Οι 5 φάσεις των σχέσεων Κράτους & Εκκλησίας στην αθεϊστική Ρωσία (ΕΣΣΔ)

Και αναφορά - στο τέλος της ανάρτησης - σε αντιθρησκευτικό αναγνωστικό του 1933

Του Χρήστου Δημητρίου 



ΑΝΤΙΑΙΡΕΤΙΚΟ ΕΓΚΟΛΠΙΟ - ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΗΣ

Από την εποχή που ο Ρωσι­κός λαός δέχθηκε τo μήνυμα της Ορθοδοξίας, που η Αγία Όλγα και ο Άγιος Βλαδίμη­ρος στερέωσαν την πίστη στη ρωσική γη, από τότε ο λαός έδει­ξε θαυμαστή αφοσίωση στη θρη­σκεία του χριστιανισμού και πα­ρουσίασε κατά την μετέπειτα ι­στορική διαδρομή του καταπλη­κτικά έργα.
Ο συγγραφέας Νικολάϊ Ζερνώφ γράφει για αυτή την περίο­δο: «Η Ρωσία τόσο ως χώρα όσο και ως έθνος, χρωστάει την υπόστασή της στον χριστιανισμό. Κά­θε λαός έχει επιλέξει ή του έχουν αποδώσει ένα όνομα, που σκοπό έχει να χαρακτηρίσει την ουσία του. Η Γαλλία ως χώρα του φω­τός, η Ελλάδα το λίκνο του πολι­τισμού, η Ιαπωνία η χώρα του α­νατέλλοντος ηλίου. Ο ρωσικός λαός επέλεξε το όνομα Αγία Ρω­σία».
Την πορεία όμως αυτή ήρθε να διακόψει ένα συγκλονιστικό γεγονός. Η Οκτωβριανή Επανά­σταση του 1917. Είναι ενδιαφέ­ρον να δούμε στο σύντομο αυτό άρθρο, τον τρόπο με τον οποίο το σοβιετικό καθεστώς α­ντιμετώπισε τη λαϊκή πλειοψηφία, που ήταν οι Ορθόδοξοι χριστιανοί, κατά το διάστημα που κατείχε την εξου­σία.



Αιματηροί διωγμοί 

Τους άγριους αιματηρούς διωγμούς των Χριστιανών μπο­ρούμε ιστορικά να τους χωρίσου­με σε πέντε βασικές περιόδους.



Η πρώτη περίοδος ξεκίνησε με την επικράτηση της μπολσεβίκικης επανάστασης, όπου συνέ­βησαν σημαντικά γεγονότα σε βάρος της Ορθοδοξίας. 
Σε όλους τους τόνους ο κομμουνισμός διακηρύττει ότι είναι αθεϊστικό κα­θεστώς και το θέμα της θρησκεί­ας δεν ήταν δευτερεύον αλ­λά βασικό για την επιτυχία της ε­πανάστασης: θα πρέπει να ξερι­ζωθεί κάθε θρησκευτικό δόγμα από την ψυχή του λαού και να εδραιωθεί, έστω διά της βίας. η κοι­νωνία του Αθεϊσμού. Οι μορφές των θρησκευτικών διωγμών μπο­ρεί να άλλαζαν ανάλογα των πε­ριστάσεων, αλλά ο τελικός σκο­πός ήταν πάντοτε ο ίδιος, σταθε­ρός και σαφής, το οριστικά ξερί­ζωμα της θρησκείας από τις καρ­διές των ανθρώπων. Είναι χαρα­κτηριστικό αυτό που έγραψε ο Β.Ι. Λένιν προς τον συγγραφέας Μ. Γκόργκι: «Κάθε ιδέα περί Θεού είναι μια ανείπωτη ατιμία και η πιο επικίνδυνη και απαίσια μόλυνση». 

Δήμευση εκκλησιαστικής περιουσίας - εκτελέσεις, εκτοπίσεις



Με αυτές τις διαθέσεις απένα­ντι στη θρησκεία οι σοβιετικοί όρμησαν κατά της ορθοδοξίας. Από το Δεκέμβρη του 1917, δημο­σιεύοντας τα πρώτα διατάγματα που περιόριζαν την ελεύθερη δράση κάθε θρησκείας. Κρατικοποιούνται τα εκκλησιαστικά α­γροκτήματα, καταργούνται τα εκκλησιαστικά σπουδαστήρια και οι σχολές. Λίγο αργότερα δημο­σιεύεται ο Νόμος περί χωρισμού Εκκλησίας - Κράτους και γίνεται δή­μευση όλης της κινητής και ακί­νητης περιουσίας της Εκκλησίας.
Οι διωγμοί των Χριστιανών γνώρισαν, στη συνέχεια, πρωτο­φανή ένταση. Το 1922 εκτελέστη­καν 2.690 κληρικοί και 3.448 μοναχοί, αρκετοί επίσκοποι εξορί­στηκαν μαζικά στα παγωμένα νη­σιά Σολόφσκι [Σολοβέτσκι] του Βορρά χωρίς μια τυπική δίκη, και εξήγηση.



Η δεύτερη περίοδος άνοιξε το 1922 και κράτησε μέχρι το 1929. 
Το κομμουνιστικό καθεστώς, με επικεφαλής των Ι.Β. Στάλιν, άλ­λαξε τακτική και αποφάσισε να εξουδετέρωσει τη θρησκευτική ε­πιρροή, διαιρώντας τους πιστούς σε αντιμαχόμενες ομάδες. Εφαρ­μόζοντας την αρχή του «διαίρει και βασίλευε».
Η Σύλληψη του Πατριάρχη Τύχωνα ενθάρρυνε μερικούς κληρικούς, με επικεφα­λής τον ιερέα Νεντέσκι, να απο­σχισθούν από την επίσημη Εκκλησία δημιουργώντας άλλη σχισματική. Η Εκκλησία αυτή ο­νομάστηκε «Ζώσα Εκκλησία». 
Με την υποστήριξη του σταλινι­κού καθεστώτος στα πρώτα βή­ματά της είχε επιτυχίες, η κυβέρ­νηση έδωσε στους σχισματικούς άδεια να ανοίξουν μια θεολογική Σχολή, να εκδώσουν βιβλία, με την υποχρέωση να περιέχουν ε­νοχοποιητικές κατηγορίες και ε­πιθέσεις κατά της Κανονικής Εκκλησίας. Οι επίσκοποι που έ­μειναν πιστοί στην κανονική Εκκλησία διώχθηκαν και βασανί­στηκαν μέχρι θανάτου. Χαρακτη­ριστική είναι η περίπτωση του Μητροπολίτη Πετρούπολης Βε­νιαμίν. [Βλ. Ρωσική Εκκλησία των Κατακομβών].
Μετά το θάνατο του Πατριάρ­χη Τυχώνα το 1926, τη διαποίμανση της Ρωσικής Εκκλησίας ανα­λαμβάνει ο Σέργιος (Στραγκορόφσκι). Πρώτο μέλημα του Μη­τροπολίτη Σέργιου ήταν η επίσημη αναγνώριση της Εκκλησίας από το κράτος, βάσει διατάγμα­τος. Η Σοβιετική κυβέρνηση όμως αντί αναγνώρισης τον συνέλαβε στις 26 Δεκέμβρη του 1926 και τον φυλάκισε.



Ο νέος νόμος 

Η τρίτη περίοδος, των διωγ­μών αρχίζει το 1929 για να λήξει το 1941. 
Στις αρχές Απρίλη 1929 δημοσιεύεται από τον Ι.Β. Στάλιν νέος Νόμος περί θρησκείας. Αυ­τή τη φορά κάθε είδους θρησκευ­τικής διδασκαλίας γίνεται ποινι­κό αδίκημα. Επιπλέον το άρθρο 17 του Συντάγματος απαγορεύει κάθε μορφή φιλανθρωπικής και εκπαιδευτικής δραστηριότητας της Εκκλησίας και περιορίζει κά­θε τελετή θρησκευτικής λατρείας. 
Στα μέτρα αυτά συμπεριλαμβάνονται: μαζικό κλείσιμο των εκκλησιών, αυθαίρετες φορολογίες των εισοδημάτων των ελαχίστων ενο­ριών που είχαν απομείνει, συλλή­ψεις κληρικών και πιστών, εξο­ρίες, εκτελέσεις χωρίς αιτία. 
Την περίοδο αυτή εξοντώθηκαν 151 επίσκοποι και 49.400 ιερείς, καταστράφηκαν χιλιάδες ναοί (περί­που 75.000), μεταξύ των οποίων πολυάριθμα ιστορικά μνημεία, π.χ την κατεδάφιση στη Μόσχα του καθεδρικού ναού του Σωτήρος, της Παναγίας του Καζάν, της Μονής των Θαυμάτων στο Κρεμ­λίνο και του Αγίου Συμεών. Στο Κίεβο, παρά τις διαμαρτυρίες της Ακαδημίας, καταστράφηκε η ανε­κτίμητης αξίας Μονή του Αρχάγ­γελου Μιχαήλ του 11ου αιώνα, η Εκκλησία των τριών ιεραρχών στο Ιεροσλάβ, εικόνες μεγάλης α­ξίας, χειρόγραφα ευαγγέλια και χιλιάδες βιβλία.



Ζητάει βιβλία 

Το 1941 ο επερχόμενος πόλε­μος αλλάζει τις σχέσεις Εκκλη­σίας και Κράτους. Ο Στάλιν αναγνωρίζει ενδόμυχα ότι η Εκκλη­σία διαθέτει τεράστια πνευματι­κή δύναμη και είναι ικανή να τονώσει την πίστη και το πατριωτι­κό αίσθημα του λαού. Ο Ι.Β. Στά­λιν ζητάει την βοήθειά της. 
Ο Μητροπολίτης Σέργιος απευθύ­νει μήνυμα προς το λαό και τον καλεί σε αντίσταση. Μετά τη νί­κη ο Στάλιν απένειμε το Ανώτατο παράσημο Στρατιωτικής Αξίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Οι Μητροπολίτες Σέργιος, Αλέξιος και Νικόλαος έγιναν δεκτοί στο Κρεμλίνο από τον Ι.Β. Στάλιν και τον παντοδύναμο υπουργό Εξω­τερικών Μολότωφ.
Η περίοδος αυτή της ανοχής δεν είχε μεγάλη διάρκεια. Το 1959 [επί Χρουστσώφ] εξαπο­λύονται νέοι διωγμοί κατά της Ορθοδοξίας, οι οποίοι κράτησαν μέχρι τα πρώτα χρόνια που ανέ­λαβε την διακυβέρνηση της Ε.Σ.Σ.Δ ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.



Με κυνικό τρόπο 

Ο Νικήτας Χρουστσόφ Γενι­κός Γραμματέας του ΚΚΣΒ και πρόεδρος του ανώτατου Σοβιέτ σε συνάντηση που είχε με Γάλ­λους διπλωμάτες στις 22 του Σε­πτέμβρη του 1962 έδωσε το σύν­θημα με κυνικό τρόπο: 
"Μην νο­μίζετε ότι οι κομμουνιστές άλλα­ξαν τις διαθέσεις τους έναντι της θρησκείας. Παραμένουν αθεϊστές όπως υπήρξαμε πάντοτε. Κάνου­με ό,τι μπορούμε για να ελευθε­ρώσουμε όλους όσοι βρίσκονται ακόμα κάτω από τη γοητεία του θρησκευτικού οπίου". 

Οι άγριοι αιματηροί διωγμοί των θρησκειών δε σημειώθηκαν μό­νο στην ΕΣΣΔ αλλά σε όλες τις χώρες δορυφόρους της, όπως η Βουλγαρία, η Αλβανία, η Κίνα κ.α. ["Ν": επίσης και η Ρουμανία, αλλά και η Β. Κορέα (και σήμερα ακόμη)].

Πηγές
Νικολάου Βασιλειάδη: Το Λυκό­φως του Μαρξισμού Εκδόσεις Σωτήρ
Κ. Μαρξ - Φ. Ένγκελς: Για τη θρησκεία Εκδόσεις Κ.Ψ.Μ
Νικολάϊ Μπερδιάγιεφ: Οι Πηγές και το Νόημα του Ρωσικού Κομμουνισμού. Εκδόσεις Πουρνάρα.
Φραϊ Μπέττο: Ο Φιδέλ και η θρησκεία Εκδόσεις Γνώσεις.
Καρλ Ράνερ: Χριστιανισμός και Μαρξισμός Ουμανισμός. Εκδόσεις των Φίλων.
Συλλογικό: Ορθοδοξία και Μαρ­ξισμός Εκδόσεις Ακρίτας.
Λούντβιχ Φόιερμπαχ: Παραδό­σεις για την Ουσία της θρη­σκείας Εκδόσεις Τροπή.


ΑΝΤΙΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΟ (κλικ)

Ένα αντιθρησκευτικό ρωσικό αναγνωστικό του 1933 για τα παιδιά του νηπιαγωγείου και της πρώτης τάξης των δημοτικών σχολείων της Σοβιετικής Ένωσης

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΚΑΙ:
ΡΩΣΟΙ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΕΣ (ενότητα)
Ρώσοι Νεομάρτυρες (μελέτη)

Η εκτός νόμου Ρωσική "Εκκλησία των Κατακομβών"
«Σχεδόν άγιοι»

Ο τρελός δεσπότης (άγιος Βαρνάβας Μπελιάγεφ)

«Αγάπησα το μαρτύριο, που τόσο παράξενα καθαρίζει την ψυχή» (αφιέρωμα στον άγιο Λουκά τον Ιατρό)
Οι τυφλοί ψάλτες & ο άγιος μαέστρος
Άγιος Ανδρόνικος του Περμ (ο δεσπότης που συνελήφθη από εκατοντάδες στρατιώτες)
Είναι άγιοι οι Ρωμανώφ;
Αγία Ελισάβετ Φεοντόροβνα, η φιλάνθρωπη νεομάρτυρας
Ορθόδοξη Ρωσία (ενότητα)

Και: "Παιδιά χωρίς Θεό" (ιστοσελίδα για την εξάπλωση του αθεϊσμού στα παιδιά)