Το παρακάτω από:
Ιερός Ναός Τιμίου Προδρόμου Παραλίας Διονυσίου Χαλκιδικής
Ιωάννης Λ. Γαλάνης
Δημοσιεύτηκε στα Πρακτικά τον Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου (Β- Παύλεια) της Ι. Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης και Καμπάνιας. Βέροια 1996. σελ. 81-92. – Βιβλικές Ερμηνευτικές Και Θεολογικές Μελέτες – Εκδόσεις Π. Πουρνάρα Θεσσαλονίκη 2004
Ι. Ναός Αγίων Ταξιαρχών Ιστιαίας
Οι δυο μετοχές τον τίτλου της εισηγήσεως που θα ακολουθήσει, δηλαδή «το κατέχον» και «ο κατέχων» υπάρχουν αντίστοιχα στους στίχους 6 και 7 του δευτέρου κεφαλαίου της Β’ Θεσ/νικείς. Είναι δύο όροι που χρησιμοποιούνται και είναι πολύ κατανοητοί. Στη συνάφεια της επιστολής όμως είναι δυσκολονόητοι και επί αιώνες ταλαιπωρούν τους ερμηνευτές χωρίς ακόμη να έχει υπάρξει οριστική και αναμφισβήτητη κατάληξη.
Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο Παύλος στη Β’ Θεσ/νικείς είναι η έντονη ανησυχία, και, ως ένα σημείο, και η απογοήτευση των νεοφώτιστων χριστιανών της Θεσσαλονίκης για την μεγάλη καθυστέρηση της δευτέρας παρουσίας του Χριστού. Στην πρώτη επιστολή του ο Παύλος τους είχε γράψει για το πως θα έλθει ο Χριστός, ότι δηλαδή θα έλθει ξαφνικά «ως κλέπτης εν νυκτί» (5,2-3), γι’ αυτό και τους προτρέπει να είναι πάντοτε έτοιμοι. Επίσης τους περιγράφει με εικόνες και παραστάσεις από την προφητική παράδοση και την ιουδαϊκή αποκαλυπτική γραμματεία το σκηνικό του ερχομού του Χριστού, της αναστάσεως των νεκρών και της συνάντησης όλων με τον ερχόμενο Χριστό (4,16-17).
Η καθυστέρηση όμως όλων αυτών σε συνδυασμό με τις έντονες αντιδράσεις και την εχθρική συμπεριφορά προς τους πιστούς των μη χριστιανών, Ιουδαίων και εθνικών, δημιούργησε στη χριστιανική κοινότητα της Θεσσαλονίκης μια κατάσταση δύσκολη. Η μόνη τους ελπίδα φαίνεται πως ήταν ο ερχομός της δευτέρας παρουσίας, την οποία περίμεναν από ημέρα σε ημέρα, ίσως γιατί αυτή την εντύπωση τους είχε αφήσει ο Παύλος τόσο με την προφορική του διδασκαλία, όταν ήταν στη Θεσσαλονίκη, όσο και με τα όσα τους έγραψε στην πρώτη του επιστολή. Είναι πολύ πιθανό αυτή την εντύπωση να την είχαν επιτείνει κάποιες επίμονες διαδόσεις από μέλη της κοινότητας, δηλαδή από ιουδαιοχριστιανούς, ότι η ημέρα της παρουσίας του Κυρίου έχει ήδη φθάσει ή όπου να ‘ναι φθάνει. Όλοι αυτοί, στηριζόμενοι σε ιουδαϊκά αποκαλυπτικά κείμενα για τον ερχομό του Μεσσία, έβλεπαν κάποια σημάδια που προμήνυαν την επικείμενη παρουσία του Χριστού, ή παρερμήνευαν κάποια σημεία της πρώτης επιστολής. Ύστερα από όλα αυτά, ο Παύλος στη δεύτερη επιστολή του αναγκάζεται να τους γράψει τα εξής:
Κείμενο
I Ερωτώμεν δε υμάς, αδελφοί, υπέρ της παρουσίας του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και ημών επισυναγωγής έπ’ αυτόν, 2 εις το μη ταχέως σαλευθήναι υμάς από του νοός μήτε θροεϊσθαι, μήτε δια του πνεύματος μήτε δια λόγου μήτε δί επιστολής ως δί ημών, ως ότι ενέστηκεν η ημέρα του Χριστού, 3 μη τις υμάς εξαπατήση κατά μηδέ να τρόπον ότι εάν μη έλθη η αποστασία πρώτον και αποκαλυφθή ο άνθρωπος της αμαρτίας, ο υιός της απώλειας. 4 ο αντικείμενος και υπεραιρόμενος επί πάντα λεγόμενον Θεόν ή σέβασμα. ώστε αυτόν εις τον ναόν του θεού καθίσαι, αποδεικνύντα εαυτόν ότι έστι Θεός. 5 Ου μνημονεύετε ότι έτι ων προς υμάς ταύτα έλεγον υμίν; 6 και νυν το κατέχον οίδατε. εις το αποκαλυφθήναι αυτόν εν τω εαυτού καιρώ. 7 το γαρ μυστήριον ήδη ενεργείται της ανομίας˙ μόνον ο κατέχων άρτι έως εκ μέσου γένηται. Η και τότε αποκαλυφθήσεται ο άνομος, ον ο Κύριος αναλώσει τω πνεύματι του στόματος αυτού και καταργήσει τη επιφάνεια της παρουσίας αυτού, 9 ου έστιν η παρουσία κατ’ ενέργειαν του σατανά εν πάση δυνάμει και σημείοις και τέρασι ψεύδους 10 και εν πάση άπατη της αδικίας εν τοις απολλυμένοις, άνθ’ ων την αγάπην της αληθείας ουκ εδέξαντο εις το σωθήναι αυτούς˙ 11 και δια τούτο πέμψει αυτοίς ο Θεός ενέργειαν πλάνης εις το πιστεύσαι αυτούς τω ψεύδει, 12 Ίνα κριθώσιν πάντες οι μη πιστεύσαντες τη αληθεία. Αλλ’ ευδοκήσαντες εν τη αδικία.
Μετάφραση
«Αδελφοί μου, σχετικά με την παρουσία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και τη σύναξη μας κοντά Του σας παρακαλούμε να μην αφήνετε να σας σαλεύουν τόσο γρήγορα το μυαλό ούτε να σας αναστατώνουν όσοι ισχυρίζονται ότι τάχα φτάνει όπου να ‘ναι η ημέρα του Κυρίου. Μην τους πιστεύετε, όταν, για να σας πείσουν, επικαλούνται είτε αποκάλυψη του Πνεύματος είτε λόγια ή επιστολή που προέρχεται δήθεν από εμάς. Κανείς να μη σας εξαπατήσει με κανένα τρόπο. Γιατί δεν θα έλθει η ημέρα εκείνη αν πρώτα δε γίνει η αποστασία και δεν φανερωθεί ο άνθρωπος της αμαρτίας, αυτός που είναι προορισμένος για την απώλεια. Αυτός θα εναντιωθεί και θα σηκώσει κεφάλι μπροστά σε καθετί που λέγεται Θεός ή είναι αντικείμενο λατρείας. Θα το κάνει αυτό, για να στήσει ο ίδιος το θρόνο του στο ναό του θεού, προσπαθώντας να αποδείξει ότι είναι Θεός. Δεν θυμάστε ότι αυτά σάς τα έλεγα όταν ακόμη ήμουν μαζί σας; Και τώρα ξέρετε τι είναι εκείνο που τον εμποδίζει, ώστε να φανερωθεί όταν έλθει ο καιρός του. Η μυστική δύναμη της ανομίας είναι ήδη επί το έργον. Αυτό όμως θα γίνεται μόνο ωσότου φύγει από τη μέση αυτός που τώρα είναι το εμπόδιο. Τότε θα φανερωθεί ο άνομος, που ο Κύριος θα τον εξολοθρεύσει με την πνοή του στόματος του και θα τον αφανίσει όταν θα εμφανισθεί κατά την παρουσία Του. Αυτός ο άνομος θα έρθει με την ενέργεια του Σατανά, θα κάνει κάθε είδους θαυματουργικές δυνάμεις με απατηλά σημεία και τέρατα, θα παρασύρει με κάθε είδους άνομα και απατηλά μέσα όσους βαδίζουν προς την καταστροφή, επειδή δεν αγάπησαν την αλήθεια για να σωθούν. Γι’ αυτό και ο Θεός θα επιτρέψει να ενεργεί σ’ αυτούς η πλάνη, για να πιστέψουν σ’ αυτό το ψέμα. Έτσι θα τιμωρηθούν όλοι όσοι δεν πίστεψαν στην αλήθεια, αλλά δέχτηκαν ολόψυχα την αδικία» (Β’ Θεσσ. 2.1-12).
Αυτή είναι η απάντηση του Παύλου στο αγωνιώδες ερώτημα των Θεσσαλονικέων πιστών πότε θα έλθει επί τέλους ο Χριστός, για να τους ανταμείψει για την πίστη τους και να τιμωρήσει όσους τους καταπιέζουν, τους διώκουν και τους περιφρονούν.
Η απάντηση αυτή του Παύλου ίσως να ικανοποίησε τους Θεσσαλονικείς και να έλυσε τις απορίες τους. Δημιούργησε όμως πάμπολλα προβλήματα στους ερμηνευτές, αρχαίους και σύγχρονους, γιατί ο Παύλος χρησιμοποιεί όρους, παραστάσεις και συμβολισμούς από την ιουδαϊκή αποκαλυπτική γραμματεία, για να περιγράψει και να επισημάνει τα σημεία και τα γεγονότα που θα είναι οι προάγγελοι του τέλους.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι τα σημεία αυτά δεν είναι κάποια έκτακτα και ασυνήθιστα φυσικά φαινόμενα που θα συμβούν στον ουρανό ή στη γη. Όπως συμβαίνει με την Αποκάλυψη του Ιωάννη και τα λεγόμενα αποκαλυπτικά τεμάχια των συνοπτικών ευαγγελίων (Μρκ κεφ. 13 και παράλ.). Στη Β’ Θεσσ. τα σημάδια του τέλους εκδηλώνονται μέσα στις ανθρώπινες κοινωνίες και ενεργούνται με ανθρώπινη πρωτοβουλία σε μια διαρκή εχθρική συμπεριφορά προς το Θεό. Έτσι, λοιπόν, ο Παύλος κάνει λόγο για κάποια αποστασία, δηλαδή για κάποια επανάσταση του κακού εναντίον του καλού, για κάποια έντονη και κυριαρχούσα κατάσταση κατάργησης των αξιών εκείνων που συγκροτούν και συγκρατούν τις ανθρώπινες κοινωνίες και τις προσανατολίζουν σταθερά προς την εκπλήρωση του θελήματος του Θεού.
Μέσα από την «αποστασία» αυτή, κατά τον Παύλο, θα προβάλει και θα αναδειχθεί ο «άνθρωπος της αμαρτίας, ο υιός της απώλειας», «ο άνομος». Αυτός θα θελήσει να υποκαταστήσει το Θεό και γενικά ο,τι έχει σχέση με το Θείον, θεωρώντας τον εαυτό του σαν Θεό. Κάθε πράξη του θα γίνεται με την καθοδήγηση του Σατανά. Μάλιστα θα φτάσει στο σημείο να κάνει και θαύματα με απατηλά σημεία και τέρατα, με αποτέλεσμα να παρασύρει όσους δεν αγάπησαν την αλήθεια για να σωθούν και βαδίζουν προς την καταστροφή. Όμως, παρά τη μεγάλη δύναμη και εξουσία που φαίνεται να έχει, στην πραγματικότητα είναι αδύναμος, αφού ο Χριστός θα τον εξολοθρεύσει και θα τον αφανίσει με την πνοή του στόματος Του.
Η παρουσία αυτού του ανθρώπου της αμαρτίας και της απώλειας, ο οποίος κατά την ερμηνευτική παράδοση της Εκκλησίας είναι ο αντίχριστος, θα σημάνει το τέλος του κόσμου. Όμως αυτός δεν έρχεται ακόμη και η καθυστέρησή του οφείλεται σε κάποιο σοβαρό εμπόδιο, που, κατά τον Παύλο, είναι «το κατέχον». Δηλαδή κάποιο πρόσωπο, κάποια κατάσταση ή κάποιο γεγονός που εμποδίζει αυτόν τον άνομο, τον άνθρωπο της αμαρτίας, τον αντίχριστο, να εμφανισθεί. Αυτό το εμπόδιο το γνωρίζουν οι Θεσσαλονικείς, γιατί ο Παύλος το λέγει καθαρά: «και νυν το κατέχον οίδατε, εις το αποκαλυφθήναι αυτόν εν τω εαυτού καιρώ» (2.6). Δεν γνωρίζουν όμως πόσο θα διαρκέσει, όπως δεν φαίνεται να το γνωρίζει και ο Παύλος. Το μόνο που βλέπει εκείνος είναι ότι «το μυστήριον της ανομίας» (2.7) βρίσκεται σε ενέργεια. Δηλαδή ξεκίνησε η διαδικασία για να αποκαλυφθεί ο άνομος, ο αντίχριστος, αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτε, γιατί αυτή η διαδικασία θα συνεχίζεται «έως ο κατέχων εκ μέσου γένηται» (2.7). Το πότε αυτό το εμπόδιο θα σταματήσει είναι άγνωστο.
Ύστερα από όλα αυτά οι χριστιανοί της Θεσσαλονίκης πρέπει να ενθαρρύνονται στη νέα τους πίστη όχι τόσο από την ελπίδα της επικείμενης παρουσίας του Χριστού, όσο από το γεγονός πως όποτε και αν συμβεί αυτό εκείνοι θα ανταμειφθούν από το Θεό αφού διατηρούν την πίστη τους παρά τις δυσκολίες που διαρκώς αντιμετωπίζουν. Αντίθετα όσοι τους καταπιέζουν και τους στενοχωρούν θα τιμωρηθούν με αιώνιο όλεθρο, αφού θα βρίσκονται μακριά από το πρόσωπο του Θεού.
Το μεγάλο πρόβλημα που, όπως είπαμε, απασχόλησε και απασχολεί την έρευνα είναι «το κατέχον» ή «ο κατέχων». Δηλαδή τι εννοεί ο Παύλος με τις δύο αυτές μετοχές; Αναφέρεται σε κάποιο ιστορικό γεγονός της εποχής του; σε κάποιο πρόσωπο; σε κάποια συλλογική δύναμη ή εξουσία; Χρησιμοποιεί τις μετοχές με συμβολικό χαρακτήρα; Οι αρχαίοι ερμηνευτές της Εκκλησίας, που βρίσκονται πιο κοντά στα γεγονότα, τις καταστάσεις και τις συνθήκες της Β’ Θεσσ., εκφράζουν είτε εμμέσως είτε αμέσως την αδυναμία τους να προσδιορίσουν την ακριβή έννοια των δύο μετοχών.
Ο Αυγουστίνος π.χ. δηλώνει κατηγορηματικά τα εξής: «Ego prorsus quid dixerit me fateor ignorare» (= Εγώ ομολογώ ότι πραγματικά δεν γνωρίζω τι ήθελε να πει). Ο ιερός Χρυσόστομος αναφέρει δύο γνωστές στην εποχή του ερμηνείες˙ γράφει τα εξής σχετικά: «Οι μεν του Πεύματος την χάριν φασίν, οι δε την ρωμαϊκήν αρχήν». Απορρίπτει όμως την πρώτη άποψη με το επιχείρημα ότι «ει το Πνεύμα εβούλετο ειπείν, ουκ αν είπεν ασαφώς, αλλά φανερώς, ότι και νυν αυτόν κατέχει η του Πνεύματος χάρις, τουτέστι, τα χαρίσματα». Ο ίδιος προτιμάει τη δεύτερη άποψη, δηλαδή ότι «το κατέχον» και «ο κατέχων» είναι η ρωμαϊκή εξουσία.
Την ίδια άποψη υποστήριζε παλαιότερα και ο Ειρηναίος. Ο Χρυσόστομος αναλύει με τα ακόλουθα λόγια τη θέση του: «…όταν αρθή η ρωμαϊκή αρχή τότε εκείνος ήξει… Έως γαρ αν ο ταύτης ή της αρχής φόβος, ουδείς ταχέως υποταγήσεται˙ όταν δε αύτη καταλυθή, επιθήσεται τη αναρχία, και την των ανθρώπων και την του Θεού επιχειρήσει αρπάσαι αρχήν…» (PG 62.486).
Τις πατερικές αυτές ερμηνείες τις υποστήριξαν και τις υποστηρίζουν και πολλοί νεώτεροι και ακόμη και σύγχρονοι ερμηνευτές. Πολλοί από αυτούς είδαν στη μετοχή «το κατέχον» κάποια αναφορά του Παύλου στη ρωμαϊκή εξουσία, ενώ στη μετοχή «ο κατέχων» είδαν το ρωμαίο αυτοκράτορα. Άλλοι είδαν τον άνθρωπο της ανομίας στο πρόσωπο του Νέρωνα και «το κατέχον» στο σύμβουλο του φιλόσοφο Σενέκα, ο οποίος εμπόδιζε την εμφάνισή του. Αρκετοί αναζήτησαν «το κατέχον» στους αγγέλους, επειδή η παρουσία τους τόσο στην ιουδαϊκή εσχατολογία όσο και στις εσχατολογικές αναφορές της Κ.Δ. είναι πάντοτε έντονη. Επίσης μόνον οι άγγελοι γνωρίζουν τα μυστικά του Θεού και επομένως μόνον αυτοί μπορούν να γνωρίζουν και το χρόνο της συντέλειας του κόσμου. Άλλοι εντοπίζουν «το κατέχον» στον αρχάγγελο Μιχαήλ, ο οποίος, σύμφωνα με την πεποίθηση των πρώτων χριστιανών, έχει αναλάβει τον αγώνα εναντίον του Σατανά (Αποκ 12.7 εξ. Ιούδα 9) και αυτός θα είναι που θα δώσει το σύνθημα για την ανάσταση των νεκρών και τη μέλλουσα κρίση.
Μερικοί προσπάθησαν να λύσουν το πρόβλημα με τη βοήθεια των αρχαίων μύθων και των αντίστοιχων οχημάτων που επισημαίνουν στην Π.Δ. (Ιώβ 40.26) και την Αποκάλυψη (20.2. 3. 7. 10). Λύση στο πρόβλημα αναζητήθηκε και σε χειρόγραφα του Qumran. Με βάση π.χ. το χειρόγραφο, που είναι γνωστό ως Βιβλίο των Μυστηρίων, υποστηρίχθηκε η άποψη ότι «το κατέχον» είναι μια δύναμη αντίπαλη του Σατανά. Μια άλλη προσπάθεια ερμηνείας επιχειρήθηκε με τη βοήθεια των γνωστικών κειμένων, επειδή σε μερικά από αυτά ο δημιουργός Θεός εμφανίζεται ως κατέχων.
*****
Ο γνωστός Ελβετός θεολόγος Ο. Cullmann διατύπωσε με πολλά και ισχυρά επιχειρήματα μια θεωρία, η οποία αρχικά είχε διατυπωθεί από το Θεοδώρητο. Σύμφωνα με αυτή «το κατέχον» είναι το ιεραποστολικό κήρυγμα, δηλαδή η διάδοση του ευαγγελίου στα έθνη, ενώ «ο κατέχων» θεωρείται σαν ένας αυτοπροσδιορισμός του Παύλου. Ένα από τα βασικά στηρίγματα του Cullmann είναι το ότι ο Παύλος αφήνει να διαφανεί σε πολλά σημεία των επιστολών του (βλ. Ρωμ κεφ. 9-11 κ.α.) ότι θεωρεί αναγκαίο να κηρυχθεί το ευαγγέλιο παντού πριν από το τέλος του κόσμου. Το κρίσιμο ερώτημα σε όλα αυτά είναι, γιατί ο Παύλος τα εκφράζει με τόσο δύσκολο και μυστηριώδη τρόπο; Είναι το ίδιο ερώτημα που έθεσε ο ιερός Χρυσόστομος για να απορρίψει την άποψη ότι «το κατέχον» είναι το Άγιο Πνεύμα. Πολλοί κατά καιρούς έβλεπαν διαχρονικά τη σημασία των δύο μετοχών γι’ αυτό και εντόπιζαν την έννοια τους σε διάφορα εξέχοντα πρόσωπα της εποχής των όπως ήταν ο Μωάμεθ, ο Πάπας κ.λπ.
Περισσότερο ενδιαφέρουσα φαίνεται να είναι η ερμηνεία που διατύπωσαν μερικοί αρχαίοι ερμηνευτές με πρώτο το Θεόδωρο Μοψουεστίας. Γνωρίζει τις δύο ερμηνείες που κυριαρχούσαν στην εποχή του, δηλαδή την περί ρωμαϊκής εξουσίας και του Άγιου Πνεύματος, αλλά, όπως λέγει, δεν τις θεωρεί πιθανές («ου πιθανόν έμοιγε φαίνεται τούτο»). Την άποψή του τη διατυπώνει ως εξής: «Λέγει δε “το κατέχον”, ως αν του διαβόλου μεν εθέλοντος και ήδη τούτο ποιήσαι, του Θεού δε κατέχοντος αυτόν τέως δια το καιρόν ορίσαι τη συντέλεια του αιώνος, καθ’ ον οφθήναι συγχωρεί κακείνον. Τούτο “κατέχον” ο Απόστολος ονομάζει του θεού τον όρον». Την άποψη αυτή δέχθηκε ο Θεοδώρητος και αργότερα ο Μ. Φώτιος.
Την ίδια άποψη υποστήριξαν και πολλοί σύγχρονοι ερμηνευτές με πολλά επιχειρήματα. Το «κατέχον» και ο «κατέχων» δεν είναι κάποια ενδοκοσμική δύναμη η οποία εμποδίζει τον ερχομό του αντίχριστου και καθυστερεί τη δευτέρα παρουσία. Η καθυστέρηση αυτή είναι έργο του Θεού γιατί η παρουσία του Χριστού ανήκει στη δική Του θέληση και στο δικό του σχέδιο.
Το ίδιο φαινόμενο είναι γνωστό και στην Π.Δ. και προπαντός στην προφητική παράδοση, στην οποία η αναμονή της εσχατολογικής σωτηρίας ήταν πολύ έντονη. Κατά τους προφήτες η καθυστέρηση της οφειλόταν στον ίδιο το Θεό, διατηρούσαν όμως την πίστη και την ελπίδα ότι η ημέρα της σωτηρίας θα έλθει πολύ σύντομα (βλ. Ιεζεκ. 12.25.28. Αββακ. 2.2-3 κ.α.).
Το ερώτημα για το πότε της ημέρας τον Κυρίου ήταν πάντοτε έντονο και επίμονο τόσο στον Ιουδαϊκό κόσμο όσο και στο χριστιανικό. Χαρακτηριστικά είναι τα όσα αναφέρονται σε ένα κείμενο του 1ου π.Χ. αιώνα γνωστό ως Δ’ Έσδρα. Ο συγγραφέας του γράφει τα εξής: «Ιδού νυν, Κύριε, υπέδειξάς μοι πλήθος σημείων, α μέλλεις ποιείν εν τοις έσχατοις, αλλ’ ουκ υπέδειξάς μοι τίνι καιρώ…» (8,63, έκδ. Σ. Αγουρίδη). Το «τίνι καιρώ» βασάνιζε και τους Θεσσαλονικείς και ολόκληρη την πρώτη Εκκλησία, αλλά κανείς δεν μπορούσε να δώσει οριστική απάντηση στο ερώτημα αυτό.
Στην Κ.Δ. γενικά αποφεύγεται ο προσδιορισμός του χρόνου της δευτέρας παρουσίας, γιατί αυτό ανήκει στην εξουσία και τη θέληση του Θεού. Είναι γνωστό το λόγιο του Ιησού στο κατά Ματθαίον ευαγγέλιο, σύμφωνα με το οποίο: «περί δε της ημέρας εκείνης και ώρας ουδείς οίδεν, ουδέ οι άγγελοι των ουρανών ουδέ ο υιός, ει μη ο πατήρ μόνος» (24,36). Παραπλήσιο είναι και το λόγιο, που παρατίθεται στις Πράξεις των Αποστόλων (1,6-7). Σε ένα διάλογο του Αναστάντα με τους μαθητές του: «οι μεν… ηρώτων αυτόν λέγοντες· Κύριε, ει εν τω χρόνιο τούτω αποκαθιστάνεις την βασιλείαν τω Ισραήλ; είπε δε προς αυτούς· ούχ υμών έστιν γνώναι χρόνους ή καιρούς ους ο πατήρ έθετο εν τη ίδια εξουσία». Ο συγγραφέας της προς Εβραίους επιστολής συνιστά στους παραλήπτες της υπομονή λέγοντας: «υπομονής γαρ έχετε χρείαν ίνα το θέλημα του Θεού ποιήσαντες κομίσησθε την επαγγελίαν» (10,36) και τους καθησυχάζει ως έξης: «έτι γαρ μικρού όσον όσον, ο ερχόμενος ήξει και ου χρονίσει» (10.37). Επίσης και στη Β’ επιστολή του Πέτρου ο συγγραφέας της καθησυχάζει τους χριστιανούς για την καθυστέρηση της δευτέρας παρουσίας δίνοντας και την έννοια του χρόνου˙ γράφει τα εξής: «Εν δε τούτο μη λανθανέτω υμάς, αγαπητοί, ότι μία ημέρα παρά Κυρίω ως χίλια έτη, και χίλια έτη ως ημέρα μία. Ου βραδύνει ο Κύριος της επαγγελίας, ως τίνες βραδύτητα ηγούνται, αλλά μακροθυμεί εις ημάς, μη βουλόμενος τινας απολέσθαι, αλλά πάντας εις μετάνοιαν χωρήσαι» (3,8-9).
Η άποψη του Θεοδώρου Μοψουεστίας μπορεί να στηριχθεί σε πολλά επιχειρήματα τόσο από την Π.Δ. και τον ιουδαϊσμό όσο και από την Κ. Διαθήκη. Η δυσκολία όμως με το «κατέχον» (ων) και γενικά τη μυστηριώδη αποκαλυπτική ορολογία του Παύλου εξακολουθεί να παραμένει. Αν ο Παύλος εννοεί το Θεό με τις δύο μετοχές, «το κατέχον» και «ο κατέχων» γιατί δεν το εκφράζει με σαφήνεια και προτιμάει τη συμβολική γλώσσα; Είναι το μόνο αδύνατο σημείο της θέσεως αυτής. Πρέπει όμως να τονίσουμε ότι η άποψη αυτή δίνει ικανοποιητική απάντηση στο πότε της δευτέρας παρουσίας.
Όλα τα γεγονότα των έσχατων χρόνων βρίσκονται μέσα στο σχέδιο της θείας οικονομίας και επομένως, όπως και όποτε και αν εκδηλωθούν, αυτό δεν θα συμβεί με την επέμβαση κάποιας ενδοκοσμικής δύναμης αλλά μόνον κατά παραχώρηση του Θεού, ο οποίος προς το παρόν τόσο για τους Θεσσαλονικείς του 50 μ.Χ. όσο και για τους σημερινούς χριστιανούς έχει βάλει περιορισμούς για το λόγο που μόνον εκείνος γνωρίζει.
Στο ερώτημα γιατί ο Παύλος χρησιμοποιεί αποκαλυπτική γλώσσα υπάρχουν πολλές απαντήσεις, αλλά όλες κινούνται στο χώρο του πιθανού. Ενδεχομένως το πρόβλημα να είχε δημιουργηθεί από την πλευρά των ιουδαιοχριατιανών της Θεσσαλονίκης, οι οποίοι είχαν επικαλεσθεί ιουδαϊκά αποκαλυπτικά κείμενα για να στηρίξουν την άποψη του επικειμένου ερχομού του Χριστού, οπότε ο Παύλος αναγκάζεται να τους απαντήσει με τον ίδιο τρόπο, για να διορθώσει τους ισχυρισμούς τους.
Είναι γεγονός ότι πολλά γεγονότα από την ταραγμένη ιστορία του Ισραήλ έγιναν σύμβολα εκφράσεως των αναμενόμενων εσχατολογικών συμβάντων, και μεταφέρθηκαν και στη χριστιανική Εκκλησία. Πολλά από αυτά οδηγούν και σήμερα πολλούς σε πρόχειρες και άστοχες ερμηνείες για το μέλλον της Εκκλησίας και του κόσμου και τους παρασύρουν σε εκτιμήσεις, πάντοτε λαθεμένες, για τη δευτέρα παρουσία και τα προειδοποιητικά της σημεία. Όλα αυτά ανήκουν στην εξουσία του Θεού και στο σχέδιο της Θείας οικονομίας. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνούν και οι σημερινοί χριστιανοί.
Έντονες αντιδράσεις για τον κοινό Εορτασμό του Πάσχα το 2025: Ανησυχία από Ορθόδοξους πιστούς
Του Γιώργου Θεοχάρη – ΒΗΜΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
Πάσχα 2025: Η συζήτηση για τον κοινό εορτασμό του Πάσχα μεταξύ Ορθοδόξων και Καθολικών έχει επανέλθει στο προσκήνιο, ιδιαίτερα με αφορμή το 2025, όπου το Πάσχα θα συμπέσει ημερολογιακά στις 20 Απριλίου για τις δύο Εκκλησίες.
Το θέμα έχει προκαλέσει αντιδράσεις από πολλούς Ορθόδοξους πιστούς, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες χώρες, ενώ το ζήτημα τίθεται υπό συζήτηση σε θεολογικό και εκκλησιαστικό επίπεδο.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος έχει αναφερθεί στο ενδεχόμενο καθιέρωσης κοινού εορτασμού, τονίζοντας ότι αυτή η κίνηση θα μπορούσε να ενισχύσει τους δεσμούς μεταξύ των χριστιανών παγκοσμίως και να προωθήσει την ενότητα των Εκκλησιών.
Ο Πατριάρχης έχει εκφράσει την επιθυμία να τεθεί το ζήτημα προς εξέταση, ιδιαίτερα καθώς το 2025 σηματοδοτεί την επέτειο των 1700 χρόνων από τη Σύνοδο της Νίκαιας, η οποία όρισε τον τρόπο υπολογισμού του Πάσχα.
Ωστόσο, αρκετοί Ορθόδοξοι εκφράζουν επιφυλάξεις ή και αντίθεση σε αυτή την προοπτική, φοβούμενοι ότι η οποιαδήποτε αλλαγή μπορεί να οδηγήσει σε αλλοίωση της παράδοσης και των δογμάτων της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Στην Ελλάδα, πολλοί πιστοί, αλλά και ιεράρχες, εκφράζουν ανησυχία για τις συνέπειες που θα είχε ένας κοινός εορτασμός με την Καθολική Εκκλησία, ιδιαίτερα στο πλαίσιο των διαφορών που υπάρχουν στο δόγμα και την παράδοση.
Το σχόλιό μας:
Ο Αθηναίος αστρονόμος Μέτων (432 π.Χ.) ανακάλυψε ότι 235 συνοδικοί μήνες ισοδυναμούν με 19 τροπικά ηλιακά έτη.
Συνοδικός μήνας είναι το χρονικό διάστημα μεταξύ δύο διαδοχικών ομωνύμων φάσεων της σελήνης (π.χ. μεταξύ δύο πανσελήνων, ή μεταξύ δύο πρώτων τετάρτων) και είναι ίσος με 29,530588 ημέρες (~ 29 ημ. 12 ωρ. & 44΄), ενώ το Τροπικό έτος, όπως αναφέραμε και στην αρχή, είναι το χρονικό διάστημα για μια πλήρη εναλλαγή των εποχών κι έχει διάρκεια 365,242199 ημέρες (~ 365ημ. 5 ωρ. 48΄& 46΄΄).
Αυτή η περίοδος των 19 τροπικών ετών, ή 6940 ημερών περίπου, ονομάστηκε κύκλος του Μέτωνα, ή κύκλος της σελήνης.
....... Ο κύκλος του Μέτωνα δίνει μέχρι σήμερα την Μετώνεια (ή Ιουλιανή) πανσέληνο, 4-5 περίπου ημέρες αργότερα από την αστρονομική πραγματική πανσέληνο. Για τον 21ο αιώνα η διαφορά είναι 4 ημέρες, για τον 22ο θα είναι 5. Αντίθετα, η Πανσέληνος που δίνει το Γρηγοριανό ημερολόγιο σχεδόν ταυτίζεται με την αστρονομική Πανσέληνο, αφού λαμβάνει υπόψη του το λάθος του Μέτωνα. Με βάση αυτούς τους υπολογισμούς και παρά το σφάλμα που είχαν, το οποίο στην αρχή ήταν μικρό, σχηματίστηκε από τους Αλεξανδρινούς αστρονόμους ο πίνακας των Πανσελήνων του Πάσχα (Πασχάλιοι πίνακες), δηλ. των κατά την 21η Μαρτίου και μετά Πανσελήνων του Ιουλιανού ημερολογίου, που ακόμη και σήμερα χρησιμοποιείται είτε αυτούσιο (Ρωσική Εκκλησία, Άγιο Όρος, Πατριαρχείο Ιεροσολύμων κλπ), είτε σε σχέση με το Νέο ημερολόγιο, όπως εμείς.
Η επινοηθείσα αυτή λύση του διορθωμένου Ιουλιανού ημερολογίου κατά 13 ημέρες έχει δημιουργήσει πλείστα όσα προβλήματα στην Τυπική διάταξη της Εκκλησίας μας, τα οποία θα γνωρίζετε καλώς όσοι από εσάς ασχολείστε ενεργά με τη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας. Η ημερομηνία της εορτής του Πάσχα επηρεάζει 10 εβδομάδες πριν (Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου) και 8 μετά από αυτό (Κυριακή των Αγίων Πάντων), συνολικά 126 ημέρες, περισσότερο από το 1/3 του Εκκλησιαστικού έτους. Αντιθέτως, όσες Ορθόδοξες Εκκλησίες δεν αποδέχτηκαν επί του εορτολογίου τους το Γρηγοριανό ημερολόγιο, δεν αντιμετωπίζουν επιπλοκές και απορίες στην εφαρμογή του Τυπικού.
...... Σήμερα γνωρίζουμε, ότι δεν χρησιμοποιείται ο κύκλος του Μέτωνος στον καθορισμό του ημερολογίου, διότι αποδίδει πλασματική πανσέληνο. Επιπλέον, το Ιουλιανό ημερολόγιο ως ελλιπές, συμπαρέσυρε την ημερομηνία της ισημερίας και της πανσελήνου. Επίσης, υπάρχει ένα ζήτημα με τον καθορισμό της ημερομηνίας του Εβραϊκού Πάσχα.
Το Εβραϊκό Πάσχα δεν εορτάζεται όποτε εμείς θέλουμε ή όπως εμείς το υπολογίζουμε και στα Πασχάλια μας αναγράφουμε, αλλά όποτε οι Ισραηλίτες μέχρι σήμερα το καθορίζουν βάσει του Ισραηλιτικού παλαιού διορθωμένου τους σεληνοηλιακού ημερολογίου.
Σύμφωνα με αυτό, το ἔτος περιλαμβάνει 12 (κοινό) ἤ 13 (εμβόλιμο) σεληνιακούς μήνες των 29 ἤ 30 ημερών και φυσικά δεν είναι δυνατόν να συμπέσει με το ηλιακό (τροπικό) ἔτος. Ὁ 13ος εμβόλιμος μήνας απαιτείται κατά διαστήματα, επειδή το σεληνιακό ἔτος έχει 354 ημέρες. Ανά περίοδο 19 ετών (κύκλος του Μέτωνος) η αρχή του ισραηλιτικού έτους συμπίπτει με το ηλιακό. Επειδή ο μήνας Νισάν, αναλόγως του διανυομένου κοινού ή εμβόλιμου έτους, δεν συμπίπτει την ίδια εποχή του τροπικού έτους, έτσι μέχρι σήμερα η πανσέληνος της άνοιξης για τούς Εβραίους, δηλ. η 14η/ 15η του σεληνιακού μήνα Νισάν, είναι ή η πανσέληνος ακριβώς μετά την εαρινή ισημερία του Γρηγοριανού ημερολογίου, ή η επόμενη πανσέληνος.
Όσον αφορά το διορθωμένον ιουλιανόν ημερολόγιο, το Νομικό Φάσκα, πέφτει στην μεταξύ 26ης Μαρτίου και 23ης Απριλίου πρώτης πανσελήνου της εαρινής ισημερίας, η οποία εξ εσφαλμένων υπολογισμών και των ατελειών του σεληνιακού ημερολογίου, τοποθετείται από τους Εβραίους την 26η ή την 27η Μαρτίου, δηλ. 6-7 ημέρες αργότερα από την κανονική εαρινή ισημερία. Οπότε, το Νομικόν Φάσκα, μπορεί να εορταστεί και πέραν της 23ης Απριλίου, όπως, π.χ. το 2016 θα είναι στις 26 Απριλίου. Καθολικών: 27/3 ,Ορθοδόξων: 1/5.
Η Ρώμη διόρθωσε το 1582 το ημερολόγιο και το πασχάλιο, αντικατέστησε δε το χρυσοῦν γράμμα διά της επακτής, η οποία δεν συνδέεται ακλόνητα με το ημερολόγιο, δέχεται δε κατά διαστήματα διορθώσεις προσαρμογής.
Οι Καθολικοί και οι Διαμαρτυρόμενοι εορτάζουν το Πάσχα (Λατίνων Πάσχα), υπολογίζοντας την εαρινή ισημερία και την εαρινή πανσέληνο σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο, λαμβάνοντας υπόψη ακόμη και το σφάλμα του κύκλου του Μέτωνα, τη λεγόμενη εκκλησιαστική πρόπτωση. Έτσι, το Γρηγοριανό ημερολόγιο, παρά τις ατέλειες του, δεν παύει να είναι ακριβέστερο του Ιουλιανού.
Οπωσδήποτε η Εκκλησία οφείλει να λάβει υπόψιν το παρακάτω βαρυσήμαντο κείμενο του οσίου π. Επιφάνιου Θεοδωρόπουλου:
Περί κοινού εορτασμού του Πάσχα μετά των ετεροδόξων
Τοιαύτη συζήτησις πρέπει να αποκλεισθή παντί σθένει και πάση θυσία, διότι αποτελεί ανατροπήν εκ των θεμελίων της Ορθοδόξου Δογματικής και ιδία της Εκκλησιολογίας. Η πιστεύομεν ότι είμεθα η Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία η δεν πιστεύομεν.
Η Ορθόδοξος Εκκλησία πεποιθυία ότι αύτη και μόνη είνε το Σώμα του Χριστού, ο στύλος και το εδραίωμα της Αληθείας, το Ταμείον της Χάριτος, το Εργαστήριον της Σωτηρίας, ενδιαφέρεται μέν ζωηρότατα περί της εις αυτήν επιστροφής των πεπλανημένων, αδιαφορεί όμως τελείως περί των εσωτερικών αυτών ζητημάτων, εν όσω ούτοι μένουν εν τη πλάνη.
Η Α´ Οικουμενική Σύνοδος ηθέλησε να θεσπίση κοινόν εορτασμόν, αλλά διά τα μέλη της Εκκλησίας, ουχί διά τους εκτός αυτής ευρισκομένους. Δεν συνεζήτησεν ούτε μετά των Γνωστικών, ούτε μετά των Μαρκιωνιτών, ούτε μετά των Μανιχαίων, ούτε μετά των Μοντανιστών, ούτε μετά των Δονατιστών, ίνα εύρη βάσιν συνεννοήσεως περί κοινών εορτασμών. Και ότε βραδύτερον απεκόπησαν εκ του Σώματος της Εκκλησίας οι Αρειανοί, οι Νεστοριανοί, οι Μονοφυσίται οι Εικονομάχοι κ.λπ. κ.λπ., η Εκκλησία ουδέποτε διενοήθη να προέλθη εις συνεννοήσεις μετ᾽ αυτών προς θέσπισιν κοινού εορτασμού είτε του Πάσχα είτε οιασδήποτε άλλης εορτής.
Η Εκκλησία ρυθμίζει τα ζητήματα Αυτής, λαμβάνουσα υπ᾽ όψιν αποκλειστικώς και μόνον το συμφέρον των μελών Αυτής και ουχί τας επιθυμίας των εκτός Αυτής ευρισκομένων. Αν οι εορτασμοί των αιρετικών συμπίπτουν μετά των τοιούτων της Εκκλησίας, άς συμπίπτουν. Αν δεν συμπίπτουν, άς μη συμπίπτουν. Η Εκκλησία δεν συσκέπτεται επί ίσοις όροις μετά των αιρετικών.
Διαλέγεται βεβαίως μετ᾽ αυτών, αλλ᾽ ίνα δείξη εις αυτούς την οδόν της επιστροφής. Το να συγκροτώνται «Οικουμενικά Συμπόσια» η άλλου τύπου Συνέδρια μεταξύ των Ορθοδόξων και της πανσπερμίας των αιρετικών και εν αυτοίς να συσκεπτώμεθα περί καθορισμού κοινών εορτασμών, εμμενόντων όμως και των μέν και των δε (Ορθοδόξων και αιρετικών) εν τοις οικείοις Δογματικοίς χώροις, τούτο άγνωστον και αδιανόητον όν εις την ιστορίαν της Εκκλησίας, όζον δε απαισίου θρησκευτικού συγκρητισμού και τείνον εις την καθιέρωσιν της αρμονικής και αδιαταράκτου συνυπάρξεως αληθείας και πλάνης, φωτός και σκότους, μόνον ως «σημείον των καιρών» δύναται να ερμηνευθή. […]
Μετά βαθείας τιμής και αγάπης εν Κυρίω Ιησού Χριστώ
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ» ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΟΜΩΝΥΜΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ • ΜΑΡΤΙΟΣ – ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2024 • ΤΕΥΧΟΣ 155
Για τη στάση της Ορθοδοξίας έναντι του Καθολικισμού, παρακαλώ, ανατρέξτε σε αυτή την ανάρτηση και τις παραπομπές που παρέχει στο τέλος.
Εκεί αναφέρεται:
... Θρησκευτικός
ηγέτης ο πάπας είναι μόνο για τους ρωμαιοκαθολικούς χριστιανούς. Για
εμάς τους ορθόδοξους χριστιανούς, ο πάπας είναι αρχηγός μιας αίρεσης,
και μάλιστα ίσως της πιο ολέθριας: αίρεσης παντοδύναμης, με τεράστιο
πλούτο και πολιτική ισχύ, που κρατάει αιχμάλωτα ολόκληρα έθνη στην
κεντρική και δυτική Ευρώπη και τη λατινική Αμερική και γενικά, κατά
τόπους, σε όλο τον πλανήτη.
Οι
ρωμαιοκαθολικοί χριστιανοί αναμφίβολα είναι αδελφοί και συνάνθρωποί μας
και, ως προς την πίστη και το ήθος, παρόμοιοι με εμάς. Τους
αγκαλιάζουμε, και πρέπει να τους αγκαλιάζουμε, 100% με αγάπη Χριστού. Όμως
πρέπει να γνωρίζουν ότι, από θρησκευτική άποψη, η Οργάνωση, στην οποία
ανήκουν (η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία), δεν διαφύλαξε και δεν διαφυλάσσει
εδώ και χίλια χρόνια την αυθεντικότητα του χριστιανισμού. Δεν είναι
καθόλου συνέχεια της αρχαίας Εκκλησίας, αλλά εκτροπή από αυτήν. Οι
δυτικοευρωπαίοι χριστιανοί άγιοι των πρώτων χιλίων χρόνων του
χριστιανισμού ανήκουν στην ίδια πνευματική παράδοση με τους ορθόδοξους
αγίους όλων των εποχών, μέχρι και σήμερα, και όχι με τους χριστιανούς
των ίδιων δυτικοευρωπαϊκών χωρών, που έζησαν την επόμενη χιλιετία, όταν
πλέον είχε επικρατήσει ο Καθολικισμός.
Τεκμηριώνω
τα παραπάνω επικαλούμενος τη μαρτυρία πολλών ρωμαιοκαθολικών (αλλά και
προτεσταντών), που έγιναν ορθόδοξοι χριστιανοί μετά από προσεκτική και
σοβαρή
έρευνα των πηγών του αρχαίου χριστιανισμού, όπως ο δολοφονημένος
επίσκοπος
Ναζιανζού Παύλος ντε Μπαγεστέρ, οι πατέρες Σεραφείμ Μπέλ, Γαβριήλ Μπουνγκ, Πλακίδας Ντεσέιγ και αναρίθμητοι άλλοι.
Ως ορθόδοξος χριστιανός, και τον ίδιο τον πάπα τον αγαπώ.
Γι' αυτό και εύχομαι - και του προτείνω, αν και ξέρω ότι είναι μάταιο -
να επιστρέψει στην αρχαία παραδοση του χριστιανισμού, την Ορθοδοξία,
ώστε να σωθεί ο ίδιος και όλοι οι συνεργάτες του και τα μέλη της
θρησκευτικής οργάνωσης που ονομάζεται Καθολική ή Ρωμαιοκαθολική
Εκκλησία.
Ανάρτησή μας από τις 6 Σεπτ. 2011
Και:
Δευτέρα: ημέρα αφιερωμένη στις Ουράνιες Δυνάμεις
Ἰωάννης Κων. Νεονάκης
Ἐπικεφαλῆς Θεματικῆς Ὁμάδας Ρωμηοσύνης της ΝΙΚΗΣ
Εἴμαστε ἕνας λαὸς μὲ συνεχῆ καὶ ἀδιάσπαστη ἱστορικὴ παρουσία γιὰ πάνω ἀπὸ 4000 χρόνια. Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν συνέχεια αἵματος (ποὺ εἶναι δευτερευούσης σημασίας), ἔχομε κυρίως μιὰν ἀδιάκοπη πολιτισμικὴ συνέχεια. Ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες ἔχομε ἕναν διακριτὸ ἀπὸ τοὺς ἄλλους πολιτισμό, ποὺ ἔχει ὑποστεῖ μεγάλη ἱστορικὴ ὡρίμανση καὶ ἐξέλιξη.
Ἀπὸ τὸν ἤδη πρὸ Χριστοῦ κοινωνικοκεντρικὸ πολιτισμό μας (μὲ τὴν ἔννοια τῆς ἀναζήτησης τῆς σχέσης τῶν ἀνθρώπων ὡς ἀλήθεια καὶ ὡς πρωτεῦον) προχωρήσαμε, σε ἓναν νἐο πολιτισμό, τόν ρωμαίικο πολιτισμό. Αὐτός ὁ πολιτισμός προέκυψε μετά ἀπό ἀλλεπάλληλες ζυμώσεις στά πλαίσια τῆς Αὐτοκρατορίας καί οὐσιαστικά θεμελιώθηκε στην ἀναγέννηση τῆς ἑλληνιστικῆς παράδοσης και πολιτισμοῦ ἀπό τήν πίστη στόν ἐνσάρκως ἀναστηθέντα Χριστό. Τό κλειδί δηλαδή καί ἡ ζῶσα πνοή τοῦ νέου αὐτοῦ πολιτισμοῦ ἦταν ἡ Ὀρθοδοξία. Ἀπὸ τὸν στενὸ Ἑλληνισμὸ τοῦ ἔθνους περάσαμε στὴν Ρωμηοσύνη.
Ἡ ἔννοια τῆς Ρωμηοσύνης εἶναι εὐρύτερη τῆς ἔννοιας Ἑλληνισμὸς. Ὁ Ἑλληνισμὸς ἐμπεριέχεται στὴν Ρωμηοσύνη, ἀλλὰ ἡ Ρωμηοσύνη εἶναι μιὰ πολὺ πιὸ εὐρεῖα ἔννοια μὲ οἰκουμενικὲς διαστάσεις, ἐνῷ ἐνέχει καὶ διαφορετικὰ αἰτήματα καὶ προτάγματα. Ἡ Ρωμαίικη ταυτότητα διαμορφώθηκε προοδευτικὰ τοὺς πρώτους αἰῶνες μετὰ Χριστόν, ἔγινε ὅμως ἀπολύτως διακριτὴ ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ τετάρτου αἰῶνα καὶ κυρίως μετὰ τὸν Μεγάλο Κωνσταντῖνο, τὸ διάταγμα τῶν Μεδιολάνων περὶ ἀνεξιθρησκίας καὶ τὴν μεταφορὰ τῆς πρωτεύουσας στὴν Νέα Ρώμη/Κωνσταντινούπολη. Ἡ Ρωμανία (ἡ αὐτοκρατορία ποὺ λανθασμένα καὶ δολίως ἐπικράτησε νὰ λέγεται Βυζαντινὴ) μὲ πρωτεύουσα τὴν Κωνσταντινούπολη, ἀντιλαμβάνεται πλέον τὸν ἑαυτό της ὡς τὴν μόνη, ἑνιαία, ἀδιαίρετη, οἰκουμενική, συντεταγμένη χριστιανικὴ πολιτεία ἐπὶ τῆς γῆς. Ἄξονας, ζητούμενο, λόγος ὕπαρξης καὶ πρόταγμά της καθίσταται ἡ «σάρκωση τοῦ Λόγου», ἡ βίωση τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ ὄχι σὲ μιὰν ἀφηρημένη, ἀσαφῆ, ἐλπιζόμενη, μεταφυσικὴ διάσταση, ἀλλὰ ἐν τοῖς πράγμασι καὶ στὴν καθημερινὴ βιωτή. Τὸ ὅραμα καὶ ὁ ἄξονας αὐτὸς ἀποτελεῖ τὴν νοηματοδότηση τῆς ζωῆς τῶν Ρωμηῶν τόσο σὲ ἀτομικὸ ὅσο καὶ συλλογικὸ ἐπίπεδο.
Γιὰ 1500 χρόνια, μέχρι περίπου τὸ 1830, τὸ γένος τῶν Ρωμηῶν, παρὰ τὶς ὅποιες ἀστοχίες καὶ παλινωδίες του, ἀγωνίστηκε ἐλεύθερα καὶ ὑπερήφανα γιὰ τὴν προάσπιση τῆς ἰδιοπροσωπίας του. Οἱ ἀμέτρητοι ἀγῶνες καὶ οἱ θυσίες τῶν προγόνων μας ζύμωσαν καὶ ταύτισαν ἐν πολλοῖς τὸ γένος μας μὲ τὴν ἱστορικὴ πορεία τῆς Ἐκκλησίας τοῦ ἐνσάρκως ἀναστηθέντος Χριστοῦ. Οἱ Ρωμηοὶ ἀγωνίζονταν καὶ θυσίαζαν τὴν ζωή τους ἀγαπητικὰ καὶ ὑπερήφανα στὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας, καταθέτοντας μαρτυρία φωτὸς στὸ σκότος τοῦ κόσμου τούτου. Ἔχει μεγάλη σημασία καὶ ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ἐδῶ ὅτι στὸ πρῶτο Σύνταγμα τῆς Ἑλλάδος (Σύνταγμα Ἐπιδαύρου, Ἰανουάριος τοῦ 1822), ὡς Ἕλληνες χαρακτηρίζονται οἱ κάτοικοι τῆς ἐπικράτειας ποὺ «πιστεύουσιν εἰς Χριστόν».
Τὸ Ρωμαίικο σῶμα συγκροτούμενο ἀπὸ τοὺς προαπελθόντες, τοὺς συγκαιρινοὺς καὶ τοὺς ἐρχόμενους Ρωμηοὺς κάθε ἐποχῆς συμπορεύεται ἀενάως μαζὶ μὲ τοὺς Ἁγίους καὶ τὴν Ὑπέρμαχο Στρατηγὸ πρὸς τὸ τέλος (σκοπὸ καὶ ὁλοκλήρωση) τῆς ἱστορίας. Ἡ γνώση τοῦ τέλους, ἡ συνύπαρξη καὶ ἄμεση κοινωνία μὲ τοὺς Ἁγίους, ἡ ἔνσαρκη ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ καὶ ἡ διαβεβαίωσή Του ὅτι «πύλαι Ἅδου οὐ κατισχύσουσιν» τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀπετέλεσαν καὶ ἀποτελοῦν τὴν πηγὴ τῆς ἀλύγιστης αἰσιοδοξίας καὶ τῆς πίστης τοῦ τελικοῦ νικητῆ, παρὰ τὰ ὅποια ζοφερὰ ἐπισυμβαινόμενα.
Ἡ Ρωμηοσύνη εἶναι μιὰ διακριτὴ καὶ πλήρως ἀφοριζόμενη ἀπὸ τὶς ἄλλες παράδοση. Ἡ Ρωμηοσύνη δὲν ἀνήκει οὔτε στὴν Δύση, οὔτε στὴν Ἀνατολή. Στὴν πραγματικότητα αὐτὸ ποὺ χαρακτηρίζομε ὡς Δύση καὶ ὡς Ἀνατολὴ νοηματοδοτήθηκαν καὶ ὁριοθετήθηκαν ὡς πολιτισμικὲς ὀντότητες ἀπὸ τὴν σύγκρουσή τους μὲ τὸν προϋπάρχοντα Ρωμαίικο πολιτισμό. Αὐτὸ ποὺ ἔγινε εἶναι ὅτι πολλοὶ λαοὶ ἦρθαν σὲ ἐπαφὴ μὲ τὴν Ρωμανία καὶ τὸν πολιτισμό της. Πολλοὶ ἀπὸ αὐτοὺς δέχτηκαν τὸν πολιτισμὸ αὐτὸ καὶ μὲ βάση τὰ δικά τους ἰδιαίτερα χαρακτηριστικὰ διαμόρφωσαν τὴν δική τους παράδοση, ὅπως εἶναι γιὰ παράδειγμα ἡ Ρώσικη Παράδοση. Ἄλλοι ὅμως λαοί, παρότι ἦρθαν σὲ ἐπαφὴ καὶ γνώρισαν τὸν Ρωμαίικο πολιτισμό, ἐπέδειξαν ἀδυναμία νὰ τὸν κατανοήσουν καὶ ἔτσι ὄχι μόνο δὲν τὸν δέχτηκαν ἀλλὰ διαμόρφωσαν δικά τους πολιτισμικὰ κακέκτυπα, ποὺ μέχρι σήμερα ἀντιμάχονται τὸν Ρωμαίικο πολιτισμὸ καὶ βασανίζουν τὴν ἀνθρωπότητα.
Στὴν Δύση οἱ Φράγκοι καὶ τὰ ἄλλα Γερμανικὰ φῦλα, λαοὶ ἀπολίτιστοι καὶ βάρβαροι, διαμόρφωσαν ἕνα πολιτισμικὸ μόρφωμα βασισμένο στὴν ἐνστικτώδη ἀγάπη πρὸς τὸν ἑαυτὸ καὶ τὸ ἴδιον συμφέρον. Μετέτρεψαν δὲ τὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ στὸ κακέκτυπο τῆς Φράγκικης Ἐκκλησίας, αὐτῆς δηλαδὴ ποὺ λανθασμένα καὶ κάκιστα ἀποκαλοῦμε σήμερα Ρωμαιοκαθολική (καθὼς οὔτε Ρωμαίικη εἶναι, ἀλλὰ οὔτε καὶ καθολική). Ἡ βαρβαρότητα τῶν Γερμανικῶν φύλων καὶ ἡ διαστρεβλωμένη Φράγκικη Ἐκκλησία μὲ τὸ πλῆθος τῶν διαφοροποιήσεων καὶ ἀποσχίσεών της (διαμαρτυρία κτλ.) διαμόρφωσαν αὐτὸ ποὺ ἱστορικὰ ἀποκαλοῦμε δυτικό «πολιτισμό». Ἕναν «πολιτισμὸ» βασισμένο ἀποκλειστικὰ στὸ συμφέρον, τὸ κέρδος καὶ τὸν ἐγωισμὸ τῆς δύναμης, «πολιτισμὸ» ποὺ ἔκανε καὶ κάνει τόσους αἰῶνες τὴν ἀνθρωπότητα νὰ ὑποφέρει οἰκτρά. Τί νὰ πρωτοθυμηθεῖ κανείς: τὸν σκοταδισμὸ τοῦ φεουδαλισμοῦ, τὴν καταστροφὴ τῆς Ρωμανίας τὸ 1204 καὶ τὴν Φραγκοκρατία πού ἀκολούθησε, τήν Ἱερά Ἐξέταση, τὸν ἀφανισμὸ τῶν λαῶν τῆς Ἀμερικῆς, τὴν ἀποικιοκρατία, τὸν ρατσισμὸ καὶ τὴν παντελῆ ἔλλειψη σεβασμοῦ γιὰ ὁτιδήποτε διαφορετικό, τοὺς ἀμέτρητους κεντρικούς καί περιφερικοὺς πολέμους, τὴν καταστροφὴ τοῦ περιβάλλοντος καὶ τὴν ἀπάνθρωπη ζούγκλα τοῦ ἀχαλίνωτου κορπορατικοῦ καπιταλισμοῦ ποὺ ζοῦμε σήμερα; Εἶναι λοιπὸν ἀπολύτως σαφὲς ὅτι ἡ Ρωμηοσύνη οὔτε ἀνῆκε, οὔτε ἀνήκει, οὔτε ἔχει ἀπολύτως καμία σχέση μὲ αὐτὸ ποὺ ἀποκαλοῦμε Δύση.
Ἡ Ρωμηοσύνη ὅμως δὲν ἔχει ἐπίσης καμία ἀπολύτως σχέση οὔτε καὶ μὲ τὴν Ἀνατολή. Τὸ Ἰσλὰμ παρότι στὴν ἀρχὴ θεωρήθηκε ὡς μία ἀκόμα αἵρεση τοῦ Χριστιανισμοῦ, οὐσιαστικὰ εἶναι μιὰ ἁπλοϊκὴ ἀλλὰ στυγνὴ νομολογία, μὲ ἰσχνότατη ἕως ἀνύπαρκτη μεταφυσικὴ καὶ μὲ ὁδηγὸ σαρκικὰ καὶ ἡδονιστικὰ ὁράματα. Στηριζόμενο στὴν ἁπλοϊκότητά του ἐξαπλώθηκε μὲ τὴν βία, αἱματοκυλίζοντας τὸν κόσμο. Ἔκλεψε, λεηλάτησε καὶ ἀφάνισε τούς «ἀπίστους». Ὁδήγησε δὲ συνολικὰ τοὺς ἀνθρώπους του σὲ ἕνα συνεχιζόμενο ὡς τὶς μέρες μας βαθύτατο σκοταδισμό.
Ἡ Ρωμηοσύνη πάλεψε καὶ παλεύει τόσο μὲ τὴν Ἀνατολή, ὅσο καὶ μὲ τὴν Δύση, τῶν ὁποίων διαχρονικὸ αἴτημα παραμένει ὁ ἀφανισμὸς κάθε διαφορετικοῦ πολιτισμοῦ καὶ εἰδικὰ τοῦ Ρωμαίικου πολιτισμοῦ, τὸν ὁποῖον καὶ καπηλεύτηκαν καὶ διαστρέβλωσαν. Τὰ τελευταῖα περίπου 190 χρόνια ἡ κατάσταση ἔγινε πιὸ περίπλοκη καὶ δύσκολη, καθὼς ἐπῆλθε στὴν Ρωμηοσύνη ἕνας ἐσωτερικὸς ἀποπροσανατολισμὸς καὶ μιὰ σύγχυση, ποὺ ὁδήγησαν τὴν Ρωμηοσύνη σὲ πολλαπλὲς ἀκυρώσεις καὶ τὸ γένος μας στὰ πρόθυρα τῆς πλήρους διάλυσης ποὺ βιώνουμε σήμερα.
Ὃλοι ἀντιλαμβανόμαστε ὃτι βρισκόμαστε σέ μιά πολύ κρίσιμη ἱστορική καμπή και ὡς συλλογικότητα ἀλλά καί ὡς ἀνθρωπότητα ἐν ὃλῳ. Το Γένος μας, ἐμεῖς ὃλοι πού εἲμαστε φορεῖς τῆς Ρωμηοσύνης μας ἂς προστρέξομε και πάλι σ’ αὐτήν, ἂς προστρέξομε και ἂς αναβαπτιστοῦμε και πάλι στήν καρδιά της Ρωμηοσύνης πού εἶναι ἀφενός τό ἀναλλοίωτο φώς τῆς Θεανθρωπίας καί ἀφετέρου ἡ βιωτή, ἡ παράδοση και ἡ ἱστορική ἐμπειρία χιλιετιῶν τῶν προγόνων μας. Ἡ Ρωμηοσύνη σέ κάθε ἐποχή δίδει μέ διάκριση, τίς κατάλληλες για τον ἂνθρωπο ἀπαντήσεις. Ἂς ἀγκαλιάσομε λοιπόν καί πάλι τήν μάνα μας, ἂς ἀγκαλιάσομε καί πάλι τήν Ρωμηοσύνη μας καί ἂς μήν φοβόμαστε τίποτα. Θαρσείτω τοίνυν· θαρσείτω Λαός τοῦ Θεοῦ.
Του ίδιου
Ορθοδοξία. Thinking outside the box.
Τά ξεχασμένα ἀδέλφια μας: οἱ Ρωμηοί τῆς Μέσης Ἀνατολῆς
Ἡ τραγωδία τῆς Νεοελληνικῆς ταυτότητας
Λίγες σκέψεις περί Ὀρθοδόξων καί οἰκονομικῶν
Ιωάννης Νεονάκης Αρχείο - Αντίβαρο
Ο Γιάννης Νεονάκης είναι Ιατρός Βιοπαθολόγος με μετεκπαίδευση στην Γερμανία, ο οποίος εργάζεται ως Διευθυντής Ε.Σ.Υ. Κατέχει Μεταπτυχιακό Τίτλο Ειδίκευσης (Master), ενώ είναι Διδάκτορας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης (PhD). Έχει 46 δημοσιεύσεις σε διεθνή ιατρικά περιοδικά και δύο πρώτα βραβεία στο Ετήσιο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο (2004, 2007). Σημαντική διεθνής επιτυχία ήταν η ανακάλυψη ενός νέου μικροβίου (Mycobacterium heraklionense). Είναι Associate Member του World Academy of Sciences. Ομιλεί Αγγλικά και Γερμανικά. Το 2009 εξελέγη πανεπιστημιακός στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών. Υπηρέτησε την θητεία του ως Έφεδρος Αξιωματικός εκπαιδευθείς στην Σ.Ε.Α.Π. Είναι έγγαμος με δύο παιδιά. Τελευταία του βιβλία: (α) "Οἰκουμενική Ρωμανία" (2019), (β) "Εἰσήγηση" (2016) και (γ) "Τό Εὐσεβές Γένος τῶν Ρωμηῶν" (2015).
Νέο κοινοβουλευτικό έτος και η μάχη άρχισε - και με τη βοήθεια του Θεού (απαραίτητη ΚΑΙ του λαού) θα συνεχίζεται μέχρι την τελική... ΝΙΚΗ!
Απίστευτος ο Μητροπολίτης Κισάμου και Σελίνου σε μια ομιλία με πολλά ρίχτερ!
Γιώργος Θαλάσσης: Ο μόνος εν ενεργεία Δεσπότης που θυμίζει τον ανεπανάληπτο Χριστόδουλο! Ο Μητροπολίτης Κισάμου (Δυτικός Νομός Χανίων), σε μια ομιλία που θα σας αφήσει άφωνους. Άξιος!
Ελληνοτουρκικά: Η ελληνική σχιζοφρένεια
Πόσο μας αφορά στο παρόν η Μικρασιατική Καταστροφή;
Χρυσόστομος Σμύρνης, ο άγιος*****
29 Μαΐου: “Επίθεση” στους Τούρκους!...
Η αρχή της Ινδίκτου πρέπει να συμβαδίζει με το τέλος της αυτοκριτικής μας και την αρχή της μετανοίας μας…!
Είμαστε σίγουροι ότι οι περισσότεροι, εντός και εκτός Εκκλησίας, αγνοούν ότι η 1η Σεπτεμβρίου είναι η αρχή του εκκλησιαστικού έτους γα την Εκκλησία μας. Λίγοι γνωρίζουν πραγματικά ότι «Πρωτοχρονιά» για την Εκκλησία μας, είναι η 1η Σεπτεμβρίου κάθε έτους, όπου λέγεται «Αρχή της Ινδίκτου». Ο Σ. Ευστρατιάδης στο Αγιολόγιο του, γράφει τα έξης σχετικά και κατατοπιστικά για την Ίνδικτο: «Λέξις λατινική (indictio) ορισμόν σημαίνουσα καθ’ όν κατά δεκαπενταετή περίοδο πληρώνονταν εις τους αυτοκράτορας των Ρωμαίων οι φόροι. Κατά την εκκλησιαστική παράδοση, την αρχήν της ίνδικτιώνος είσήγαγεν ό Αύγουστος Καίσαρ (1 -14), όταν διέταξε την γενική των κατοίκων του Ρωμαϊκού κράτους απογραφή και την είσπραξη των φόρων, κατά την πρώτην του Σεπτεμβρίου μηνός. Από του Μεγάλου Κωνσταντίνου (313) έγινε επισήμως η χρήση της Ινδικτιώνος ως χρονολογίας, έκτοτε δε ή εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως μέχρι του νυν εορτάζει την α’ Σεπτεμβρίου ως αρχήν του εκκλησιαστικού έτους. «Ινδικτον ημιν ευλόγει νέου χρόνου, ώ και παλαιέ και δι’ ανθρώπους νέε».
Η Ινδικτιώνα λοιπόν, είναι ένας γενικότερος τρόπος μέτρησης του χρόνου ανά 15ετίες με αφετηρία τη γέννηση του Χριστού ή για την ακρίβεια από το 3 π.Χ.. Στο διαδίκτυο μπορείς να βρεις και άλλα απαραίτητα στοιχεία που δείχνουν την ιστορική εξέλιξη και την εκκλησιαστικοποίηση της κοσμικής αυτής περιόδου: Στην περιοχή της Ανατολής τα περισσότερα ημερολόγια είχαν ως πρωτοχρονιά την 24η Σεπτεμβρίου, ημέρα της φθινοπωρινής ισημερίας. Επειδή όμως η 23 η ήταν η γενέθλια ημέρα του αυτοκράτορα της Ρώμης Οκταβιανού, η πρωτοχρονιά μετατέθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου, η οποία και καθορίστηκε ως αρχή της Ινδίκτου, δηλαδή της περιόδου του ρωμαϊκού διατάγματος για τον φόρο που ίσχυε για 15 έτη. Έτσι Ίνδικτος κατάντησε να σημαίνει αργότερα το έτος και αρχή της Ινδίκτου την Πρωτοχρονιά.
Αυτή την Πρωτοχρονιά βρήκε η Εκκλησία και της έδωσε χριστιανικό περιεχόμενο, αφού τοποθέτησε σ’ αυτήν την εορτή της συλλήψεως του Προδρόμου, που αποτελεί και το πρώτο γεγονός της Ευαγγελικής Ιστορίας. Αργότερα, το 462 μ. Χ., για πρακτικούς λόγους και για να συμπίπτει η πρώτη του έτους με την πρώτη του μηνός, η εκκλησιαστική πρωτοχρονιά μετατέθηκε την 1 η Σεπτεμβρίου. Διευκρινίζεται ότι η πρωτοχρονιά της 1ης Ιανουαρίου έχει Ρωμαϊκή προέλευση και ήρθε στην Ορθόδοξη Ανατολή κατά τα νεότερα χρόνια. Η εκκλησιαστική ακολουθία για το νέο έτος τελείται την 1η Σεπτεμβρίου, μια ακολουθία απαράμιλλου κάλλους ως προς το υμνογραφικό υλικό. Σημειωτέον ότι πριν από λίγα χρόνια η Εκκλησία μας όρισε την 1η Σεπτεμβρίου ως ημέρα αφιερωμένη στο φυσικό περιβάλλον».
Τέλος ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης ανακεφαλαιώνει τα παραπάνω και οριστικοποιεί τους 3 λόγους που η Εκκλησία εορτάζει την 1η Σεπτεμβρίου: «Πρώτον, επειδή και αυτή είναι αρχή του χρόνου. Διά τούτο και κοντά εις τους παλαιούς Pωμάνους πολλά ετιμάτο αυτή εξ αρχαίων χρόνων. Iνδικτιών δε κατά την ρωμαϊκή, ήτοι λατινική γλώσσα, θέλει να πει ο ορισμός. Kαι δεύτερον εορτάζει ταύτη η Eκκλησία, επειδή και κατά την σημερινή ημέρα, πήγε ο Kύριος ημών Iησούς Xριστός μέσα εις την Συναγωγή των Iουδαίων, και εδόθη εις αυτόν το Bιβλίο του Προφήτου Hσαΐου, καθώς γράφει ο Eυαγγελιστής Λουκάς (Λουκ. δ΄). Eίναι δε και τρίτη αιτία, διά την οποίαν η Eκκλησία του Xριστού κάμνει σήμερον ενθύμηση της Iνδίκτου, και εορτάζει την αρχήν του νέου χρόνου: ήγουν, ίνα διά μέσου της υμνωδίας και ικεσίας, οπού προσφέρομε εις τον Θεόν εν τη εορτή ταύτη, γένη ο Θεός ίλεως εις ημάς, και ευλογήσει τον νέον χρόνο, και χαρίσει τούτον εις ημάς ευτυχή και γεμάτο από όλα τα σωματικά αγαθά. Για να φωτίσει τας διανοίας μας, εις το να περάσουμε όλον τον χρόνο καθαρώς και με αγαθή συνείδηση, και εις το να ευαρεστήσουμε τω Θεώ, με την φύλαξη των εντολών του και ούτω να τύχουμε των εν Oυρανοίς αιωνίων αγαθών».
Πέρα από την παράθεση της απαραίτητης ιστορικής γνώσης για την αρχή της Ινδίκτου, πιο μεγάλη σημασία έχει τον τρόπο που ο κάθε ένας πιστός θα εορτάσει αυτό το γεγονός, στην προσωπική του ζωή. Έχουμε ξαναπεί ότι η Εκκλησία μας ότι εορτάζει και προβάλλει, γίνεται πάντα με σκοπό την σωτηρία μας. Αυτή η σωτηρία όμως δεν προέρχεται μαγικά, αλλά εκτός από την απαραίτητη θεία Χάρη που στέλνει ο Τριαδικός μας Θεός μέσα από τα μυστήρια της Εκκλησίας και τις Ιερές της Ακολουθίες, χρειάζεται και εκ μέρος μας μια απαραίτητη αυτοκριτική. Η 31η Αυγούστου (τελευταία μέρα του Εκκλησιαστικού έτους) και 1η Σεπτεμβρίου (πρώτη μέρα του Εκκλησιαστικού έτους) είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να προβούμε στην απαραίτητη αυτοκριτική μας, για το πώς περάσαμε όλη αυτή την εκκλησιαστική χρονιά που φεύγει.
Τι κάναμε σωστά; Πού υστερήσαμε; Τι λάθη και σφάλματα έγιναν και πρέπει να διορθωθούν και να αποφευχθούν κατά την νέα Εκκλησιαστική χρονιά που μόλις ήρθε; Ποιους πικράναμε και στεναχωρήσαμε; Ποιους αδικήσαμε; Τι μπορούσαμε να κάνουμε και δεν το πράξαμε; Πόσο εφαρμόσαμε τον Ευαγγελικό λόγο και τις εντολές Του Θεού στη ζωή μας; Πόσο και που σπαταλήσαμε το χρόνο άσκοπα ή μόνο για προσωπική μας ευχαρίστηση χωρίς να ν μοιραστούμε με τον αδελφό μας, ιδιαίτερα αυτόν που είχε ιδιαίτερη ανάγκη π.χ. όπως επίσκεψη σε ασθενή ή σε φυλακισμένο ή σε αναξιοπαθούντα κτλ.;
Αλίμονο αν ο χρόνος και τα έτη περνούν και εμείς δεν συνειδητοποιούμε σε πιο επίπεδο είμαστε και δεν φροντίζουμε να ετοιμαζόμαστε να πάμε εκεί που μας θέλει ο Θεός. Τι νόημα έχει να εορτάζουμε κάτι επιφανειακά και δεν μεταμορφώνεται εσωτερικά με την καλή αλλοίωση της θείας χάριτος όλη η ύπαρξή μας; Γι αυτό αδελφοί μου καλό θα είναι, αν όχι κάθε βράδυ, αν όχι κάθε εβδομάδα, αν όχι κάθε μήνα, τουλάχιστον κάθε χρόνο να κάνουμε την αυτοκριτική μας, ώστε η αρχή κάθε εκκλησιαστικού έτους, να ταυτίζεται και με την αρχή της μετανοίας μας, με την αρχή του νέου ανακαινισμένου ευατού μας, που πνευματικά είναι βελτιωμένος από την χρονιά που έφυγε ή τουλάχιστον να έχει πάρει την απόφαση έστω να γίνει καλύτερος…
Ευχόμαστε από καρδιάς σε κάθε αναγνώστη, καλή, ευλογημένη και καρποφόρα νέα Εκκλησιαστική χρονιά!
(από εκεί η αρχική εικ., με λεπτομέρεια από τη Δημιουργία)
Αγίες Τεσσαράκοντα Παρθένες και Ασκήτριες και Αμμούν ο διδάσκαλος αυτών (εικ.) 
