Η Οσία Σοφία της Θράκης, από την Αίνο της Θράκης, είναι αγία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που τιμάται στις 4 Ιουνίου. Ονομάστηκε η μητέρα των ορφανών καθώς επέδειξε σημαντικό φιλανθρωπικό έργο για τα παιδιά που δεν είχαν γονείς.[1][2]

Η οσία Σοφία έζησε στην Αίνο της Ανατολικής Θράκης κατά τη μεσοβυζαντινή εποχή μεταξύ 9ου και 12ου αιώνα, οπότε και γράφηκε το παλαιότερο σωζόμενο κείμενο του βίου της.[3] Είχε ευσεβείς γονείς και όταν ενηλικιώθηκε δημιούργησε τη δική της οικογένεια με έξι παιδιά. Τα παιδιά της όμως απεβίωσαν. Ακολούθως η Σοφία διαμοίρασε όλα τα υπάρχοντά της σε φτωχούς και ανήμπορους και επέλεξε να ζήσει μέσα στον κόσμο ασκητικά. Αφιέρωσε τη ζωή της στην προστασία ορφανών και χηρών. Πριν το τέλος της ζωής της εκάρη μοναχή και απεβίωσε ειρηνικά σε ηλικία 53 ετών.[4][5]
Υμνολογία
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ΄. Τὴν ὡραιότητα.
Σοφίας άνωθεν κλήσιν απέλαβες
και κατεποίκιλας ψυχήν σου έμφρονα
της εγκρατείας στολισμώ και έργοις της ευποιίας
όθεν σκεύος γέγονας χαρισμάτων του Πνεύματος
βλύζουσα δωρήματα ορφανοίς τε και πένησι
και πάσι τοις εν πίστει βοώσι·
χαίροις, θεόσοφε Σοφία.
Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ΄. Τῇ Ὑπερμάχῳ.
Θείας Σοφίας εν οσίαις την επώνυμον,
της καρτερίας και ασκήσεως το πρότυπον,
των συζύγων και μητέρων την ευκοσμίαν
και της πόλεως της Αίνου εγκαλλώπισμα,
την Σοφίαν εν ωδαίς προσεπαινέσωμεν
πόθω κράζοντες· χαίροις μήτερ θεόσοφε.
Μεγαλυνάριον
Χαίροις των οσίων η χαρμονή,
βρύσις του ελέους και η στήλη υπομονής·
χαίροις φερωνύμου σοφίας εκμαγείον,
Σοφία, των τιμώντων σε η αντίληψις.
Παραπομπές
Οσία Σοφία εξ Αίνου, Ορθόδοξος ΣυναξαριστήςΈνα δοχείο λαδιού που δεν άδειαζε ποτέ
Πεμπτουσία (Διασκευή, επιμέλεια Στέλιος Κούκος)
Η ελεημοσύνη, της Οσίας Σοφίας της εξ Αίνου προς όλους τους προσερχομένους σε αυτήν φτωχούς ήταν πάντα εγκάρδια και πλουσιοπάροχη.
Γιατί πίστευε, η μακάρια, ότι ήταν καλύτερα να στερείται η ίδια, παρά να να αφήσει κάποιον φτωχό να γυρίσει στο σπίτι του με άδεια χέρια.
Γι’ αυτό περισσότερο χαιρόταν όταν έδινε, παρά όταν της έδιναν κάτι.
Για όλα τα καλά που πρόσφερε σ’ αυτούς που είχαν ανάγκην της παραχώρησε ο Θεός να συμβαίνει για πολύ καιρό μπροστά στα μάτια της ένα παράδοξο θαύμα.
Το δοχείο στο οποίο είχε το κρασί από το οποίο πρόσφερε καθημερινά στους φτωχούς, παρ’ όλο που μοίραζε απ’ αυτό συνέχεια και απλόχερα δεν λιγόστευε ποτέ και το έβλεπε πάντα γεμάτο.
Και έτσι κάθε φορά που έπαιρνε το δοχείο του κρασιού για να μοιράσει απ’ αυτό στους φτωχούς, παρατηρούσε το θαύμα αυτό με ιδιαίτερο θαυμασμό και ευχαρίστηση.
Αυτό συνέχιζε να γίνεται όσο το κρατούσε μυστικό και δεν το φανέρωνε σε κανένα.
Όταν, όμως, κάποια στιγμή, θέλοντας να φανερώσει και να κηρύξει τα μεγαλεία του Θεού που έβλεπε να γίνονται μπροστά της και το είπε σε κάποιον συγγενή της, το δοχείο βρέθηκε, αμέσως, άδειο.
(Παρόμοιο γεγονός συνέβη και σε άλλες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα όταν βρέθηκε θαυματουργικά γεμάτο με λάδι το μεγάλο δοχείο της Ιεράς Μονής Σίμωνας Πέτρας Αγίου Όρους και συνέχισε να διατηρείται έτσι για αρκετό καιρό, μέχρι που οι μοναχοί της μονής, το φανέρωσαν προς δόξαν Θεού).
Πάντως το γεγονός αυτό στεναχώρησε κατάκαρδα την μακαρία και φιλάνθρωπο Οσία Σοφία την εξ Αίνου η οποία αύξησε, πλέον, ακόμη περισσότερο την άσκησή της.
Διασκευή από τον Συναξαριστή του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη.
Αναλυτική βιογραφία της αγίας
Από το ωραίο ιστολόγιο Το Σπιτάκι της Μέλιας
κείμενο Ι.Περράκης
Ὁ σύντομος Βίος τῆς ὁσίας Σοφίας τῆς Αἴνου σώζεται σέ πέντε κώδικες τοῦ 12ου-14ου αἰώνα1 καί ἔχει δημοσιευτεῖ ἀπό τόν H. Delehaye σέ κριτικό ὑπόμνημα τοῦ Synaxarium Ecclesiae Constantinopolitanae2.
Ἄν καί ὁ Βίος τῆς ὁσίας δέν παρέχει χρονολογικές ἐνδείξεις, εἶναι δυνατή ἡ ὑπόθεση ὅτι ἡ ὁσία Σοφία ἔζησε κατά τή μεσοβυζαντινή ἐποχή κάπου μεταξύ 9ου καί 12ου αἰώνα, ὁπότε ἔχουμε καί τό παλαιότερο σωζόμενο κείμενο τοῦ Βίου της3.
Ἀκολουθῶντας τή διήγηση τοῦ βίου της μποροῦμε νά φανταστοῦμε τή ζωή τῆς ὁσίας μέσα στήν ἀκμαία μεσοβυζαντινή Αἶνο πού ἐκτεινόταν περίπου στήν ἔκταση τῆς μεταβυζαντινῆς πόλεως4.
Τό κείμενο τοῦ Βίου της ἔχει ὡς ἑξῆς:
«Σοφίας τῆς ἀσκητρίας. Αὕτη ὥρμητο μὲν ἐκ πόλεως Αἴνου, γονέων εὐσεβῶν θυγάτηρ γεγενημένη καὶ κατὰ χώραν ἐπιφανῶν· συνήφθη δὲ παρ’ αὐτῶν ἀνδρὶ καὶ γέγονε μήτηρ παίδων ἕξ. Μέσον δὲ οὖσα τῶν βιωτικῶν θορύβων, ἔδειξεν ἐξ ἔργων, ὡς οὐδὲν τὸ προσιστάμενον παντὶ βουλομένῳ καὶ ἐν ταῖς τοῦ βίου περικοπαῖς καὶ συγχύσεσι διὰ τῆς τῶν θεοφιλῶν πράξεων ἐργασίας τῷ Θεῷ εὐαρεστῆσαι.
Οὐκ ἀφίστατο γὰρ τῶν ἐκκλησιῶν ἀλλὰ καὶ οἴκαδε διανυκτερεύουσα προσευχαῖς καὶ ἀγρυπνίαις ἐσχόλαζε· καὶ τοὺς παῖδας θανάτῳ ἀποβαλλομένη, ὀρφανῶν μήτηρ ἐγεγόνει καὶ χηρῶν ἀντίληψις καὶ βοήθεια καὶ προσαίταις τὰ ἀναγκαιότερα τῶν προσόντων αὐτῇ διανείμασα.
Τὴν δίαιταν αὐτῆς ἔκτοτε ἀσκητικῶς διετέλει, ὕδατι χρωμένη ποτῷ, τὸ δάκρυον ἀένναον προϊεμένη τῶν ὀφθαλμῶν, τὴν ψαλμῳδίαν, τὴν εὐχήν, τὴν εὐχαριστίαν ἀδιαλείπτως ἐπὶ στόματος φέρουσα.
Ἡ ταπείνωσις αὐτῆς ἄμετρος καὶ πρὸς τοὺς τυχόντας, ἡ πρὸς τοὺς καθ’ ἑκάστην προσερχομένους ἐπιδεεῖς ἐλεημοσύνη ἱλαρὰ καὶ φιλότιμος καὶ σχεδὸν ὑπὲρ δύναμιν. Κρεῖσσον γὰρ ἐλογίζετο ἑαυτὴν στερεῖσθαι ἤ τὸν ἐπιδεῆ κενὸν ἀποπέμψασθαι καὶ ἔχαιρεν ἐν τῷ διδόναι μᾶλλον ἤ τῷ λαμβάνειν.
Ἀπὸ γὰρ ἀγγείου οἰνηροῦ, εἰς διάδοσιν πενήτων ἀφορισθέντος, ἀμφοτέραις χερσὶν ἀντλοῦσα καὶ τοῖς ἐνδεέσι παρέχουσα, ἑώρα πρᾶγμα ἐξαίσιον, πεπληρωμένον ἀεὶ τὸ ἀγγεῖον εὑρίσκουσα καὶ μὴ τὴν οἱανδήτινα δεχόμενον ὕφεσιν.
Καὶ μέχρις ἄν παρ’ ἑαυτῇ τηροῦσα ἦν τὸ θαῦμα κεκρυμμένον καὶ ἀνεξάγγελτον, πλῆρες καὶ τὸ ἀγγεῖον ὡρᾶτο κατὰ τὸν καιρὸν τῆς ἀνοίξεως. Ὁπηνίκα δὲ τὰ μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ ἀνακηρύττουσά τινι τῶν ἑαυτῆς τὸ μυστήριον ἀπεκάλυψεν, οὐκέτι πλῆρες εὑρέθη ἀλλὰ ἐλλιπές· τοῦτο καὶ τῶν μυελῶν αὐτῆς καθήψατο.
Προφάσεως δὲ ἔκτοτε δραξαμένη ἐπὶ τὴν ἄσκησιν πλέον ἑαυτὴν ἐπέτεινε τὸ ἀνάξιον προβαλλομένη, ὡς τῇ ὑπερβολῇ τῆς ἀσκήσεως καὶ εἰς ἄκραν ἔκτηξιν τοῦ σώματος ἐλθεῖν καὶ μηδὲ ἀναπνεῖν δύνασθαι.
Οὕτως οὖν καλῶς ἀγωνισαμένη καὶ μηδόλως ἐμποδισθεῖσα ὑπὸ τῶν τοῦ βίου δυσχερῶν καὶ ἐπὶ χρόνοις τέσσαρσι πρὸς τοῖς τριάκοντα διαβιοῦσα τόνδε τὸν τρόπον, ὡς εἶναι τὸν ὅλον τῆς ζωῆς αὐτῆς χρόνον ἔτη πεντήκοντα πρὸς τοῖς τρισὶ καὶ μικρόν τι πλέον, καὶ τελευταῖον ἀποκειραμένη πρὸς Κύριον ἐξεδήμησε».
Ἀξίζει νά παραθέσουμε τήν ἐλεύθερη ἀπόδοση τοῦ Βίου ἀπό τόν ἅγιο Νικόδημο τόν ἁγιορείτη:
«Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τῆς ὁσίας μητρὸς ἡμῶν Σοφίας, τῆς ἀσκητικῶς καὶ ὁσίως βιωσάσης.
Αὕτη ἡ ἁγία κατήγετο ἀπὸ τὴν Αἶνον, θυγάτηρ γονέων εὐσεβῶν καὶ περιβοήτων κατὰ τὸν τόπον ἐκεῖνον· φθάσασα δὲ εἰς ἡλικίαν συνεζεύχθη ἀπὸ τοὺς γονεῖς της μὲ νόμιμον ἄνδρα, μὲ τὸν ὁποῖον ἐγέννησεν ἕξ παιδία.
Ἄν δὲ καὶ ἦτο ἀνάμεσον τῶν φροντίδων καὶ ταραχῶν τοῦ κόσμου, μόλον τοῦτο ἔδειξε διὰ τῶν ἔργων ὅτι αἱ φροντίδες τοῦ κόσμου καὶ ταραχαὶ δὲν εἶναι διόλου ἐμπόδιον εἰς τὸ νὰ εὐαρεστήσῃ τῷ Θεῷ ὅποιος θέλει, ἐὰν μόνον ἐργάζηται τὰς ἐντολὰς τοῦ Κυρίου καὶ μεταχειρίζηται τὰς θεοφιλεῖς πράξεις καὶ ἀρετάς5.
Διότι αὕτη ἡ μακαρία δὲν ἔλειπεν ἀπὸ τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ καὶ εἰς τὸν οἶκόν της εὑρισκομένη ἠγρύπνει ὅλην τὴν νύκτα καὶ κατεγίνετο εἰς προσευχάς· καί, ἐπειδὴ ἀπέθανον τὰ παιδία της, ἔγινε μήτηρ ἄλλων ὀρφανῶν παιδίων καὶ βοήθεια μεγάλη τῶν χηρῶν.
Διαμοιράσασα δὲ τὰ ὑπάρχοντά της εἰς τοὺς πτωχοὺς διήρχετο ἔκτοτε τὴν ζωήν της μὲ δίαιταν ἀσκητικήν· καὶ φαγητὸν μὲν εἶχε τὸν ξηρὸν ἄρτον, ποτὸν δὲ τὸ ἁπλοῦν ὕδωρ· τὸ δάκρυον δὲν ἔλειπεν ἀπὸ τοὺς ὀφθαλμούς της, οἱ ψαλμοὶ τοῦ Δαβὶδ ἦσαν ἀκαταπαύστως εἰς τὸ στόμα της· δὲν ἀδυνάτησεν οὐδὲ ἠμέλησεν εἰς τὴν προσευχήν· ἡ ταπείνωσίς της πρὸς πάντα ἄνθρωπον καὶ εἰς αὐτοὺς ἀκόμη τοὺς τυχόντας καὶ παρανικρούς ἦτο ἄμετρος, ἡ ἐλεημοσύνη τὴν ὁποίαν ἔκαμνεν εἰς ὅλους τοὺς προσερχομένους πτωχούς, ἦτο ἱλαρὰ καὶ πλουσία.
Ἐνόμιζε δὲ ἡ τρισολβία ὅτι ἦτο προτιμότερον νὰ στερῆται αὐτή, παρὰ νὰ ἀφήσῃ τὸν πτωχὸν νὰ φύγῃ ἄδειος ἀπὸ τὸν οἶκόν της· καὶ περισσότερον ἔχαιρεν ὅταν ἔδιδε, παρὰ ὅταν ἐλάμβανε6.
Διὰ τοῦτο ἠκολούθει εἰς αὐτὴν θαῦμα παράδοξον· εἶχε δηλαδὴ ἕν ἀγγεῖον γεμάτον κρασίου καὶ διωρισμένον διὰ νὰ τὸ μοιράζῃ εἰς τοὺς πτωχούς.
Ὅθεν ὅσον αὐτὴ ἐλάμβανεν ἀπὸ τὸ ἀγγεῖον ἐκεῖνο μὲ τὰς δύο της χεῖρας καὶ τὸ ἔδιδεν εἰς τοὺς πτωχούς, τόσον ἔβλεπε θαῦμα ἐξαίσιον, διότι εὕρισκε πάντοτε τὸ ἀγγεῖον γεμάτον, χωρὶς νὰ ὀλιγοστεύῃ ὁλοτελῶς7· καὶ ἐν ὅσῳ μὲν ἔκρυπτε τὸ θαῦμα καὶ δὲν τὸ ἐφανέρωνεν εἰς ἄλλον, εὑρίσκετο γεμάτον τὸ ἀγγεῖον, ὅτε ἤνοιγεν· ἀφ’ οὗ ὅμως θέλουσα νὰ κηρύξῃ τὰ μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ ἐφανέρωσεν εἰς ἕνα συγγενῆ της τὸ θαῦμα, δὲν εὑρέθη πλέον τὸ ἀγγεῖον γεμάτον καθὼς τὸ πρότερον, ἀλλ’ ἐφαίνετο ἄδειον καὶ ἐλλιπές· τοῦτο δὲ ἐλύπησε τὴν μακαρίαν κατάκαρδα.
Ὅθεν
ἐκ τούτου λαβοῦσα ἀφορμὴν καὶ στοχαζομένη ὅτι διὰ τὴν ἀναξιότητά της
ἠκολούθησεν ἡ τῆς δωρεᾶς τοῦ Θεοῦ στέρησις περισσότερον ηὔξησε τὴν
ἄσκησιν, τόσον ὥστε ἐξηράνθη τὸ σῶμά της εἰς
τὸ ἄκρον καὶ οὔτε νὰ ἀναπνεύσῃ ἐδύνατο.
Μὲ τοιοῦτον λοιπὸν τρόπον καλῶς ἀγωνισαμένη ἡ ἀοίδιμος καὶ τελείως μὴ ἐμποδισθεῖσα εἰς τὴν ἀρετὴν ἀπὸ τὰς φροντίδας καὶ δυσκολίας τοῦ βίου ἔζησε χρόνους τριάκοντα τρεῖς καὶ ἐπέκεινα. Τελευταῖον δὲ κουρευθεῖσα καὶ γενομένη μοναχὴ πρὸς Κύριον ἐξεδήμησεν»8.
Ἐν κατακλείδι, ὁ Βίος τῆς ὁσίας Σοφίας τῆς Αἴνου προβάλλει, ἕνα εὐσύνοπτο καί διαχρονικό ὑπόδειγμα ἐκπληκτικοῦ σέ ἔνταση καί προσπάθεια ἀγωνιστικοῦ ἀσκητικοῦ φρονήματος, σέ συνδυασμό μέ ἀσύλληπτη καρτερία καί ταπείνωση.
Τά στοιχεῖα αὐτά εἶναι πού οἱ ἄνθρωποι κάθε ἐποχῆς ἔχουν κατεξοχήν ἀνάγκη γιά νά παρακάμπτουν τούς ποικίλους ὑφαλοσκοπέλους τῆς ζωῆς καί δείχνουν καθαρά τά μέσα μέ τά ὁποῖα θά πρέπει ἡ κοινωνία μας νά ἀντιμετωπίσει τίς σύγχρονες προκλήσεις.
****
1 Hippolytus Delehaye, Synaxarium Ecclesiae Constantinopolitanae e codice sirmondiano nunc berolinensi adiectis synaxariis selectis, Socii Bollandiani, Bruxellis 1902, XXXVII, XLI.
2 Ὅ.π. 727.54-730.54.
3 Παπαζῶτος, Σχεδίασμα, 125.
4 Λόγω τῆς πρώιμης ἐποχῆς κατά τήν ὁποία ἔζησε ἡ ὁσία
θά μπορούσαμε μέ σχετική σιγουριά νά τή φανταστοῦμε νά συχνάζει μόνο σέ
ἕναν ἀπό τούς μεσοβυζαντινούς ναούς τῆς πόλεως, τήν ἀγνώστου ἀφιερώσεως
τρουλαία βασιλική πού ἀνασκάφηκε ἀπό τόν ἀοίδιμο Afif Erzen στή θέση
Kral Kızı, νοτιοανατολικά τοῦ λόφου μέ τούς μύλους τῆς Φανερωμένης δίπλα
στήν ὄχθη τῆς λίμνης Taşaltı, πού ἔχει χρονολογηθεῖ στό διάστημα ἀπό τά
τέλη τοῦ 7ου ἕως τόν 9ο αιώνα. Γιά τό ναό βλ. Robert Ousterhout –
Charalambos Bakirtzis, The Byzantine Monuments of the Evros/Meriç
Valley, European Center for Byzantine and Post-Byzantine Monuments,
Thessaloniki 2007, 42-44
5 Εἶναι χαρακτηριστικοί οἱ στίχοι στήν ὁσία πού
ἀναγράφονται στό Μηναῖο: «Οὐκ ἐμποδών σοι κόσμος ᾔσθη, Σοφία, Πρὸς τὴν
τελειότητα ἀρετῆς φθάσαι»
(Μηναῖον τοῦ Ἰουνίου περιέχον ἅπασαν τὴν ἀνήκουσαν αὐτῷ ἀκολουθίαν
διορθωθὲν τὸ πρὶν ὑπὸ Βαρθολομαίου Κουτλουμουσιανοῦ τοῦ Ἰμβρίου καὶ παρ’
αὐτοῦ αὐξηθὲν τῇ τοῦ τυπικοῦ προσθήκῃ κατὰ τὴν διάταξιν τῆς Ἁγίας τοῦ
Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας ἥς τῇ ἐγγράφῳ ἀδείᾳ ἀναθεωρηθὲν καὶ ἀκριβῶς
ἐπιδιορθωθὲν ἐκδίδεται νῦν ὑπὸ τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας μετὰ προσθήκης
ἀπολυτικίων, Ἀποστολική Διακονία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἐν Ἀθήναις
1993, 43)
6 «Μακάριόν ἐστι μᾶλλον διδόναι ἤ λαμβάνειν» (Πράξ. κ, 35).
7 Τό θαῦμα αὐτό θυμίζει ἀνάλογο θαυμαστό γεγονός μέ τόν
προφήτη Ἠλία καί τή χήρα στή Σαρεπτά τῆς Σιδώνας, κατά τό ὁποῖο τό
πιθάρι μέ τό ἀλεύρι καί τό δοχεῖο μέ τό λάδι τῆς χήρας δέν ἄδειαζαν καθ΄
ὅσο διάστημα ἡ χήρα παρεῖχε τροφή στόν προφήτη (Γ΄ Βασ.ιζ΄, ΄10-16).
8 Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, Συναξαριστὴς τῶν δέδεκα μηνῶν, 5, ὈρθόδοξοςΚυψέλη, Θεσσαλονίκη
1989, 177-178. Δυστυχῶς ἡ συνοπτική καί κάπως ἀόριστη διήγηση τοῦ βίου
της δέν μᾶς βοηθᾶ νά προσδιορίσουμε τή μονή τῆς μετανοίας της. Πάντως θά πρέπει
νά ἀποκλειστοῦν τά τρία μοναστήρια πού βρίσκονταν στήν περιφέρεια τῆς
Αἴνου, γιατί καί τά τρία εἶναι πολύ μεταγενέστερα τῆς ἐποχῆς τῆς ἁγίας.
Γιά τά μοναστήρια τῆς Αἴνου βλ. παραπάνω σημ. 3.
Αντιγραφή από pdf της σελίδας Σύλλογος “Ελληνομουσείον Αίνου“
για το «σπιτάκι της Μέλιας»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου