Η συμπαντική στιγμή της "ηττονίκης"

"Νεκρός για τον κόσμο": Η "ηττονίκη" (=νίκη που φαίνεται σαν ήττα, ήττα που είναι στην πραγματικότητα νίκη) πιστεύω πως είναι κεντρική στην ορθόδοξη πνευματική κληρονομιά. Είναι αυτό ακριβώς αυτό που έκανε ο Χριστός: νίκησε με το να νικηθεί, καταπάτησε το θάνατο όλων των ανθρώπων με το να σταυρωθεί (άνοιξε δηλαδή το δρόμο για την ενότητα όλων με το Θεό -μέσω του Χριστού- και τελικά για την ανάσταση όλων των ανθρώπων). Γι' αυτό τη Μεγάλη Εβδομάδα, ενώ τιμούμε την πορεία Του προς τα πάθη, ψάλλουμε στις εκκλησίες γαμήλια τραγούδια!! "Ιδού, ο Νυμφίος έρχεται" (= "έρχεται ο Γαμπρός") και "Τον νυμφώνα Σου βλέπω" (="Βλέπω το γαμήλιο γλέντι Σου") [για το νόημά τους, εδώ].

Απ' αυτή τη μεγάλη (και πανευρωπαϊκή & πανανθρώπινη) ορθόδοξη κληρονομιά νομίζω ότι αντλούν τη σπουδαία αυτή έννοια, ο καθένας με τον τρόπο του, οι δύο αυθεντικοί Έλληνες πνευματικοί άνθρωποι Άσιμος και Ελύτης. Ίσως δεν το γνωρίζουν, ιδίως ο πρώτος. Αλλά και οι δύο είναι αυτό που είναι επειδή έχουν μέσα τους την κληρονομιά της γιαγιάς τους, την Ορθοδοξία. Στραπατσαρισμένη από τις παραμορφώσεις που της είχαν (ή έχουν;) καταφέρει διάφορα κατεστημένα, αλλά υπαρκτή.

Έτσι ανεβάζω στην ταπεινή αυτή μπλογκονησίδα το post του νεαρού Λιβανέζου ορθόδοξου αδελφού και λόγιου Roni Bou Saba από το ιστολόγιό του Σταγόνας Ωκεανός.

ΥΓ. Την άποψή μας για τον Άσιμο μπορείτε να τη βρείτε εδώ.

Η συμπαντική στιγμή της "ηττονίκης"

Δραπέτευσα για πολλοστή φορά από το άχαρο διάβασμα ένεκα εξεταστικής, καταφεύγοντας στην φωλιά του Κροκ. Στου Νικόλα του Άσιμου, για όσους δεν έτυχε να πέσουν στο βιβλίο του_ ή να πέσει εκείνο σ’ αυτούς. Κάποτε είχα διαβάσει στο βιβλίο Αναζητώντας τους Κροκανθρώπους ένα ποίημα_ το παραθέτω πιο κάτω_ όπου αναφέρεται ο Άσιμος στις «Συμπαντικές Στιγμές»! Λοιπόν σήμερα ένιωσα ότι συνάντησα μια «συμπαντική στιγμή», που διατύπωσαν και ο Άσιμος και ο Ελύτης.

«Είναι η στιγμή της ήττας σου, της πιο πικρής σου ήττας, αλλά και της νίκης σου, της πιο σπουδαίας νίκης» λέει ο Νικόλας. Και ο Ελύτης παλαιότερα είχε πει_ στο Μονόγραμμα_ «Νίκη νίκη όπου έχω νικηθεί». Κατ’ αρχάς θεωρώ αυτή τη στιγμή συμπαντική γιατί πιστεύω ότι ο Άσιμος δεν είχε υπ’ όψιν του τον στίχο του Ελύτη που προηγείται το κείμενο του Νικόλα. Τότε ο Άσιμος δεν είχε την πολυτέλεια να φάει πόσο μάλλον να αγοράσει ποιητικές συλλογές. Μα ούτε ιντερνέτ υπήρχε για να κατεβάσει το Μονόγραμμα με διάφορες απαγγελίες. Αυτή η στιγμή που ανακάλυψαν οι δυο ποιητές αποκτά πολύ μεγάλη σημασία γιατί ακριβώς αυτοί οι δυο δεν τους ενώνει φαινομενικά τίποτε. Ο Ελύτης έχει ταξιδέψει σ’ όλο τον κόσμο, γνώρισε την εκτίμηση της ελίτ της εκάστοτε χώρας, βραβεύτηκε με ένα διεθνές βραβείο (Νόμπελ), έφαγε με πλούσιους και έκανε διακοπές. Ο Άσιμος ήταν διωκόμενος από όλους, από την ακροδεξιά ως την ακροαριστερά και όσους κατατάσσονται στο μεταξύ, δεν είχε πολλές φορές πού την κεφαλήν κλείναι, και τα μόνα ταξίδια του ήταν από τα αστυνομικά τμήματα, και τα δικαστήρια μέχρι την ψυχιατρική κλινική και τανάπαλιν.

Αλλά αυτή μόνο η συμπαντική στιγμή αποδεικνύει ότι ένα νήμα συνδέει τα πάντα και τους πάντες μια ουσία διαπερνάει τα πάντα και τους πάντες. Ένα σημείο μηδέν, όπου αναφέρονται όλα και όλοι. Μπορεί να φαίνεται πως ο ένας είναι το αντίθετο του άλλου, αλλά στην πραγματικότητα όταν_ και άμα_ ακουμπήσει κάποιος αυτό το σημείο μηδέν βρίσκει ότι όλα μπορεί να φαίνονται διαφορετικά αλλά βαθιά μέσα στο είναι απορρίπτονται οι αντιθέσεις. Περιττεύει γι’ αυτό να αναλύσω τις συγκεκριμένες διατυπώσεις των δυο ποιητών. Αρκεί το ρίγος που διαπερνά όποιος τα διαβάζει..

Στο δεύτερο μανιφέστο του σουρρεαλισμού (1929) αναφέρεται ότι «τα πάντα τείνουν να μας πείσουν ότι πραγματικά υπάρχει ένα ορισμένο σημείο του μυαλού στο οποίο ζωή και θάνατος, πραγματικό και φανταστικό, παρελθόν και μέλλον […] παύουν να εκλαμβάνονται ως αντιφατικά. Τώρα όσο και αν ψάξει κανένας ποτέ δεν θα βρει στις δραστηριότητες των σουρρεαλιστών άλλη κινούσα δύναμη εκτός από την ελπίδα να βρουν και να προσδιορίσουν το σημείο τούτο».

Για αυτό το σημείο μιλάνε ο Ελύτης και ο Άσιμος στις παραπάνω συμπαντικές στιγμές που κατάφεραν να αιχμαλωτίσουν για πάντα με χαρτί και μελάνι. Και για αυτό το σημείο υπήρξαν με το βίο τους η απόδειξη. Ίσως γι’ αυτό και οι δυο άφησαν ως σήμερα το στίγμα τους. 

Θέλεις να πατάς σταθερά

Σ’ αρέσουν οι ρηχές θάλασσες

Σ’ αρέσει να γυρνάς τον κόσμο

Αλλά πάντα στα ρηχά

Εμένα μ’ αρέσουν οι βαθειές θάλασσες

Κι ας μην γυρνώ τον κόσμο

Κι ας με νομίζεις κολημένο

στο ίδιο αυτό σημείο.

Δεν υπάρχει σύμπαν

Υπάρχουν μόνο στιγμές

Συμπαντικές στιγμές

Αν φτάσεις στην ακινησία

Μπορείς παντού να ταξιδέψεις

Γι’ αυτό το ξέχασες που σούλεγα

μωρό μου κείνο το πρωινό

δίπλα στη σκάλα. Πως η ζωή

κι ο θάνατος δεν είναι θέμα περιβάλλοντος.

Είναι θέμα αντοχής στην ίδια γραμμή πλεύσης.

Εγώ δεν χρειάζομαι τον κόσμο

Κακώς έχεις νομίσει

Για μένα δεν υπάρχει κόσμος

Χρειάζομαι απλά να δημιουργήσω κόσμους.