ΑΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ ΠΡΙΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ, ΔΕ ΘΑ ΠΕΘΑΝΕΙΣ ΟΤΑΝ ΠΕΘΑΝΕΙΣ

(ΠΑΡΟΙΜΙΑ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΜΟΝΑΧΩΝ)

Κυριακή 10 Ιανουαρίου 2021

Μηνύματα από τον άγιο Γρηγόριο Νύσσης, τον αγνοημένο μεγάλο Πατέρα της Εκκλησίας (10 Ιανουαρίου)

 

Αποσπάσματα από το βιβλίο του Θεόδωρου Ι. Ρηγινιώτη Επιστολή προς τον σκεπτόμενο άθεο.

...Αν λοιπόν η δύση είχε παραμείνει σε επαφή με τους βίους και τα συγγράμματα των Πατέρων του αρχαίου χριστιανισμού, η ευρωπαϊκή ιστορία σίγουρα θα είχε λάβει άλλη τροπή, και μαζί της η παγκόσμια ιστορία, που επηρεάζεται καταλυτικά από την ευρωπαϊκή. Ελάχιστα δείγματα νομίζω πως είναι αρκετά:

«Απόκτησα, λέει, δούλους και υπηρέτριες... Βλέπεις το μέγεθος της αλαζονείας; Ο λόγος αυτός αποτελεί ανταρσία κατά του Θεού... αφού νομίζει τον εαυτό του κύριο ανδρών και γυναικών, αν μη τι άλλο, ξεπερνά σε υπερηφάνεια την ανθρώπινη φύση [...] Καταδικάζεις σε δουλεία τον άνθρωπο, που η φύση του είναι ελεύθερη και αυτεξούσια και ορθώνεις δικό σου νόμο απέναντι στο νόμο του Θεού ανατρέποντας το νόμο του που διέπει τη ζωή των ανθρώπων. Αυτόν που πλάστηκε γι’ αυτό ακριβώς, για να είναι κύριος της γης, και που ορίστηκε από τον Πλάστη του να άρχει, αυτόν τον υποτάσσεις στο ζυγό της δουλείας που αντιβαίνει και αντιμάχεται τη θεία διαταγή. 

[...] Απόκτησα δούλους και υπηρέτριες... Με ποια τιμή, πες μας. Τι βρήκες αντάξιό τους στη φύση; [...] Κάποιοι γέννησαν εκείνους κι εσένα, κοινή η ζωή σας, ισχύουν εξίσου τα πάθη της ψυχής και του σώματος, οδύνη και ευθυμία, χαρά κι αδημονία, λύπη και ηδονή, θυμός και φόβος, νόσος και θάνατος. Διαφέρει καθόλου σ' αυτά ο κύριος από το δούλο; Δεν ανασαίνουν τον ίδιο αέρα; Δεν βλέπουν όμοια τον ήλιο;... Ίδια σκόνη δε θα γίνουν και οι δύο μετά το θάνατο;... Αφού σε όλα είσαι ίσος με τους άλλους, πες μου πού πλεονεκτείς ώστε, ενώ είσαι άνθρωπος, να θεωρείς τον εαυτό σου κύριο ανθρώπου;» (άγιος Γρηγόριος Νύσσης, Εξήγησις ακριβής εις τον Εκκλησιαστήν, Ομιλία Δ΄, P.G. 44, 664C. 664D. 665A. 665D-668A).

*****
 
... Έτσι, βλέπουμε τους μεγάλους αγίους και Πατέρες της Εκκλησίας (αλλά και επιστήμονες) Βασίλειο το Μέγα και Γρηγόριο Νύσσης να επισημαίνουν ήδη τον 4ο αι. μ.Χ. ότι οι ανθρωπομορφισμοί της Αγίας Γραφής δεν πρέπει να εκλαμβάνονται κυριολεκτικά. Ο μέγας Βασίλειος, στην Εξαήμερον, διευκρινίζει ότι ο Θεός μιλάει όχι σαν και μας, γιατί δεν έχει στόμα ούτε γλώσσα, αλλά νοερά· αρκεί η εν τω θελήματι ροπή, για να τεθεί σε κίνηση ο μηχανισμός που δημιουργεί το κάθε πράγμα: «Όταν δε φωνήν επί Θεού και ρήμα και πρόσταγμα λέγωμεν, ου διά φωνητικών οργάνων εκπεμπόμενον ψόφον, ουδέ αέρα διά γλώσσης τυπούμενον, τον θείον λόγον νοούμεν, αλλά την εν τω θελήματι ροπήν διά το τοις διδασκομένοις ευσύνοπτον ηγούμεθα εν είδει προστάγματος σχηματίζεσθαι» (Μεγάλου Βασιλείου, Εξαήμερος, ομιλία Β΄ 7). 
Κι ο αδελφός του, ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης, στα σχόλιά του στο στίχο Ποιήσωμεν άνθρωπον… κ.τ.λ., διευκρινίζει διεξοδικά πως ο Θεός δεν έχει μάτια, αφτιά, κεφαλή, χέρια, πόδια και τέτοια – κι όταν η Βίβλος λέει πως ο Θεός κάθεται ή περπατάει κ.τ.λ., αλληγορίζει. Ο Θεός είναι ασχημάτιστος, απλούς, αμεγέθης, άποσος· μη φαντασθής μορφήν περί αυτόν…· σχήμα μη νοήσης· από δυνάμεως ο Θεός νοείται. Στα σχόλιά του στην Εξαήμερον του αδερφού του ο Γρηγόριος Νύσσης γράφει ότι ο Θεός έθεσε τας αφορμάς και τας αιτίας και τας δυνάμεις των όντων και ο καθοριστικός ρόλος που αποδίδεται από τη Γένεση στο λόγο Tου έχει σκοπό να καταδείξει ότι τα πάντα γίνονται βάσει λογικής και τίποτα δεν είναι παράλογο ή μυθικό: ότι πάντα λόγω γίνονται και άλογον ουδέν.
 
*****
 
"Ν": Προσθέτουμε ότι ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης, στην ομιλία του "Εἰς τὰ τῆς Γραφῆς ρήματα· Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ’ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ ὁμοίωσιν, Λόγοι Α΄ και Β΄" (P.G. 44, 257-297), προσφέρει μια εκπληκτική ερμηνεία της ευλογίας του Θεού στους πρωτοπλάστους κατά το Γένεσις 1, 28 "αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και πληρώσατε την γην και κατακυριεύσατε αυτής και άρχετε των ιχθύων της θαλάσσης και των πετεινών του ουρανού και πάντων των κτηνών και πάσης της γης και πάντων των ερπετών των ερπόντων επί της γης". 
Γράφει ότι ο Θεός δεν εννοεί πρωτίστως να κυριαρχήσει ο άνθρωπος πάνω στα άλλα πλάσματα της γης (παρότι, τονίζει, με τη δύναμη του νου του γίνεται το ισχυρότερο πλάσμα στη γη και κυριαρχεί όντως πάνω στα άλλα), αλλά εννοεί να κυριαρχήσουμε στα ζωώδη τμήματα του εαυτού μας, στα ζώα, τα ερπετά, τα πουλιά κ.τ.λ. που "έχουμε μέσα μας", ώστε να γίνουμε πραγματικά άνθρωποι.
Και φέρνει ως παράδειγμα αυτού που λέει διάφορες φράσεις, που χρησιμοποιούνταν και στην εποχή του (όπως έχουμε κι εμείς αντίστοιχες) και παρομοίαζαν τη συμπεριφορά κάποιων ανθρώπων με συμπεριφορά ζώων - όπως εμείς λέμε π.χ. ότι κάποιος είναι πονηρός σαν αλεπού, ύπουλος σαν φίδι κ.τ.λ. Αυτά είναι τα ζώα, τα πουλιά κ.τ.λ., στα οποία πρέπει να κυριαρχήσουμε, τονίζει.

Δείτε επίσης:

Γρηγόριος Νύσσης - Περί Ψυχής και Αναστάσεως

Βιβλία του αγίου Γρηγορίου Νύσσης

Κείμενα του αγίου Γρηγορίου Νύσσης και άλλων Πατέρων της Εκκλησίας

 Βιογραφία του αγίου (από εδώ, όπου & οι εικ.)


Ἡ Μοῦσα Γρηγόριος, οὗ Νύσσα θρόνος,
οὐ Πιερίαν, ἀλλ᾿ Ἐδὲμ σκηνὴν ἔχει.
Γρηγόριον δεκάτῃ θανάτου κνέφας ἀμφεκάλυψεν.

Ο Άγιος Γρηγόριος γεννήθηκε στη Νεοκαισάρεια του Πόντου το 332 μ.Χ. και ήταν αδελφός του Μεγάλου Βασιλείου. Παίρνει την ίδια μόρφωση με τον μεγάλο του αδελφό, ξεχωρίζει δε κι αυτός για την ευφυΐα του, την επιμέλεια του και την φιλοσοφικότατη ιδιοφυΐα του και είχε χειροτονηθεί αναγνώστης.

Ο Γρηγόριος νυμφεύεται τη Θεοσέβεια, (πραγματικά αγία γυναίκα), που γρήγορα την αρπάζει ο θάνατος. Ισχυρός χαρακτήρας καθώς ήταν, δεν απελπίζεται, και στα σαράντα του χρόνια γίνεται επίσκοπος Νύσσης (σήμερα Νεμσεχίρ), μιας κωμοπόλεως της Καπαδοκίας. Οι Αρειανοί, όμως, του έφεραν μεγάλες ενοχλήσεις. Αντιλαμβανόμενοι, ότι στο πρόσωπό του η αίρεσή τους θα είχε σπουδαιότατο πολέμιο, σχεδίασαν να τον εξοντώσουν. Τον κατηγόρησαν λοιπόν, ότι εξελέγη Επίσκοπος αντικανονικά και σφετερίσθηκε χρήματα της Εκκλησίας. Τις κατηγορίες υπέβαλε κάποιος με το όνομα Φιλόχαρης, όργανο των Αρειανών, προς τον διοικητή του Πόντου Δημοσθένη, προς τον οποίο ο Μέγας Βασίλειος έγραψε και επιστολή. Για την κατηγορία της καταχρήσεως παρακάλεσε να γίνει ο έλεγχος για να δειχθεί η συκοφαντία, για την αντικανονική χειροτονία λέγει ότι η ευθύνη είναι δική του, διότι αυτός χειροτόνησε και ότι, σε κάθε περίπτωση, δεν είναι σωστό να δικάσει επί της υποθέσεως αυτής σύνοδος Επισκόπων, των οποίων η εκκλησιαστική θέση δεν ήταν σε κανονική τάξη.

Η επίκληση του Βασιλείου απέβη άκαρπη. Ο αυτοκράτορας Ουάλης ήθελε να αποφευχθεί το θέμα. Το 376 μ.Χ. ο Γρηγόριος καθαιρείται ερήμην από σύνοδο Αρειανών Επισκόπων του Πόντου και της Γαλατίας. Και ο Γρηγόριος, καταδιωκόμενος, αναγκαζόταν να πλανάται και να κρύβεται. Η περιπέτεια έληξε τον Αύγουστο του έτους 378 μ.Χ., όταν απέθανε ο Ουάλης. Ο Γρηγόριος επανήλθε στη Νύσσα, όπου του επιφυλάχθηκε θριαμβευτική υποδοχή.

Κατά το φθινόπωρο του 379 μ.Χ. έλαβε μέρος στη Σύνοδο της Αντιόχειας, η οποία συνήλθε ιδίως για την αίρεση του Απολλιναρίου. Ο Απολλινάριος, ερμηνεύοντας κατά γράμμα χωρίο της Αγίας Γραφής (κατά Ιωάννη α' 14), υποστήριζε ότι ο Θεός Λόγος έγινε σάρκα, όχι σάρκα και ψυχή. Αρνήθηκε τον ανθρώπινο νου, την ανθρώπινη ψυχή και θέληση του Ιησού Χριστού ως στοιχεία διασπαστικά της ενότητός Του και αντίθετα προς την τελειότητά Του και αντικατέστησε τα στοιχεία αυτά με τη θεία επενέργεια. Δίδασκε, δηλαδή, στην ουσία, ότι ο Ιησούς Χριστός δεν είναι τέλειος Θεός ούτε τέλειος άνθρωπος. Πολλοί νόμιζαν ότι ο Απολλινάριος δέχθηκε την επίδραση της πλατωνικής και νεοπλατωνικής φιλοσοφίας, αλλά το πιθανότερο είναι, καθώς πιστεύει ο Γρηγόριος Νύσσης, ότι αφετηρία στη χριστολογική του διδασκαλία είναι χωρίο επιστολής του Αποστόλου Παύλου (προς Θεσσαλονικείς Α', ε' 23). Στη Σύνοδο ο Άγιος ανασκεύασε τις κακόδοξες θεωρίες του Απολλιναρίου. Επίσης, η Σύνοδος του ανέθεσε αποστολή για την Εκκλησία της Βαβυλωνίας και με την ευκαιρία αυτή επισκέφθηκε και τους Αγίους Τόπους.

Ο Θεός τον αξιώνει επίσης, να γίνει το κυριότερο όργανο Του στη Β' Οικουμενική σύνοδο, το 381 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη, και κατατροπώνει στην κυριολεξία τους πνευματομάχους του Μακεδονίου, με «... τη μάχαιρα που δίνει το Πνεύμα και η οποία είναι ο λόγος του Θεού» (Προς Έφεσίους στ' 17). Στις συζητήσεις εκείνες, ο Γρηγόριος ο Νύσσης τόσο πολύ είχε διακριθεί, ώστε ονομάστηκε «Πατήρ Πατέρων και Νυσσαέων Φωστήρ». Ο δε Μέγας Θεοδόσιος τον ονόμασε στύλο της Ορθοδοξίας. Πέθανε ειρηνικά, αφού άφησε πολύ αξιόλογα έργα: ερμηνευτικά, δογματικά, κατηχητικά, λόγους ηθικούς, εορταστικούς, εγκωμιαστικούς, επιταφίους και έναν επιμνημόσυνο στον αδελφό του Μέγα Βασίλειο.
Ἀπολυτίκιον  (Κατέβασμα)
Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.
Θεῖον γρήγορσιν, ἐνδεδειγμένος, στόμα σύντονον, τῆς εὐσέβειας, ἀνεδείχθης Ἱεράρχα Γρηγόριε τὴ γὰρ σοφία τῶν θείων δογμάτων σου, τῆς Ἐκκλησίας εὐφραίνεις τὸ πλήρωμα. Πάτερ ὅσιε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἠμὶν τὸ μέγα ἔλεος.

Κοντάκιον
Ἦχος β’. Τὴν ἐν πρεσβείαις.
Τὸ ὄμμα τῆς ψυχῆς, γρηγορῶν Ἱεράρχα, ὡς γρήγορος Ποιμήν, ἀνεδείχθης τῷ κόσμῳ, καὶ ράβδω τῆς σοφίας σου, παμμακάριστε Ὅσιε, πάντας ἤλασας, τοὺς κακοδόξους ὡς λύκους, ἀδιάφθορον, διατηρήσας τὴν ποίμνην, Γρηγόριε πάνσοφε.

Ἕτερον Κοντάκιον
Ἦχος α’. Χορός Ἀγγελικός
Τῆς Ἐκκλησίας ὁ ἔνθεος Ἱεράρχης, καί τῆς σοφίας σεβάσμιος μυστολέκτης, Νύσσης ὁ γρήγορος νοῦς Γρηγόριος, ὁ σὺν Ἀγγέλοις χορεύων, καί ἐντρυφών τῷ θείῳ φωτί, πρεσβεύει ἀπαύστως ὑπέρ πάντων ἡμῶν.
 
 

Αναρτήθηκε από στις
Ετικέτες , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)