Ο Βασιλιάς της Μεγάλης Παρασκευής, Βασιλιάς του σύμπαντος & Συμβασιλιάς των ανθρώπων...

"Η άκρα ταπείνωσις", από εδώ

Αυτός είναι ο Βασιλιάς μας, ο μόνος και Αληθινός... Εκείνος που δεν ήρθε για να Τον υπηρετήσουν,  αλλά για να υπηρετήσει εμάς, και πρόσφερε τη ζωή Του στο σταυρό για τους ανθρώπους.
Αντί για στέμμα φοράει ακάνθινο στεφάνι. Αντί για θρόνο, είναι καρφωμένος σ' ένα σταυρό. Αντί για παλάτι έχει δυο σπήλαια (της γέννησης και της ταφής Του)... Αντί για βασιλική στολή, φορά στο καταπληγωμένο από το φραγγέλιο σώμα Του την ειρωνική χλαμύδα ενός απάνθρωπου και βάρβαρου Ρωμαίου στρατιώτη (ας είναι όλοι συγχωρημένοι, όπως κι Εκείνος τους συγχώρησε). Αντί για σκήπτρο κρατά στα τρυπημένα χέρια του ένα καλάμι...
Πιο πολύ τον αναγνώρισε ο ξένος, ο Πιλάτος, παρά οι δικοί Του, γι' αυτό έγραψε στο σταυρό "Ιησούς Ναζωραίος, βασιλεύς των Ιουδαίων" και αρνήθηκε να το αλλάξει όταν του το ζήτησαν οι Εβραίοι αρχιερείς... Δυστυχώς δεν έκανε το βήμα, να ομολογήσει Χριστό αντί να Τον σταυρώσει.
Αυτό το βήμα, Κύριε, αξίωσε όλους εμάς να κάνουμε και "μνήσθητι ημών, Σωτήρ, εν τη βασιλεία Σου"...
Δόξα τω Θεώ.

Το βίντεο από Pontos news.



Η εικόνα "Η άκρα Ταπείνωσις" (από εδώ)

Ένας εικονογραφικός τύπος στον οποίο ενσαρκώνονται τέλεια όλα τα παραπάνω είναι ο τύπος της εικόνας του Νυμφίου Χριστού-Άκρα Ταπείνωση. Η εικόνα αυτή παρουσιάζει σε προτομή τον Χριστό νεκρό, γυμνό, σε όρθια στάση, μέσα σε σαρκοφάγο-τάφο που κρύβει το σώμα του από τη μέση και κάτω. Σπάνια εικονίζεται ολόσωμος. Τα χέρια του, αδύναμα, σταυρώνονται μπροστά στην κοιλιά ή πέφτουν ελεύθερα προς τα κάτω, και πάνω τους φέρουν τις πληγές από τα καρφιά. Τα μάτια μένουν κλειστά. Το κεφάλι γέρνει ελαφρά προς τα δεξιά και τα μαλλιά, ξέπλεκα, πέφτουν πάνω στους ώμους. Διακρίνεται και η πληγή από τη λόγχη στη δεξιά πλευρά, από την οποία τρέχει ακόμη αίμα και νερό. Παρά την παραδοξότητα της όρθιας στάσης ο θάνατος του Χριστού είναι πασίδηλος.
Πίσω του όρθιος ο Σταυρός με την επιγραφή Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΔΟΞΗΣ (ή ΟΒCΛΤΔΞ, σύμφωνα με τη βυζαντινή συντομογραφία). 
Σε κάποιες παραστάσεις προστίθενται δεξιά και αριστερά του Σταυρού τα όργανα του Πάθους, δηλαδή η λόγχη, το καλάμι με το σφουγγάρι του όξους και της χολής και τα καρφιά. Σε άλλες δε μεταγενέστερες, υπάρχει και ο ακάνθινος στέφανος στο κεφάλι του Χριστού (μάλλον κατά δυτική επίδραση). Αυτός ο τύπος, όπου ο Χριστός παραμένει μόνος, είναι ο απλούστερος και αρχαιότερος.
Μεταγενέστερα εμφανίστηκαν και οι σύνθετοι. Όπως ο τύπος όπου εικονίζονται δεξιά και αριστερά του Κυρίου η Θεοτόκος και ο Ιωάννης, κι ο άλλος χωρίς τον αγαπημένο μαθητή. Σ’ αυτόν τον τύπο η Θεοτόκος θλιμμένη, αλλά με συγκρατημένη οδύνη και βουβό πόνο, εναγκαλίζεται το νεκρό γιο της, συνθέτοντας έτσι ένα στιγμιότυπο που μας θυμίζει τον εικονογραφικό τύπο του Επιταφίου Θρήνου και του Ενταφιασμού.

Ανάλυση της εικόνας

Αν όμως οι εικόνες της Αποκαθήλωσης, του Επιταφίου Θρήνου και του Ενταφιασμού είναι αρκετά αφηγηματικές, ιστορώντας όσα ακολούθησαν το θάνατο του Χριστού πάνω στο Σταυρό, ο εικονογραφικός τύπος της Άκρας Ταπείνωσης, αν και εμπνευσμένος από τα γεγονότα αυτά και τον τρόπο που παρουσιάζονται στην Ακολουθία των Παθών, έχει έντονο συμβολικό και λειτουργικό-ευχαριστιακό χαρακτήρα.
Το όλο «στήσιμο» της σύνθεσης δεν έχει καθόλου ιστορική αφόρμηση ή αφηγηματική διάθεση. Ο καλλιτέχνης δεν περιγράφει ένα ιστορικό στιγμιότυπο, μια πράξη ή ένα συμβάν, αλλά σκηνοθετεί μέσα σε ένα φανταστικό σκηνικό το μυστήριο της θείας οικονομίας στο αποκορύφωμά της: ο θάνατος του Χριστού, εκούσιος και πραγματικός, το άκρον άωτον της συγκατάβασης του Σαρκωμένου Λόγου του Θεού είναι η οδός της ανάστασης και της ζωής. Η κένωση του Χριστού ως λύτρωση του ανθρώπου. Γι’ αυτό και η εικόνα αυτή είναι από τις «ζωγραφικότερες», τις πιο ποιητικές και πιο θεολογικές.

Βίντεο: Αντίφωνο ιβ΄ & "κάθισμα" Μεγάλης Παρασκευής (ποιητικός διάλογος Ιησούς Χριστού & αποστόλων με τους Ιουδαίους). Χορός (χορωδία) Βατοπαιδινών Πατέρων. Από: ORTODOX™.



Συνέχεια του άρθρου: Ο καλλιτέχνης δημιουργεί πολύ προσεκτικά ένα εξαιρετικά λιτό, αφαιρετικό και συμβολικό σκηνικό: η σαρκοφάγος-τάφος κι ο ενεπίγραφος Σταυρός, σπανιότερα και τα όργανα του Πάθους. Τα πρόσωπα: ο νεκρός Χριστός μόνος ή με την συμπάσχουσα και θρηνούσα Θεοτόκο ή, σπανιότερα, και με τον αγαπημένο μαθητή Ιωάννη. Η λιτότητα προσδίδει στη σύνθεση θεολογική διαφάνεια και τονίζει την υπερβατική, μυσταγωγική και εσχατολογική της διάσταση. Η πυκνότητα των νοημάτων δεν εμποδίζει καθόλου τη στερεότητα και την ισορροπία της εικαστικής έκφρασης.
Οι αντιθέσεις αποκαλύπτουν το πλούσιο περιεχόμενο: Ο Βασιλεύς της Δόξης εμφανίζεται γυμνός. Ο Νυμφίος της Εκκλησίας, «ὁ ὡραῖος κάλλει παρά πάντας βροτούς», ζωγραφίζεται «ἀνείδεος» [=χωρίς "είδος", χωρίς μορφή, δηλ. κατατσακισμένος] νεκρός. Η ένταση στο πρόσωπο της Παναγίας πλάι στην απάθεια του νεκρού Χριστού. Ο δυναμικός εναγκαλισμός της και η στατικότητα του νεκρού σώματος. Τα θερμά χρώματα και η παγερότητα της σαρκοφάγου. Το εσωτερικό φως που αναδίδει το νεκρό σώμα του Χριστού φωτίζει ολόκληρη τη σύνθεση.

«Άκρα Ταπείνωσις», φορητή εικόνα,
κρητικής σχολής, 16ος αι.,
Ι. Μονή Ιβήρων, Άγιον Όρος.

Όλα τα στοιχεία της εικόνας μαρτυρούν το Πάθος που μόλις έχει προηγηθεί: η νεκρότητα και η γυμνότητα του σώματος, τα κλειστά μάτια, το γερμένο κεφάλι, ο θρήνος της Παναγίας, η σαρκοφάγος-τάφος, ο Σταυρός, τα όργανα του Πάθους, οι πληγές που ακόμα αιμορραγούν, τα χέρια που πέφτουν κάτω αδύναμα, τα ξέπλεκα μαλλιά. Όλη η σύνθεση είναι μια συμπερίληψη του θείου Πάθους. Ο Κων/νος Καλοκύρης σημειώνει: «Ο εικονογραφικός της τύπος είναι, γενικά, συμβολικός. Εκφράζει ένα όραμα, μια μυσταγωγική αλληγορία του Πάθους»
Υπάρχουν όμως και κάποια στοιχεία της εικόνας που ξεφεύγουν από το συμβολισμό του Πάθους, δηλώνουν τη νίκη κατά του θανάτου και μάς εισάγουν στην προαναγγελία της Ανάστασης. Αυτά είναι ο Σταυρός και η επιγραφή του Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΔΟΞΗΣ, η φωτεινότητα του σώματος και ο χρυσός κάμπος.
Το χρυσό φόντο, όπου υπάρχει (στις φορητές εικόνες ή στις ψηφιδωτές παραστάσεις), είναι σύμβολο του φωτός και, καθώς δεν απαντάται ως χρώμα στη φύση, του πνευματικού και υπερφυσικού στοιχείου. Είναι δηλαδή σύμβολο νίκης και υπερβατικότητας.
Η φωτεινότητα του νεκρού σώματος του Χριστού ακυρώνει την αίσθηση της φθοράς και μάς δημιουργεί την εντύπωση του ύπνου. Ο Σταυρός και η επιγραφή του είναι το σημάδι της νίκης καταπάνω στο θάνατο, το προανάκρουσμα της Ανάστασης, από το οποίο λαμβάνει τελικά η εικόνα το οριστικό θριαμβευτικό της νόημα. Αυτός ο προϊδεασμός της Ανάστασης είναι που μάς δίνει το δικαίωμα να αποδίδουμε στην εικόνα της Άκρας Ταπείνωσης και το όνομα «Νυμφίος», σύμφωνα με τον Κων/νο Καλοκύρη, καθώς «το τροπάριο “Ιδού ο νυμφίος έρχεται” δεν αφορά τον Χριστό του Πάθους αλλά τον θριαμβευτή “διά της Αναστάσεως” Χριστό, τον μελλοντικό Κριτή της Οικουμένης»10.
Η μετωπικότητα του σώματος προδιαθέτει τον θεατή σε συμμετοχή, επικοινωνία και προσωπική σχέση και τον καλεί σε άμεσο, εσωτερικό διάλογο με την αλήθεια του προσώπου του Χριστού για να τον μεταμορφώσει σε πιστό προσκυνητή και να προσοικειωθεί τελικά το λυτρωτικό του έργο.
Η σύνθεση, τέλος, στο σύνολό της, παρόλο που είναι «τεχνητή», καθώς δεν έχει το ιστορικό παράλληλό της στις ευαγγελικές αφηγήσεις, δίνει δυναμικά το αίσθημα της στερεότητας και της γνησιότητας, πράγμα που οφείλει στην έντονη λατρευτική της παρουσία, στη στενή της σχέση με την υμνογραφία και στο θεολογικό της βάθος.
 
Πολλά περισσότερα εδώ (μελέτη του θεολόγου Μάρκου Δασκαλάκη).

Τον ήλιον κρύψαντα "δος μοι τούτον τον Ξένον", βίντεο από: Lampadarij.



Συμπλήρωμα:

Η επιστήμη μπροστά στη σταύρωση και την ανάσταση του Ιησού Χριστού
Ο θάνατος του Υιού του Θεού
π. Νικόλαος Λουδοβίκος: Για ανθρώπινα και Θεία πάθη
Ο Ληστής του Γολγοθά - Η Μαρία του Κλωπά - Λογγίνος, ο εκατόνταρχος της σταύρωσης (& εδώ)
Η ΣΤΑΥΡΩΣΗ ΝΙΚΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ
Γιατί οι Εβραίοι δεν πιστεύουν ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο Μεσσίας

Το παράπονο του Εσταυρωμένου
Ήμουν κάτω από το Σταυρό σου… έτσι, από περιέργεια...
Γιατί ο Χριστός φώναξε "Ηλί Ηλί, λαμά σαβαχθανί" (Θεέ μου, Θεέ μου, γιατί με εγκατέλειψες);
Κύριε, δείξε μου τον Αμνό...  
Όλοι οι χριστιανοί είναι καλεσμένοι για συμβασιλείς του Χριστού

Τὸ σκάνδαλο τοῦ ἀντιεξουσιαστῆ Μεσσία

Μια σταγόνα νοήματος της Μεγάλης Εβδομάδας: να υποφέρουμε και διά του πόνου να νικήσουμε (π. Λεβ Ζιλέ)
Ιησούς Χριστός: θεραπεύοντας την ψυχή με την αυτοθυσία Του (αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς)
Ο Νυμφίος της Εκκλησίας  

Αντιεξουσιαστές και Μεγάλη Παρασκευή!... 

«Ου προσκυνούμεν!»: Το επαναστατικό μήνυμα του Μεγάλου Σαββάτου 

Ο Εσταυρωμένος του μπαρ

Σχιζοφρένεια ή πίστη στον Ι. Χριστό δι' αγάπης ενεργουμένη;
ΕΛΑ ΟΠΩΣ ΕΙΣΑΙ!
ΖΗΖΕ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΑ ΟΡΙΑ!

Καλή ανάσταση, αδελφοί! Δόξα τω Θεώ.