Οι Δερβίσηδες και η Νεοελληνική αφέλεια - Πνευματικές εμπειρίες & θαύματα των σούφι

Οι Δερβίσηδες και η Νεοελληνική αφέλεια

Νίκος Χειλαδάκης, Δημοσιογράφος - Συγγραφέας - Τουρκολόγος
Αγιορείτικο Βήμα

Τον τελευταίο καιρό στην χώρα μας έχει εκδηλωθεί μια ακατάσχετη ισλαμολαγνεία με αποκορύφωσα την απόφαση για ίδρυση τμήματος ισλαμικών σπουδών στην Ανωτάτη Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης.

Παράλληλα τα τελευταία χρόνια γίνεται πολύς λόγος στην Ελλάδα για τους δερβίσηδες, τους Σούφι και άλλα συναφή, συνήθως από ανθρώπους που έχουν παντελή άγνοια γύρω από όλα αυτά.

Μάλιστα οι Σούφι και οι περίφημες διδασκαλίες τους ασκούν μια πρωτόγνωρη γοητεία και συμβάλουν καθοριστικά στην προώθηση του Ισλάμ και στην χώρα μας. Σε αυτό βέβαια συμπράττουν και οι γνωστοί ισλαμολάγνοι δήμαρχοι αλλά και.. ιεράρχες της ελληνικής εκκλησίας. Πρόσφατα μητροπολίτης της βορείου Ελλάδας και μάλιστα της Θράκης συνέστησε στο ποίμνιο του να παρακολουθεί τελετές δερβίσηδων ενώ το αποκορύφωμα ήταν ότι μοίρασε στις εκκλησιές της μητρόπολης του ένα βιβλίο για να γνωρίσουν οι ελληνορθόδοξοι πιστοί το… Ισλάμ.

Πριν από λίγα χρόνια είχε γυριστεί στην Τουρκία μια αποκαλυπτική ταινία με την επωνυμία «TAKVA», που σημαίνει θεοσέβεια. Η ταινία αναφέρονταν (φυσικά ποτέ δεν θα προβάλλονταν μια τέτοια ταινία στην Ελλάδα όπου κυριαρχούν τα τουρκικά σήριαλ της ελληνικής αποβλάκωσης) σε ένα αγνό, πιστό μουσουλμάνο, που δεν έχανε προσευχή για προσευχή στο ισλαμικό τέμενος της περιοχής του. Αυτό προκάλεσε την προσοχή ενός γνωστού ισλαμικού τάγματος, δηλαδή τάγμα δερβίσηδων, που τον πλησίασαν και άρχισαν τον προσηλυτισμό του στο τάγμα.

Σε λίγο καιρό ο αγαθός αυτός και φτωχός πιστός έγινε μέλος του τάγματος και άρχισε να παρακολουθεί τις τελετές του. Μάλιστα μετακόμισε στην έδρα του τάγματος όπου εξεπλάγει από την πολυτέλεια που υπήρχε εκεί γύρω από τον αρχηγό (Σεΐχη). Αυτός ο αρχηγός του τάγματος, ένας υπέρ ευτραφής Σεΐχης, κατάλαβε μαζί με τον υπασπιστή του ότι ο απλοϊκός αυτός πιστός θα μπορούσε να τους εξυπηρετήσει άριστα στα «επιχειρηματικά» τους σχέδια. Έτσι αφού τον κολάκεψαν ότι έχει σώσει την ψυχή του με την ένταξη του στο τάγμα (κάτι ανάλογο με τα συγχωροχάρτια του Πάπα), του ανέθεσαν «υψηλή» θέση μέσα στο τάγμα. Τον έντυσαν με καινούργια πανάκριβα ρούχα, του έδωσαν ένα κινητό τελευταίας τεχνολογίας, αυτοκίνητο λουξ με προσωπικό οδηγό και τον ενημέρωσαν για την καινούργια «αποστολή» του. Η αποστολή αυτή όμως δεν είχε να κάνει τίποτα με το θεολογικό μέρος του τάγματος, αλλά ήταν αποστολή... εισπράκτορα.

Το τάγμα αυτό, όπως και τα περισσότερα γνωστά ισλαμικά τάγματα στην σύγχρονη Τουρκία που έχουν την αμέριστη εύνοια του σημερινού καθεστώτος, έχουν στήσει ένα τεράστιο δίκτυο εκμετάλλευσης επιχειρήσεων και καταστημάτων από όπου παίρνουν σε τακτά χρονικά διαστήματα την εισφορά σε στυλ το γνωστό χαράτσι. Αλλά το ενδιαφέρων ήταν ότι το δίκτυο αυτό, όπως αποκαλύφτηκε σταδιακά στον αγαθό αυτό πιστό, λειτουργούσε με τις μεθόδους της μαφίας και ήταν πολύ σκληρό σε όσους δεν τηρούσαν τις υποχρεώσεις τους, να πληρώνουν δηλαδή την εισφορά τους. Έτσι ο πιστός αυτός ανέλαβε το δύσκολο έργο της είσπραξης των εισφορών προς το τάγμα, μέσω συχνά σκληρών εκβιασμών. Αυτό όμως του προκάλεσε μια κρίση συνειδήσεως γιατί γρήγορα κατάλαβε ότι αυτά που νόμιζε πως ίσχυαν για την ανωτάτη θρησκευτική εκδήλωση του Ισλάμ, δεν ήταν παρά άλλη μια μαφιόζικη διάσταση της σημερινής ισλαμικής Τουρκίας.

Προς στιγμή φάνηκε πως θα τα παρατούσε αλλά ο ευτραφής ηγέτης του τάγματος με τον πονηρό υπασπιστή του, του υπέδειξαν πως είναι ήδη πολύ αργά να παραιτηθεί και έτσι κατάφεραν τελικά να τον ενσωματώσουν στο σύστημα για να εκτελεί το «ιερό» τους έργο. Τέλος καλό λοιπόν, όλα καλά και με την ευχή του Αλλάχ και για τους δερβίσηδες - εισπράκτορες. Ο ίδιος όμως, αγνός στα αισθήματα του, τελικά τρελάθηκε γιατί δεν άντεξε το βάρος της συνείδησης του.

Έτυχε να παρακολουθήσω αρκετές τελετές ισλαμικών ταγμάτων στην Τουρκία. Ένα κοινό στοιχείο σε όλες αυτές τις τελετές ήταν ότι διακρίνονταν από ένα χαρακτηριστικό κρεσέντο. Άρχιζαν υπό την επίδραση ενός μονότονου υπνωτιστικού μουσικού ρυθμού στρέφοντας τα κεφάλια τους συνεχώς αριστερά και δεξιά η πάνω κάτω. Σταδιακά ο ρυθμός αυτός γίνονταν πιο έντονος και γρήγορος οι κινήσεις πιο απότομες για να καταλήξουν σε ένα ξέφρενο και ανεξέλικτο παραλήρημα. Κάποιοι σωριάζονταν βγάζοντας άναρθρες κραυγές όπου ξεχώριζε το Αλλάχ Αλλάχ. Όλα αυτά θυμίζουν εκστασιαζόμενους που είχαν χάσει κάθε επαφή με την πραγματικότητα. Ήταν ένα ξέφρενο παραλήρημα που αυτοί το χαρακτηρίζουν έκσταση και… ένωση με το θείο.

Υπάρχει μια γενικότερη παρεξήγηση για το ονομαζόμενο «εσωτερικό» Ισλάμ. Μάλιστα κάποιοι αδαείς το συγχέουν ακόμα και με τον ορθόδοξο μοναχισμό. Όσοι όμως έχουν ασχοληθεί λίγο σοβαρά, θα βρουν πολλά στοιχεία από τις θεοσοφικές θεωρίες, αρχαίες μυστικιστικές και οργιαστικές θρησκείες της Μέσης Ανατολής και της Μικράς Ασίας, ακόμα και τελετουργικά από την Μασονία.

Άλλωστε στην Τουρκία έχουν γραφτεί πολλά για σχέσεις ισλαμικών ταγμάτων με την μασονία (βλέπε για τους περίφημους Αχήδες που λειτουργούσαν με σύστημα κλειστών μασονικών στοών). Αλλά το επίμαχο σημείο σήμερα είναι η άμεση ανάμειξη όλων αυτών των ταγμάτων με την πολιτική, χρησιμοποιώντας την θεολογία στην επιβολή πολιτικά των απόψεων τους. Άλλωστε το Ισλάμ σε πολλές περιπτώσεις επεκτάθηκε με πόλεμο και με βία. Ο Ερντογάν εκμεταλλεύτηκε με τον καλύτερο τρόπο την πολιτική δύναμη αυτών των ταγμάτων για να επιβληθεί πολιτικά και να έχει την αποκλειστική νομή της εξουσίας στην χώρα του.

Η εμφάνιση τελευταία των Τζιχαντιστών και τα φρικτά τους εγκλήματα, έχουν πνευματική αφετηρία όλο αυτό το ισλαμικό περιβάλλον και υπόβαθρό που προωθεί συχνά και κατά περίσταση μια αδίστακτη αιματηρή πρακτική στην επιβολή των απόψεων του.

Εκείνο όμως που θα πρέπει να μας κάνει σκεπτικούς εδώ στην Ελλάδα, είναι ότι αυτά ακριβώς τα ισλαμικά τάγματα, οι θεατρικές παραστάσεις των δερβίσηδων, αποτελούν την «αιχμή του δόρατος» ενός νεοεπεκτατικού Ισλάμ. Το νεοεπεκτατικό αυτό Ισλάμ επιδιώκει να δει κάποια μέρα την ελληνική επικράτεια στολισμένη με χαρακτηριστικούς μιναρέδες και την χαρακτηριστική φωνή του μουεζίνη να κυριαρχεί σε ένα νεοοθωμανικό Γιουνανιστάν, (Ελλάδα). Ήδη οι μουσουλμάνοι έχουν πλημμυρήσει την Αθήνα. Άλλωστε αυτό είναι και… προφητεία του Νοστράδαμου, όπως διαδίδεται από κάποιους στην Τουρκία, ότι δηλαδή η Ελλάδα θα… ξαναγίνει επαρχία της Τουρκίας (διαβάστε… σχετικό «αποκαλυπτικό» άρθρο της τουρκικής εφημερίδας, Ακσάμ, στις 1/8/2011).

Αλλοίμονο μας αν επιτρέψουμε όλα αυτά να γίνουν πραγματικότητα. Η άγνοια και η αφέλεια μας κάποτε θα πρέπει να προσγειωθούν στην πραγματικότητα και επιτέλους να καταλάβουμε τι πραγματικά μας γίνετε αν θέλουμε να συνεχίσουμε να υπάρχουμε σαν Έλληνες χριστιανοί Ορθόδοξοι.

"Ν": Αναλυτικό άρθρο για τους σούφι (τους μοναχούς του Ισλάμ), ο τουρκικός κλάδος του οποίου είναι οι δερβίσηδες, μπορείτε να δείτε εδώ.

Θεωρώ τώρα επιβεβλημένο να παραθέσω ένα μικρό απόσπασμα από τη μελέτη "Σημειώσεις για το Ισλάμ", που πρόκειται να εκδοθεί σύντομα σε ηλεκτρονική μορφή από το ιστολόγιο Ευχή.

Από εδώ

Οι εμπειρίες και τα θαύματα των σούφι

Το Ισλάμ ερχόμενο τον 7^ο αιώνα μ.Χ. συναντήθηκε εν τη γενέσει του με την πολύ ισχυρή, ήδη 6,5 αιώνων, χριστιανική παράδοση της ανατολής. Από την Αντιόχεια ώς την Αίγυπτο έχουμε πλήθος αγίων, πολλοί από τους οποίους είναι παιδιά της Άγαρ. Ήδη από τις αρχές του 4^ου αι. μ.Χ. αναπτύσσεται και ο αναχωρητικός και κοινοβιακός μοναχισμός. Οι έρημοι είναι γεμάτες αναχωρητές, εκ των οποίων πολλοί είναι μεγάλοι άγιοι, που έχουν φτάσει στη θέωση, κάνουν θαύματα κάθε είδους (μέχρι και αναστάσεις νεκρών) και κατέχουν πολύ καλά τις επιστήμες τόσο της νοεράς προσευχής όσο και της «διάκρισης των πνευμάτων» (επαλήθευσης των πνευματικών βιωμάτων για την αποφυγή παγίδων). Έχουμε μεγάλους Σύριους αγίους, όπως Εφραίμ, Αφραάτη, Ισαάκ, Σαλαμάν κ.π.ά., αλλά και αγίους σε όλες τις περιοχές όπου αργότερα εξαπλώθηκε το Ισλάμ.

Παράλληλα, στη Συρία, αλλά και Λίβανο και Ιορδανία, εκτός των ορθοδόξων αγίων υπάρχουν και πολλοί νεστοριανοί ασκητές και μοναχοί, από τους οποίους κάποιοι ιδιαίτερα μορφωμένοι και σοφοί. Από τεχνικής πλευράς, ασφαλώς θα γνώριζαν τέχνες όπως η φυλακή του νου, το κράτημα του νου στην καρδιά κ.τ.λ., πράγματα που διδάχτηκαν οι μουσουλμάνοι μυστικιστές και κατέληξαν στο «ντικρ», το διαλογισμό πάνω στα ονόματα του Θεού. Πρόκειται για κάτι εντελώς διαφορετικό από την ορθόδοξη διαρκή προσευχή προς το Θεό («Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με τον αμαρτωλό» ή κάποια άλλη προσευχή) και μάλιστα θεωρείται και επικίνδυνος, γιατί μπορεί να ανοίξει πόρτες στην υποβολή δαιμονικών βιωμάτων, απομιμήσεων των αληθινών. Οι χριστιανοί δεν διαλογίζονται, ούτε και επιδιώκουν την αυτογνωσία ή τη γνώση, τη σοφία κ.τ.λ., αλλά με την προσευχή τους αποσκοπούν στην άμεση επικοινωνία με τον Τριαδικό Θεό μέσω του Θεανθρώπου Χριστού. Το ίδιο βέβαια και πολλοί μουσουλμάνοι μυστικιστές, αν κρίνω από τη διδασκαλία τους (σκοπός: η ένωση με το Θεό, μουσουλμανικά βέβαια νοούμενο, που γίνεται όμως συχνά εκμηδένιση του ανθρώπινου προσώπου εντός της θεότητας).

Ο σουφισμός επηρεάστηκε:

«1. Από το πλήθος των ορθοδόξων ή μονοφυσιτών αναχωρητών (ραχίμπ) και μοναχών, ως προς την πρακτική της προσευχής και τους κανόνες της άσκησης.

2. Από τον νεοπλατωνισμό, ως προς τη θεώρηση της γνώσης, της φώτισης και της έκστασης.

3. Από το γνωστικισμό, ως προς τις περί φωτός και σκότους αντιλήψεις.

4. Από το Βουδδισμό, ως προς τη θεώρηση του ύψιστου σκοπού των σούφι, της φανά, που είναι η ιδέα για το σβήσιμο του ατομικού εγώ στο καθολικό Ον, το Θεό, έννοια ανάλογη με το βουδδιστικό Νιρβάνα»[1].

Το Ισλάμ έχει πολλές υψηλές στιγμές, ιδιαίτερα στο μυστικισμό του, και στην ηθική και στη σοφία. Οι λαοί ασφαλώς είναι εξίσου ηθικοί με τους χριστιανικούς λαούς (οι συνετοί δηλαδή εμπνέονται για να αγαπούν, και οι άφρονες δυστυχώς για να μισούν, τόσο από το Κοράνι όσο και από το Ευαγγέλιο). Οι δε μυστικιστές είπαν πολλές μεγάλες αλήθειες, και για το Θεό και για τον άνθρωπο και για τη σχέση Θεού, ανθρώπου και κόσμου.

Ο Τζαλαλουντίν Ρουμί γράφει: 

«Η αγάπη είναι το γιατρικό της περηφάνειας μας και της αυταρέσκειάς μας, ο γιατρός όλων των ατελειών μας. Μόνο εκείνος, του οποίου το ρούχο έχει γίνει κομμάτια από την αγάπη, μπορεί να γίνει ολότελα ανιδιοτελής»[2].

Τζαλαλουντίν Ρουμί (από εδώ)

Όμως ακόμη και οι υψηλότερες στιγμές του Ισλάμ περιέχουν αλήθειες γνωστές με κάθε λεπτομέρεια στο χριστιανισμό, αιώνες πριν την εμφάνισή τους στο Ισλάμ… Από τις αλήθειες αυτές π.χ. είναι η μετάνοια, η ταπεινότητα, η κάθαρση της καρδιάς (σούφι, κατά μία άποψη, σημαίνει άνθρωπος με καθαρή καρδιά [3]). «Ψάξε μέσα στην καρδιά σου, γιατί το βασίλειο του Θεού είναι μέσα σου» (σούφικη διδασκαλία [4], που όμως έχει ειπωθεί από τον Κύριο στο κατά Λουκάν, 17, 21). Τις αλήθειες αυτές τις έμαθαν από τους χριστιανούς των περιοχών τους; Τις ανακάλυψαν μόνοι τους λόγω της σοφίας και της οξυδέρκειάς τους; Τους τις αποκάλυψε ο Θεός λόγω της αγάπης και ταπεινότητάς τους; Το ίδιο ερώτημα μπορεί να τεθεί για το Σωκράτη, τον Ξενοφάνη τον Κολοφώνιο, το Λάο Τσε, τους παγανιστές Ινδιάνους όπως ο Σηατλ κ.π.ά. Ο Θεός αποκαλύπτει μια αλήθεια, αν η καρδιά σου είναι καθαρή, άσχετα από την ιδέα που έχεις γι’ Αυτόν. Μια αλήθεια που σώζει. Μια χριστιανική αλήθεια.

Ξέρετε υποθέτω ότι υπάρχουν και σήμερα άγιοι στην ορθοδοξία, ενωμένοι τέλεια με το Θεό διά του Χριστού και εξίσου θαυματουργοί με τους αγίων των αρχαίων χριστιανικών χρόνων. [...]

Θέλω τώρα να παραθέσω και δυο συγκλονιστικά στιγμιότυπα από τη ζωή και τη διδασκαλία ενός άλλου σοφού [5]:

«Ο Νουρί, ο Ρακκάμ και άλλοι Σούφι κατηγορήθηκαν για αίρεση και καταδικάστηκαν σε θάνατο.

Όταν ο δήμιος πλησίασε τον Ρακκάμ, ο Νουρί σηκώθηκε και πρόσφερε τον εαυτό του στη θέση του φίλου του με αληθινή ψυχραιμία και υποταγή. Όλοι οι παρόντες έμειναν άφωνοι από την έκπληξη. Ο δήμιος είπε: “Νεαρέ, το ξίφος δεν είναι κάτι που επιθυμεί κανείς με τόσο ζήλο να συναντήσει· και η σειρά σου δεν έχει φτάσει ακόμα”. Ο Νουρί αποκρίθηκε: “Η θρησκεία μου είναι θεμελιωμένη στην ανιδιοτέλεια. Η ζωή είναι το πιο πολύτιμο πράγμα στον κόσμο. Επιθυμώ να θυσιάσω τις λίγες στιγμές που απομένουν για χάρη των αδελφών μου”.

Σε άλλη περίπτωση ο Νουρί ακούστηκε να προσεύχεται με τα ακόλουθα λόγια:

“Ω Κύριε, με την αιώνια γνώση, δύναμη και θέλησή Σου, τιμωρείς τους ανθρώπους της κόλασης που Εσύ έχεις δημιουργήσει. Αν η απαρέγκλιτη θέλησή Σου είναι να γεμίσει η κόλαση με το ανθρώπινο γένος, μπορείς να τη γεμίσεις με μένα μόνο και να στείλεις όλους τους άλλους στον παράδεισο”».

Η προσευχή αυτή υπερβαίνει κατά πολύ τη δική μου αγάπη και αυταπάρνηση (όχι όμως και του αποστόλου Παύλου, που εύχεται, αν ήταν δυνατόν, να απομακρυνθεί ο ίδιος απ’ το Χριστό και να πλησιάσουν οι ομοεθνείς του – προς Ρωμαίους 9, 1-5 – ή άλλων αγίων, που παίρνουν πάνω τους αμαρτίες συνανθρώπων τους) και, αν και ανάξιος, παρακαλώ το Θεό για τη σωτηρία όλων των πνευματικών αγωνιστών αυτής της ποιότητας, ανεξάρτητα από την άποψή τους για το Θεό και τη θρησκεία.

Δείτε όμως και ένα άλλο επεισόδιο (από το «Ζωές των Αγίων» του Τζαμί [6]):

Υπήρχε κάποιος δερβίσης, ένας νέγρος με το όνομα Ζανκί Μπασκιρτί, που είχε φτάσει σε τέτοιο βαθμό πνευματικότητας, ώστε ο μυστικιστικός χορός δεν μπορούσε να αρχίσει, αν δεν ερχόταν για να συμμετάσχει. Μια μέρα, καθώς γινόταν η σαμά, καταλήφθηκε από έκσταση και, ανυψούμενος στον αέρα, κάθισε πάνω σε μια ψηλή αψίδα που βρισκόταν πάνω από τους χορευτές. Στην κάθοδό του πήδησε πάνω στον Ματζτουντίν αλ-Μπαγκτάτ, τυλίγοντας τα πόδια του γύρω από το λαιμό του Σεΐχ, ο οποίος παρόλα αυτά συνέχισε να στροβιλίζεται στον κύκλο του χορού, αν και ήταν εύθραυστος και αδύναμος ενώ ο νέγρος ήταν ψηλός και βαρύς. Όταν τελείωσε ο χορός, ο Ματζτουντίν είπε: «Δεν καταλάβαινα αν ήταν ο νέγρος ή κανένα σπουργίτι στο σβέρκο μου».

Κατεβαίνοντας από τους ώμους του Σεΐχ, ο νέγρος του δάγκωσε το μάγουλο τόσο δυνατά, ώστε η πληγή δημιούργησε ουλή στο πρόσωπό του που διακρινόταν καθαρά. Συχνά ο Ματζτουντίν συνήθιζε να λέει πως την Ημέρα της Κρίσης δε θα καυχιόταν για τίποτα, παρά μόνο ότι έφερε το σημάδι από τα δόντια του νέγρου στο πρόσωπό του.

Σημειωτέον ότι ο απόστολος Παύλος καυχιόταν κι αυτός «για ένα μόνο»: για το σταυρό του Χριστού (προς Γαλάτας, 6, 14). Μπορείτε να συγκρίνετε τις δύο καυχήσεις.

Κάθε καταρτισμένος ορθόδοξος χριστιανός θα καταλάβαινε πως αυτό το νούμερο για τσίρκο (συγχωρέστε με) είναι μια εμπειρία δαιμονική κι όχι θεϊκή. Κι όμως εκείνοι οι δερβίσηδες το αποδέχτηκαν ανεπιφύλακτα ως μεγάλη επίσκεψη της θείας χάριτος. Κι αυτό διότι οι χριστιανοί (ορθόδοξοι) άγιοι ξεχωρίζουν τα βιώματα «διά της γεύσεως» (άγιος Σιλουανός), γεύση που λείπει εκτός της Εκκλησίας. Γι’ αυτό π.χ. ένα συγκεκριμένο υπερφυσικό περιστατικό στην Ορθοδοξία μπορεί να είναι δαιμονικό και να μη γίνει αντιληπτό, αν δεν υπάρχει εκεί κάποιος να το αξιολογήσει. Όχι όμως τα θεμέλια της πίστεως, όπως π.χ. η εμπειρία της πεντηκοστής ή το όραμα του αποστόλου Παύλου ή τα οράματα των έμπειρων αγίων, που ζουν εντός της θείας χάριτος.

Στη βιογραφία του θαυματουργού και διορατικού Πέρση σούφι Αμπού ’λ Χασάν Χουρκανί (θ. 1033 μ.Χ.), διαβάζουμε το εξής περιστατικό:

Μια νύχτα, ενώ προσευχόταν, άκουσε μια φωνή: «Α, Αμπού ’λ Χασάν! Θα ’θελες να πω στους ανθρώπους ό,τι ξέρω για σένα και να σε λιθοβολήσουν μέχρι θανάτου;» «Ω Κύριε», αποκρίθηκε, «θα ’θελες να πω στους ανθρώπους ό,τι ξέρω για τη χάρη Σου, και να μη Σε προσκυνάει κανείς στην προσευχή του;». Η φωνή είπε: «Φύλαξε το μυστικό σου κι Εγώ θα φυλάξω το δικό Μου» [7].

Ποιο είναι αυτό το εκπληκτικό «μυστικό» του Κυρίου του Αμπού ’λ Χασάν, που αν οι άνθρωποι το γνώριζαν θα έπαυαν να τον προσκυνούν; Μήπως ότι δεν είναι ο Θεός, αλλά κάποιος άλλος, που εμφανίζεται ως Θεός; Ας σημειωθεί ότι και στην Ορθοδοξία υπάρχει ένα μυστικό για το Θεό, που οι άνθρωποι αγνοούν, όχι επειδή ο Θεός το αποκρύπτει, αλλά επειδή εμείς δεν αγωνιζόμαστε ηθικά και πνευματικά, ώστε να Τον πλησιάσουμε και να το γνωρίσουμε. Το γνωρίζουν οι άγιοι, το έλεγε ο άγιος Σιλουανός (†1938 [φωτο]), που του αποκαλύφθηκε σε μια εκπληκτική θέαση του Χριστού, και το καταγράφει ο μαθητής του, ο Γέροντας Σωφρόνιος (†1993), που επίσης το γνώριζε από προσωπική πείρα: αν οι άνθρωποι ήξεραν πόσο ταπεινός και πράος Θεός είναι ο Ιησούς Χριστός, κανείς πια δε θα αμάρτανε, από ντροπή, για να μην Τον πληγώσει [8].

Βλέπετε πως η γνώση του Κυρίου του Αμπού ’λ Χασάν από τους ανθρώπους και η γνώση του Κυρίου του αγίου Σιλουανού θα είχε εκ διαμέτρου αντίθετες συνέπειες. Πώς να δεχτούμε ότι πρόκειται για τον ίδιο Κύριο;

Η ενότητα του Αμπού ’λ Χασάν τον έφερε στο σημείο να λέει πράγματα που φαίνονται θεία και αληθινά, όπως: 

«Αν η αγάπη του Θεού στις καρδιές των φίλων Του εκδηλωνόταν γέμιζε τον κόσμο με πλημμύρες και πυρκαϊές» (το εκλαμβάνω μεταφορικά, φυσικά). «Πρέπει καθημερινά να πεθαίνεις χίλιες φορές και να γεννιέσαι ξανά, για να μπορέσεις να κερδίσεις την αθάνατη ζωή». «Όταν προσφέρεις στο Θεό τη μηδαμινότητά σου, σου χαρίζει το σύμπαν Του».

Τον έφερε όμως στο σημείο να λέει και πράγματα όπως:  

«Ω Θεέ μου, μη στέλνεις τον Άγγελο του Θανάτου γιατί δε θα παραδώσω την ψυχή μου σ’ αυτόν. Πώς θα μπορούσα να την επιστρέψω σε κάποιον από την οποίο δεν την έλαβα; Την έλαβα από Σένα και δε θα την παραδώσω παρά μόνο σε Σένα». «Αν διέτασσα τον εμπύρειο κόσμο να κινηθεί, θα υπάκουε, κι αν έλεγα στον ήλιο να σταματήσει, θα έπαυε να ταξιδεύει στην τροχιά του». «Το κρανίο του κεφαλιού μου είναι ο εμπύρειος κόσμος, τα πόδια μου είναι κάτω από τη γη και τα δυο μου χέρια είναι η ανατολή κι η δύση». «Όλα τα πράγματα περιέχονται μέσα μου, αλλά μέσα μου δεν υπάρχει χώρος για τον ξεχωριστό εαυτό μου». «Αφού ο Θεός με δημιούργησε από τον εαυτό μου, ο Παράδεισος με αναζητάει και η Κόλαση με φοβάται. Και αν ο Παράδεισος και η Κόλαση περνούσαν απ’ αυτόν τον τόπο που ζω και τα δυο θα εκμηδενίζονταν μαζί με τους κατοίκους που περιέχουν».

Τα λόγια αυτά (με έκδηλο πανθεϊσμό ανατολικής προελεύσεως, ξένο ακόμη και για το παραδοσιακό Ισλάμ) δε θυμίζουν σε τίποτε το πνεύμα ταπείνωσης και μετάνοιας των αγίων διδασκάλων του χριστιανισμού. Θυμίζουν μάλλον διφορούμενες πνευματικές καταστάσεις, στις οποίες έπεσαν μυστικιστές του καθολικισμού, όπως η «Ευλογημένη Αγγελική», η αγία Αικατερίνα της Σιένα, η αγία Τερέζα της Άβιλα κ.ά., αλλά ακόμη και ο άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης [9].

Το ίδιο ισχύει και για τον περίφημο σούφι Αλ Χαλλάτζ (Χουσεΐν ιμπν Μανσούρ), που θανατώθηκε στη Βαγδάτη επειδή έλεγε «Ανα ’λ-Χακ» («είμαι Θεός») [10]. Οι χριστιανοί άγιοι, από τον απόστολο Παύλο («έχω σταυρωθεί μαζί με το Χριστό· δε ζω πια εγώ, αλλά ο Χριστός μέσα μου», Γαλάτας, 2, 20) ώς το Γέροντα Σωφρόνιο (Η ζωή Του ζωή μου, τίτλος βιβλίου του) ποτέ δε λένε κάτι τέτοιο για τον εαυτό τους.

Αν και οι σούφι λένε πολύ σωστά ότι τα θαύματα είναι κάτι λιγότερο σημαντικό από το να βελτιώσεις τον εαυτό σου (θέση που λαμβάνουν και οι χριστιανοί άγιοι ήδη πριν τη γέννηση του Ισλάμ), όμως το εκπληκτικό θαυματουργικό στοιχείο που βλέπουμε στις βιογραφίες τους φανερώνει μια διφορούμενη πνευματικότητα. Άλλη μια διήγηση, από το ίδιο βιβλίο, σελ. 136:

Ενώ ο Ντου ’λ-Ντουν μιλούσε για κάποιο θέμα με μερικούς φίλους του, είπε: «Εδώ είναι ένας σοφάς. Θα κινηθεί γύρω στο δωμάτιο, αν του πω να το κάνει». Δεν πρόλαβε να πει τη λέξη «κουνήσου» και ο σοφάς έκανε το γύρο του δωματίου και μετά επέστρεψε στη θέση του. Ένας από τους παριστάμενους, ένας νεαρός, ξέσπασε σε κλάματα και παρέδωσε το πνεύμα. Οι άλλοι τον έβαλαν στο σοφά και τον έπλυναν για την ταφή.

Κάθε χριστιανός καταλαβαίνει πως το φαινόμενο αυτό είναι πνευματισμός, όχι θαύμα του Θεού. [...]

---

[1] Αλέξανδρος Καρυώτογλου, Ορθοδοξία και Ισλάμ, Δόμος 1994, σελ. 30-31.

[2] Ρέυνολντ Νίκολσον, Οι μυστικοί των σούφι, εκδ. Πύρινος Κόσμος, σελ. 102. Σύγκρινε με το «Λόγο περί αγάπης» στην Κλίμακα του αγίου Ιωάννη του Σιναΐτη και με τα Κεφάλαια περί αγάπης του αγίου Μάξιμου του Ομολογητή, αλλά και με πλήθος άλλων πατερικών αναφορών, καθώς και με ιστορίες από το Γεροντικό ["Ν": ιδίως το κεφάλαιο ΙΖ', περί αγάπης].

[3] Αλ. Καρυώτογλου, ό.π., σελ. 28.

[4] Στο ίδιο, σελ. 34.

---

[5] Ρέυνολντ Νίκολσον, ό.π., σελ. 102-103.

[6] Το παίρνουμε από το Ρέυνολντ Νίκολσον, ό.π., σελ. 62-63.

[7] Ρέυνολντ Νίκολσον, ό.π., σελ. 130. Τα λοιπά που θα γράψουμε για τον Αμπού ’λ Χασάν είναι από το ίδιο, σελ. 1280-131.

[8] Βλ. Αρχιμανδρίτου Σωφρονίου (Σαχάρωφ), Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, Ιερά Μονή Τ. Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας 2003, σελ. 38, αλλά βλ. και σελ. 350-363, 400-407 κ.ά. Ο Γέροντας Σωφρόνιος γράφει ο ίδιος στο κύκνειο άσμα του, το Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστί, «ο Θεός είναι Ταπείνωσις».

[9] Ως αγίους τους αναγνωρίζει μόνο η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Παρακαλώ να διαβάσετε την ομιλία του Α. Ι. Οσίποφ, καθηγητή της Θεολογικής Ακαδημίας της Μόσχας, «Πνευματικοί λόγοι για τους οποίους η Ορθοδοξία είναι η Αληθινή Πίστη», εδώ, όπου θα δείτε και αποσπάσματα των λόγων τους.

[10] Ρέυνολντ Νίκολσον, ό.π., σελ. 140-146.