Μέ δέος βλέπουμε τίς τελευταῖες μέρες τά
τεκταινόμενα στήν Μέση Ἀνατολή. Μέ δέος καί ἴσως μέ μιά κρυφή ἀγωνία
μήν γενικευτοῦν οἱ συρράξεις καί διαχυθοῦν τά προβλήματα καί πρός τά
μέρη τά δικά μας. Ὅμως ὅσον καιρό οἱ συγκρούσεις περιορίζονται ἐκεῖ,
θεωροῦμε ὅτι πρόκειται γιά κάτι ξένο, ὅτι δέν μᾶς ἀφορᾶ ἄμεσα, ὅτι δέν
ἔχουμε καμιά ἐμπλοκή. Καί ὅμως, ἔχουμε τόσο λάθος. Ὄχι μόνο μᾶς ἀφορᾶ,
ἀλλά εἴμαστε μέσα στά γεγονότα. Γιατί ἐκεῖ βρίσκονται τά ξεχασμένα
ἀδέλφια μας, τά δύο ἑκατομμύρια τῶν Ὀρθοδόξων Ρωμηῶν τῆς Μέσης Ἀνατολῆς.
Μάλιστα. Δύο ἑκατομμύρια Ὀρθοδόξων
Ρωμηῶν στήν Μέση Ἀνατολή καί πολλά ἑκατομμύρια ἀπό αὐτούς στήν διασπορά.
Τί εἶναι ὅλοι αὐτοί; Ὅλοι αὐτοί εἶναι τό ἴδιο ἀκριβῶς μέ μᾶς, ἴδια
ἱστορία, ἴδιος πολιτισμός, ἴδια ἱστορική πρωτεύουσα, ἴδια πίστη, ἴδια
ἤθη καί ἔθιμα, μέ ἴδιους προγόνους, μέ ἴδιους ἥρωες, ἴδιους ἁγίους, μέ
ἴδιο παρόν καί ἴδιο μέλλον καί φανέρωση τῆς ἴδιας ἀγλαοφανοῦς,
σωτηριολογικής ἐσχατολογικῆς πορείας. Εἴμαστε τό ἴδιο Γένος. Εἴμαστε
ὅλοι μας τό Εὐσεβές Γένος τῶν Ρωμηῶν.
Ἑλληνικές πόλεις στήν περιοχή τῆς Συρίας
καί στήν εὐρύτερη περιοχή ἀναφέρονται ἤδη ἀπό τόν 7ο π.Χ. αἰώνα. Ὅμως ἡ
πραγματική ἐξάπλωση τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσας καί κυρίως τοῦ Ἑλληνικοῦ
πολιτισμοῦ θά γίνει στήν περιοχή μετά τά χρόνια τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου
καί τῆς δυναστείας τῶν Σελευκιδῶν, ὁπότε καί χτίζονται δεκάδες Ἑλληνικές
πόλεις. Ἀπό τόν Σέλευκο Α΄ τόν Νικάτορα θά ἱδρυθεῖ καί ἡ Ἀντιόχεια ἡ
Μεγάλη, μέ τούς πρώτους οἰκιστές νά εἶναι κυρίως Ἀθηναῖοι καί
Μακεδόνες. Ἡ Ἀντιόχεια θά εἶναι λίκνο τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, καί
ἀργότερα τοῦ χριστιανισμοῦ, ἐνῶ ἡ ὅλη περιοχή θά ἀποτελέσει γιά
ἑκατοντάδες χρόνια κεντρικό πυλώνα τῆς Ρωμανίας. Ἀπό ἐδῶ θά προκύψουν
πολλοί λόγιοι καί μεγάλες προσωπικότητες τῶν γραμμάτων καί τῶν τεχνῶν
ἀλλά καί πλῆθος ἁγίων. Διακρίνομε τόν Εὐαγγελιστή Λουκᾶ, τόν Ἅγιο Ἰωάννη
τόν Χρυσόστομο, τόν Ἅγιο Ἐφραίμ τόν Σύρο, τόν Ἀββᾶ Ἰσαάκ τόν Σύρο καί
τόσους ἄλλους.
Τό 636 μ.Χ. οἱ μουσουλμάνοι ὑπό τόν
δεύτερο Χαλίφη Οὐμάρ θά καταλάβουν τήν περιοχή. Στήν πάροδο τῶν αἰώνων,
καί ὑπό τή συνεχῆ κατοχή τῶν μουσουλμάνων, ἕνα τμῆμα τῶν Ρωμηῶν θά
ἐξισλαμισθεῖ καί ἕνα ἄλλο τμῆμα θά ἐκφραγκιστεῖ ὑπό τήν πίεση τῆς
ἰσχυρότατης βατικάνειας διείσδυσης στήν περιοχή. Ὅμως ἕνα μέρος, παρά
τίς ἀντιξοότητες αἰώνων, θά παραμείνει σταθερό στίς παραδόσεις του καί
θά φτάσει μέχρι τίς μέρες μας νά δηλώνει ὑπερήφανα ὅτι εἶναι Ρωμηοὶ
Ὀρθόδοξοι («Ρούμ Ὄρτοντοξ»), Καί αὐτό τό κομμάτι τοῦ πληθυσμοῦ
ὑπολογίζεται σήμερα σέ περίπου δύο ἑκατομμύρια τῶν πολιτῶν τῆς Συρίας,
τοῦ Λιβάνου καί τῆς εὐρύτερης περιοχῆς. Εἶναι ἐκπληκτικό καί δείχνει τήν
δύναμη τῆς πίστης αὐτῶν τῶν ἀνθρώπων τό ὅτι ὄχι μόνον ἄντεξαν 14 αἰῶνες
μέχρι σήμερα, ἀλλά ἀνέδειξαν καί πολύ μεγάλες προσωπικότητες, ὅπως ὁ
Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός.
Τό εὐσεβές Γένος τῶν Ρωμαίων τῆς Νέας
Ρώμης/Κωνσταντινούπολης, τό εὐσεβές Γένος τῶν Ρωμηῶν ὅπως ἀποκαλοὺνταν
ἀπό τόν λαό, συγκροτήθηκε προοδευτικά στά πλαίσια τῆς Ρωμαϊκῆς
Αὐτοκρατορίας ὡς συγκερασμός τριῶν παραδόσεων: τοῦ ἑλληνιστικοῦ
πολιτισμικοῦ ὑποβάθρου, τοῦ ρωμαϊκοῦ κρατικοῦ πλαισίου καί ἀντιλήψεως
καί τῆς ἑβραϊκῆς παλαιοδιαθηκικῆς ἱστορικῆς πορείας καί προοπτικῆς.
Ἐνοποιητικός καταλύτης καί δημιουργικός ἀναμορφωτής αὐτῶν ἦταν τό φῶς
τῆς ἱστορικῆς παρουσίας τοῦ Χριστοῦ στόν κόσμο, ἡ ἐλευθερία τῆς «σχέσης
τῶν προσώπων» καί ἡ ἐγκαινίαση ἀπό αὐτόν τῆς θεανθρώπινης ὀντολογίας.
Ὁ
ἄνθρωπος πλέον, ἀπελευθερωμένος ἀπό τά δεσμά τοῦ θανάτου, ἀναστοχάζεται
καί ἐπανανοηματοδοτεί τήν ὕπαρξή του ὡς οἰκουμενικός Λαός τοῦ Θεοῦ στήν
ἱστορική του πορεία ἀπό τήν πρό πάντων τῶν αἰώνων μνήμη, ἕως τήν
ἐσχατολογική, ἀνέσπερη βιοτή καί θέα τῆς Χάριτος. Οἱ προαπελθόντες,
συγκαιρινοί καί μέλλοντες ἐλθεῖν συνοδοιπόροι τοῦ ἀρχικῶς ἀσάρκου καί
μετέπειτα σεσαρκωμένου Χριστοῦ ἔχουν τήν ἀντίληψη καί αὐτοσυνειδησία τῆς
συγκρότησης ἑνός ἱστορικοῦ, ἑνιαίου σώματος, τοῦ Λαοῦ τοῦ Θεοῦ μέ
κοινή πολιτική καί πνευματική καθοδήγηση, τό ὁποῖο πορεύεται στήν
ἐσχατολογική του προοπτική. Ἡ νοηματοδότηση καί ὁ φωτισμός τῆς
προσωπικῆς καί συλλογικῆς ὕπαρξης ὑπό αὐτήν τήν προοπτική ἦταν καί εἶναι
καθαγιαστικός καί καθολικός προσφέροντας ἐλπίδα, ἐνθουσιασμό, χαρά καί
ἀπαντοχή ἀκόμα καί στίς πιό δύσκολες προσωπικές, κοινωνικές καί κρατικές
περιστάσεις.
Τόν 19ο αἰώνα ὅμως, ὁ
ἐθνοκεντρισμός, ὡς ἄξονας τῆς ἀκμάζουσας τότε νεωτερικότητας, θά
ἐπιβληθεῖ δολίως καί στά πράγματα τῆς καθ' ἡμᾶς Ἀνατολῆς προκαλώντας μιά
πολυδιάσπαση τοῦ Γένους μας, καταρχήν πνευματική καί στήν συνέχεια ὡς
συνέπεια, κρατική. Συλλογική ἀποξένωση τῶν ἐθνοτικῶν ὁμάδων καί
σχηματισμός κρατιδίων, ἐνεργούμενων στήν διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα,
συχνά ἀντιπαραβαλλομένων μεταξύ τους. Ὁ ἔξωθεν ἐπιβληθείς ἐθνοκεντρισμός
καί ὅλο τό συνοδεῦον ἀξιακό σύστημα ὁδήγησε καί ὁδηγεῖ ἀκόμα ὅλους μας
σέ ἐσωτερικές συγκρούσεις, συγκρούσεις μέ τό δικό μας παραδοσιακό
σύστημα ἀξιῶν προκαλώντας μᾶς πλήρη ἀποπροσανατολισμό, ἔλλειψη
κατεύθυνσης, ἀπονεύρωση καί μηδενισμό.
Σέ κοινωνικό καί κρατικό ἐπίπεδο
στήν χώρα μας εἰδικά μετά τίς ἀλλεπάλληλες ἧττες (Μικρασιατική
καταστροφή, Κύπρος, χρεωκοπία, καθεστώς δουλοπαροικίας) ἡ κατάσταση
διάλυσης βαίνει συνεχῶς ἐπιδεινούμενη μέ ἔλλειψη κοινωνικῆς συνοχῆς,
ἀδυναμία χάραξης στρατηγικῆς καί προοπτικῆς μέ νοηματοδότηση. Εἴμαστε
μιά συλλογικότητα στά πρόθυρα τοῦ ἱστορικοῦ της ἀφανισμοῦ. Ἕνας ἁπλός
δορυφόρος τῆς Δύσης καί μάλιστα μιᾶς Δύσης παραπαίουσας ὑπό τό βάρος τῆς
δικῆς της ἐσωτερικῆς πολιτισμικῆς παρακμῆς καί ἀποσάρθρωσης. Ἀντί ἐμεῖς
οἱ Ρωμηοί ὡς ἑνιαία συλλογικότητα νά προσφέρουμε προτάσεις καί
σωτηριολογικό παράδειγμα στήν οἰκουμένη, ὁδηγηθήκαμε στόν
κατακερματισμό, στόν μηδενισμό καί στόν ante portas πνευματικό καί ἱστορικό μας ἀφανισμό.
Γιά νά μπορέσουμε ὂμως ὄχι μόνο νά
σταθοῦμε στά πόδια μας ἀλλά νά ἐπιτελέσομε καί νά ἐκπληρώσουμε τό
ἱστορικό μας χρέος ἀπέναντι στούς ἑαυτούς μας καί στήν ἀνθρωπότητα,
ὀφείλουμε καταρχάς νά συνειδητοποιήσουμε τήν ταυτότητά μας, τήν
ἰδιοπροσωπία μας ὡς ρωμαίικη συλλογικότητα, καί τόν σκοπό τῆς συμβολῆς
μας στήν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας, σκοπό γιά τόν ὁποῖο ἡ παράδοσή μας
συνεχῶς μᾶς προλέγει καί μᾶς προετοιμάζει. Καί βασική προϋπόθεση γιά τόν
βηματισμό καί τήν πορεία μας αὐτή εἶναι μέ ἀφετηρία τήν χώρα μας, ἡ
ἑνότητα ὁλόκληρης τῆς ρωμηοσύνης, ἡ ἑνότητα ὁλόκληρου τοῦ Ρωμαίικου. Ὅλο
τό Ρωμαίικο. Καί οἱ Ρωμηοί τῆς Μέσης Ἀνατολῆς εἶναι βασικό κομμάτι τοῦ
Ρωμαίικου κόσμου.
Ἀδέλφια μας, ἐμπερίστατα ἀδέλφια μας
δέν σᾶς ξεχνᾶμε, εἶστε μέσα στήν καρδιά μας, κομμάτι τῆς ταυτότητας καί
τοῦ ἴδιου μας τοῦ ἑαυτοῦ καί θά κάνομε ὃ,τι μποροῦμε νά σταθοῦμε στό
πλάι σας. Εἶστε πολύ σημαντικοί γιά μᾶς. Καί μόνο ἡ ὕπαρξή σας μᾶς
ἀνοίγει νέες προοπτικές, ἕνα ἄνοιγμα καί ἕναν πλατυσμό στήν οἰκουμενική
μας προοπτική. Ὄχι μόνο γιατί ἡ ὐπαρξή σας ἰσχυροποιεῖ τήν ἱστορική
συνέχεια καί συνοχή τοῦ Γένους μας καί τήν αὐτοσυνειδησία τοῦ ἑνός
ἑνιαίου ἱστορικοῦ σώματος∙ ὄχι μόνο γιατί ἡ ὓπαρξή σας τροποποιεῖ καί
μετασχηματίζει τίς σχέσεις μας ὡς συλλογικότητας μέ πλῆθος ἄλλες
συλλογικότητες καί λαούς∙ ὄχι μόνο γιατί ἡ ὓπαρξή σας ἀναδεικνύει
εὐκρινῶς τά πολλά ἱστορικά δικαιώματα μας πού ἐκ τῶν πραγμάτων ἔρχονται
στό προσκήνιο∙ ἀλλά, πάνω ἀπό ὅλα, γιατί ἡ ὕπαρξή σας ἀλλάζει πλέον τό
συνολικό τρόπο ἀντίληψής μας καί πρόσληψης τῶν πραγμάτων τῆς οἰκουμένης,
νοηματοδωτόντας μιάν ἀγλαοφανή ἱστορική προοπτική καί πορεία πρός τά
ἔσχατα.
Θαρσείτω τοίνυν, θαρσείτω Λαός τοῦ
Θεοῦ! Εἴμαστε πολλοί. Καί ὄχι μόνο εἴμαστε πολλοί, ἀλλά κυρίως γνωρίζομε
ὅτι εἴμαστε στό πλευρό τοῦ τελικοῦ νικητῆ. Ὡς γνήσιες ρωμαίικες καρδιές
ὅλοι μαζί ἄς ψάλλουμε καί ἄς τραγουδήσουμε μέσα στήν χαρά τῆς
νοηματοδότησης καί τοῦ ἀγώνα μας, ὅπως πάλαι ποτέ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ
Δαμασκηνός, τό ἀνέσπερο πανηγύρι τοῦ: «Νῦν πάντα πεπλήρωται φωτός,
οὐρανός τέ καί γῆ καί τά καταχθόνια∙ ἐορταζέτω γουν πάσα κτίσις τήν
ἔγερσιν Χριστοῦ ἐν ᾗ ἐστερέωται».
Our forgotten brothers: the Rum Orthodox Christians (Romee) of the Middle East.
These last few days, we have been
watching what is brewing in the Middle East with awe. With awe and
possibly a secret anxiousness, hoping the conflict does not expand, that
the problems do not spill to our own lands. However, while the conflict
is confined there, we consider it something foreign, we believe it does
not concern us, that it does not involve us. And yet, we are deeply
wrong. Not only does it concern us greatly, but we are in the midst of
these events. Because there live our forgotten brothers, the two million
Rum Orthodox Christians (Romee) of the Middle East.
Indeed. Two million Orthodox Romee in
the Middle East, and many more millions in the diaspora. What are all of
them? They are the very same as us, they have the same history, they
belong to the same civilization, they have the same historic capital,
the same faith, the same customs, the same ancestors, the same heroes,
the same saints, the same present and the same future, and they have
been revealed the same luminous, soteriological, eschatological path. We
are the same collective, the same Genos (sic). All of us, we are the
Pious Genos of the Romee.
Greek cities in Syria and the general
area are already mentioned in the 7th century B.C. However, the real
spread of the Greek language in the area, and especially of the Greek
civilization, will happen after the years of Alexander the Great and the
Seleucid dynasty, when tens of Greek cities are being built. Under
Seleucus I Nicator the city of Antioch on the Orontes will be
established, with the first settlers being mainly Athenians and
Macedonians. Antioch will be a cradle for the Greek civilization, and
later for Christianity, while the whole area will be a central pylon of
Romania (the misnamed Byzantine Empire) for hundreds of years. Many
scholars and great intellectuals and artists, as well as a multitude of
saints, will arise here. We will mention Luke the Evangelist, Saint John
Chrysostom, Saint Ephrem the Syrian, Abba Isaac the Syrian, and many
others.
In 636, the Muslims, under the second
Caliph Umar, will conquer the area. Throughout the centuries, and under
continuous Muslim occupation, a part of the Romee will convert to Islam
and another part will convert to Catholicism, under the pressure of an
incredibly strong Vatican penetration into the area. However, another
part, despite the hardships the centuries brought, will remain steadfast
in its traditions and will reach the current age, proudly declaring
that they’re Romee Orthodox (Rum Orthodox). And this part of the
population today counts two million citizens of Syria, Lebanon, and the
general area. That is amazing and the fact that these people endured 14
centuries, while also producing great people like Saint John of
Damascus, highlights the strength of faith these people possess.
The Pious Genos of the Romans of New
Rome/Constantinople, the Pious Genos of the Romee was progressively
formed in the context of the Roman Empire as a mixing of three
traditions: the Greek cultural foundation, the Roman state framework and
perception, and the Jewish Old-Testament historical course and
perspective. A unifying catalyst and creative reformer of these was the
light of the historical presence of Jesus Christ in the world, the
freedom of the “relationship of the persons” and the inauguration of the
theanthropic ontology by him.
Mankind, finally free from the shackles
of death, reexamines and gives a new meaning to its existence as the
ecumenical People of God in its historic course from the memory of ages
past to the eschatological, ever bright, experienced, and seen Grace.
The past, current, and future friends of the initially incorporeal and
then incarnated Christ have the perception and self-consciousness of the
creation of a historical, unified body, of the People of God, with a
common political and spiritual guidance, which is heading towards its
eschatological perspective. The giving of meaning and the enlightenment
of the personal and the collective existence under this future was and
is sanctifying and total/catholic, offering hope, en-thu-siasm, joy, and
support even in the hardest personal, social, and state circumstances.
However, on the 19th century,
ethnocentrism, as an axis of the then blooming modernity will be
deceitfully imposed on the things of our East as well, creating a
fracturing of the Genos, firstly spiritual, and then in the sense of the
state. A collective alienation of the ethnic groups and the creation of
small states, guided chess pieces on the international geopolitical
chess board, and often acting against each other. The externally imposed
ethnocentrism and its accompanying value system led and still leads us
to internal conflicts, conflicts with our own traditional system of
values, creating a complete disorientation, lack of direction,
unsteadiness, and annihilation.
In a social and state level in our
country, especially after our repeated defeats (Asia Minor Catastrophe,
Cyprus, bankruptcy, framework of serfdom), the state of dissolution
keeps getting worse, with a lack of social coherency, the inability to
form strategy and objectives meaningfully. Our collective on the edge of
historical annihilation. A simple satellite of the West, and
specifically a West that’s teetering under the weight of its own
internal cultural degeneration and erosion. Instead of us Romee, as a
unified collective, offering suggestions and a soteriological model and
paradigm to the whole world, we were led to the fracturing, deletion,
and our ante portas spiritual and historical annihilation.
In order to be able to not only stand on
our two feet but also to fulfil our historical duty to ourselves and
humanity, we first need to become conscious of our identity, of our
uniqueness as a Romee collective, and the objective of our contribution
to the history of humanity, the objective that our tradition predicted
and for which it prepares us. And a fundamental condition for our march,
for our path, is the unity of all the Romee people, with the starting
point being our country. All of the Romee people. All the Romeiko. And
the Romee of the Middle East is an integral part of the Romee world.
Our brothers, our distinguished
brothers, we do not forget you, you are in our hearts, a part of our
identities and our very selves, and we will do everything we can to
stand at your side. You are very important to us. Your very existence
opens up new possibilities for us, an opening and a widening in our
ecumenical perspective. Not only because your existence reinforces the
historical continuity and cohesiveness of our Genos and our
self-recognition as a single, unified historical body; not only because
your existence modifies and transforms our relationships as a collective
with multiple other collectives and peoples; not only because your
existence clearly highlights our multiple historical rights that de facto
come into the forefront; but above all because your existence also
changes our total way of understanding and perceiving the things of the
ecumene, giving meaning to a luminous historical perspective and
direction towards the eschaton.
Have courage, then, have courage, People of God! We are many. And not
only are we many, but above all, we know that we are on the side of the
final victor. As real Romeiki hearts in the joy of giving meaning and
of our fighting, let us all together sing and chant like Saint John of
Damascus centuries ago, of the ever-bright feast of “Everything has been
flooded by light, the sky and the earth and the dark depths; all of
Creation celebrates the Resurrection of Christ, in which it is affixed.”
Ioannis K. Neonakis
Head of Romeosine Section
romiosynh@nikh.gr
