Άγιος Μαρτίνος, πάπας Ρώμης, ο Ομολογητής & στύλος της Ορθοδοξίας (13 Απριλίου)

Διακόνημα

Ο στύλος αυτός της Ορθοδοξίας έζησε επί βασιλείας Κώνσταντος Β'  (641-668).
Τρεις μήνες μόλις μετά την ανάρρησή του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Ρώμης (649 μ.Χ.) συνεκάλεσε σύνοδο στη βασιλική του Αγίου Ιωάννη στο Λατερανό, στην οποία συμμετείχαν περί τους εκατό επισκόπους, που καταδίκασε την αίρεση των μονοθελητών και τον "Τύπο" που εξέδωσε ο αυτοκράτορας, όπου λόγω πολιτικής καιροσκοπίας συγχέονταν αλήθεια και πλάνη (Οκτ. 649).

Συμπλήρωση (από εδώ): Ήτο ενάρετος, σοφός και πιστός. Τότε στην Κωνσταντινούπο­λη, μετά τον μεγάλο Ηράκλειο, εβασίλευσε ο γιός του Κώνστας ο Β’, 641 – 668. Ο οποίος ακολούθη­σε, δυστυχώς, την αίρεση του μονοθελητισμού. Που είναι προέκταση, συνέχεια, του μονοφυσιτισμού. Έλεγε ο μονοθελητισμός ότι ο Χριστός δεν είχε δύο θελήσεις, ως Θεάνθρωπος, που είναι και το σωστό, αλλά μία θέληση. Τη Θεϊκή. Καταργούσε την ανθρωπότητα του Χριστού, τη σάρκωση του Χρι­στού, οπότε καταργούσε και τη σωτηρία. Κι είχε βάλει τον Παύλο τον Β’, πατριάρχη στην Κωνσταντι­νούπολη, που ήταν ομόφρονάς του. Και καθώς πέθανε ο Παύλος, έβαλε κι άλλον. Τον Πύρρο. Κι αυτόν το ίδιο. Και άλλον. Τον Πέτρο.

Έχοντας διατελέσει αποκρισάριος του πάπα Θεοδώρου στην Βασιλεύουσα, ο άγιος Μαρτίνος γνώριζε εξ ιδίας αντιλήψεως τις προθέσεις του αυτοκράτορα και των θεολόγων του, οι οποίοι, διακηρύσσοντας μία μόνο θέληση στο Πρόσωπο του Χριστού, επεδίωκαν δολίως να κερδίσουν τη συμμαχία των μονοφυσιτών της Ανατολής. 

Μόλις πληροφορήθηκε το γεγονός, ο αυτοκράτορας απέστειλε τον έξαρχο Θεόδωρο Καλλιώπα στην Ιταλία, με εντολή να συλλάβει τον πάπα. Φθάνοντας στη Ρώμη, ο Καλλιώπας παρουσιάστηκε ενώπιον του ιεράρχου και τον ανέκρινε για το θέμα της συνόδου. Ο άγιος Μαρτίνος του απάντησε αναθεματίζοντας οποιονδήποτε θα τολμούσε να τον κατηγορήσει για την παραμικρή παρέκκλιση από την πίστη των αγίων Πατέρων. 

Φοβούμενος τον παριστάμενο λαό, ο έξαρχος απάντησε υποκριτικά ότι η πίστη του Μαρτίνου ήταν όμοια με τη δική του και με όλων των χριστιανών. Ο άγιος αποσύρθηκε τότε επί τρεις ημέρες στη βασιλική του Λατερανού μαζί με όλους τους κληρικούς του. Τη Δευτέρα το πρωί, ο Καλλιώπας απαίτησε να διεξαγάγει έρευνα στους χώρους του παπικού ανακτόρου με το πρόσχημα ότι έψαχνε για όπλα. Οι στρατιώτες του όρμησαν στη βασιλική, προκαλώντας μεγάλη αναστάτωση και ρίχνοντας καταγής τα ιερά σκευή, ενώ συνέλαβαν τον άγιο ιεράρχη, που έπασχε από ποδάγρα. 

Την Τετάρτη 19 Ιουνίου 653, τον επιβίβασαν σε πλοίο για την Κωνσταντινούπολη. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, που κράτησε τρεις μήνες, ο άγιος έζησε σε άθλιες συνθήκες, στερούμενος κάθε παρηγοριάς για την πάθησή του, μη μπορώντας καν να πλυθεί. Στα διάφορα λιμάνια που προσέγγιζε το πλοίο, οι φύλακές του τού απαγόρευαν να αποβιβασθεί, τον χλεύαζαν και τον έβριζαν και κατακρατούσαν όλα τα τρόφιμα και εφόδια που του έφερναν ιερείς και πιστοί.

Όταν έφθασαν στην Κωνσταντινούπολη, στις 17 Σεπτεμβρίου, τον άφησαν πάνω στη στρωμνή του, έκθετο στη χλεύη και τις λοιδορίες του όχλου και κατόπιν τον έκλεισαν στις φυλακές της Πρανδεαρίας, όπου κρατήθηκε με κάθε μυστικότητα επί ενενήντα τρεις ημέρες. Στις 20 Δεκεμβρίου, μετά από μια παρωδία δίκης στον Ιππόδρομο, όπου δεν του επετράπη καν να εκφράσει την πίστη του, καταδικάστηκε σε θάνατο. Καταξέσχισαν δημοσίως τα ιερά του άμφια και τον έσυραν ανά την πόλη μέχρι το Πραιτώριο, με μια βαρεία αλυσίδα γύρω στο λαιμό. 

Γέρος, άρρωστος και άσιτος, ο άγιος μόλις που μπορούσε να περπατήσει, το πρόσωπό του όμως ακτινοβολούσε από χαρά που υπέφερε για την αγάπη του Χρίστου και της αληθείας. Τόν μετέφεραν στις φυλακές του Διομήδους, όπου τον κρέμασαν, ενώ του έγδαραν τα πόδια, μέσα σε κελλί ψηλά στον τοίχο που προοριζόταν για τους μελλοθάνατους. 

Την επομένη, ο οικουμενικός πατριάρχης Παύλος Β΄, ασθενής και φοβούμενος τη θεία κρίση, απέσπασε από τον αυτοκράτορα τη μετατροπή της θανατικής ποινής σε εξορία. Μετά το θάνατο του Παύλου και την εκλογή του Πύρρου στον πατριαρχικό θρόνο, ο άγιος Μαρτίνος παρέμεινε άλλες ογδόντα πέντε ημέρες φυλακισμένος, πριν σταλεί κρυφίως εξορία στη Χερσώνα της Κριμαίας. Υπέφερε εκεί δεινά από την πείνα και την κακομεταχείριση από τους βάρβαρους γηγενείς και παρέδωσε την αποστολική ψυχή του στόν Κύριο στις 16 Σεπτεμβρίου 655.

Πηγή: Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Εκδόσεις Ίνδικτος.

Από εδώ: Μαζί με τον άγιο Μαρτίνο εξορίστηκαν στη Χερσώνα και δυο ακόμα Επίσκοποι, όπου μετά από πολλές ταλαιπωρίες πέθαναν.

Στη Σύνοδο του Λατερανού έπαιξε σημαντικό ρόλο τη θεολογία του αγίου Μάξιμου του Ομολογητή. Διαβάζουμε (εδώ):

Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, μέγας θεολόγος και Πατήρ της Εκκλησίας, ωμολόγησε την Ορθόδο­ξο Πίστι σε μία εποχή που παρουσιάζει πολλές ο­μοιότητες με την ιδική μας. Η πολιτική των τότε αυ­τοκρατόρων απέβλεπε σε πολιτικοκοινωνικές ενοποιήσεις σαν τις σημερινές. Ως πρόσφορο μέσον για την πραγματοποίησί τους θεωρήθηκε η υποστήριξις της αιρέσεως του Μονοθελητισμού. Είχαν χρησιμοποιη­θή και εκκλησιαστικοί άνδρες, οι οποίοι υποστήριζαν την αίρεσι χάριν των κοσμικών αυτών σκοπιμοτήτων. Είχαν πιστεύσει ότι ασκούν τάχα κάποια εκκλησια­στική οικονομία [δηλ. τακτοποίηση των εκκλησιαστικών προβλημάτων].
Δυστυχώς, όλοι σχεδόν οι πατριαρ­χικοί θρόνοι είχαν πέσει στην αίρεσι του Μονοθελη­τισμού. Η Ορθόδοξος Πίστις ζούσε μόνο στην συνεί­δησι του πιστού λαού και εκφραζόταν με το στόμα των ελαχίστων Ομολογητών, οι οποίοι την εστερέω­σαν με το μαρτύριό τους.
Την εποχή αυτή ο άγιος Μάξιμος είχε διαδραμα­τίσει πρωτεύοντα ρόλο για την συγκρότησι της ορθο­δόξου τοπικής Συνόδου της Ρώμης (649), η οποία κα­τεδίκασε τον Μονοθελητισμό. Για τον λόγο αυτό ευρίσκεται εξόριστος στην Βιζύη της Θράκης. Έχει διακόψει την εκκλησιαστική κοινωνία με τους πα­τριαρχικούς θρόνους της Ανατολής, επειδή έχουν εκ­πέσει στην αίρεσι. Η αναφορά του είναι στην ορθο­δοξούσα τότε Ρώμη και στον Ομολογητή άγιο Πάπα Μαρτίνο. [...]

Για τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή (που υπέστη παρόμοιες διώξεις με τον άγιο Μαρτίνο) διαβάστε εδώ.

Μετά τον άγιο Μαρτίνο αντιστάθηκε στον αυτοκράτορα ο διάδοχός του πάπας άγιος Ευγένιος, που γιορτάζει στις 2 Ιουνίου. Διαβάζουμε εδώ:

῾Ο ῞Αγιος Εὐγένιος, ᾿Επίσκοπος Ρώμης, ἐγεννήθηκε στή Ρώμη καί ἦταν υἱός τοῦ Ρουφινιανοῦ. ᾿Εξελέγη ᾿Επίσκοπος Ρώμης ἀπό τόν κλῆρο καί τό λαό στίς 10 Αὐγούστου 654 μ.Χ. καί διαδέχθηκε τόν Πάπα Μαρτίνο Α΄, τόν ὁποῖο ὁ αὐτοκράτορας Κώνστας Β΄, ἐπειδή δέν ὑπέγραψε κείμενο διά τοῦ ὁποίου ἀπαγορευόταν νά ὁμιλεῖ περί μιᾶς ἤ δύο ἐν Χριστῷ θελήσεων, τόν συνέλαβε, τό 653 μ.Χ., καί τόν ἐξόρισε ἀσθενή καί κλινήρη στή Χερσώνα, ὅπου καί ἀπέθανε. 

῞Οταν ἐστάλη ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη, ὑπό τοῦ Πατριάρχου Πύρρου, ἔκθεσις πίστεως, στήν ὁποία συνιστᾶτο ἀντί μιᾶς ἤ δύο θελήσεων ἐν Χριστῷ παραδοχή τριῶν θελήσεων, ὁ Εὐγένιος ἦταν ἕτοιμος νά ἀποδεχθεῖ αὐτήν, ἀλλ᾿ ὁ λαός καί ὁ κλῆρος τῆς Ρώμης ἀντιστάθηκε καί ἀπαγόρευσε σέ αὐτόν τή Θεία Λειτουργία. ῎Ετσι δέν συμφώνησε μέ τό κείμενο τῆς ἐπιστολῆς καί ἐτήρησε σθεναρή στάση κατά τῆς αἱρέσεως τοῦ Μονοθελητισμοῦ μέ ἀποτέλεσμα ὁ αὐτοκράτορας νά ὀργισθεῖ ἐναντίον του. Αὐτό ὅμως δέν ἐπτόησε τόν ῞Αγιο, ὁ ὁποῖος ἀγωνίσθηκε ὑπέρ τῆς πατρώας εὐσέβειας καί τή διδασκαλία τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου.

Υμνογραφικά για τον άγιο Μαρτίνο

Στίχοι

Εις τον Μαρτίνον
Ὁ σὴν γεγηθὼς σάρκα Σῶτερ ἐσθίων,
Ἀπεκδύσει γέγηθε σαρκὸς Μαρτῖνος.
Ἀμφὶ τρίτῃ δεκάτῃ θάνε Μαρτῖνος περίπυστος.

Εις τους Επισκόπους
Oρθά φρονούντες άνδρες ιερωμένοι,
Φυγήν κατεκρίθησαν ευθύμως μάλα.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ'. Θείας πίστεως.

Θείοις δόγμασι, τῆς εὐσέβειας, ὑπεστήριξας, τὴν Ἐκκλησίαν, ὦ Μαρτίνε ἱεράρχα Θεόσοφε, τὸν γὰρ Χριστὸν διπλοῦν ὄντα ταὶς φύσεσιν, ὁμολογήσας τὴν πλάνην κατήσχυνας. Πάτερ Ὅσιε Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἠμὶν τὸ μέγα ἔλεος.

Κοντάκιον. Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ.

Ὡς Ἱεράρχης τῶν ἀῤῥήτων και διδάσκαλος, Θεολογίας ἀληθοῦς ἐκφάντωρ πέφηνας, καὶ ἀνέβλυσας Μαρτῖνε δογμάτων ρεῖθρα· Τὸν Χριστὸν γὰρ ἐν δυσί τελείαις φύσεσι, καὶ θελήσεσι πανσόφως ἐδογμάτισας, τοῖς βοῶσί σοι, χαίροις Πάτερ πανόλβιε.



Δείτε επίσης:

Συναξάρι του αγίου από τον π. Ανανία Κουστένη
Άγιος Γρηγόριος ο Διάλογος, ο Μέγας, πάπας Ρώμης
Αρχαίοι ορθόδοξοι άγιοι από δυτικές χώρες (και η Ορθοδοξία στη σύγχρονη Δύση, μικρό αφιέρωμα)
Άλλοι άγιοι στις 13 Απριλίου
Αντιχαλκηδόνιοι / Κόπτες ("Oriental Orthodox Churches")