ΑΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ ΠΡΙΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ, ΔΕ ΘΑ ΠΕΘΑΝΕΙΣ ΟΤΑΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ

(ΠΑΡΟΙΜΙΑ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΜΟΝΑΧΩΝ)

Δευτέρα 10 Φεβρουαρίου 2025

Δημογραφικό: Το τελειώνουμε ή μας τελειώνει.

 


γράφει ο Γεώργιος Χ. Χατζής (*)

ΝΙΚΗ

Η φύση του Δημογραφικού

Τα διάφορα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η πατρίδα μας δημιουργούν ένα περίπλοκο όσο και ζοφερό πλέγμα. Από αυτά όμως το Δημογραφικό είναι το μόνο που συνδέεται σχεδόν με όλα, και που είναι σε θέση να σημάνει (και δυστυχώς δεν είναι υπερβολή) τον ιστορικό μας αφανισμό.

Το Δημογραφικό είναι από μόνο του ένα περίπλοκο πολυδιάστατο και δυσεπίλυτο πρόβλημα, και αξίζει λίγο να το αναλύσουμε.

Σε τι συνίσταται:

Δεν είναι μόνο το πληθυσμιακό μέγεθος μιας χώρας που καθορίζει το δημογραφικό της πρόβλημα. Εκτός από αυτό (που οπωσδήποτε και πρωτίστως ισχύει) υπάρχουν και άλλες σημαντικές συνιστώσες, όπως:

  • Ο ρυθμός των γεννήσεων, ή αλλιώς οι γεννήσεις ανά γυναίκα: Για να έχουμε ανανέωση του πληθυσμού, πρέπει στατιστικά κάθε γυναίκα να γεννά περίπου 2.1 τέκνα. Είναι αυτό που λέμε “δείκτη γονιμότητας”. Οτιδήποτε περισσότερο οδηγεί σε αύξηση, και οτιδήποτε λιγότερο σε μείωση του πληθυσμού.
  • Ηλικία τεκνοποίησης: Ανεξάρτητα από τον αριθμό των παιδιών, έχει σημασία εάν οι γυναίκες τεκνοποιούν σε νεαρή ή σε πιο προχωρημένη ηλικία. Με τεκνοποίηση σε μικρότερες ηλικίες, όχι μόνο ο πληθυσμός διατηρείται μεγαλύτερος, αλλά και υπάρχει ενέργεια και χρόνος για περισσότερη ενασχόληση για τα παιδιά και τα εγγόνια, άρα υπάρχει θετική επίδραση στο δημογραφικό.
  • Αναλογία πληθυσμού των γενεών: Έχει σημασία οι γενεές να ισορροπούν πληθυσμιακά μεταξύ τους, ώστε ο ρόλος της μιας να καλύπτει τις ανάγκες της άλλης. Ακόμα και μια έκρηξη γεννήσεων (baby-boom) δημιουργεί πρόσθετες ανάγκες ανατροφής της νέας γενιάς, που δεν είναι πάντα εύκολο να καλυφθούν. Φυσικά πολύ πιο δυσβάσταχτη είναι η αύξηση της αναλογίας των γερόντων, καθώς δεν υπάρχει ποιος να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες φροντίδας τους.
  • Εθνικότητα και ταυτότητα των γεννήσεων: Η δημογραφία δεν έχει να κάνει μόνο αριθμητικά με τον πληθυσμό μιας χώρας, αλλά και με την εθνοτική της σύσταση. Μια χώρα όπου μια εθνική ομάδα υπερισχύει δημογραφικά μιας άλλης σε 2-3 γενεές καταλήγει να είναι πρακτικά μια άλλη χώρα, με άλλο χαρακτήρα. Μια Ελλάδα όπου θα γεννιούνται μεν παιδιά, αλλά όχι ελληνόπουλα, σύντομα θα καταλήξει να είναι απλά μια “Νοτιοβαλκανική Δημοκρατία” με ακαθόριστη ταυτότητα και αμφίβολο μέλλον.
  • Χωρική κατανομή: Η άνιση και στρεβλή κατανομή του πληθυσμού μιας χώρας στις διάφορες περιοχές της δημιουργεί πολλαπλά και ποικίλα προβλήματα, σχετιζόμενα τόσο με την ανισοβαρή παραγωγική δομή, την υποβάθμιση περιοχών λόγω είτε ερήμωσης είτε συνωστισμού, την χαμηλή ποιότητα ζωής στις περιοχές αυτές, την αδυναμία ισόρροπης αξιοποίησης των εθνικών πόρων, αλλά και συχνά προβλήματα εδαφικής συνοχής και ακεραιότητας.
  • Εισροές και εκροές πληθυσμών: Ανεξάρτητα από το πλήθος των γεννήσεων, η μετανάστευση πληθυσμών από ή προς μια χώρα επηρεάζει σημαντικά τόσο το μέγεθος, όσο και την σύσταση (εθνολογική αλλά και ποιοτική) ενός πληθυσμού, με ολέθριες συχνά συνέπειες ως προς την μελλοντική δυναμική του.

 

Οι επιπτώσεις:

Θα μπορούσε το Δημογραφικό να χαρακτηριστεί ως “το πρόβλημα των προβλημάτων”. Και δεν είναι υπερβολή αυτό. Την στιγμή που οι πρώτες του επιπτώσεις γίνουν αισθητές είναι ήδη αργά, καθώς έχει ξεκινήσει μια καθοδική φαύλη περιδίνηση, που το ανατροφοδοτεί, με κατάληξη συνήθως την καταστροφή και τον αφανισμό ολόκληρης της κοινωνίας.

Η απομείωση του πληθυσμού κατά κανόνα συνοδεύεται από την γήρανσή του, σε βαθμό που αυτή δεν είναι διαχειρίσιμη. Αυτό μπορεί ενδεικτικά να αναλυθεί ως εξής:

  • Το προφανές είναι ότι μεγάλο ποσοστό γερόντων απαιτεί αυξημένους πόρους από τις ολιγάριθμες μικρότερες ηλικίες, χωρίς παραγωγικό όμως αντίκρυσμα και ανταπόδοση. Συντάξεις, έξοδα υγείας, γηροκόμηση, κλπ αφαιρούν από τις μικρότερες ηλικίες πολύτιμους πόρους, χρόνο και ενέργεια που θα μπορούσαν διαφορετικά να διατεθούν στην τεκνοποιία και την ανατροφή των νέων γενεών, η οποία έτσι αποθαρρύνεται.
  • Η αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης μοιάζει μονόδρομος, αλλά αυτό μπορεί να κάνει τα πράγματα χειρότερα, καθώς από μια ηλικία και μετά οι ίδιες θέσεις εργασίας έχουν την τάση να καλύπτονται από αντιπαραγωγικούς γέροντες, αποκλείοντας τους δυναμικούς και δημιουργικούς νέους, με αρνητικότατες επιπτώσεις στο παραγωγικό δυναμικό. Επίσης έτσι οι εργαζόμενοι ηλικιωμένοι αποκλείονται από την βοήθεια στην ανατροφή των εγγονιών, κάτι που επιδεινώνει το πρόβλημα ακόμα περισσότερο. Από την άλλη, ενδεχόμενη περικοπή των πόρων για την φροντίδα του πολυπληθούς γηρασμένου τμήματος της κοινωνίας μοιραία θα προκαλέσει σοβαρά ανεπίτρεπτα προβλήματα ανθρωπιστικής φύσεως.
  • Οι μεγάλες ηλικίες εκ φύσεως και κατά κανόνα είναι ευεπίφορες στην χειραγώγηση και χαρακτηρίζονται από συντηρητισμό και ατολμία. Δεν θα αποτολμήσουν καινοτόμες ρήξεις και δεν θα βρουν την δύναμη να εργαστούν για τις αλλαγές που απαιτούνται. Έτσι, σε έναν ραγδαία μεταβαλλόμενο κόσμο, το βάρος για την αντιμετώπιση νέων προκλήσεων πέφτει στους ολιγάριθμους νέους, που όμως δεν ελέγχουν την κατάσταση. Ακόμα και η πολυδιαφημιζόμενη “ψηφιακή μετάβαση” μπορεί να τελματώσει, καθώς μοιάζει υπερβολικά περίπλοκη για τους πιο ηλικιωμένους.
  • Σε περιόδους έκτακτων κρίσεων (φυσικές καταστροφές, πόλεμοι, κλπ) το βάρος της αντιμετώπισης πέφτει μοιραία στις νεώτερες γενεές, που είναι αμφίβολο αν και κατά πόσο θα μπορέσουν να το σηκώσουν.

Συμπληρωματικά θα μπορούσαμε να εξετάσουμε την διάσταση της τοπολογικής ανισοκατανομής του πληθυσμού που δημιουργεί: α) από την μια ερημωμένες περιοχές (με παραγωγική κατάρρευση και ακόμα κίνδυνο για την εδαφική ακεραιότητα της χώρας) και β) από την άλλη υπερκορεσμένες μεγαλουπόλεις, όπου δημιουργούνται ποικίλα προβλήματα και βρίσκουν έδαφος διάφορες κοινωνικές νοσηρότητες. Και οι δυο αυτές περιπτώσεις επιδρούν δυσμενώς στην δημιουργία οικογενειών και στην τεκνοποιία.

Τέλος, συχνά αφήνεται χώρος για την είσοδο και επικράτηση αλλογενών πληθυσμών, συνήθως έμφορων από ζωτικό σφρίγος, που επιδρούν στον χαρακτήρα της κοινωνίας, μέχρις βαθμού αλλοίωσης ή και πλήρους επικράτησης. Έτσι μπορεί ακόμα και να χαθούν εθνικές ταυτότητες, ήθη, έθιμα, θρησκείες, γλώσσες κλπ, δηλαδή να έχουμε φαινόμενα πολιτιστικής γενοκτονίας, και βλάβης στην παγκόσμια “εθνική βιοποικιλότητα”. Η ιστορία είναι γεμάτη από τέτοια παραδείγματα.

Τα ανωτέρω είναι μόνο ενδεικτικά του προβλήματος, και φυσικά δεν το εξαντλούν. Γενικά μπορούμε να πούμε ότι η απομείωση του πληθυσμού μιας χώρας, σε συνδυασμό με την ηλικιακή δυσαναλογία εις βάρος των νέων, συμπαρασύρει την κοινωνία της σε μια καθοδική πορεία παρακμής και εκφυλισμού, συνεπεία της έλλειψης του απαραίτητου ζωτικού σφρίγους. Και όταν μιλάμε για “έλλειψη ζωτικού σφρίγους”, στην πραγματικότητα πολύ απλά εννοούμε την απώλεια της χαράς. Της χαράς που μας δίνει δύναμη και νόημα να υπάρχουμε. Της χαράς που αντλούμε από το γέλιο των παιδιών, από την θαλπωρή της οικογένειας, από την πληρότητα των σχέσεων, από την προσφορά, την ζωντάνια και την δημιουργία, από όλα όσα πληροφορούν την καρδιά ότι αυτός ο κόσμος και όμορφος είναι, και αξίζει να υπάρχει, και μπορεί να γίνει καλύτερος.

 

Οι αιτίες του Δημογραφικού

Αιτίες:

Είναι πολύ σημαντικό να μελετήσουμε τις αιτίες του δημογραφικού προβλήματος, καθώς η ουσιαστική κατανόησή τους αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για την όποια ρεαλιστική προσπάθεια αντιμετώπισής του.

Συχνά τα οικονομικά και βιοποριστικά προβλήματα του πληθυσμού αναφέρονται ως η βασική αιτία του δημογραφικού. Στην πραγματικότητα όμως το θέμα είναι αρκετά πιο σύνθετο. Αρκεί να σκεφτούμε ότι οι παππούδες μας συχνά τεκνοποιούσαν υπό συνθήκες απόλυτης ένδειας. Άρα οφείλουμε να διερευνήσουμε και άλλους παράγοντες που συνεργούν με την οικονομική δυσπραγία.

Η ανάπτυξη

Προκαλεί ίσως έκπληξη, και είναι εκ πρώτης όψεως παράδοξο, το γεγονός ότι παγκοσμίως οι χώρες με την μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη είναι αυτές και με τις λιγότερες γεννήσεις. Ο Ινδός πολιτικός Καράν Σινγκ είχε πει χαρακτηριστικά σε διεθνή διάσκεψη το 1974 ότι “η ανάπτυξη είναι το καλύτερο αντισυλληπτικό”, και αυτό μπορεί εύκολα να πιστοποιηθεί εάν παρατηρήσει κανείς τους παγκόσμιους χάρτες ανάπτυξης και γονιμότητας. Θα διαπιστώσει εντυπωσιακή ταύτιση!

Πώς όμως συνδέεται η ανάπτυξη με την υπογονιμότητα; Αυτό είναι ένα σύνθετο ζήτημα, με πολλαπλές αιτιακές σχέσεις, που αλληλεπιδρούν οργανικά. Θα προσπαθήσουμε να καταδείξουμε κάποιες από αυτές:

  • Οικιστικές συνθήκες: Η ανάπτυξη συνδέεται με την αστικοποίηση μέχρι βαθμού αστυφιλίας. Αυτό οδηγεί μεγάλες μάζες του πληθυσμού να ζουν συνήθως σε μικρά διαμερίσματα, όπου δεν υπάρχει επαρκής ζωτικός χώρος για διαβίωση και ανάθρεψη πολλών παιδιών. Επιπλέον δε, η αυξανόμενη γενική αδυναμία για μίσθωση αξιοπρεπούς κατοικίας (για ανέγερση και ιδιοκτησία ούτε λόγος!) εντείνει το πρόβλημα ακόμα περισσότερο.
  • Η μορφή της οικογένειας: Με την αστικοποίηση η διευρυμένη οικογένεια δίνει την θέση της στην μικρή πυρηνική οικογένεια, συχνά δε και στην μονογονεϊκή. Αυτό στερεί την παρουσία ανθρώπων (γιαγιάδες, κλπ) που θα μπορούσαν να σταθούν αρωγοί, ειδικά στα πρώτα χρόνια των παιδιών. Τα αυξανόμενα όρια συνταξιοδότησης επιδεινώνουν το πρόβλημα.
  • Παραγωγικό μοντέλο & ο νέος ρόλος της γυναίκας. Οι παραδοσιακές παραγωγικές δομές (οικιακή παραγωγική αυτονομία, αγροτική οικογένεια κλπ), δίνουν την θέση τους σε ένα νέο μοντέλο, που θέλει την γυναίκα ισότιμο συντελεστή παραγωγής, κατά τρόπο όμοιο με τον άνδρα, αφαιρώντας της πολύτιμο χρόνο, ενδιαφέρον και ενέργεια από την τεκνοποιία και την ανατροφή των παιδιών. Αυτό δε είναι ιδιαίτερα έντονο όταν αντί για μισθωτή εργασία η γυναίκα επιδίδεται στο ελεύθερο επάγγελμα και στην επιδίωξη της “καριέρας” ως στόχο ζωής. Επιπροσθέτως, στην σύγχρονη εργασιακή πραγματικότητα η μητρότητα θεωρήθηκε αντικίνητρο πρόσληψης σε εργασία, με αποτέλεσμα πολλές νέες γυναίκες να την αναβάλλουν, προκειμένου να τύχουν καλύτερης μεταχείρισης από την εργοδοσία.
  • Αξιακό σύστημα και προτεραιότητες βίου. Το θεμελιώδες αξιακό σύστημα των ανεπτυγμένων χωρών μεταβάλλεται. Προτάσσεται ο ευδαιμονισμός και ο ηδονισμός, η επιδίωξη της εφήμερης άνεσης και απόλαυσης. Η τεκνοποιία ως επένδυση στο μέλλον, το ατομικό αλλά κυρίως το συλλογικό μέλλον, παρακάμπτεται. Η διάθεση για δημιουργία οικογένειας, για αφιέρωση στην τεκνοποιία και την ανατροφή των παιδιών περιφρονείται, συχνά δε και λοιδορείται. Η μητρότητα, η πολυτεκνία και η ευτεκνία δεν είναι γνωρίσματα που προσθέτουν κοινωνικό κύρος και αναγνώριση. Η χαρά και η υπαρξιακή πληρότητα των ανθρωπίνων σχέσεων παραγνωρίζονται. Οι παραδοσιακοί τρόποι σύναψης γάμων και ίδρυσης οικογενειών εγκαταλείπονται, χωρίς όμως να τύχουν διαδοχής από κάτι στέρεο και γόνιμο.
  • Εγωκεντρισμός: Εξειδικεύοντας στα ανωτέρω, Στις “ανεπτυγμένες” Δυτικές κοινωνίες το άτομο θεωρείται περισσότερο ως αυτόνομο υποκείμενο και λιγότερο ως οργανικό μέρος της κοινότητας. Το “εμείς” υποχωρεί μπροστά στο “εγώ”. Προβάλλεται η ατομική καταξίωση μέσα από το κανάλι “σπουδές- εργασία- καριέρα- αίγλη”, συχνά μέσα από σχέσεις ανταγωνισμού. Έτσι προτάσσεται η ατομική ευδαιμονία, μέσα από καταναλωτικά και υλικά συνήθως προτάγματα, ενώ υποχωρεί η έννοια της χαράς της αυτοπροσφοράς στον Άλλο. Ως τέτοια προσφορά η τεκνοποιία υποβαθμίζεται, ενώ όταν γίνεται αναφορά σε αυτή, συνήθως πρόκειται για “το παιδί” (το ένα παιδί) που καλείται όψιμα να ανακουφίσει κάποια ατομικά ψυχολογικά κενά.
  • Απομάκρυνση από την Θρησκεία: Στις σύγχρονες αστικές κοινωνίες ο ρόλος της Θρησκείας έχει την τάση να περιθωριοποιείται όλο και περισσότερο. Όμως όλες οι γνωστές και παραδεκτές θρησκείες ανέκαθεν εξήραν την αξία της οικογένειας και της τεκνογονίας, ενθαρρύνοντας τους πιστούς τους να ακολουθήσουν ανάλογο βίο. Κάτι που σήμερα όμως δείχνει να ατονεί.
  • Οικονομία και διανομή πλούτου: Πρέπει να προσεχθεί ότι η επονομαζόμενη “ανάπτυξη” δεν σημαίνει αυτομάτως και ανάλογα οικονομικά οφέλη για τα χαμηλά και μεσαία λαϊκά στρώματα που συνεισφέρουν σε αυτή. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι περίπου την δεκαετία του 1970 στον Δυτικό λεγόμενο κόσμο αρκούσε ένας μισθός (συνήθως του πατέρα) για να συντηρήσει μια οικογένεια με σχετική ευζωία και άνεση. Από τότε και στο εξής τα πραγματικά διαθέσιμα εισοδήματα των οικογενειών βαίνουν μειούμενα, αποτυγχάνοντας να ακολουθήσουν τις αυξήσεις του ΑΕΠ. Με δεδομένες τις σύγχρονες ανάγκες ανατροφής, δεν είναι λίγες σήμερα οι οικογένειες που θεωρούν ακόμα και το ένα παιδί σαν εισιτήριο για την φτώχεια.
  • Πολυπλοκότητα της σύγχρονης ζωής: Η ζωή στις “ανεπτυγμένες” κοινωνίες καθίσταται ολοένα και πιο σύνθετη και περίπλοκη, με νέες απαιτήσεις (πολλαπλές υποχρεώσεις, καταναλωτική μόδα, ψηφιακός παράλληλος κόσμος, κλπ) να περισπούν την προσοχή των ανθρώπων και να απομυζούν χρόνο και ενέργεια, που παλαιότερα δίδονταν στην οικογένεια και στα παιδιά.
  • Προβολή διαφόρων ιδεολογιών: Το τελευταίο διάστημα σημειώνεται ειδικά στη Δύση μια υπερπροβολή (συχνά σε βαθμό ολοκληρωτικής προπαγάνδας) ενός πλέγματος διαφόρων ιδεολογιών, ανασταλτικών προς την τεκνοποιία, αυτών που συνολικά συνηθίζουμε να αποκαλούμε “woke ατζέντα”: Υπερ-διαφήμιση των (εγγενώς άγονων) ομοφυλοφιλικών σχέσεων, ταυτοτική σύγχυση και ρευστότητα των φύλων, ακραία “οικολογία” και διαστροφική ενοχοποίηση του ανθρώπου ως βλαπτικό παράσιτο στον πλανήτη, νοσηρή “φιλοζωία” με υποκατάσταση των ανθρωπίνων σχέσεων από την προσκόλληση στα κατοικίδια, καθαγιασμός των αμβλώσεων σαν ζήτημα αυτοδιάθεσης του ιδίου σώματος, κλπ.
  • Αύξηση του μέσου προσδόκιμου ζωής: Αν και κατ΄ουσίαν είναι αναμφίβολα κάτι επιθυμητό και ευλογημένο, ωστόσο συντείνει σημαντικά στην δημογραφική ανισορροπία των γενεών, και είναι ένας παράγοντας που δεν μπορεί να αγνοηθεί.
  • Μείωση της παιδικής θνησιμότητας και εργασίας: Αμφότερα αυτά καθ’αυτά είναι οπωσδήποτε πολύ θετικά αποτελέσματα της ανάπτυξης. Όμως α) από την μια η αποβολή της παιδικής εργασίας από το σύγχρονο παραγωγικό μοντέλο καθιστά την πολυτεκνία μάλλον βάρος στην οικογένεια, παρά παράγοντα οικονομικής στήριξης και β) η μειούμενη παιδική θνησιμότητα ενώ προσωρινά συντελεί στην αύξηση του πληθυσμού, μακροχρόνια καλλιεργεί νοοτροπία ολιγοτεκνίας, καθώς εκλείπει η ανάγκη αναπλήρωσης των αναμφίβολα θλιβερών απωλειών.
  • Τελευταίο, μα σημαντικό: Διατροφικές συνήθειες. Η ανάπτυξη οδηγεί τον άνθρωπο να δαπανά σημαντικά περισσότερο χρόνο σε εργασία, μετακινήσεις και λοιπές υποχρεώσεις. Η απουσία ιδιοπαραγωγής τροφής στις πόλεις, καθώς και ο ολοένα και λιγότερος χρόνος για μαγείρεμα, οδηγούν την πλειονότητα του πληθυσμού κυρίως στην κατανάλωση έτοιμων επεξεργασμένων γευμάτων. Τα περιεχόμενα τροφικά πρόσθετα όμως έχουν συχνά κινήσει υποψίες για δυσμενή επίδραση στην ορμονική ισορροπία και άρα στην ικανότητα για γονιμότητα και τεκνοποιία. Εδώ μπορεί να συγκαταλεχθεί και η επαφή μας κατά διαφόρους τρόπους με μεγάλο αριθμό διαφόρων χημικών ουσιών, αγνώστων μέχρι σήμερα στο ανθρώπινο είδος.

 

Πέραν από τις προαναφερθείσες συνέπειες της “ανάπτυξης” υπάρχουν και άλλες αιτίες που συνεισφέρουν στο δημογραφικό πρόβλημα. Αναφέρω κάποιες από αυτές:

  • Απουσία δομών πρόνοιας: Σε αρκετές “δυτικές” κοινωνίες, όπως χαρακτηριστικά στην Ελληνική, ο ρόλος της (απούσας) μητέρας στην οικογένεια αποτυγχάνει να υποκατασταθεί επαρκώς από δημόσιες προνοιακές δομές και θεσμούς. Οι άδειες κυοφορίας και μητρότητος είναι υποτυπώδεις, οι παιδικοί σταθμοί ανεπαρκείς, η φροντίδα υγείας ιδιωτικοποιημένη και δαπανηρή, και άλλα παρόμοια. Όλα αυτά αποθαρρύνουν τους νέους από την δημιουργία οικογένειας.
  • Έλλειψη ελπίδας και προοπτικής για το μέλλον: Το σύγχρονο περιβάλλον αναμφίβολα χαρακτηρίζεται από αστάθεια, ανασφάλεια και ρευστότητα. Μέσα σε αυτό το κλίμα οι νέοι αποφεύγουν να επενδύσουν στην δημιουργία οικογένειας. Η απαισιοδοξία μοιάζει να κυριαρχεί, ενώ η ελπίδα εξαντλείται στο “να την βγάλουμε και σήμερα”, αδυνατώντας να οικοδομήσει μακροχρόνια στρατηγική στόχευση ζωής.

 

Όσο βέβαια και αν αναλύουμε, όπως το κάναμε παραπάνω, ξεχωριστά τις διάφορες αιτίες του Δημογραφικού (πο καλώς γίνεται για λόγους μεθοδολογίας) αυτές δεν παύουν να συνιστούν ένα ενιαίο πλέγμα, με σαφή αλληλοσυσχέτιση μεταξύ των, όπου η μια συχνά δρα ενισχυτικά προς την άλλη. Και φυσικά η ανωτέρω ανάλυση αναφέρει μόνο κάποιες βασικές αιτίες του προβλήματος, χωρίς οπωσδήποτε να το εξαντλεί. Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι σε διαφορετικές χώρες και κοινωνίες αυτές οι αιτίες ενεργούν με διαφορετική ίσως βαρύτητα κάθε φορά. Για δε την Ελλάδα οι περισσότερες από αυτές ισχύουν σε μεγάλο βαθμό, δομώντας ένα φαύλο σύμπλεγμα, που εγκλωβίζει ασφυκτικά την κοινωνία.

 

Aντιμετώπιση και προοπτικές

Η παγκόσμια πραγματικότητα:

Εφόσον έχουμε αναλύσει τις συνιστώσες του Δημογραφικού, και το έχουμε κατανοήσει ως πρόβλημα, και πριν την συζήτηση για το πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί, είναι χρήσιμο να δούμε κάποιες διαπιστώσεις και παραδοχές:

Πρέπει να τονίσουμε ότι η δημογραφική ύφεση δεν είναι πρόβλημα μόνο Ελληνικό (αν και στην πατρίδα μας είναι ιδιαίτερα έντονο) αλλά συνιστά μια σύγχρονη παγκόσμια πραγματικότητα. Όλος ο πλανήτης μοιάζει να έχει αιχμαλωτιστεί σε μια καθοδική περιδίνηση ραγδαίου αποπληθυσμού, με μόνη ίσως εξαίρεση την Αφρικανική ήπειρο, που και αυτή πάλι σε λίγα χρόνια εκτιμάται ότι θα πέσει κάτω από το “μαγικό” 2.1 στον δείκτη γονιμότητας. Υπάρχει μεγάλη συζήτηση σχετικά με το εάν τα 8 δισεκατομμύρια των ανθρώπων στην Γη ως νούμερο συνιστούν πρόβλημα υπερπληθυσμού, αλλά το σίγουρο είναι ότι η δημογραφική ανισορροπία μεταξύ των γενεών που προκύπτει από την κατάρρευση των γεννήσεων θα προκαλέσει ισχυρούς κλυδωνισμούς στην ανθρωπότητα και τον πολιτισμό της, ανεξάρτητα από τον απόλυτο αριθμό του παγκόσμιου πληθυσμού.

Η περίπτωση της Νοτίου Κορέας:

Ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα δημογραφικής κρίσης είναι η Ν.Κορέα, μια χώρα που τις προηγούμενες δεκαετίες κυριολεκτικά μεταμορφώθηκε μέσα από ιλιγγιώδη οικονομική ανάπτυξη. Κι όμως σήμερα, με δείκτη γεννήσεων περίπου 0.7 ανά γυναίκα, κινδυνεύει να εξαϋλωθεί ιστορικά. Σε αυτό συντείνουν σχεδόν όλοι οι παράγοντες, όσοι αναφέραμε προηγουμένως ως αιτίες του Δημογραφικού: Η αστυφιλία, η υπερεργασία, η γυναικεία εργασία, το αυξημένο κόστος ζωής και συντήρησης οικογένειας, η πανάκριβη και δυσεύρετη κατοικία, η εγκατάλειψη των παραδοσιακών θεσμών και αξιών, η απομόνωση των ανθρώπων, ο εγκλωβισμός σε “σύγχρονα” προτάγματα βίου.

Αξίζει να προσεχθεί η σύγκριση με το “αδελφό” κράτος της Βορείου Κορέας, που παρουσιάζει υπερδιπλάσιο δείκτη γεννήσεων (~1.8). Ουσιαστικά πρόκειται για τον ίδιο λαό, με την ίδια κουλτούρα και παράδοση, αλλά υπό διαφορετικό οικονομικό και πολιτικό καθεστώς. Η σύγκριση αυτή φωτίζει την βαθύτερη κατανόησή μας για τις αιτίες του δημογραφικού προβλήματος.

Αυτό που έχει μεγάλο ενδιαφέρον είναι ότι  η κατάσταση δεν δείχνει (προς το παρόν τουλάχιστον) να αναστρέφεται, παρόλες τις ενέργειες και τα κίνητρα, κυρίως οικονομικά, τόσο από την κυβέρνηση, όσο και από αυτόν ακόμα τον επιχειρηματικό κόσμο. Αυτό δείχνει ότι η αντιμετώπιση του Δημογραφικού προβλήματος δεν είναι απλή υπόθεση, αλλά απαιτεί γενναίες δομικές αλλαγές, μακρόπνοο σχεδιασμό και συλλογική προσπάθεια.

Ανάγκη δημογραφικής ανάκαμψης.

Το παραγωγικό και αναπτυξιακό μοντέλο των τελευταίων δεκαετιών ανά την υφήλιο αρχίζει και δείχνει τα όριά του. Ενώ οι οικονομικοί δείκτες έδειξαν να ευημερούν, ωστόσο τα θεμέλια στα οποία βασίστηκαν, η κοινωνίες και οι λαοί, φαίνεται ότι δεν μπορούν να βαστάξουν το βάρος της “ανάπτυξης”. Μεταξύ των συντελεστών παραγωγής η έμφαση δόθηκε στο Κεφάλαιο, που μονοπώλησε δυσανάλογα την προσοχή, ενώ αντίθετα ο ανθρώπινος παράγοντας και οι ανάγκες του παραμερίστηκαν σε σημείο μαρασμού. Όμως όλο αυτό το οικονομικό οικοδόμημα των τελευταίων δεκαετιών είναι αδύνατο να σταθεί χωρίς υγιή δημογραφική βάση, επάνω σε ένα γηρασμένο και απισχνασμένο πληθυσμό.

Το μεγάλο στοίχημα: Συνδυασμός ανάπτυξης και ευημερίας με την τεκνοποιία

Η εύστοχη ρήση του Καράν Σινγκ, ότι δηλαδή “η ανάπτυξη είναι το καλύτερο αντισυλληπτικό”, περιέγραφε σαφώς την εποχή του. Όμως σήμερα η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε είναι διαφορετική: Μπορούμε άραγε να διατηρήσουμε οικονομική ανάπτυξη και ευμάρεια, χωρίς όμως βλάβη στην δημογραφική μας ευρωστία; Και πώς;

Η απάντηση είναι αναμφίβολα καταφατική: ΝΑΙ, μπορούμε! Ιστορικά όπου υπήρχε οικονομική ανάπτυξη, ακολουθούσε νομοτελειακά και δημογραφική άνθηση. Γιατί λοιπόν σήμερα να συμβαίνει το αντίθετο; Γιατί αυτό το ιστορικό παράδοξο; Η απάντηση έγκειται στην φύση της οικονομικής ανάπτυξης σήμερα, που αυτονομείται από τον ανθρώπινο συντελεστή και αποσαθρώνει τα ίδια της τα θεμέλια, αλλοιώνοντας υπαρξιακά τις κοινωνίες που την υποστηρίζουν.

Άρα το ερώτημα δεν είναι εάν μπορούμε, αλλά εάν και κατά πόσο το θέλουμε, εάν και κατά πόσο είμαστε διατεθειμένοι να αλλάξουμε δομικά τον τρόπο λειτουργίας των οικονομιών και των κοινωνιών μας. Η προσπάθεια δεν είναι απλή. Απαιτεί τεκτονικές αλλαγές, ώστε να πάμε κυριολεκτικά σε αλλαγή κοινωνικού και οικονομικού παραδείγματος. Μαγικά ραβδάκια δεν υπάρχουν.

Σε εθνικό επίπεδο, στην μικρή μας Ελλάδα, απαιτείται πολύπλευρη και μακροπρόθεσμη στρατηγική. Πριν απ’ όλα χρειάζεται υπομονή, καθώς τα όποια αποτελέσματα μιας προσπάθειας, όσο επιτυχημένη και να είναι, θα χρειαστούν δεκαετίες για να φανούν. Αυτός όμως είναι ένας ακόμα λόγος να δράσουμε άμεσα. Χθες! Δεν υπάρχει χρόνος.

Χρειάζεται ανάλυση και κατανόηση της κατάστασης στην ολότητά της και στις πραγματικές της διαστάσεις, πέρα από ιδεολογίες, εμμονές και μονήρεις προσεγγίσεις. Χρειάζεται μελέτη και εμβάθυνση στις αιτίες που προκαλούν το πρόβλημα. Και οπωσδήποτε χρειάζεται γενναιότητα να υλοποιήσουμε τις όποιες αποφάσεις.

Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε κάποια “μέτρα” για την αντιμετώπιση του Δημογραφικού, τονίζοντας ότι σε καμία περίπτωση δεν εξαντλείται η λύση σε αυτά, και πως χρειάζεται καθολική και ολοκληρωτική κινητοποίηση.

Σε πρακτικό επίπεδο:

  • Οικονομική ασφάλεια και ευρωστία: Χρειάζεται γενναία αναδιανομή του παραγόμενου πλούτου, με σοβαρή ενίσχυση των λαϊκών στρωμάτων, ώστε να εξασφαλίζουν αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης, όσα παιδιά και αν αποφασίσουν να κάνουν. Περιορισμός της ιδιωτείας στην οικονομία και έμφαση στο “εμείς”.
  • Καταπολέμηση αστυφιλίας: Ενθάρρυνση μετοίκησης εκτός των μεγαλουπόλεων, σε ημιαστικές περιοχές, που είναι και πιο ευνοϊκές για τις μεγάλες οικογένειες. Γενναία τόνωση της “υπαίθρου”, και δομική εγκατάλειψη του “Αθηνοκεντρικού” παραδείγματος.
  • Μέριμνα και ασφάλεια για την κατοικία: Δημιουργία ευνοϊκών οικιστικών συνθηκών για τις οικογένειες. Μέριμνα για απόκτηση αξιοπρεπούς κατοικίας για όλους, απλοποίηση και ευελιξία των πολεοδομικών κανόνων, θαρραλέα καταπολέμηση των παραγόντων που οδηγούν σε ακριβή στέγη, προστασία της κατοικίας από κατασχέσεις κλπ, σεβασμός της περιουσίας, άρση των φορολογικών της βαρών, εκλογίκευση των απαιτήσεων εκ μέρους του κράτους, διευκόλυνση των γονεϊκών μεταβιβάσεων. Το σπίτι είναι καταφύγιο και άσυλο, όχι παγίδα οικονομικής αφαίμαξης.
  • φορολογικά, συνταξιοδοτικά, εργασιακά (άδειες, αποδοχές, ασφάλεια) εκπαιδευτικά και λοιπά κίνητρα και αντικίνητρα: Τα παιδιά είναι δώρο της οικογένειας προς την κοινωνία, όχι “τεκμήρια διαβίωσης”. Το βάρος της ανατροφής τους πρέπει να επιμερίζεται και να το σηκώσουν όλοι, όχι μόνο οι γονείς τους. Χρειάζονται φορολογικά κίνητρα και αντικίνητρα που να αποθαρρύνουν την ατεκνία και να ενισχύουν την τεκνογονία. Το ίδιο και με τους όρους συνταξιοδότησης. Το εργατικό δίκαιο πρέπει να αναμορφωθεί, ώστε να προστατεύεται και να ενθαρρύνεται η μητρότητα, χωρίς να αποτελεί εμπόδιο στο επάγγελμα και τον βιοπορισμό. Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα να μεριμνήσουν για ειδικά προγράμματα και συνθήκες σπουδών για τους σπουδαστές τους που τυγχάνουν γονείς.
  • Κρατική πρόνοια - εκπαίδευση - υγεία: Όχι μόνο γενναία επιδόματα τέκνων (που οπωσδήποτε χρειάζονται), αλλά και επαρκείς και αξιοπρεπείς δομές πρόνοιας που δρουν επικουρικά προς την οικογένεια. Επίσης ανάληψη από το Κράτος όλων των εξόδων πλήρους και αξιοπρεπούς εκπαίδευσης και φροντίδας υγείας για κάθε Ελληνόπουλο “εξ άκρας συλλήψεως”. Χωρίς υποσημειώσεις και κρατούμενα.
  • Αρωγή στις διάφορες ανάγκες, ώστε να μην υπάρξει μειονεξία λόγω τέκνων: Η ζωή αρχίζει και δεν σταματάει με τα παιδιά. Πρέπει να υπάρξει μέριμνα για την κάλυψη των διαφόρων αυξημένων αναγκών μιας οικογένειας. Ανάγκες μετακίνησης, βασικών αγαθών, ακόμα και διακοπών και ψυχαγωγίας χρήζουν θεσμικής συνδρομής.
  • Ενθάρρυνση κοινωνικής αρωγής: Θέσμιση και υποστήριξη οργανωμένων δομών εθελοντισμού, για παροχή βοήθειας σε δυσπραγούσες και εμπερίστατες οικογένειες για μόνιμες ή παροδικές τους ανάγκες.
  • Προώθηση της δημόσιας υγείας, διατροφικά πρότυπα κλπ: Η καλή κατάσταση της υγείας (σωματική, ψυχική και κοινωνική) είναι βασική προϋπόθεση για αποτελεσματική τεκνογονία. Η προληπτική ιατρική, η καλλιέργεια ψυχικής ευεξίας, η ενθάρρυνση του μαζικού αθλητισμού, της αναζωογονητικής ψυχαγωγίας, του δημιουργικού ερασιτεχνισμού (χόμπι κλπ) και η καλλιέργεια καλών διατροφικών συνηθειών δεν πρέπει να λείπουν.
  • Απλοποίηση της ζωής, εξασφάλιση ιδιωτικού χρόνου και δημοσίου χώρου: Χρειάζεται προσπάθεια για απλούστευση όλων εκείνων των καταστάσεων (από την δημόσια διοίκηση, την υπερκατανάλωση, τα πρότυπα βίου, τις διάφορες συμβατικές και μη υποχρεώσεις κλπ) που αφαιρούν χρόνο και ενέργεια από την εστίαση στα βασικά προτάγματα της ζωής. Εξοικονόμηση και εξασφάλιση του απαραίτητου ιδιωτικού χρόνου για την σύσφιξη των οικογενειακών δεσμών. Απελευθέρωση του δημοσίου χώρου, για ψυχαγωγία, αναψυχη και κοινωνικοποίηση.
  • Γενικά κάθε θεσμική παρέμβαση που βοηθάει τους γονείς: Σε κάθε νόμο, σε κάθε θέσμισμα της Πολιτείας ένα βασικό ερώτημα πρέπει να είναι εάν και κατά πόσο βοηθάει ή παρεμποδίζει την οικογένεια και την τεκνοποιία. Αυτό είναι μια ενδεικτική αρχική παρατήρηση. Οι περιπτώσεις είναι αναρίθμητες.

 

Σε ηθικό-πνευματικό επίπεδο:

  • Εκστρατεία ενημέρωσης, προβολής και ενθάρρυνσης: Το κράτος έχει δείξει ότι όταν θέλει να διαδώσει ένα μήνυμα στην κοινωνία, μπορεί να το κάνει πολύ αποτελεσματικά. Το βιώσαμε στην μαύρη περίοδο του Covid. Υπάρχουν μηχανισμοί, με κύρια αιχμή τα ΜΜΕ, όπου η αξία της οικογένειας και των παιδιών μπορεί να προβληθεί πολλαπλώς και με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Όταν αυτό συνοδευτεί και από έμπρακτη υποστήριξη, κυριολεκτικά μπορεί να μεταμορφώσει την νοοτροπία της κοινωνίας μας και να ξυπνήσει το ζωτικό της σφρίγος.
  • Αναστήλωση του κύρους της μητρότητας & της οικογένειας: Το κύρος και η αξία της μητρότητας πρέπει να αναδειχθεί με κάθε τρόπο. Οι νεαρές κοπέλες πρέπει να νιώθουν ότι η ιδιότητα της μητέρας θα τους προσδίδει κοινωνική αναγνώριση, καταξίωση, σεβασμό και κύρος, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Το ίδιο αντίστοιχα και οι νεαροί άντρες.
  • Προβολή παραδειγμάτων: Ειδικά στις μικρές ηλικίες το παράδειγμα είναι το κύριο παιδαγωγικό μέσο. Αλλά και στις μεγαλύτερες, η προβολή υγιών παραδειγμάτων βίου συνιστά οδοδείκτη κοινωνικής συμπεριφοράς. Τέτοια προβολή μπορεί να γίνει όχι μόνο μέσα από τα ΜΜΕ, αλλά και με ειδικά αφιερώματα και επετείους, με τιμητικές διακρίσεις, με ονοματοδοσίες οδών, κλπ.
  • Συμβουλευτική νέων και οικογενειών: Συχνά η σωστή συμβουλευτική σε θέματα οικογένειας αίρει τους δισταγμούς των νέων για να προχωρήσουν στην δημιουργία της, και δρα βοηθητικά και θεραπευτικά σε όποια προβλήματα και δυσκολίες τυχόν συναντούν. Είναι κάτι που πρέπει να θεσμιστεί από το κράτος.
  • Αποθάρρυνση αμβλώσεων: οι αμβλώσεις ακόμα και σε καθαρά πρακτικό επίπεδο (χωρίς καν να εξετάζουμε το ηθικό μέρος) είναι μια πρακτική αναμφίβολα επιζήμια για την δημογραφία μιας κοινωνίας. Αποφεύγοντας τον πειρασμό καταλογισμού ευθυνών και ενστάλαξης ενοχών, πρέπει να ιδωθεί η κάθε μία άμβλωση ως αποτυχία σύνολης της κοινωνίας μας (και να κοινωνηθεί αυτό το μήνυμα), ως αποτυχία δόμησης ενός στέρεου και συνεπούς αξιακού συστήματος, και υπεύθυνης τήρησής του. Είναι ανάγκη  οι νέες γενιές να τύχουν σοβαρής αξιακής θωράκισης και ενημέρωσης για το θέμα, και οι νέες μητέρες να έχουν την καλύτερη δυνατή υποστήριξη, για να ανταπεξέλθουν στις ευθύνες τους έναντι της κυοφορούμενης ζωής.
  • Αποθάρρυνση woke μηνυμάτων: Η επονομαζόμενη “woke ατζέντα” στο σύνολό της δεν ευνοεί την δημιουργία οικογένειας και την τεκνοποιία, προτάσσοντας την κατασφάλιση αξιώσεων (συχνά ανεδαφικών) του ατόμου ή κάποιων ειδικών ομάδων έναντι των κοινών αναγκών, τις οποίες συχνά και ενοχοποιεί. Η υπερπροβολή και η μαζική της διαφήμιση δρα κατασταλτικά στην διάθεση των νέων γενεών για τεκνοποιία, και δεν μπορεί να ενθαρρύνεται.
  • Τόνωση θρησκευτικού αισθήματος: Προβολή της πνευματικότητας, της ηθικής και του μεταφυσικού, ως πηγές νοήματος του βίου, και ως πηγές άντλησης δύναμης, πέρα από τον αμιγή υλισμό και ατομισμό της μετανεωτερικότητας, που δείχνει να επικρατεί σήμερα.
  • Εμφύσηση αισθήματος ευθύνης: Ως αντίποδα και αντίδοτο στον άκρατο δικαιωματισμό που έχει επικρατήσει στις δυτικές κοινωνίες είναι ανάγκη οι νέες γενιές να παιδαγωγηθούν με βασικό άξονα την αγάπη για την ευθύνη απέναντι στον συνάνθρωπο, στον οικείο και στο κοινωνικό σύνολο. Εμείς οι Έλληνες πρέπει να ξαναθυμηθούμε το Φιλότιμο και την πληρότητα του βίου που αυτό μας δίνει.
  • Εμπέδωση κλίματος αισιοδοξίας και ασφάλειας: Η ανασφάλεια, η αβεβαιότητα για το μέλλον, η ρευστότητα των συνθηκών, δημιουργούν ασταθές έδαφος, όπου δεν μπορούν να βασιστούν οι νέοι που επιθυμούν μια οικογένεια. Το κλίμα βάσιμης ελπίδας και αισιοδοξίας είναι κάτι που οπωσδήποτε πρέπει να καλλιεργηθεί με κάθε τρόπο.
  • Επαναφορά της διευρυμένης οικογένειας: Πρέπει να αναζητηθούν τρόποι ώστε να ενθαρρύνεται η επανένωση των οικογενειών σε πιο διευρυμένα σχήματα, δημιουργώντας ένα περιβάλλον πιο ευνοϊκό για την ανατροφή των παιδιών.

Σύντομο επιμύθιο:

Αν μας ενδιαφέρει η ιστορική μας επιβίωση, αν νιώθουμε ότι έχουμε ευθύνη και θα λογοδοτήσουμε απέναντι στις γενιές των νεκρών και των αγέννητων, αν συναισθανόμαστε ότι δεν δικαιούμαστε να αφήσουμε αυτό το ιστορικό και φωτεινό έθνος να σβήσει, τότε πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η πρώτη γραμμή άμυνας ενός έθνους είναι τα μαιευτήρια. Και να μην λυπηθούμε προσπάθειες και κόπους για αυτό. Δεν είναι κόπος, χαρά είναι!

Στην ματαίωση του “μπορεί να γίνεται, αλλά είναι δύσκολο” να απαντήσουμε με λεβεντιά: “μπορεί να είναι δύσκολο, αλλά γίνεται”.

 

“Τρία πράγματα μας θυμίζουν τον χαμένο παράδεισο:
το άρωμα των λουλουδιών, το κελάηδισμα των πουλιών
και το γέλιο των παιδιών”

(Φ.Ντοστογιέφσκι)

(*) διπλ. Ηλ/γος Μηχανικός (Msc) & τεχν. Γεωπόνος,
καθηγητής στην Μέση Εκπαίδευση
μέλος του Συλλόγου Πολυτέκνων Φλώρινας.
είναι υπεύθυνος τοπικής κοινότητας ΠΕ Φλώρινας της ΝΙΚΗΣ

Αγίων Χαραλάμπους, Θεοδώρας & Δύο Βλασίων (10-11 Φλεβάρη)



Ο συγκλονιστικός βίος και το ηρωικό μαρτύριο του αγίου Χαραλάμπους εδώ
 
 
Πολύ σημαντικό: Δήμιοι & βασανιστές που αγίασαν κοντά στους μάρτυρες (μεταξύ των οποίων και δύο βασανιστές του αγίου Χαραλάμπους)

Άλλοι άγιοι στις 10 και 11 του Φλεβάρη
 
Για το θέμα της Εικονομαχίας, μπορείτε να διαβάσετε το αφιέρωμά μας Μήπως είχαν δίκιο οι Εικονομάχοι;

Δείτε κάποια συμπληρωματικά & εδώ παρακαλώ.

 

Κυριακή 9 Φεβρουαρίου 2025

Κάθε μέρα και μία μνήμη: Διονύσιος Σολωμός (9 Φεβρουαρίου 1857). Παγκόσμια Ημέρα για την Ελληνική Γλώσσα.

 

Διονύσιος Σολωμός (1798 - 9 Φεβρουαρίου 1857).

 

Από τη Ζάκυνθο, Έλληνας ποιητής, δημιουργός του ποιήματος «Ύμνου εις την Ελευθερίαν», οι πρώτες δύο στροφές του οποίου έγιναν ο εθνικός ύμνος της Ελλάδας & της Κύπρου.
Ο εθνικός ύμνος της Κύπρου είναι ο ίδιος με αυτόν της Ελλάδας, δηλαδή ο "Ύμνος εις την Ελευθερίαν" του Διονυσίου Σολωμού σε μελοποίηση του Νικολάου Μάντζαρου.
Ελλάδα και Κύπρος δεν είναι απλώς δύο κράτη – είναι ένα έθνος, μια ψυχή, μια ιστορία. Στην καρδιά της Ανατολικής Μεσογείου, στέκονται μαζί, δεμένες με αίμα, αγώνες και κοινά όνειρα. Η ανακήρυξη της ενιαίας ΑΟΖ δεν είναι απλώς ένα γεωπολιτικό ζήτημα· είναι το αυτονόητο βήμα για την εθνική αξιοπρέπεια, την ελευθερία και την ευημερία του Ελληνισμού.
 

 
 
Σήμερα, Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας και ημέρα Μνήμης του Εθνικού μας Ποιητή, Διονυσίου Σολωμού.
"Εκατάλαβα θέλεις να ομιλήσουμε για τη γλώσσα, μήγαρις έχω άλλο στο νου μου, πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;".

Νίκος Αναδιώτης
 

Ο φαρισαϊσμός του… τελώνη

π. Θεοδόσιος, εφημέριος Ιερού Ναού Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου Πρεβέζης

Βήμα Ορθοδοξίας

“Θεέ μου συγχώρεσέ μας τους αμαρτωλούς που μήτε Φαρισαίοι σωστοί, μήτε Τελώνες είμαστε, μα ένα μείγμα ανίερο κι απ' τα δυο” ("Επί των γεγονότων", Κ. Χιωτέλη, "Ανατολικοί δρόμοι").

Ακριβολογία ευθυβολίας είναι αυτοί οι στίχοι από την ποίηση της Καίτης Χιωτέλλη, για μας τους σημερινούς ανθρώπους. Ούτε χριστιανοί, ούτε μη χριστιανοί. Ούτε ενάρετοι, ούτε αμαρτωλοί. “Μήτε Φαρισαίοι σωστοί, μήτε Τελώνες είμαστε”. Είμαστε παιδιά της εποχής μας: ναι σε όλα, μέσα σε τίποτε. Ευθύνη για τίποτε, δικαιώματα σε όλα. Κόπος για κανένα θέμα, απόλαυση των πάντων.

*****

Τότε, στην εποχή Του, ο Χριστός είπε την παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου “σε μερικούς που ήταν σίγουροι για την ευσέβειά τους και περιφρονούσαν τους άλλους” (Λουκ. 18, 9) μας διευκρινίζει προεισαγωγικά ο ευαγγελιστής Λουκάς. Σήμερα κάτι τέτοιο (η ευσέβεια δηλαδή) όχι απλώς δεν είναι λόγος και αιτία διαφοροποίησης, αλλά, για τους περισσότερους ανθρώπους, αποτελεί “ιδιότυπη ύβρη” ή πιθανότητα να τους “κατηγορήσουν” ότι σχετίζονται με την εκκλησία, και άρα είναι… “θεούσες”.

Τότε ιδανικό της κοινωνίας ήταν ο Φαρισαίος. Σήμερα είναι ο Τελώνης. Τότε καυχιόταν ο άνθρωπος για την τήρηση του θελήματος του Θεού. Σήμερα καυχιέται ο άνθρωπος για την παράβαση του θελήματος του Θεού. Τότε ο Θεός κανόνιζε την ζωή των ανθρώπων. Σήμερα ο καθένας γίνεται θεός της ζωής του και “φωνάζει” ότι δεν του χρειάζεται ο Θεός.

Συνειδητά ή ασυνείδητα πλέον οι άνθρωποι δεν κινδυνεύουν από τον εγωισμό του Φαρισαίου, αλλά από τον… φαρισαϊσμό του Τελώνη! Σήμερα ο άνθρωπος καυχιέται για την αμαρτία του. Η αμαρτία του, του έγινε προσδιορισμός ελευθερίας και μπαίνοντας σε μια λογική αντιπαλότητα με τον Θεό, φαντάστηκε ο ταλαίπωρος, ότι αυτός είναι ο δρόμος που θα τον κάνει ευτυχισμένο!

Κάθε ανθρώπινη καρδιά την ευτυχία ψάχνει. Κάποιοι την ψάχνουν μαζί με τον Θεό. Κάποιοι άλλοι χωρίς Αυτόν και μακρυά Του. Ο Χριστός στην παραβολή (Λουκ. 8, 9-15) περιγράφει τους κινδύνους της πορείας και μαζί με τον Θεό και μακρυά Του:

Α. Αυτός που είναι κοντά μπερδεύει πολλές φορές την αρετή και την κάνει σκοπό αντί για μέσον. Δηλαδή “χάνει απ᾿ τα μάτια του” τον Θεό και προσέχει και μένει στον δρόμο με τον οποίον θα Τον φτάσει. Αντί να βλέπει το λιμάνι στο οποίο κατευθύνεται, “χαζεύει” μεσ΄το πλοίο με το οποίο ταξιδεύει και καμαρώνει και γι᾿ αυτό! Ξεχνάει την σοφή παροιμία που λέει: Αν ξεχάσεις το λιμάνι στο οποίο κατευθύνεσαι, κανένας άνεμος δεν είναι ούριος”!!

Ο Χριστός είναι η Αλήθεια. Η τήρηση του θελήματός Του είναι ο τρόπος να αληθεύει η ζωή μας. Είναι το φάρμακο να θεραπευτεί. Είναι το φως για να Τον συναντήσεις.
Το να μη είμαι άρπαγας. Το να μη είμαι μοιχός. Το να μη αδικώ και φθονώ. Το να νηστεύω και να προσεύχομαι, αποτελούν τον δρόμο και τον τρόπο να αρχίσει να αληθεύει η ζωή μου και να μοιάζει του Χριστού. Δεν είναι αυτοκαταξίωση ποιότητας ούτε για μας, ούτε για τα μάτια των άλλων. Δεν “γυαλίζουν” το μπρούτζινο άγαλμα του εγωισμού μας για να είναι λαμπερό στα μάτια των άλλων. Άλλωστε τα… αγάλματα οι χριστιανοί τα γκρεμίζουν γιατί δεν δέχονται να προσκυνούν κανέναν άλλον εκτός από τον Χριστό. Ούτε και τον εαυτό τους!

Β. Αυτός που είναι μακρυά από τον Θεό, θα λέγαμε ο σύγχρονος Τελώνης, καμία σχέση δεν έχει με τον τότε Τελώνη. Ο τωρινός καμαρώνει που είναι άδικος και μοιχός. Ειδικώς το δεύτερο το θεωρεί σύγχρονη άνεση και εξυπνάδα. “Οι επιθυμίες του δεν μπορούν να περιμένουν”. Είναι άνθρωπος των… ευκαιριών. Carpediem άκουσε ως πρόταση τρόπου ζωής και φυσικά “αρπάζει την ημέρα”. Η αρπαγή είναι μεθοδικότητα πλέον. Είναι το “νόμιμον” που δεν μας απασχολεί αν είναι ηθικό. Είναι η “γλώσσα” της πιάτσας στην οποία αυτός δραστηριοποιείται. Επιτέλους δεν θεωρεί επωφελές το να “πηγαίνει με τον Σταυρό στο χέρι”.
Άλλωστε, όπως λέει, είχαμε και αυτούς τους… υποκριτές τους χριστιανούς. Εντάξει, μπορεί τίποτε να μη τηρώ από το θέλημα του Θεού, αλλά είμαι… ειλικρινής.

Ανάμεσα σ᾿ αυτές τις δύο νοσηρές καταστάσεις (από τη μια, άρρωστη θρησκευτικότητα και από την άλλη κυνική αθεοφοβία) καλούνται οι σημερινοί άνθρωποι να τοποθετηθούν. Είναι δύσκολο πίσω από την άρρωστη θρησκευτικότητα, να δεις την ποιότητα ζωής, που υπάρχει στην υγιά εκδοχή. Είναι επίσης δύσκολο να βγεις από την ευκολία του κυνικού εγωισμού που λέει, εγώ είμαι θεός της ζωής μου. Παλαιότερα αυτό το έλεγαν περίτεχνα συγγραφείς και λογοτέχνες, σήμερα το πιπιλίζει κάθε ανόητο παιδάκι.

*****

Εικ. από εδώ

Γ. Έρχεται ο Χριστός και θέλει, σαν καλός γιατρός, που νοιάζεται τους ασθενείς του, να μας μάθει ποιο είναι το σωστό και υγιές και με ποιο τρόπο επιτυγχάνεται. Θέλει να μας προτείνει τις αρετές του Φαρισαίου και το φρόνημα του Τελώνη. Ο Φαρισαίος κάνει λάθος στις αξιολογήσεις των αρετών, ουσιαστικά τις γελοιοποιεί, και τις κάνει ανεπιθύμητες για τους ανθρώπους. Ο Τελώνης κάνει μεν λάθος στον τρόπο ζωής του, όμως το αντιλαμβάνεται και το αναγνωρίζει. Τον Χριστό, όσον αφορά τα έργα και τα λόγια μας, Τον απασχολούν τα έργα. Όσον αφορά όμως την ψυχική τοποθέτηση του καθενός μας, απέναντι στα έργα και λόγια, Τον απασχολεί η αξιολογική ομολογία μας: “Ὁ Θεός ιλάσθητί μοι” (Λουκ. 18, 13).

Δηλαδή θέλει από μας, τα έργα του Φαρισαίου και το φρόνημα του Τελώνη. Θέλει όταν κάνουμε κάτι καλό να το αξιολογούμε σωστά. Θέλει όταν δεν κάνουμε κάτι καλό να μη στρεβλώνουμε την ψυχή μας προκειμένου να το υπερασπιστεί, αλλά να αναγνωρίσουμε το λάθος μας. Θέλει αυτό που δίδασκε ο μακάριος πατέρας μας Μελέτιος: “Οι χριστιανοί να μη συγκρίνουν τον εαυτό τους με τον διπλανό, αλλά με τον ουρανό”.
Ταπείνωση λοιπόν είναι όχι η μιζέρια ενός ύφους και δύο λόγων απαξίωσης του εαυτού μας! Ταπείνωση είναι η ψυχική αρετή που κρατάει σε συνοχή όλον τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου. Ταπείνωση είναι δύναμη να μπορείς να αναλάβεις και αυτά για τα οποία δεν ευθύνεσαι. Ταπείνωση είναι αληθής αυτογνωσία και συνείδηση των μέτρων μας. Ταπείνωση είναι ο μόνος δρόμος και τρόπος να βρούμε τον Θεό, αφού όμως πρέπει πρώτα να χάσουμε την μεγάλη ιδέα που έχουμε για τον εαυτό μας, και καθαρίσει μπροστά μας το τοπίο από τα είδωλα που έχουμε φτιάξει, ώστε να μπορέσουμε να δούμε το πρόσωπο του Θεού.

Τότε Αυτός θα μας “υψώσει” μέχρι τον εαυτό Του, όχι για να είμαστε πάνω από τους αδελφούς μας, αλλά για να μπορούμε μεγαλώνοντας να πάρουμε στην πλάτη μας και τους αδελφούς μας, και όχι να τους απορρίπτουμε “ώς και ούτος…” (Λουκ. 18, 11).

Καλό Τριώδιο, αδέρφια!... Σε όλο τον κόσμο.

 


Εκκλησιαστικές και καρναβαλικές Απόκριες

«Να διασκεδάζουμε, αλλά να μην αμαρτάνουμε» - π. Αθανάσιος Τύρμπας

Ενότητα άρθρων για το Τριώδιο στην ιστοσελίδα Ευχή
Ενότητα για το Τριώδιο στο ιστολόγιό μας
Το Τριώδιο της Εκκλησίας και των Μασκαράδων

Άγιοι & μνήμες αυτών των ημερών (μέσα Φεβρουαρίου) 

Για την Κυριακή του Τελώνη και του Φαρισαίου

Κυριακή του ασώτου στην Ελλάδα της παρακμής...
Όπου κι αν έχεις πέσει, σε περιμένει. Έλα πίσω!
Η παραβολή του ασώτου είναι μυσταγωγική παραβολή (δηλ. μιλάει για τα μυστήρια της Εκκλησίας μας)
Κυριακή του Ασώτου - π. Νικόλαος Λουδοβίκος
"Θεέ μου, είσαι άδικος… Και η αγάπη πρέπει να έχει όρια!..."

Τσικνοπέμπτη και Ψυχοσάββατο!...
Ψυχοσάββατο
Κυριακή των Απόκρεω, η Κυριακή της Δευτέρας Παρουσίας - μερικά απλά λόγια γι' αυτήν...

Κυριακή της Τυρινής: από την εξορία των Πρωτοπλάστων στο γάμο με τον ουράνιο Νυμφίο
Ο παπάς και οι μασκαράδες...
ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ (μια Θεολογική θεώρηση)

Μνήμη Γέροντα Νεκταρίου Βιτάλη († 8 Φεβρουαρίου 2018)


Tom Manakis

Ο Γέρων Νεκτάριος Βιτάλης εκοιμήθη εν Κυρίω, τη ογδόη Φεβρουαρίου στίς 5:30 ώρα πρωινή.
(† 8 Φεβρουαρίου 2018)
Την ευχή και την ευλογία σου, Άγιε Γέροντα.
 
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α´. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
«Καλλιπόλεως τόν γόνον καί Λαυρίου τό καύχημα, τῆς ἀγάπης τόν κρίνον, Παναγίας Θησαύρισμα, Νεκτάριον τιμήσωμεν πιστοί, τόν νεότερο ταπεινώσεως ἐραστήν. Δόξα τῷ σέ δοξάσαντι Χριστῷ, δόξα τῷ σέ θαυμαστώσαντι, δόξα τόν ἐν ἐσχάτοις χρόνοις καί καιροῖς σέ ἁγιάσαντι.»
 
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕ ΤΙΣ ΤΗΓΑΝΙΤΕΣ ΠΑΤΑΤΕΣ, ΤΙΣ ΑΣΠΡΕΣ ΠΑΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΛΑΤΣΙΟ - Η Πρόνοια του Θεού στις λεπτομέρειές της
 
 
Αγαπούσε τις τηγανιτές πατάτες. «Το πιο ωραιότερο φαγητό!» έλεγε ο Γέροντας. «Τηγανιτή πατατίτσα!». Αλλ’ εκείνο το βράδυ που γύρισε από μία ομιλία, δεν άνοιξε ούτε το ψυγείο, γιατί το θυμόταν άδειο.
Πήγε να πέσει νηστικός, «σαν άνθρωπος πείναγα, δεν ξέρω μια λιγούρα», έλεγε. «Ρε, μάνα, αν ζούσες, κι ερχόμουν και σου 'λεγα, μάνα, μού κάνεις πατατούλα που ξέρεις πόσο σ’ αγαπάω, αμέσως θα μου 'κανες! Τώρα, θα πέσω στο κρεβάτι νηστικός…».
Έπεσε μ’ ένα μικρό παπλωματάκι, αλλά, «κάποια στιγμή κρύωνα, κρύωνα…», ώσπου ξυπνάει, είχε ξεπαγιάσει, «κοιτάω… ακούω τη μητέρα μου, που μου λέει (σ.σ. η κεκοιμημένη μητέρα του): Παιδί μου, θα κρυώσεις…».
Είχε καταλάβει νωρίτερα ότι κάποιος έρχονταν και τον σκέπαζε γιατί το πάπλωμα έπεφτε κι εκείνη τον σκέπαζε.
«Σ’ ευχαριστώ, μάνα! Σ’ ευχαριστώ, μάνα!».
Άκουσε, τότε, να του λέει η κεκοιμημένη μητέρα του:
«Παιδί μου, άκουσε να δεις, λες ότι πεινάς… Άνοιξε το ψυγείο και θα βρεις κάτι να φας. Ν’ ανοίξεις το ψυγείο και θα φας! Ακούς, τι σου λέω! Σήκω πάνω!».
 
Είπε ο Γέροντας: «Να σηκωθώ… Τι να πάω να δω; Αφού δεν είχα τίποτα…». Είχε, όμως, ξεχάσει εκείνο το κουτάκι.
«Ένα κουτάκι τόσο (σ.σ. μικρό) σε μια τσαντούλα πλαστική», που δεν το είχε ανοίξει από την ώρα που το πήρε δώρο απ’ τους ανθρώπους γιατί υπέθεσε πως είχε μέσα πάστες από ένα ανδρόγυνο που ερχόντουσαν, «κι όταν ερχόντουσαν ξέρανε ότι μ’ άρεσαν οι πάστες οι άσπρες και μου έφερναν».
Τις είχε βάλει στο ψυγείο, χωρίς να τις ανοίξει. Τις είχε ξεχάσει εντελώς. «Α, οι πάστες!» λέει. «Μωρέ, θα τις φάω εγώ κι ας ανεβεί το ζάχαρο! Ανοίγω το κουτάκι και τι να δω;».
Έκπληκτος είδε μέσα στο κουτί, που πάντα είχε μέσα το γλυκό, «ένα κομμάτι κασέρι, σαλάμι, μια ντομάτα και ψωμί φρέσκο».
«Καλά, αυτοί ποτέ δε μου είχαν φέρει κολατσιό… Τι είναι αυτά; Πως τα φέρανε εδώ;».
Τα έφαγε και στύλωσε. 
 
Την άλλη μέρα, πήρε στο τηλέφωνο την ευλαβή κυρία του ανδρογύνου για να λύσει την απορία του.
«Λέει, άχου πάτερ, σας σκεπτόμασταν!».
«Γιατί;» της λέει.
«Ήρθαμε και σας είδαμε, κι αντί να σας αφήσουμε τις πάστες, αφήσαμε το κουτί με το κολατσιό, που θα γυρίζαμε και θα καθόμασταν κάπου να φάμε!».
Η Πρόνοια του Θεού είναι γραμμένη για εμάς από μέρες, δευτερόλεπτα, περιόδους και χρόνια στις λεπτομέρειες της. Αν δεν χαλάγαμε το Σάββατο το βράδυ με τις αγωνίες μας, θα τρώγαμε άσπρη πάστα σήμερα το βράδυ.
 
Στη Μνήμη του Παππούλη Μας Γέροντος Νεκταρίου Βιτάλη
Εκοιμήθη † 08.02.2018
 
Κ.γ.Π.

Μπορείτε να δείτε επίσης:
 
 
Και ένα μικρό κέρασμα (ξεχαστήκαμε...)
 
 
 
 

Σάββατο 8 Φεβρουαρίου 2025

Άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης (8 Φεβρ): Υπάρχουν μαρτύρια που η αξία τους είναι ανεκτίμητη

Άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς

Icon and Light

 

Ὁ λαὸς ἵσταται διὰ τὴν ἀνάγνωσιν τοῦ Συναξαρίου. 

Συναξάριον

Τῇ ῌʹ(8ῃ) τοῦ μηνὸς Φεβρουαρίου, μνήμη τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου Μεγαλομάρτυρος Θεοδώρου τοῦ Στρατηλάτου. (319)
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ Ἁγίου Προφήτου Ζαχαρίου. (520 π.Χ)
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, οἱ Ἅγιοι Μάρτυρες Νικηφόρος καὶ Στέφανος, ξίφει τελειοῦνται.
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, αἱ Ἅγιαι Μάρθα καὶ Μαρία αἱ ἀδελφαί, καὶ ὁ Ὅσιος Λυκαρίων ὁ Μάρτυς, ξίφει τελειοῦνται.
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, ἄθλησις τῶν Ἁγίων Μαρτύρων Φιλαδέλφου καὶ Πολυκάρπου.
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Μακαρίου, ἐπισκόπου Πάφου τῆς ἐν Κύπρῳ. (†1688)
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ Ἁγίου Μάρτυρος Περγέτου.
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, ὁ Ἅγιος Ἰουβέντιος Ἐπίσκοπος Pavia Ἰταλίας (1ος αἰ.)
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου Ἱερομάρτυρος Ἀγαθαγγέλου, ἐπισκόπου Δαμασκοῦ. (†235).
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Σάββα τοῦ Β´, ἀρχιεπισκόπου Σερβίας, τοῦ Χιλανδαρινοῦ, υἱοῦ τοῦ Ὁσίου Στεφάνου τοῦ Νεμάνια τοῦ πρωτοστεφοῦς. (†1269)
Καὶ μνήμη τῆς Ὁσίας Λιουμπὼφ τοῦ Ῥιαζάν, τῆς διὰ Χριστὸν σαλῆς, κοιμηθείσης ἐν ἔτει ͵αϠκα´. (†1921).
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ οἱ Ἅγιοι νεο-ἱερομάρτυρες καὶ ὁμολογητές: Χρυσόγονος Ἰβανόφσκι ἐπίσκοπος Γιούριεφ-Πολσκυ, Βασίλειος Βιτέφσκι , Βιάτσεσλαβ Ἰνφάντοφ, Ἰάκωβος Ἀλφέροφ ἐν Σαμάρα , Θεόδωρος Μπελούσοφ, Μιχαὴλ Ἐβστράτοφ, Μητροφάνης Sobolev, Ἀλεξάντερ Κουλικ ἐν Κρασνοντάρ, Μιχαὴλ Πάνοφ ἐν Πέρμ, Ἰβάν Τίτοφ, Ἰωάννης Ποπώφ, Μαρία Μασλόβα, Ἀλεξάντερ Μιχαήλοφ (1938), Ἐλισσαῖος Dzyubik (1962) ἐν πολλαῖς βασάνοις, φυλακαῖς καὶ διωγμοῖς ὑπὸ τῶν ἀθέων μπολσεβίκων τελειωθέντες ἐν Ῥωσίᾳ.
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ ὁ Ἅγιος νεομάρτυς Γεώργιος Skobtsov, υἱός Ἁγ. Μαρίας Σκομπτσόβας, ἐν Παρισίοις Γαλλίας, ἐκ Ῥίγας Λεττονίας (1945) [σύναξι 20/7]

Στίχος
ν Θεόδωρος ἀξίαν Στρατηλάτης,
Ὑπῆρξε τμηθεὶς τοῦ Θεοῦ Στρατηλάτης.
Ὄμβριμον ὀγδοάτῃ Θεοδώρου αὐχένα κόψαν.
Στίχ. Ἐλθέ, Λιουμπώφ, ἐν Ἀβραὰμ τοῖς κόλποις,
Ὅπως τῆς σαλότητος βραβεῖον λάβῃς.

Άγιος μεγαλομάρτυς Θεόδωρος ο Στρατηλάτης
αγίου Νικολάου Βελιμιροβιτς

 

Υπάρχουν μαρτύρια που η αξία τους είναι ανεκτίμητη. Η αξία του μαρτυρίου εξαρτάται από το μεγαλείο των αγαθών που εγκαταλείπει ένας χριστιανός και αντί αυτών, δέχεται να μαρτυρήσει. Επιπλέον, εξαρτάται από την ένταση των δεινών που υπομένει για χάρη του Χριστού. Ο Άγιος Θεόδωρος, ρωμαίος διοικητής στο στρατό του αυτοκράτορα Λικινίου και διοικητής της Ηράκλειας, περιφρόνησε τη νεότητά του, την ομορφιά, τον στρατιωτικό βαθμό και τις εύνοιες του αυτοκράτορα. Αντί όλων αυτών, υπέμεινε φρικτά βασανιστήρια προς χάριν του Χριστού. Στην αρχή, ο Θεόδωρος ραβδίστηκε και έλαβε έξι εκατοντάδες μαστιγώσεις στην πλάτη και πεντακόσιες στο στομάχι. Μετά από αυτό, τον σταύρωσαν και τον κατατρύπησαν με λόγχες. Τέλος, ο Θεόδωρος αποκεφαλίστηκε. 

Γιατί όλα αυτά; Γιατί ο Άγιος Θεόδωρος αγάπησε τον Χριστό τον Κύριο πάνω απ' όλα στον κόσμο. Αποστράφηκε την ανόητη ειδωλολατρία του δεισιδαίμονος αυτοκράτορα Λικίνιου. Συνέτριψε τα ασημένια και χρυσά είδωλα και μοίρασε τα κομμάτια τους στους φτωχούς. Μετέστρεψε πολλούς στην Πίστη του Χριστού και κάλεσε τον ίδιο τον αυτοκράτορα Λικίνιο να απορρίψει την ειδωλολατρία και να πιστέψει στον Ένα Ζώντα Θεό. 

Κατά τη διάρκεια όλων των βασανιστηρίων του, ο Άγιος Θεόδωρος επαναλάμβανε: «Δόξα σοι, Θεέ μου, δόξα Σοι!» Ο άγιος Θεόδωρος τελειώθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 319, στις 3:00 μ.μ., και εισήλθε στη Βασιλεία του Χριστού. Ο Θεόδωρος θεωρείται ο Προστάτης των Στρατιωτών, οι οποίοι τον καλουν σε βοήθεια. Τα θαυματουργά του λείψανα μεταφέρθηκαν από τα Ευχάιτα στην Κωνσταντινούπολη, και εναποτέθηκαν στην εκκλησία της Παναγίας των Βλαχερνών. 

Από τον Πρόλογο της Αχρίδος, Αγίου Νικολάου Βελιμιροβιτς
http://prologue.orthodox.cn/February8.htm

Και:

Ο άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης

Σε ένα τροπάριο όλη η ιστορία του αγίου Θεοδώρου του Στρατηλάτη (8 Φεβρουαρίου)

Οι τρεις γιορτές των αγίων Θεοδώρων // Δύο άγιοι Θεόδωροι ή ένας;

Ο άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης και η καθοριστικής σημασίας μάχη στο Δορύστολο

Ἅγιος Θεόδωρος ὁ Βυζάντιος: «Χριστιανός, Χριστιανός, Χριστιανὸς εἶμαι!» (17 Φεβρουαρίου) // Όλοι οι άγιοι της Εκκλησίας μας με το όνομα Θεόδωρος

8 Ιουνίου (άγ. Θεόδωρος ο Στρατηλάτης & αγία Καλλιόπη): μια έφηβη & ένας στρατηγός νίκησαν το θάνατο...

8.2.1980: Ο «Αρχάγγελος» πολεμά με το Χάροντα!

 

Rethemnos live / Πέρα από το άτομο

Ο Νίκος Ξυλούρης αναχώρησε για την αιωνιότητα στις 8 Φεβρουαρίου 1980, μετά από πολύμηνη μάχη με τον καρκίνο, αφήνοντας πραγματικό πένθος στον ελληνικό λαό και συνοδευόμενος στην τελευταία του κατοικία από ολόκληρο πλήθος ανθρώπων που τον αγαπούσαν και τον θαύμαζαν, με λύρες και κρητικά τραγούδια!

«Καβάλα πάει ο Χάροντας το Διγενή στον Άδη» είχε γράψει, πολλά χρόνια πριν, ο μεγάλος μας ποιητής Κωστής Παλαμάς. Δεν είχε στο νου του τον Ξυλούρη (άλλωστε ο Νίκος – ο Ψαρονίκος των Κρητικών – ήταν μωρό όταν «ο Παλαμάς πέθανε» μέσα στην Κατοχή, στις 27 Φεβρουαρίου 1943, προκαλώντας κι εκείνος πάνδημη συγκέντρωση με μηνύματα λευτεριάς στην κηδεία του), όμως αυτός ο στίχος ταιριάζει στο παλικάρι από την Κρήτη, το παλικάρι από τ’ Ανώγεια, που με τα τραγούδια του είχε υψώσει την Κρήτη πάνω από ολόκληρη την Ελλάδα και τον κόσμο σαν σημαία, που όλοι την έβλεπαν κι έπαιρναν θάρρος και δύναμη!

«Είναι σαν Αρχάγγελος» είπε πει κάποτε η Τζένη Καρέζη, για την παρουσία του Ψαρονίκου στη μνημειώδη θεατρική παράσταση του Ιάκωβου Καμπανέλη «Το Μεγάλο μας Τσίρκο», που παρουσιάζει με συγκλονιστικό, γλυκόπικρο τρόπο την ελληνική ιστορία και που εν τέλει απαγορεύθηκε από τη δικτατορία. Εκεί είχε τραγουδήσει επί σκηνής τραγούδια του Σταύρου Ξαρχάκου με σαφές πολιτικό νόημα (για την πατρίδα και την ελευθερία) που ακόμη και σήμερα προκαλούν συγκίνηση.

Ο Ψαρονίκος όμως είχε τραγουδήσει και τραγούδια για το Χάροντα, το θάνατο και τον Άδη:

«Έβαλ’ ο Θεός σημάδι παλικάρι στα Σφακιά
κι ο πατέρας του στον Άδη άκουσε μια τουφεκιά...».
«Κάλεσε το Χάροντα σε κρυφόν αγώνα,
πες και στη Χαρόντισσα να σε λυπηθεί».
«Του Θάνατου παράγγειλα, του Χάρου παραγγέλνω
“Ανάθεμά σε, Χάροντα!” και μια κατάρα στέλνω».
«Μάνα, κι αν έρθουν οι φίλοι μας, κι αν έρθουν οι δικοί μας,
μην τωνε πεις κι απόθανα, να τσι βαροκαρδίσεις…»
«Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γης τονε τρομάσσει,
κι η πλάκα τον ανατριχιά, πώς θα τονε σκεπάσει…»
«Στον ουρανό χορεύγουνε, στον Άδη κάνουν γάμο
κι εβγήκαν κι εκαλούσανε όλους τσι πικραμένους!
Χριστέ, να με καλούσανε…»

Ταιριάζει λοιπόν να πούμε πως τούτη τη μέρα, όχι μόνον ο Διγενής, μα ένας Αρχάγγελος της Ελλάδας πολέμησε με το Χάροντα. Και ναι μεν ο Χάροντας (δηλ. ο προσωποποιημένος θάνατος) φαίνεται ανίκητος, όμως ο Αρχάγγελος αυτός – ο Διγενής – τονε νίκησε, κερδίζοντας την αθανασία μέσα στις καρδιές των Ελλήνων και όλου του κόσμου. Δεν είναι τυχαίο που οι σημερινοί μαθητές μας, γεννημένοι δεκαετίες μετά την κοίμηση του Νίκου Ξυλούρη και αγνοώντας δυστυχώς πολλά βασικά στοιχεία της ιστορίας και του πολιτισμού μας, ξέρουν ποιος είναι και πολλές φορές αναγνωρίζουν και τη φωνή του.

Ο Νίκος Ξυλούρης έπαψε να είναι απλά ένας άνθρωπος και έγινε σύμβολο, που συμβολίζει το ηρωικό ιδανικό της Ρωμιοσύνης σε καιρούς όχι εμπόλεμους, μα «ειρηνικούς»: το συνδυασμό λεβεντιάς, ευγένειας, καλοσύνης, κοινωνικής ευαισθησίας, θάρρους να τα βάλει με το κατεστημένο (τραγουδώντας πάρα πολλά πολιτικά τραγούδια και μπαίνοντας και στο Πολυτεχνείο για να τραγουδήσει) και σκεπασμένα όλα αυτά με μια επική φωνή, που θύμιζε και θυμίζει σε όλους πως οι ρίζες μας έρχονται από τον καιρό του Ομήρου, περνούν από τη ρωμαίικη αυτοκρατορία μας (το «Βυζάντιο», όπως την ονόμασαν οι δυτικοί), ανάβουν κερί στην Αγιά Σοφιά, διασχίζουν την Τουρκοκρατία και καταλήγουν στους σημερινούς αγώνες για την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, τη δημοκρατία και την αξιοπρέπεια! Εξάλλου γεννήθηκε στην Κρήτη, το «Νησί των Γενναίων», σ’ ένα χωριό γεμάτο πολεμιστές και τραγουδιστές, που, ενώ ο ίδιος ήταν ακόμη μωρό, οι Γερμανοί κατακτητές το πυρπόλησαν – όπως κι άλλα χωριά βέβαια – για τους αγώνες των κατοίκων του εναντίον τους!

Θα κλείσω με τούτο μόνον: ας θυμόμαστε πως ο Ψαρονίκος, αδέρφια, είναι καλό πρότυπο για τα παιδιά μας – που τόση ανάγκη έχουν για πρότυπα στη μπερδεμένη και τραγικά νοσηρή εποχή μας. Είναι πρότυπο που συμβολίζει:

  • Το απλό παιδί από το χωριό, που, με μεγάλη όρεξη για εργασία, αξιοποίησε το χάρισμα που του έδωσε ο Θεός και αναδείχθηκε – με την αξία του – σε έναν από τους κορυφαίους Έλληνες τραγουδιστές όλων των εποχών.
  • Ένωσε την παράδοση με τον λόγιο πολιτισμό, τραγουδώντας από κρητικά τραγούδια μέχρι μελοποιημένη ποίηση από σπουδαίους μουσικοσυνθέτες, και σήκωσε, με τα πολιτικά του τραγούδια, στους ώμους του τους καημούς και τα όνειρα ολόκληρου του λαού.
  • Και παράλληλα στεφανώθηκε στην εκκλησία την εκλεκτή της καρδιάς του (κόντρα στα κοινωνικά στερεότυπα της εποχής περί πλούσιων και φτωχών), απέκτησε παιδιά, που τα αγάπησε και τον αγάπησαν, και παρέμεινε ταπεινός και απλός όλη του τη ζωή.

Κι αν έφυγε νέος, 44 ετών, προκαλώντας συγκίνηση σε όλο τον κόσμο, παραμένει διαρκώς παρών, όπως παρών είναι και ο πολιτισμός μας, παρόντες οι ήρωές μας, οι αγαπημένοι μας, οι δικοί μας. Διότι ο Νίκος Ξυλούρης είναι δικός μας, ένας από τους δικούς μας, τους ανθρώπους της μεγάλης μας οικογένειας, της Ρωμιοσύνης μας! Εκείνους που μας θυμίζουν διαρκώς πόσο όμορφο είναι να είσαι Έλληνας, να είσαι Ρωμιός, να είσαι Άνθρωπος!

ΥΓ. Μην ξεχάσουμε πως με μία μέρα διαφορά, στις 9 του Φλεβάρη του 1934, έφυγε σε ηλικία 22 ετών άλλο ένα ρεθεμνιώτικο παλικάρι της κρητικής μουσικής, ο λυράρης Ανδρέας Ροδινός, που κατά το θρύλο «έμαθε τη λύρα από τις νεράιδες».