Η κοινωνική καταγωγή των χριστιανών μαρτύρων, από το 2ο ώς τις αρχές του 4ου αι. μ.Χ.

Ενδιαφέρουσα αναλυτική ιστορική μελέτη του κ. Νικολάου Παύλου, που μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη στο ιστολόγιο Θεολόγοι του Μαυροπίνακα.
Εδώ δημοσιεύουμε μικρό απόσπασμα από το τέλος της μελέτης: 

 

[…] Όλοι οι μάρτυρες ανήκαν στις ordines, δηλ. στις κοινωνικές κατηγορίες που όριζε το ρωμαϊκό κράτος, μετά την εποχή του Αυγούστου. Είναι γνωστό ότι οι συγκλητικοί, οι ιππείς και οι βουλευτές των πόλεων, αποτελούσαν την ελίτ της αυτοκρατορίας, που στελεχώνονταν από μικρό αριθμό πολιτών. Μετά την εποχή του Αδριανού επικρατεί ο χωρισμός σε honestiores καιhumiliores (επιφανείς και ασθενέστερους), που με τη σειρά τους χωρίζονταν σε επί μέρους ομάδες. Πάντως τα όρια της μεσαίας τάξης, που θα αποτελούσε ενδιάμεσο στρώμα, ανάμεσα στους ευγενείς και τους δούλους, ήταν δυσδιάκριτα, και είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν κριτήρια για να θεωρηθούν κάποια άτομα, ότι ανήκαν αμιγώς σε ένα μεσαίο σύνολο.

Στα μαρτύρια πάντως πρωταγωνιστούν άτομα από όλες τις κοινωνικές ομάδες. Υπάρχουν επίσκοποι, όπως ο Πολύκαρπος, που εμφανίζεται να μην εξαρτάται από κανέναν, και να έχει επιτηδειότητα, μόρφωση και επιτεύγματα, φιλόσοφοι σαν τον Ιουστίνο, γυναίκες, όπως η Περπέτουα, που είναι από ανώτερη κοινωνική τάξη, στρατιωτικοί, που μπορεί να είναι ευγενείς, και δούλοι όπως ο Ρεβοκάτος και η Φηλικιτάτη. Στο μαρτύριο των εν Λουγδούνω τελειωθέντων, παρουσιάζονται άτομα που ανήκουν στις ανώτερες τάξεις, επαγγελματίες που μπορεί να ήταν απελεύθεροι, και δούλοι, που ακολουθούσαν τις θρησκευτικές αντιλήψεις των αφεντικών τους.

Ανάμεσα στους μάρτυρες της Παλαιστίνης ξεχωρίζουν πλούσιοι με μόρφωση φιλοσοφική, πολίτες που παρουσιάζονται να αντιτίθεται στο πολιτικό σύστημα της τετραρχίας και δούλοι. Ενώ στον τελευταίο διωγμό του Διοκλητιανού, γίνεται λόγος για μάρτυρες ευγενικής καταγωγής, για έναν χριστιανό που είχε αναλάβει σπουδαία κρατικά αξιώματα και για έναν γιατρό.

Θα πρέπει εδώ να τονιστεί, πως, για πολλούς μάρτυρες, δε δίνονται στοιχεία για την κοινωνική καταγωγή τους, αν και πρωταγωνιστούν στα μαρτυρολόγια. Προφανώς αυτοί θα πρέπει να τοποθετηθούν στα μεσαία κοινωνικά στρώματα, για τον εξής λόγο: Για τους προερχόμενους από τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, όπως είναι γνωστό, δίνονται κατά κανόνα, σαφείς πληροφορίες καταγωγής, γιατί το μαρτύριο των honestiores φανέρωνε τη διείσδυση του χριστιανισμού στις υψηλές κοινωνικές ομάδες, γεγονός που αναδείκνυε το κύρος της εκκλησίας. Ενώ τα μέλη της μεσαίας τάξης, δεν παρουσίαζαν το ίδιο κοινωνικό ενδιαφέρον, και γι’ αυτό τα στοιχεία για την προέλευσή τους δεν τονίζονται πάντα στις αφηγήσεις.

Κατηγοριοποιώντας λοιπόν τα μαρτύρια που παρατέθηκαν, οι πρωταγωνιστές τους κατατάσσονται στις παρακάτω ομάδες:

Α. Μάρτυρες προερχόμενοι από υψηλά κοινωνικά στρώματα:

1. Πολύκαρπος 

2. Ουέτιος Επάγαθος 

3. Άτταλος 

4. Πάπυλος 

5. Απολλώνιος 

6. Περπέτουα 

7. Μαρίνος 

8. Δωρόθεος 

9. Φιλόρωμος 

10. Φιλέας 

11. Άδαυκτος 

12. Γυναίκα από Αντιόχεια 

13. Παρθένος πλούσια 

14. Παρθένος πλούσια 

15. Άνθιμος 

16. Τυραννίων 

17. Σιλβανός 

18. Πάμφιλος 

19. Πέτρος 

20. Φιλέας 

21. Ησύχιος 

22. Παχώμιος 

23. Θεόδωρος 

24. Χριστιανή Αλεξάνδρειας 

25. Απφιανός 

26. Αιδέσιος 

27. Ιουστίνος

Β. Μάρτυρες προερχόμενοι από μεσαία και κατώτερα κοινωνικά στρώματα

1. Χαρίτων 

2. Χαριτώ 

3. Ιέραξ 

4. Παίων 

5. Λιβεριανός 

Οι αγίες Περπέτουα και Φιλικιτάτη

6. Αλέξανδρος 

7. Σπεράτος 

8. Νάρτζαλος 

9. Κιττίνος 

10. Δονάτα 

11. Σεκούνδα 

12. Εστία 

13. Κάρπος 

14. Αγαθονίκη 

15. Πιόνιος 

16. Μακεδονία 

17. Λίμνος 

18. Μητρόδωρος 

19. Μαξιμιανός 

20. Μάρκελος 

21. Ποταμίαινα 

22. Βασιλείδης 

23. Λουκιανός 

24. Πηλεύς 

25. Νείλος 

26. Φαύστος 

27. Δίος

28. Αμμώνιος 

29. Προκόπιος 

30. Αλφειός 

31. Ζακχαίος 

32. Ρωμανός 

33. Τιμόθεος 

34. Τιμόλαος 

35. Διονύσιος 

36. Ρωμύλος 

37. Πάνησις 

38. Αλέξανδρος 

39. Ουλπιανός 

40. Αγάπιος 

41. Θέκλα 

42. Θεοδοσία 

43. Συλβανός και η ομάδα του 

44. Δομνίνος 

45. Γενναία γυναίκα 

46. Παύλος 

47. Ενναθά 

48. Ουάλης 

49. Παύλος 

50. Πορφύριος 

51. Σέλευκος 

52. Ιουλιανός

Γ. Δούλοι

1. Ευέλπιστος 

2. Βλανδίνα 

3. Κόνων 

4. Ρεβοκάτος 

5. Φηλικιτάτη 

6. Ασκληπιάδης 

7. Σαβίνα 

8. Θεόδουλος 

9. Έφηβος δούλος Πάμφιλου

Δηλαδή η συμμετοχή στο μαρτύριο των χριστιανών, που προέρχονταν από υψηλά κοινωνικά στρώματα (στην πραγματικότητα, πρόκειται μόνο για μέλη της επαρχιακής αριστοκρατίας και βουλευτές), σύμφωνα με τις μαρτυρολογικές εκθέσεις που παρατέθηκαν, αγγίζει περίπου το ποσοστό του 31%, των προερχομένων από τα μεσαία στρώματα το ποσοστό του 58%, και των δούλων μαρτύρων το ποσοστό του 11%.

Τα συμπεράσματα, που εξάγονται από τα παραπάνω είναι τα εξής: Η πλειοψηφία των μαρτύρων προέρχεται από τα μεσαία στρώματα. Αυτό αποδεικνύει την απήχηση που είχε το χριστιανικό μήνυμα σε ομάδες, που ήταν ενταγμένες σε αυτά, και προσπαθούσαν να γίνουν αποδεκτές στην ελληνορωμαϊκή κοινωνία. Χαρακτηριστική είναι εδώ η περίπτωση των απελεύθερων, που είχαν ξεφύγει από τη δουλεία, και ασκούσαν ένα επάγγελμα, το οποίο ήταν, κατά βάση, επικερδές (όπως οι γιατροί). Αυτά τα άτομα όμως δεν είχαν την κοινωνική καταξίωση, και έψαχναν να βρουν χώρους, στους οποίους θα γίνονταν αποδεκτά. Οι χριστιανικές κοινότητες λοιπόν ήταν ιδανικός τόπος γι’ αυτούς, αφού δεν έθεταν κοινωνικές προϋποθέσεις, για να θεωρήσουν κάποιον μέλος τους.

Οι μάρτυρες που προέρχονται από τα υψηλά κοινωνικά στρώματα ανήκουν, κατά κανόνα, στην επαρχιακή αριστοκρατία. Κάποιοι από αυτούς ήταν βουλευτές ή προέρχονταν από βουλευτικές οικογένειες, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Περπέτουας. Αυτή η σύνδεση βουλευτών με το χριστιανισμό δεν πρέπει να ήταν ασυνήθιστο φαινόμενο, αν κρίνει κανείς από την ερώτηση του ανθύπατου στον Πάπυλο. Όπως είναι γνωστό, ζητάει να μάθει αν ο μάρτυρας είναι βουλευτής.

Στα υψηλά κοινωνικά στρώματα θα πρέπει να ενταχθεί και ο φιλόσοφος Ιουστίνος. Αν και τα μαρτυρολόγια δεν πληροφορούν για την κοινωνική του προέλευση, εντούτοις η υψηλή μόρφωση που θα είχε λάβει, επιτρέπουν να τοποθετηθεί εδώ.

Οι μαρτυρολογικές εκθέσεις για τους δούλους παρουσιάζουν δύο από αυτούς να ανήκουν στον αυτοκρατορικό οίκο (τον Ευέλπιστο και τον Κόνωνα), και τους υπόλοιπους επτά να είναι οικιακοί δούλοι. Οι πρώτοι μπορούσαν να έχουν ελευθερία κινήσεων σε θέματα θρησκευτικότητας. Στις αφηγήσεις που αναφέρονται στους δεύτερους αναδεικνύεται η εξουσιαστική σχέση του πάτρωνα του οίκου με τους ανθρώπους του. Κατά κανόνα οι δούλοι ακολουθούν την πίστη των αφεντικών τους, και οδηγούνται στο μαρτύριο, όπως γίνεται με τη Βλανδίνα. Σε περίπτωση όμως που είναι χριστιανοί, και το αφεντικό τους δε συμφωνεί με αυτό, όπως συμβαίνει με τη Πολίττη και τη Σαβίνα, τότε αντιμετωπίζουν την εξόντωση. Ταυτόχρονα στις περιγραφές εκδηλώνεται και το προσωπικό στοιχείο, που προβάλλει τις ανθρώπινες σχέσεις που αναπτυσσόταν μεταξύ κυρίου και δούλου. Αυτό φαίνεται κατεξοχήν στο μαρτύριο της Περπέτουας και της Φηλικιτάτης.

Από τα παραπάνω αποδεικνύεται ότι η πλειοψηφία των χριστιανών μαρτύρων προέρχονταν από τα μεσαία στρώματα. […]

"Ν": Μπορείτε επίσης να διαβάσετε τη μελέτη του κ. Αποστόλου Γλαβίνα Οι διωγμοί κατά της Εκκλησίας στην προκωνσταντίνεια εποχή.

Επίσης τις αναρτήσεις μας περί δουλείας εδώ & εδώ. Γενικότερα (και για τη σημερινή δουλεία) εδώ. Και:

Η θέση της Εκκλησίας ως προς την εξουσία, την κοινωνία και την πολιτική

Δηλαδή η συμμετοχή στο μαρτύριο των χριστιανών, που προέρχονταν από υψηλά κοινωνικά στρώματα (στην πραγματικότητα, πρόκειται μόνο για μέλη της επαρχιακής αριστοκρατίας και βουλευτές), σύμφωνα με τις μαρτυρολογικές εκθέσεις που παρατέθηκαν, αγγίζει περίπου το ποσοστό του 31%, των προερχομένων από τα μεσαία στρώματα το ποσοστό του 58%, και των δούλων μαρτύρων το ποσοστό του 11%. Τα συμπεράσματα, που εξάγονται από τα παραπάνω είναι τα εξής: Η πλειοψηφία των μαρτύρων προέρχεται από τα μεσαία στρώματα. Αυτό αποδεικνύει την απήχηση που είχε το χριστιανικό μήνυμα σε ομάδες, που ήταν ενταγμένες σε αυτά, και προσπαθούσαν να γίνουν αποδεκτές στην ελληνορωμαϊκή κοινωνία. Χαρακτηριστική είναι εδώ η περίπτωση των απελεύθερων, που είχαν ξεφύγει από τη δουλεία, και ασκούσαν ένα επάγγελμα, το οποίο ήταν, κατά βάση, επικερδές (όπως οι γιατροί). Αυτά τα άτομα όμως δεν είχαν την κοινωνική καταξίωση, και έψαχναν να βρουν χώρους, στους οποίους θα γίνονταν αποδεκτά. Οι χριστιανικές κοινότητες λοιπόν ήταν ιδανικός τόπος γι’ αυτούς, αφού δεν έθεταν κοινωνικές προϋποθέσεις, για να θεωρήσουν κάποιον μέλος τους. Οι μάρτυρες που προέρχονται από τα υψηλά κοινωνικά στρώματα ανήκουν, κατά κανόνα, στην επαρχιακή αριστοκρατία. Κάποιοι από αυτούς ήταν βουλευτές ή προέρχονταν από βουλευτικές οικογένειες, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Περπέτουας[2]. Αυτή η σύνδεση βουλευτών με το χριστιανισμό δεν πρέπει να ήταν ασυνήθιστο φαινόμενο, αν κρίνει κανείς από την ερώτηση του ανθύπατου στον Πάπυλο. Όπως είναι γνωστό, ζητάει να μάθει αν ο μάρτυρας είναι βουλευτής. [3]. Στα υψηλά κοινωνικά στρώματα θα πρέπει να ενταχθεί και ο φιλόσοφος Ιουστίνος. Αν και τα μαρτυρολόγια δεν πληροφορούν για την κοινωνική του προέλευση, εντούτοις η υψηλή μόρφωση που θα είχε λάβει, επιτρέπουν να τοποθετηθεί εδώ. Οι μαρτυρολογικές εκθέσεις για τους δούλους παρουσιάζουν δύο από αυτούς να ανήκουν στον αυτοκρατορικό οίκο (τον Ευέλπιστο και τον Κόνωνα), και τους υπόλοιπους επτά να είναι οικιακοί δούλοι. Οι πρώτοι μπορούσαν να έχουν ελευθερία κινήσεων σε θέματα θρησκευτικότητας. Στις αφηγήσεις που αναφέρονται στους δεύτερους αναδεικνύεται η εξουσιαστική σχέση του πάτρωνα του οίκου με τους ανθρώπους του. Κατά κανόνα οι δούλοι ακολουθούν την πίστη των αφεντικών τους, και οδηγούνται στο μαρτύριο, όπως γίνεται με τη Βλανδίνα. Σε περίπτωση όμως που είναι χριστιανοί, και το αφεντικό τους δε συμφωνεί με αυτό, όπως συμβαίνει με τη Πολίττη και τη Σαβίνα, τότε αντιμετωπίζουν την εξόντωση. Ταυτόχρονα στις περιγραφές εκδηλώνεται και το προσωπικό στοιχείο, που προβάλλει τις ανθρώπινες σχέσεις που αναπτυσσόταν μεταξύ κυρίου και δούλου. Αυτό φαίνεται κατεξοχήν στο μαρτύριο της Περπέτουας και της Φηλικιτάτης. Από τα παραπάνω αποδεικνύεται ότι η πλειοψηφία των χριστιανών μαρτύρων προέρχονταν από τα μεσαία στρώματα. Copy and WIN : http://ow.ly/KfYkt

Copy and WIN : http://ow.ly/KfYkt

Όλοι οι μάρτυρες ανήκαν στις ordines, δηλ. στις κοινωνικές κατηγορίες που όριζε το ρωμαϊκό κράτος, μετά την εποχή του Αυγούστου. Είναι γνωστό ότι οι συγκλητικοί, οι ιππείς και οι βουλευτές των πόλεων, αποτελούσαν την ελίτ της αυτοκρατορίας, που στελεχώνονταν από μικρό αριθμό πολιτών. Μετά την εποχή του Αδριανού επικρατεί ο χωρισμός σε honestiores καιhumiliores (επιφανείς και ασθενέστερους), που με τη σειρά τους χωρίζονταν σε επί μέρους ομάδες. Πάντως τα όρια της μεσαίας τάξης, που θα αποτελούσε ενδιάμεσο στρώμα, ανάμεσα στους ευγενείς και τους δούλους, ήταν δυσδιάκριτα, και είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν κριτήρια για να θεωρηθούν κάποια άτομα, ότι ανήκαν αμιγώς σε ένα μεσαίο σύνολο.[1] Στα μαρτύρια πάντως πρωταγωνιστούν άτομα από όλες τις κοινωνικές ομάδες. Υπάρχουν επίσκοποι, όπως ο Πολύκαρπος, που εμφανίζεται να μην εξαρτάται από κανέναν, και να έχει επιτηδειότητα, μόρφωση και επιτεύγματα, φιλόσοφοι σαν τον Ιουστίνο, γυναίκες, όπως η Περπέτουα, που είναι από ανώτερη κοινωνική τάξη, στρατιωτικοί, που μπορεί να είναι ευγενείς, και δούλοι όπως ο Ρεβοκάτος και η Φηλικιτάτη. Στο μαρτύριο των εν Λουγδούνω τελειωθέντων, παρουσιάζονται άτομα που ανήκουν στις ανώτερες τάξεις, επαγγελματίες που μπορεί να ήταν απελεύθεροι, και δούλοι, που ακολουθούσαν τις θρησκευτικές αντιλήψεις των αφεντικών τους. Ανάμεσα στους μάρτυρες της Παλαιστίνης ξεχωρίζουν πλούσιοι με μόρφωση φιλοσοφική, πολίτες που παρουσιάζονται να αντιτίθεται στο πολιτικό σύστημα της τετραρχίας και δούλοι. Ενώ στον τελευταίο διωγμό του Διοκλητιανού, γίνεται λόγος για μάρτυρες ευγενικής καταγωγής, για έναν χριστιανό που είχε αναλάβει σπουδαία κρατικά αξιώματα και για έναν γιατρό. Θα πρέπει εδώ να τονιστεί, πως, για πολλούς μάρτυρες, δε δίνονται στοιχεία για την κοινωνική καταγωγή τους, αν και πρωταγωνιστούν στα μαρτυρολόγια. Προφανώς αυτοί θα πρέπει να τοποθετηθούν στα μεσαία κοινωνικά στρώματα, για τον εξής λόγο: Για τους προερχόμενους από τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, όπως είναι γνωστό, δίνονται κατά κανόνα, σαφείς πληροφορίες καταγωγής, γιατί το μαρτύριο των honestiores φανέρωνε τη διείσδυση του χριστιανισμού στις υψηλές κοινωνικές ομάδες, γεγονός που αναδείκνυε το κύρος της εκκλησίας. Ενώ τα μέλη της μεσαίας τάξης, δεν παρουσίαζαν το ίδιο κοινωνικό ενδιαφέρον, και γι’ αυτό τα στοιχεία για την προέλευσή τους δεν τονίζονται πάντα στις αφηγήσεις. Κατηγοριοποιώντας λοιπόν τα μαρτύρια που παρατέθηκαν, οι πρωταγωνιστές τους κατατάσσονται στις παρακάτω ομάδες: Α. Μάρτυρες προερχόμενοι από υψηλά κοινωνικά στρώματα: 1.Ιουστίνος 1. Πολύκαπρος 2. Ουέτιος Επάγαθος 3. Άτταλος 4. Πάπυλος 5. Απολλώνιος 6. Περπέτουα 7. Μαρίνος 8. Δωρόθεος 9. Φιλόρωμος 10. Φιλέας 11. Άδαυκτος 12. Γυναίκα από Αντιόχεια 13. Παρθένος πλούσια 14. Παρθένος πλούσια 15. Άνθιμος 16. Τυραννίων 17. Σιλβανός 18. Πάμφιλος 19. Πέτρος 20. Φιλέας 21. Ησύχιος 22. Παχώμιος 23. Θεόδωρος 24. Χριστιανή Αλεξάνδρειας 25. Απφιανός 26. Αιδέσιος Β. Μάρτυρες προερχόμενοι από μεσαία και κατώτερα κοινωνικά στρώματα 1. Χαρίτων 2. Χαριτώ 3. Ιέραξ 4. Παίων 5. Λιβεριανός 6. Αλέξανδρος 7. Σπεράτος 8. Νάρτζαλος 9. Κιττίνος 10. Δονάτα 11. Σεκούνδα 12. Εστία 13. Κάρπος 14. Αγαθονίκη 15. Πιόνιος 16. Μακεδονία 17. Λίμνος 18. Μητρόδωρος 19. Μαξιμιανός 20. Μάρκελος 21. Ποταμίαινα 22. Βασιλείδης 23. Λουκιανός 24. Πηλεύς 25. Νείλος 26. Φαύστος 27. Δίος 28. Αμμώνιος 29. Προκόπιος 30. Αλφειός 31. Ζακχαίος 32. Ρωμανός 33. Τιμόθεος 34. Τιμόλαος 35. Διονύσιος 36. Ρωμύλος 37. Πάνησις 38. Αλέξανδρος 39. Ουλπιανός 40. Αγάπιος 41. Θέκλα 42. Θεοδοσία 43. Συλβανός και η ομάδα του 44. Δομνίνος 45. Γενναία γυναίκα 46. Παύλος 47. Ενναθά 48. Ουάλης 49. Παύλος 50. Πορφύριος 51. Σέλευκος 52. Ιουλιανός Γ. Δούλοι 1. Ευέλπιστος 2. Βλανδίνα 3. Κόνων 4. Ρεβοκάτος 5. Φηλικιτάτη 6. Ασκληπιάδης 7. Σαβίνα 8. Θεόδουλος 9. ‘Εφηβος δούλος Πάμφιλου Copy and WIN : http://ow.ly/KfYkt

Copy and WIN : http://ow.ly/KfYkt

Όλοι οι μάρτυρες ανήκαν στις ordines, δηλ. στις κοινωνικές κατηγορίες που όριζε το ρωμαϊκό κράτος, μετά την εποχή του Αυγούστου. Είναι γνωστό ότι οι συγκλητικοί, οι ιππείς και οι βουλευτές των πόλεων, αποτελούσαν την ελίτ της αυτοκρατορίας, που στελεχώνονταν από μικρό αριθμό πολιτών. Μετά την εποχή του Αδριανού επικρατεί ο χωρισμός σε honestiores καιhumiliores (επιφανείς και ασθενέστερους), που με τη σειρά τους χωρίζονταν σε επί μέρους ομάδες. Πάντως τα όρια της μεσαίας τάξης, που θα αποτελούσε ενδιάμεσο στρώμα, ανάμεσα στους ευγενείς και τους δούλους, ήταν δυσδιάκριτα, και είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν κριτήρια για να θεωρηθούν κάποια άτομα, ότι ανήκαν αμιγώς σε ένα μεσαίο σύνολο.[1] Copy and WIN : http://ow.ly/KfYkt

Copy and WIN : http://ow.ly/KfYkt

Όλοι οι μάρτυρες ανήκαν στις ordines, δηλ. στις κοινωνικές κατηγορίες που όριζε το ρωμαϊκό κράτος, μετά την εποχή του Αυγούστου. Είναι γνωστό ότι οι συγκλητικοί, οι ιππείς και οι βουλευτές των πόλεων, αποτελούσαν την ελίτ της αυτοκρατορίας, που στελεχώνονταν από μικρό αριθμό πολιτών. Μετά την εποχή του Αδριανού επικρατεί ο χωρισμός σε honestiores καιhumiliores (επιφανείς και ασθενέστερους), που με τη σειρά τους χωρίζονταν σε επί μέρους ομάδες. Πάντως τα όρια της μεσαίας τάξης, που θα αποτελούσε ενδιάμεσο στρώμα, ανάμεσα στους ευγενείς και τους δούλους, ήταν δυσδιάκριτα, και είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν κριτήρια για να θεωρηθούν κάποια άτομα, ότι ανήκαν αμιγώς σε ένα μεσαίο σύνολο.[1] Στα μαρτύρια πάντως πρωταγωνιστούν άτομα από όλες τις κοινωνικές ομάδες. Υπάρχουν επίσκοποι, όπως ο Πολύκαρπος, που εμφανίζεται να μην εξαρτάται από κανέναν, και να έχει επιτηδειότητα, μόρφωση και επιτεύγματα, φιλόσοφοι σαν τον Ιουστίνο, γυναίκες, όπως η Περπέτουα, που είναι από ανώτερη κοινωνική τάξη, στρατιωτικοί, που μπορεί να είναι ευγενείς, και δούλοι όπως ο Ρεβοκάτος και η Φηλικιτάτη. Στο μαρτύριο των εν Λουγδούνω τελειωθέντων, παρουσιάζονται άτομα που ανήκουν στις ανώτερες τάξεις, επαγγελματίες που μπορεί να ήταν απελεύθεροι, και δούλοι, που ακολουθούσαν τις θρησκευτικές αντιλήψεις των αφεντικών τους. Ανάμεσα στους μάρτυρες της Παλαιστίνης ξεχωρίζουν πλούσιοι με μόρφωση φιλοσοφική, πολίτες που παρουσιάζονται να αντιτίθεται στο πολιτικό σύστημα της τετραρχίας και δούλοι. Ενώ στον τελευταίο διωγμό του Διοκλητιανού, γίνεται λόγος για μάρτυρες ευγενικής καταγωγής, για έναν χριστιανό που είχε αναλάβει σπουδαία κρατικά αξιώματα και για έναν γιατρό. Θα πρέπει εδώ να τονιστεί, πως, για πολλούς μάρτυρες, δε δίνονται στοιχεία για την κοινωνική καταγωγή τους, αν και πρωταγωνιστούν στα μαρτυρολόγια. Προφανώς αυτοί θα πρέπει να τοποθετηθούν στα μεσαία κοινωνικά στρώματα, για τον εξής λόγο: Για τους προερχόμενους από τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, όπως είναι γνωστό, δίνονται κατά κανόνα, σαφείς πληροφορίες καταγωγής, γιατί το μαρτύριο των honestiores φανέρωνε τη διείσδυση του χριστιανισμού στις υψηλές κοινωνικές ομάδες, γεγονός που αναδείκνυε το κύρος της εκκλησίας. Ενώ τα μέλη της μεσαίας τάξης, δεν παρουσίαζαν το ίδιο κοινωνικό ενδιαφέρον, και γι’ αυτό τα στοιχεία για την προέλευσή τους δεν τονίζονται πάντα στις αφηγήσεις. Κατηγοριοποιώντας λοιπόν τα μαρτύρια που παρατέθηκαν, οι πρωταγωνιστές τους κατατάσσονται στις παρακάτω ομάδες: Α. Μάρτυρες προερχόμενοι από υψηλά κοινωνικά στρώματα: 1.Ιουστίνος 1. Πολύκαπρος 2. Ουέτιος Επάγαθος 3. Άτταλος 4. Πάπυλος 5. Απολλώνιος 6. Περπέτουα 7. Μαρίνος 8. Δωρόθεος 9. Φιλόρωμος 10. Φιλέας 11. Άδαυκτος 12. Γυναίκα από Αντιόχεια 13. Παρθένος πλούσια 14. Παρθένος πλούσια 15. Άνθιμος 16. Τυραννίων 17. Σιλβανός 18. Πάμφιλος 19. Πέτρος 20. Φιλέας 21. Ησύχιος 22. Παχώμιος 23. Θεόδωρος 24. Χριστιανή Αλεξάνδρειας 25. Απφιανός 26. Αιδέσιος Β. Μάρτυρες προερχόμενοι από μεσαία και κατώτερα κοινωνικά στρώματα 1. Χαρίτων 2. Χαριτώ 3. Ιέραξ 4. Παίων 5. Λιβεριανός 6. Αλέξανδρος 7. Σπεράτος 8. Νάρτζαλος 9. Κιττίνος 10. Δονάτα 11. Σεκούνδα 12. Εστία 13. Κάρπος 14. Αγαθονίκη 15. Πιόνιος 16. Μακεδονία 17. Λίμνος 18. Μητρόδωρος 19. Μαξιμιανός 20. Μάρκελος 21. Ποταμίαινα 22. Βασιλείδης 23. Λουκιανός 24. Πηλεύς 25. Νείλος 26. Φαύστος 27. Δίος 28. Αμμώνιος 29. Προκόπιος 30. Αλφειός 31. Ζακχαίος 32. Ρωμανός 33. Τιμόθεος 34. Τιμόλαος 35. Διονύσιος 36. Ρωμύλος 37. Πάνησις 38. Αλέξανδρος 39. Ουλπιανός 40. Αγάπιος 41. Θέκλα 42. Θεοδοσία 43. Συλβανός και η ομάδα του 44. Δομνίνος 45. Γενναία γυναίκα 46. Παύλος 47. Ενναθά 48. Ουάλης 49. Παύλος 50. Πορφύριος 51. Σέλευκος 52. Ιουλιανός Γ. Δούλοι 1. Ευέλπιστος 2. Βλανδίνα 3. Κόνων 4. Ρεβοκάτος 5. Φηλικιτάτη 6. Ασκληπιάδης 7. Σαβίνα 8. Θεόδουλος 9. ‘Εφηβος δούλος Πάμφιλου Δημιουργείται έτσι το παρακάτω γράφημα, που ταξινομεί τους μάρτυρες ανά κοινωνική τάξη: Δηλαδή η συμμετοχή στο μαρτύριο των χριστιανών, που προέρχονταν από υψηλά κοινωνικά στρώματα (στην πραγματικότητα, πρόκειται μόνο για μέλη της επαρχιακής αριστοκρατίας και βουλευτές), σύμφωνα με τις μαρτυρολογικές εκθέσεις που παρατέθηκαν, αγγίζει περίπου το ποσοστό του 31%, των προερχομένων από τα μεσαία στρώματα το ποσοστό του 58%, και των δούλων μαρτύρων το ποσοστό του 11%. Τα συμπεράσματα, που εξάγονται από τα παραπάνω είναι τα εξής: Η πλειοψηφία των μαρτύρων προέρχεται από τα μεσαία στρώματα. Αυτό αποδεικνύει την απήχηση που είχε το χριστιανικό μήνυμα σε ομάδες, που ήταν ενταγμένες σε αυτά, και προσπαθούσαν να γίνουν αποδεκτές στην ελληνορωμαϊκή κοινωνία. Χαρακτηριστική είναι εδώ η περίπτωση των απελεύθερων, που είχαν ξεφύγει από τη δουλεία, και ασκούσαν ένα επάγγελμα, το οποίο ήταν, κατά βάση, επικερδές (όπως οι γιατροί). Αυτά τα άτομα όμως δεν είχαν την κοινωνική καταξίωση, και έψαχναν να βρουν χώρους, στους οποίους θα γίνονταν αποδεκτά. Οι χριστιανικές κοινότητες λοιπόν ήταν ιδανικός τόπος γι’ αυτούς, αφού δεν έθεταν κοινωνικές προϋποθέσεις, για να θεωρήσουν κάποιον μέλος τους. Οι μάρτυρες που προέρχονται από τα υψηλά κοινωνικά στρώματα ανήκουν, κατά κανόνα, στην επαρχιακή αριστοκρατία. Κάποιοι από αυτούς ήταν βουλευτές ή προέρχονταν από βουλευτικές οικογένειες, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Περπέτουας[2]. Αυτή η σύνδεση βουλευτών με το χριστιανισμό δεν πρέπει να ήταν ασυνήθιστο φαινόμενο, αν κρίνει κανείς από την ερώτηση του ανθύπατου στον Πάπυλο. Όπως είναι γνωστό, ζητάει να μάθει αν ο μάρτυρας είναι βουλευτής. [3]. Στα υψηλά κοινωνικά στρώματα θα πρέπει να ενταχθεί και ο φιλόσοφος Ιουστίνος. Αν και τα μαρτυρολόγια δεν πληροφορούν για την κοινωνική του προέλευση, εντούτοις η υψηλή μόρφωση που θα είχε λάβει, επιτρέπουν να τοποθετηθεί εδώ. Οι μαρτυρολογικές εκθέσεις για τους δούλους παρουσιάζουν δύο από αυτούς να ανήκουν στον αυτοκρατορικό οίκο (τον Ευέλπιστο και τον Κόνωνα), και τους υπόλοιπους επτά να είναι οικιακοί δούλοι. Οι πρώτοι μπορούσαν να έχουν ελευθερία κινήσεων σε θέματα θρησκευτικότητας. Στις αφηγήσεις που αναφέρονται στους δεύτερους αναδεικνύεται η εξουσιαστική σχέση του πάτρωνα του οίκου με τους ανθρώπους του. Κατά κανόνα οι δούλοι ακολουθούν την πίστη των αφεντικών τους, και οδηγούνται στο μαρτύριο, όπως γίνεται με τη Βλανδίνα. Σε περίπτωση όμως που είναι χριστιανοί, και το αφεντικό τους δε συμφωνεί με αυτό, όπως συμβαίνει με τη Πολίττη και τη Σαβίνα, τότε αντιμετωπίζουν την εξόντωση. Ταυτόχρονα στις περιγραφές εκδηλώνεται και το προσωπικό στοιχείο, που προβάλλει τις ανθρώπινες σχέσεις που αναπτυσσόταν μεταξύ κυρίου και δούλου. Αυτό φαίνεται κατεξοχήν στο μαρτύριο της Περπέτουας και της Φηλικιτάτης. Copy and WIN : http://ow.ly/KfYkt

Copy and WIN : http://ow.ly/KfYkt