Όταν η Σόφια της Βουλγαρίας γιορτάζει...

Ημέρα της αγίας Σοφίας: η γιορτή της Σόφιας

Orthodox World (& εκεί από Βουλγαρική 

Εθνική Ραδιοφωνία http://www.bnr.bg)

Στις 17 Σεπτεμβρίου τιμούμε τη Ημέρα της Σόφιας. Η βουλγαρική πρωτεύουσα έχει καθιερώσει ως γιορτή της την ημέρα της προστάτριάς της, Αγίας Σοφίας, και των τριών θυγατέρων της - Πίστεως, Ελπίδος και Αγάπης. Το σημερινό όνομα της βουλγαρικής πρωτεύουσας προέρχεται από τη επιβλητική χριστιανική βασιλική της Αγίας Σοφίας, που είναι και ένα από τα σύμβολα στο έμβλημα της πόλης. [βασιλική: αρχιτεκτονικός ρυθμός, στον οποίο είναι χτισμένοι πάρα πολλοί χριστιανικοί ναοί (στοιχεία εδώ)].

Σχεδόν δυο χιλιετηρίδες δεν λησμονείται και δοξάζεται η αυτοθυσία τους. Η Σοφία και οι τρεις κόρες της αρνήθηκαν να παρατηθούν από την χριστιανική τους πίστη κάτω από τη πίεση του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού, ο οποίος προσπάθησε προσωπικά να τις πείσει να προσκυνηθούν στην θεά Αρτέμιδα. Τη τριήμερη προθεσμία, που τους ορίζει, οι ανήλικες Πίστη, 12 ετών, η δεκάχρονη αδελφή της Ελπίδα και η εννιάχρονη Αγάπη περνούν σε προσευχές προς τον Ιησού Χριστό να τους δώσει δύναμη να αντέξουν στα βασανιστήρια, με τα οποία τις απείλησε ο αυτοκράτορας, αφού δεν ενέδωσαν στις υποσχέσεις τους να τις ανακηρύξει κόρες του και να τις βραβεύσει γενναιόδωρα.

"Αγαπημένες μου κόρες, ήρθε πια η ώρα του άθλου μας", έδινε δύναμη με τα λόγια της η μητέρα τους Σοφία. "Μην λυπάστε τα νεανικά σας κορμιά. Μη λυπάστε και την ομορφιά σας στο όνομα του θεού Χριστού. Μην πονάτε, ότι στερείστε από την εφήμερη ζωή για την αιώνια. Εγώ πιστεύω στον Θεό μου Χριστό, ότι Αυτός δε θα σας αφήσει στα μαρτύρια για το όνομά Του."

Όταν ήρθε η ημέρα να ξαναεμφανιστούν μπροστά στον αυτοκράτορα, τα τρία κορίτσια, ένα ύστερα από το άλλο, άντεξαν στα θανάσιμα μαρτύρια με ακλόνητη θέληση, εξυμνώντας και δοξάζοντας το όνομα του Θεού. Ο δε Σωτήρας θαυματουργά τα διατηρούσε σώα. Στο τέλος τα σφαγμένα τους κορμιά η μητέρα έθαψε σε υψηλό λόφο κοντά στην Ρώμη ["Νεκρός": σωστότερη φαίνεται η πληροφορία ότι τάφηκαν μυστικά στις κατακόμβες, όπως συνήθως οι μάρτυρες εκείνων των χρόνων] και έμεινε τρεις μέρες στον τάφο τους με προσευχές και ευγνωμοσύνη στο Θεό για το ότι έχει δεχθεί τα κορίτσια της δίπλα του. Εκεί που παρέδωσε και τη δική της ψυχή την τρίτη μέρα και θάφτηκε με τις κόρες της. Αυτό έγινε το έτος 126. Ενώ η ημέρα της αυτοθυσίας τους 17 Σεπτεμβρίου τιμάται κάθε χρόνο.

Ο ιστορικός ναός της αγίας στη Σόφια

Η γιορτή της βασιλικής της Αγίας Σοφίας, που λειτουργεί και σήμερα, αποτελεί σπουδαίο στοιχείο του γιορτασμού της Ημέρας της Σόφιας, 17 Σεπτεμβρίου. Η εκκλησιαστική γιορτή αρχίζει με μεγάλο εσπερινό την προηγούμενη βραδιά, το πρωί συνεχίζεται με την Θεία Λειτουργία. Τότε ψέλνονται τα τροπάρια για την εξύμνηση των Αγίων Σοφίας, Πίστης, Ελπίδας και Αγάπης. Υπενθυμίζεται ο βίος και το μαρτύριο τους στο όνομα της χριστιανικής πίστης. Οι ιερείς κάνουν αγιασμό στο Μεγάλο Εσπερινό και με αγιασμένο νερό ραντίζουν τους παρευρισκόμενους στις λειτουργίες για υγεία και ευτυχία.

Σύμφωνα με το θρύλο, η Σόφια φέρει το όνομα της εκκλησίας, κτισμένης στην εποχή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Κάποτε η κόρη του αυτοκράτορα Ιουστινιανού, η Σοφία, ήταν άρρωστη. Απ' όλον τον κόσμο έρχονταν ιατροί, αλλά κανένας δεν μπόρεσε να τη βοηθήσει. Τότε αυτή έμαθε, ότι στη Βουλγαρία υπάρχει μια πολύ μεγάλη δύναμη, που μπορεί να τη θεραπεύσει - οι ιαματικές πηγές. Έρχεται εδώ, γιατρεύεται και για να ευχαριστήσει την πόλη κτίζει εκκλησία και της δίνει το όνομά της.

Υπάρχουν και άλλοι θρύλοι για την εκκλησία, συνδεδεμένοι με νεαρές γυναίκες, οι οποίες έχουν βρει το θάνατό τους στη Σόφια. Σώζονται μέχρι τις μέρες μας χάρη στις σημειώσεις των ξένων ταξιδιωτών, που έχουν περάσει από την υποδουλωμένη Βουλγαρία.

Η σημερινή εκκλησία της Αγίας Σοφίας υψώνεται στη θέση τεσσάρων μικρότερων χριστιανικών βασιλικών και νεκρόπολης. Το 450-457 οικοδομείται ο πέμπτος ναός.
Κατά το Μεσαίωνα η εκκλησία της Αγίας Σοφίας χάνει τον προορισμό της ως προστάτη της ιερής χριστιανικής νεκρόπολης και σ' αυτήν τελούνται κηδείες. Αν και βρίσκεται έξω από τα τείχη του κάστρου, γίνεται μητροπολιτική και αποκτά τόσο μεγάλη δόξα, που στα τέλη του ΧΙV αιώνα δίνει το όνομά της στην τότε πόλη Σρεντέτς. Αυτό μαθαίνουμε από το δίπλωμα, που ο βασιλιάς Ιωάννης Σισμάν δίνει στο μοναστήρι του Ντραγκαλέβτσι. Στο δίπλωμα για πρώτη φορά αναφέρεται η νομαρχία της Αγίας Σόφιας.

Κατά την τουρκοκρατία η εκκλησία χρησιμοποιείται ως αποθήκη των πολεμικών τους λαφύρων από τις νίκες στη Δυτική Ευρώπη. Μόλις στα τέλη του ΧVΙ αιώνα ο εκτουρκισμένος Κροάτης Σιαβγκούς πασάς ανασυγκροτεί την κατεστραμμένη εκκλησία σε τζαμί, που λειτουργεί έτσι πάνω από δύο αιώνες.

Το 1818 ισχυρή σεισμική δόνηση καταστρέφει το ανατολικό του μέρος και μια αψίδα. Γκρεμίζεται και ο μιναρές. Οι Τούρκοι διορθώνουν τις ζημιές, αλλά το 1858 δεύτερη δόνηση γκρεμίζει και πάλι το μιναρέ και το βόρειο τμήμα του νάρθηκα. Σύμφωνα με μια βουλγαρική παράδοση ο σεισμός έγινε την Παρασκευή πριν τη βασική μουσουλμανική προσευχή. Στο τζαμί βρισκόταν μόνο οι δύο γιοι του χότζα, οι οποίοι σκοτώθηκαν κάτω από τα ερείπια. Ο θάνατός τους έγινε δεκτός ως κακός οιωνός από τους Τούρκους και αυτοί εγκατέλειψαν οριστικά το κτίριο. Πολλά χρόνια μόνο γριούλες χριστιανές μαζεύονταν σ' αυτό το μέρος και ανάβουν κεριά.

Για ορισμένο χρονικό διάστημα το κτίριο χρησιμοποιείται σαν αποθήκη φωταερίου για τον φωτισμό της πόλης, ενώ το 1892 στον τρούλο του κτίζεται παρατηρητήριο των πυροσβεστών. Μόλις το 1900 το διατηρημένο τμήμα προσαρμόζεται για παρεκκλήσι. Αρχίζει η αργή ανασυγκρότηση. Το 1955 ο ναός ανακηρύσσεται μνημείο του πολιτισμού. Το 1982 στο νότιο τοίχο του κτίζεται μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, ενώ το 1990 εκπονείται πρόγραμμα αναλυτικής έρευνας όλων των απομειναριών της εκκλησίας της Αγίας Σοφίας, συμπληρωμένης και της κατασκευής υπόγειων διαδρόμων, από τους οποίους οι πολυμαθείς τουρίστες να γνωριστούν με τα διάφορα πολιτιστικά στρώματα και τη προϊστορία του ναού.

Όποια και αν είναι τα σχέδια όμως, σήμερα κανένας δεν μπορεί να φανταστεί την πρωτεύουσα χωρίς την νουνά της - την εκκλησία της Αγίας Σοφίας.

***

Σχόλιο του blog μας: το παρακάτω κείμενο φανερώνει πως ο ιστορικός ναός είναι στην πραγματικότητα αφιερωμένος στην Αγία του Θεού Σοφία, δηλ. στο Χριστό, όπως η Αγιά Σοφιά της ΚΠολης. Όμως, καθώς φαίνεται, με την πάροδο των αιώνων, συνδέθηκε με τις τέσσερις σπουδαίες αγίες, που τιμήθηκαν σ' αυτόν.

O ιερός ναός της Αγίας Σοφίας – ένα από σύμβολα της βουλγαρικής πρωτεύουσας 

Κείμενο-φωτο: Μαρία Πέεβα

(από Βουλγαρική Ραδιοφωνία)

 

Τυλιγμένη μέσα με πολλούς θρύλους, η Αγία Σοφία δεν είναι μόνο μία από τις σημαντικότερες παλαιοχριστιανικές βασιλικές στη Νοτιοανατολική Ευρώπη αλλά και αδιάσπαστο κομμάτι της ζωής των κατοίκων της Σόφιας. 

Η Σόφια – αρχαία και σύγχρονη, τακτοποιημένη και χαοτική, αιώνια και αδιάκοπα ανανεούμενη… Τα πρόσωπα της πρωτεύουσάς μας διαφέρουν και κάθε μέρα οι πολυάριθμοι επισκέπτες της ανακαλύπτουν κάτι καινούργιο. Συνήθως οι τουρίστες ενδιαφέρονται πότε και από ποιον ιδρύθηκε η πόλη, πώς άλλαζε μορφή κατά τη διάρκεια των αιώνων κλπ. Οι απαντήσεις όλων αυτών των ερωτήσεων μπορούν να βρεθούν και πίσω από τους τοίχους ενός σημαντικότατου για την πρωτεύουσα κτιρίου – της εκκλησίας της Αγίας Σοφίας. Οι στιγμές της ιστορικής της πορείας, ως κομμάτια αρχαίου ψηφιδωτού, τοποθετημένες, σχηματίζουν το περίπλοκο παζλ γεγονότων που σημάδεψαν το παρελθόν της Σόφιας. 

 

Πίσω από τους τοίχους του ναού φυλάσσονται ίχνη της κληρονομιάς της αρχαίας πόλης Σαρδικής. Η σημερινή βασιλική κτίστηκε στα τέλη του 5ου ως τις αρχές του 6ου αιώνα, πάνω από τα θεμέλια δυο αρχαιότερων κοιμητηριακών ναών. Η βασιλική έγινε προστάτρια της ανατολικής νεκρόπολης της Σαρδικής. Κατά τη διάρκεια διάφορων αρχαιολογικών ανασκαφών βρέθηκαν κοιμητήρια, τοιχογραφίες, δάπεδα διακοσμημένα με κομψά ψηφιδωτά, τα οποία τώρα αναστηλώνονται και συντηρούνται για να γίνουν προσβάσιμα για τους τουρίστες, μέσα σε ένα μοναδικό υπόγειο μουσείο.

Κατά το Μεσαίωνα, στις αρχές του 9ου αι., η πόλη, που στο μεταξύ πήρε το σλαβικό όνομα Σρεντέτς (δηλ. κεντρική πόλη), εντάχθηκε στα όρια του βουλγαρικού κράτους. Μετά τον εκχριστιανισμό του βουλγαρικού λαού, το δεύτερο μισό του 9ου αι., ο ναός εξακολούθησε να έχει σπουδαίο ρόλο στη ζωή των ντόπιων κατοίκων. Για τη σημασία του μαρτυρεί και το γεγονός ότι στα μέσα του 14ου αι. η πόλη μετονομάστηκε από Σρεντέτς σε Σόφια. Μετά την οθωμανική εισβολή, η αρχαία εκκλησία μετατράπηκε σε τζαμί. Ωστόσο, δύο μεγάλοι σεισμοί κατέστρεψαν το μιναρέ και την κόγχη του ιερού της. Μετά την απελευθέρωση από την Τουρκοκρατία (1878), το κτίριο χρησίμευε για την αποθήκευση πετρελαίου για το φωτισμό των δρόμων. Αργότερα, πάνω στην σκεπή του εγκαταστάθηκε πύργος παρακολούθησης του Πυροσβεστικού Σώματος. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές όμως που έγιναν τότε, ανακάλυψαν τη μεγάλη ιστορική και καλλιτεχνική του αξία. Μετά την αποκατάσταση του κτιρίου, το 1930 ξανάρχισε να λειτουργεί ως εκκλησία. Τη δεκαετία του ’50 του περασμένου αιώνα κηρύχθηκε μνημείο πολιτισμού.

Παρόλο που είναι αφιερωμένη στη του Θεού Σοφία, με το όνομα της εκκλησίας συνδέονται πολλοί ενδιαφέροντες μύθοι, οι οποίοι συνήθως δεν ανταποκρίνονται στα ιστορικά δεδομένα. Έτσι, για παράδειγμα, ο Ιταλός περιηγητής Τζοβάνι Μπενάλια, ο οποίος επισκέφθηκε την πόλη το 1682, διηγείται ότι η εκκλησία κτίστηκε από την κόρη του Μεγάλου Κωνσταντίνου, Σοφία και φέρει το όνομά της. Ο αυστροούγγρος αρχαιολόγος και γεωγράφος Φέλιξ Κάνιτς, στα ταξιδιωτικά σημειώματά του επίσης αναφέρει μια τοπική παράδοση, κατά την οποία η πόλη είναι αφιερωμένη σε μια βυζαντινή πριγκίπισσα ονόματι Σοφία. 

 

Τυλιγμένη μέσα με πολλούς θρύλους, η Αγία Σοφία δεν είναι μόνο μία από τις σημαντικότερες παλαιοχριστιανικές βασιλικές στη Νοτιοανατολική Ευρώπη αλλά και αδιάσπαστο κομμάτι της ζωής των κατοίκων της Σόφιας. Δεν είναι τυχαίο ότι είναι προτιμούμενο μέρος για βαφτίσια και γάμους. Ακόμη και σήμερα οι πόρτες του ναού είναι ανοικτές για τους πολυάριθμους πιστούς που ήρθαν για την κυριακάτικη θεία λειτουργία. Εδώ συναντάμε και την 27χρονη Αντελίνα Σιμεόνοβα – μία από τις πολλές νέες που ήρθαν για να κοινωνήσουν. Λέει ότι γι’ αυτήν η εκκλησία δεν είναι απλώς ένας χώρος λατρείας.

«Ο λόγος για τον οποίο έρχομαι σ’ αυτή την εκκλησία είναι ότι ακριβώς εδώ, σ’ αυτό το μέρος η πίστη στο Θεό άλλαξε τη ζωή μου, λες και άρχισα να ζήσω μια καινούργια ζωή – λέει η Αντελίνα.  Αυτό με γέμισε με τέτοια χαρά που μέχρι τώρα δεν είχα ξανανιώσει, αλλά και πληρότητα, και νόημα στη ζωή μου. Ο εκκλησιασμός, η θεία κοινωνία, έγιναν αδιάσπαστο μέρος της ύπαρξής μου. Εδώ νοιώθω το πνεύμα του καιρού και η επικοινωνία με άλλους χριστιανούς με βοηθάει πολύ, διότι έγιναν μέλη της οικογένειάς μου. Αυτός ο ναός έγινε το δεύτερο σπίτι, το καταφύγιό μου. Είναι το μέρος όπου συναντάμε το Θεό. Μέσα στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας βρήκα κατανόηση, είναι στην καρδιά μου και χαίρομαι πολύ να έρχομαι εδώ».

Θεματοφύλακας της ιστορίας της πόλης, ορθόδοξος ναός με μεγάλη πολιτιστική και ιστορική αξία, η εκκλησία της Αγίας Σοφίας, ως παλλόμενη καρδιά, χτυπάει στο ρυθμό της όμορφης αρχαίας πόλης μας.

Μετάφραση: Αλεξέι Σταμπολώβ

Το παραπάνω βίντεο το πήραμε από εδώ, όπου συνοδεύει το παρακάτω άρθρο. Αναδημοσιεύουμε και το άρθρο, για την αναφορά στο Πανεπιστήμιο "Άγιοι Κύριλλος & Μεθόδιος" - μια υπόμνηση στους δικούς μας πολιτικούς και διανοούμενους, που (λόγω ιδεολογικών προκαταλήψεων, για τις οποίες ίσως δε φταίνε οι ίδιοι) αγωνίζονται για την εξαφάνιση των ορθόδοξων αναφορών από τον πολιτισμό και την παιδεία μας...

Το Πανεπιστήμιο της Σόφιας "Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος" (Sofia University "St. Kliment Ohridski") είναι το παλαιότερο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα της Βουλγαρίας από το 1888, οπότε και ιδρύθηκε.

Σήμερα, είναι ένα από τα μεγαλύτερα και αναγνωρισμένου κύρους πανεπιστημιακά και επιστημονικά κεντρα της χώρας αποτελούμενο από 16 Σχολές και τρία τμήματα προσφέροντας 92 προγράμματα σε 5 γλώσσες (Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ρωσικά και Βουλγαρικά) σε περισσότερους από 25.000 φοιτητές. Το ακαδημαϊκό προσωπικό απαρτίζεται από 1.598 υψηλά ειδικευμένους καθηγητές, μέλη των πιο σημαντικών εθνικών και διεθνών επιστημονικών και ιατρικών κοινοτήτων ενώ η διδασκαλία και η έρευνα στο Πανεπιστήμιο ενισχύεται από τα πιο σύγχρονα και εξειδικευμένα ερευνητικά κέντρα και εργαστήρια. Τέλος, το Πανεπιστημίο συνεργάζεται με περισσότερα από 80 πανεπιστημιακά ιδρύματα σε όλο το κόσμο για να ενισχύσει τη ποιότητα των προσφερόμενων προγραμμάτων του και της επιστημονικής του έρευνας.

Η πόλη της Σόφιας
 

Η Σόφια είναι πρωτεύουσα και η μεγαλύτερη πόλη της Βουλγαρίας με πληθυσμό 1.4 εκατομμυρίων κατοίκων περίπου. Βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της χώρας και περιστοιχίζεται από τη Βαλκανική Οροσειρά στα βόρεια, το Όρος Λόζεν στα νοτιοανατολικά, το Όρος Βιτόζα στα νότια και το Όρος Λάϊιουλιν στα νοτιοδυτικά σχηματίζοντας έτσι τρία ορεινά περάσματα που ενώνουν την Αδριατική με την Μαύρη Θάλασσα και το Αιγαίο Πέλαγος. Η πόλη επίσης διασχίζεται από έαν αριθμό ποταμών.

Δες και: Οι άγιοι της Βουλγαρίας

Τρία κορίτσια που ρεζίλεψαν το βασιλιά!