθρωποι, σύμφωνα με την ίδια τη διδασκαλία της Γιόγκα, πεθαίνουν τρεις εβδομάδες μετά την πλήρη απελευθέρω­ση. Αυτός ο θάνατος (και μόνο αυτός) οδηγεί μακριά από κάθε ζωή και κάθε θάνατο προς την ολοκληρωτική ελευθερία.

9. Η φυγή από τον θάνατο προς τον θάνατο.

Είναι αξιοσημείωτο μια θρησκευτικότητα που ωθείται από την αγωνία ενώπιον του θα­νάτου να οδηγείται ίσα-ίσα προς το μεγάλο ΘΑΝΑΤΟ. Αυτό εξηγείται άπ' το γεγονός ότι η Γιόγκα, όπως ειπώθηκε. καθορίζεται όχι μό­νο από το φόβο ενώπιον του θανάτου, αλλά και από το φόβο ενώπιον της ζωής. Ως εκ τού­του η Γιόγκα επιζητεί να φθάσει πέραν της ζωής και του θανάτου, εκεί που θα μπορούσε να το ονομάσει κανείς αιώνιο θάνατο, ελεύθε­ρο από κάθε τι εφήμερο, αρρώστια και άπ’ όλα τα βάσανα.

Όταν κανείς διαβάσει με εμβρίθεια τα κε­ντρικά κείμενα της Γιόγκα, θα ανακαλύψει ότι είναι πλήρους καθορισμένα από τα προβλήμα­τα της γηράνσεως. Η Γιόγκα είναι η απόπειρα του ανθρώπου να σταματήσει τη φθορά του σώματος, να αναβάλει το θάνατο και ταυτό­χρονα να προετοιμάσει το θάνατο μέσω της αποχωρήσεως από τη ζωή. Αυτή η απόσυρση συμβαίνει εν μέρει κοινωνικά με το να παραι­τείται κανείς από τις ανθρώπινες σχέσεις και να φεύγει στο δάσος ή στο βουνό, για να ζήσει μόνος και εν μέρει με το να απομακρύνεται κα­νείς πνευματικά από τα συμβάντα της ζωής. Το τελευταίο μπορεί να το κάνει κάποιος ακό­μη και παραμένοντας στις κοινοτικές του σχέ­σεις ως αρχηγός οικογενείας. Επομένως η Γιόγκα είναι κάτι για γέρους, στη πραγματι­κότητα μόνο για γέρους. Αυτό έγκειται στη φύση του πράγματος ως συνέπεια ήδη του μυ­στικισμού του σπέρματος, για τον οποίο έγινε λόγος.

10. Γιόγκα για το καλό της υγείας.

Πολλοί μαθητές εξασκούμενου στη Γιόγκα θα αντιτείνουν ότι όλη αυτή η θεωρητικολογία τους είναι αδιάφορη, επειδή αυτοί είχαν καλές προσωπικές εμπειρίες από τη Γιόγκα. Λένε ότι χάρις σ' αυτή έγιναν υγιέστεροι. Αυτό οφείλει κάποιος να το σεβαστεί, αλλά και να το κατανοήσει σωστά.

Ένα παράδειγμα μπορεί να το φωτίσει αυ­τό: υπάρχουν πράγματι πολλοί νεαροί άνδρες, στους οποίους ο χρόνος της στρατιωτικής θη­τείας έχει κάνει καλό. Γυμνάσθηκαν σωματικά και έμαθαν ως ένα βαθμό να ελέγχουν τον εαυ­τό τους. Αυτό ενίσχυσε την υγεία τους. Αυτό όμως δεν αναιρεί το γεγονός ότι ο στρατός έχει έναν εντελώς διαφορετικό σκοπό. Κατά παρό­μοιο τρόπο ο στόχος της Γιόγκα δεν ταυτίζεται με τις θετικές παρενέργειες που διαπιστεύο­νται. Στην πραγματικότητα συμβαίνει ώστε πολλοί διαλογιζόμενοι μετά από μια περίοδο θετικών παρενεργειών³ να βιώνουν άκρως ανησυχητικές βλαβερές επιδράσεις. Εμείς τις χαρακτηρίζουμε ως βλαβερές επιδράσεις, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για τις επιδιωκόμενες επιδράσεις. Αυτό σημαίνει ότι βήμα προς βήμα χάνει κανείς την ικανότητα να ζει μια ζωή στραμμένη προς τα έξω μέσα σε αγάπη και εξάρτηση από τους άλλους. Η Γιόγκα απομονώνει τον άνθρωπο βήμα προς βήμα, έτσι ώστε να μην μπορεί κάποιος πλέον να προσεγγίσει τον άλλο. Ταυτόχρονα γίνεται κανείς συν τοις άλλοις ασυνείδητα όλο και πιο ινδουιστής, αφού η πρακτική της Γιόγκα δημι­ουργεί και θεωρία της Γιόγκα.

11. Οδηγείται κανείς προς τα εκεί που δεν θέλει.

Όταν κάποιος αρχίζει να κάνει Γιόγκα επειδή θέλει να γίνει ινδουιστής, τότε όλα είναι φυσικά εντάξει, διότι πρέπει να σεβα­σθούμε την θρησκευτική ελευθερία. Εν τού­τοις το πρόβλημα είναι ότι οι περισσότεροι μέσω της Γιόγκα οδηγούνται προς τα εκεί όπου δεν θέλουν πραγματικά να πάνε. Γίνονται άνθρωποι που εντάσσονται σε άλλο σύ­στημα κανόνων και αξιολογήσεων. Μεταβάλ­λονται σε ινδουιστές και αυτό δεν ήταν καθό­λου επιδίωξή τους. Άρχισαν με τη Γιόγκα επειδή τους την προσέφεραν ως μια τέχνη ζωής, αλλά η Γιόγκα είναι, όπως δείξαμε, μια τέχνη θανάτου που γεννήθηκε αρχικά για να βοηθήσει γερασμένους Ινδούς να ξεπεράσουν το φόβο του θανάτου στα τελευταία δύσκολα χρόνια της ζωής τους.

Όταν κάποιος θέλει να αυτοθεοποιηθεί και όταν θέλει να δραπετεύσει από την καθη­μερινή ζωή όπου ζει με άλλους ανθρώπους, τό­τε η Γιόγκα είναι ο δρόμος που πρέπει να του υποδειχθεί. Όταν κάποιος θέλει βήμα προς βήμα να αποχωρισθεί από τη χριστιανική του πίστη και από την αγάπη που αυτή η πίστη συνεπάγεται προς τους συνανθρώπους και τη ζωή, τότε η Γιόγκα είναι το μοναδικά σωστό. Όμως οι περισσότεροι καταλήγουν ανυπο­ψίαστοι στη Γιόγκα, διότι ανάμεσα στα άλλα υπάρχουν πολλοί Χριστιανοί που υπερασπίζο­νται τη Γιόγκα και που αρνούνται τις πραγμα­τικές προθέσεις της. Γι' αυτό είναι απαραίτητο να κάνουμε γνωστή την αλήθεια για τη Γιό­γκα, όχι για να κλέψουμε το ψωμί από τους δα­σκάλους της Γιόγκα ή τους μαθητές από τους γκουρού, αλλά για να παραχωρήσουμε κάποι­ες συμβουλές σε εκείνους που δεν μπορούν να διακρίνουν την κατάσταση μόνοι τους.

Για εκείνους που πιστεύουν ότι τους είναι απαραίτητος ο διαλογισμός μπορούμε να τους παραπέμψουμε στον χριστιανικό διαλογισμό⁴ ως λύση. Αυτός όμως είναι διαμετρικά αντίθε­τος με τη Γιόγκα. Ο χριστιανικός διαλογισμός δεν επιδιώκει να μας κάνει θεούς και να μας «απελευθερώσει» από ζωή και θάνατο, αλλά να μας οδηγήσει στον Θεό, ο οποίος με την Ανάσταση μας έχει λυτρώσει από το δίλημμα του οποίου έκφραση αποτελεί η Γιόγκα.

12. Παρατηρήσεις.

Τα σημαντικότερα κείμενα για τη κατα­νόηση της Γιόγκα είναι τα λεγόμενα «Γκοράκ­σα Σατάκα», τα οποία προέρχονται ίσως από τον 12^ο αιώνα, δηλαδή είναι σύγχρονα του δι­κού μας Μεσαίωνα. Τρία έγκυρα κείμενα χρησιμοποιήθηκαν για αυτή την παρουσίαση, τα οποία και τα τρία είναι μεταγενέστερες γραφές:

Το «Σίβα Σαμχίτα», μετάφρ. Ρ.Β.Σ.Κ. Βά­σου. Νέο Δελχί 1979,87 σελίδες.

Το «Γκεράντα Σαμχίτα», μετάφρ. Ρ.Β.Σ.Κ. Βάσου, Νέο Δελχί 1975,59 σελίδες.

Το «Χάθα Γιόγκα Πραντιπίκα», μετάφρ. Π. Σίν, Νέο Δελχί 1975, 68 σελίδες (διανέμεται από το Σωματείο Ανατυπώσεως Ανατολικών Βιβλίων, Οδός Ράνι Γιάνσι 54, Νέο Δελχί 110055 Ινδία).

Αυτά τα κείμενα είναι επίσης τμήμα των «Ιερών βιβλίων των Ινδουιστών», τόμος 15,1-4 (No 4: Φιλοσοφία της Γιόγκα), Οργανισμός Αλλαχαμπάντ. Ινδία 1911-15, παρατίθεται από την έκδοση ΑΜΣ Πρές. Νέα Υόρκη 1974.

Επίσης η κλασσική έκθεση της Γιόγκα στο «Πατάντξαλι Γιόγκα Σούτρα» που ανάγεται στην προ Χριστού εποχή («Ιερά βιβλία των Ινδουιστών», Τόμος 4, ΑΜΣ Πρές, Νέα Υόρ­κη 1974).

Η σημαντικότερη δυτική παρουσίαση της Γιόγκα είναι του Μίρτσεα Ελιάντε «Γιόγκα, αθανασία και ελευθερία», 515 σελίδες, Φραν­κφούρτη, Ίνζελ Φερλάγκ 1977.

13. Γλωσσάριο.

Ασάνα: κατά λέξη «κάθισμα» ή «στάση», ιδιαίτερη στάση του σώματος στο σύστημα της Γιόγκα.

Βράχμα: από το «βρχ», που σημαίνει «ανά­πτυξη», ο θεός-δημιουργός στον Ινδουισμό.

Τσάκρα: κατά λέξη «τροχός», ενεργειακό κέντρο του σώματος.

Κάλι Γιούγκα: από το «κάλι» (=σκοτεινό) και «γιούγκα» (=συμπαντικός χρόνος), δηλα­δή η τελευταία και σκοτεινώτερη από τις επα­ναλαμβανόμενες εποχές.

Μόκσα: από το «μκς» (αποτινάξω, απελευθερώνομαι), απελευθέρωση από τον κύκλο των μετενσαρκώσεων.

Μούντρα: κατά λέξη «σφραγίδα» ή «σημά­δι», τελετουργικές χειρονομίες και κινήσεις των δακτύλων.

Πράνα: «να αναπνέεις από τη μύτη και το στόμα», δηλαδή η ζωτική ενέργεια.

Σάκτι: κατά λέξη «δύναμη», ή σύντροφος ανδρικών θεοτήτων.

Σίβα: κατά λέξη «επιτυχής», «ευνοϊκός», από πολλούς Ινδούς λατρεύεται ως ο ύψιστος θεός, εκπροσωπεί την αρχή της καταστροφής και του θανάτου, από τον οποίο εκπηγάζει συ­νεχώς καινούργια ζωή.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Σημ. Π.: Αυτό δεν σημαίνει κατ^’ ανάγκην αποχή από τη σεξουαλική δραστηριότητα, αλλά-όπως το λέγει ο Δανός καθηγητής- σημαίνει συγκράτηση του σπέρματος στη διάρκεια της σεξουαλικής δραστη­ριότητος. Πρόκειται για την σεξουαλική μαγεία ή ερωτική αλχημεία του αποκρυφισμού-νεογνωστικισμού.

2. Σημ. Π.: ενν. ψευδή.

3. Σημ. Π.: Αυτές θα τις είχαν, έτσι κι’ αλλιώς, οποιαδήποτε σωματική άσκηση και αν έκαναν. Ένα από τα προβλήματα είναι και το ότι με την άσκηση της Γιόγκα ανατρέπεται η ορμονική ισορροπία στο ανθρώ­πινο σώμα, λόγω της πιέσεως που υφίστανται οι ενδοκρινείς αδένες κατά την διάρκεια των αφύσικων στά­σεων (ασάνες) που παίρνει ο ασκούμενος στη Γιόγκα (βλ. σχετικά το βιβλίο του Διονυσίου Φαρασιώτη Οι γκουρού, ο νέος και ο Γέροντας Παΐσιος, Θεσσαλονίκη 2000). Αλλά βέβαια το σημαντικότερο πρόβλημα είναι οι πνευματικές (κυρίως) και οι ψυχολογικές (κατά δεύτερο λόγο) παρενέργειες της Γιόγκα.

4. Σημ. Π.: Ίσως με τον όρο αυτόν ο Δανός καθηγητής εννοεί την ησυχαστική νοερά προσευχή.

Από το περιοδικό ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ τεύχος 44
  

Ακούστε και: Yoga and Orthodox Christianity: Are They Compatible? - ομιλία της Ινδής Ορθόδοξης Χριστιανής (πρώην ινδουίστριας) συγγραφέως Christine Mangala (αγγλικά).