ΝΕΚΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ: Αναζήτηση της Ρωμηοσύνης μας

Πέμπτη 30 Μαΐου 2024

Αναζήτηση της Ρωμηοσύνης μας

Ολοκλήρωσα τις εγκύκλιες σπουδές μου στα μέσα της δεκαετίας του 90 και ήμουν άριστος μαθητής. Με άλλα λόγια ήμουν το καλύτερο δυνατόν αποτέλεσμα του εκπαιδευτικού συστήματος, το αποτέλεσμα δηλαδή το οποίο είχαν σχεδιάσει και αυτό το οποίο στόχευαν να πετύχουν οι διαμορφωτές του εκπαιδευτικού συστήματος. Πέρασαν όμως πολλά χρόνια ώσπου να καταλάβω εγώ ο ίδιος, ότι αυτό το οποίο ήμουν δεν είχε μεγάλη (για να μην πω καμία) σχέση με την παράδοση, με τους κεντρικούς άξονες, με την ψυχή εντέλει αυτού του λαού και αυτού του τόπου.

«Οσφραινόμουν» ότι κάτι δεν πήγαινε καλά, αλλά δεν μπορούσα να αντιληφθώ τι ακριβώς. Έβλεπα και «διαισθανόμουν» τις συνεχείς συγκρούσεις του πολιτισμού της οικογένειάς μου και του λαού μου από τη μια μεριά, με τον κυριαρχούντα και προβαλλόμενο από την άλλη, πολιτισμό της εκπαίδευσης, της τηλεόρασης, της «κοινωνίας», της αγοράς και δεν μπορούσα να ερμηνεύσω. Βασανιζόμουν και γονάτιζα από τις εσωτερικές πολιτισμικές αντιφάσεις μου αλλά και από τις ανακλώμενες σε εντωβάθει προσωπικό επίπεδο ανηλεείς συγκρούσεις των συλλογικών μας αδιεξόδων και πελαγοδρομούσα.

Δυστυχώς ή ευτυχώς ως λαός είμαστε όλοι φορείς μιας τραγικότητας αιώνων κυρίως προερχόμενης από την αδυναμία ξεκάθαρης οριοθέτησης και διασάφηση της ταυτότητάς μας. Τραγικότητα, στην οποία αν δεν δώσομε ξεκάθαρες λύσεις και στέρεες απαντήσεις, οδηγούμαστε προσωπικώς και συλλογικώς στον μηδενισμό και στην αποσύνθεση. Δυστυχώς ή ευτυχώς δεν ζούμε σε καμιά ανέφελη γωνιά του κόσμου. Ζούμε εδώ στις ακρογιαλιές του Ομήρου και ερχόμαστε από πολύ μακριά. Και εάν δεν καταλάβουμε την αξία και τη σημασία όλων αυτών που έχουν αποθησαυριστεί στις αποσκευές μας, το βάρος τους όχι απλώς μόνο θα μας καθηλώσει αλλά θα μας καταποντίσει πλήρως.

Τα πράγματα ήρθαν έτσι ώστε κάποια περίοδο της ζωής μου βρέθηκα στον χώρο μιας ζώσας Ορθόδοξης ενορίας στην Αθήνα. Βίωσα και μπόρεσα να δω την τεράστια μεταμορφωτική δύναμη που μπορεί να έχει μια τέτοια κοινότητα μέσα στον κόσμο. Προσπαθώντας να βρω ερμηνευτικά κλειδιά ως προς τη ζωή μου, μελέτησα όσο μπορούσα για την πατερική μας παράδοση, αλλά και για την παράδοση του δικού μας γένους, τη ρωμαίικη παράδοσή μας. Και άρχισα να καταλαβαίνω τους προβληματισμούς και τις απαντήσεις, τα εμπόδια και τις λύσεις, τις αγωνίες και τις χαρές, τα λάθη και τα θαυμάσια των δικών μου προγόνων, του δικού μου γένους. Και άρχισα να καταλαβαίνω σιγά σιγά τον ίδιο μου τον εαυτό.

Και αυτά όλα τα αναφέρω γιατί φαίνεται ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος παρά μόνον αυτός που θα πρέπει ο καθένας μόνος του να χαράξει μετά από τις δικές του προσωπικές αναζητήσεις. Πρέπει ο καθένας μόνος του «να έρθει και να δει». Πρέπει ο καθένας μόνος του να ψηλαφήσει τους τύπους των ήλων. Πρέπει ο καθένας μόνος του να φύγει από τα δεδομένα και τα πλαίσια του συστήματος για να βρει την αλήθεια. Και αφού κατανοήσει την παράδοση που φέρει πάνω του, να την αποκαθάρει, να την εκφράσει με σύγχρονους όρους, και να δημιουργήσει νέα παράδοση. Παράδοση η οποία, αφού περάσει το φίλτρο και τις εξετάσεις της ιστορίας, θα αποδοθεί ως φως στις επόμενες γενιές.

Καθοριστικός σταθμός στη διάκριση των πραγμάτων στάθηκε για μένα το βιβλίο «Ρωμηοσύνη» του αειμνήστου καθηγητού π. Ιωάννου Ρωμανίδη [ολόκληρο εδώ]. Οφείλουμε πολλά στον αείμνηστο πατέρα. Μας άνοιξε τους οφθαλμούς του πνεύματος και μας αποκάλυψε έναν πλούτο εμπειριών του ιστορικού μας σώματος εν πολλοίς ξεχασμένο και πολλαπλώς παραποιημένο. Μας μίλησε για τη ρωμηοσύνη, το ρωμαίικο, με την έννοια της υπερεθνικής, ελεύθερης, θεοκεντρικής (και όχι θεοκρατικής) Ενθέου Πολιτείας, η οποία πορεύεται θεσπισμένα και συλλογικά ως Σώμα και συνδιαμορφώνει μαζί με τον Θεό την πραγματικότητα του κόσμου και της ιστορίας. Και περαιτέρω μας έδωσε τη δυνατότητα να αντιληφθούμε ότι η ρωμηοσύνη είναι ένας πολιτισμός και ένας τρόπος του ζειν, ο οποίος αποτελεί σωτηριώδη πρόταση για την κάθε εποχή και αφορά όλη την ανθρωπότητα και όλη την ιστορία. Κατεξοχήν δε αφορά τη σημερινή εποχή και ειδικά εμάς, οι οποίοι είμαστε οι κύριοι φορείς και συνεχιστές αυτού του πολιτισμού.

Οφείλουμε, προσεγγίζοντας και ψηλαφώντας τη ρωμηοσύνη, να έχουμε πάντα στο μυαλό μας ορισμένες διακρίσεις. Το μείζων για μας τους βαφτισμένους στο όνομα της Αγίας Τριάδας είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία μας. Είναι σώμα μας και το θεραπευτήριό μας. Εκεί υπάρχουμε και εκεί θεραπεύουμε συνεχώς τις πληγές μας και τις τραγωδίες μας. Αυτή είναι το Α και το Ω για μας. Και η Εκκλησία θεράπευε, θεραπεύει και θα θεραπεύει τον άνθρωπο μέχρι συντελείας των αιώνων, ανεξάρτητα από την όποια κρατική εξουσία και την όποια συμπεριφορά του κράτους προς αυτήν. Εάν το κράτος αφήσει απερίσπαστη την Εκκλησία να επιτελέσει το θεραπευτικό της έργο στον λαό, αυτό είναι καλό.

Ακόμα καλύτερο θα είναι (χωρίς όμως να είναι και αναγκαίο), το κράτος, η πολιτική αρχή, αναγνωρίζοντας τον ευεργετικό ρόλο της Εκκλησίας στον λαό, να βοηθήσει και να ενισχύσει όσο μπορεί την Εκκλησία. Αυτό ήταν και το κύριο ζητούμενο στα ιστορικά πλαίσια του ρωμαίικου. Παρά τα πολλαπλά προσωπικά λάθη και τις θεσμικές στρεβλώσεις, το ζητούμενο σε πολλές περιπτώσεις επετεύχθη, χαρίζοντάς μας έναν θησαυρό εμπειριών και μια ζωηφόρο παράδοση. Παράδοση που πρέπει να μελετήσουμε σε βάθος και εντοπίζοντας τα λάθη που έγιναν να δούμε πώς αυτή η παράδοση μπορεί να εκφραστεί εν ελευθερία, προς όφελος του κόσμου με σημερινούς και σύγχρονους όρους.

Μια άλλη διάκριση, που θα πρέπει να γίνει είναι ότι οι θεσμοί φυσικά και παίζουν ρόλο μεγάλο και είναι σημαντικοί, όμως το μείζων είναι το πρόσωπο. Οι κανόνες και οι θεσμοί σε μια κοινωνία είναι κεφαλαιώδους σημασίας και θα πρέπει να τηρούνται απαρέγκλιτα. Είναι η αρμογή και ο κορμός της κοινωνίας. Χωρίς αυτούς δεν μπορεί να υπάρξει ειρήνη και πρόοδος. Εάν δεν εφαρμόζονται οι νόμοι και δεν υπάρχει δικαιοσύνη σε μια κοινωνία, η κοινωνία θα διαλύσει. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε κοινωνίες όπως η δική μας, όπου οι θρησκευτικές και πολιτισμικές καταβολές προτρέπουν τους ανθρώπους σε ειρήνευση και ανεκτικότητα. Εάν σε τέτοιες κοινωνίες δεν εφαρμόζεται πιστά το γράμμα του νόμου, οι κοινωνίες αυτές θα οδηγηθούν στον μηδενισμό και τη διάλυση.

Όμως παρά τη μεγάλη σημασία των θεσμών και των νόμων το μείζον πάντα θα είναι το πρόσωπο. Τη μεγάλη διαφορά και τομή την κάνει το πρόσωπο. Ακόμα και εντός του χειρότερου θεσμικού πλαισίου ένας αγιοπνευματικός άνθρωπος θα μπορέσει να καταφέρει πολλά. Πέρα από τις όποιες αντιξοότητες και πέρα από τα όποια εμπόδια προκύψουν. Γι’ αυτόν τον λόγο, το βάρος θα πρέπει πάντα να δίδεται στην ανάδειξη άξιων ανθρώπων, θεραπευμένων, πνευματικών, έντιμων και ει δυνατόν κεκαθαρμένων από τα πάθη τους. Αυτοί θα μπορέσουν να οδηγήσουν την κοινωνία σε σωστά μονοπάτια.

Ο ρωμαίικος λοιπόν πολιτισμός, η ρωμηοσύνη ως σωτηριολογική πρόταση στον σύγχρονο κόσμο. Αυτός ας είναι και ο κεντρικός άξονας, η κεντρική αναζήτηση των σκέψεων, των προβληματισμών και των κειμένων μας. Ας ελπίσουμε συν Θεώ, αυτή η αναζήτηση να είναι γόνιμη και εποικοδομητική.