Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων (12 Νοε)

Πατριάρχης Αλεξανδρείας της Αιγύπτου

Ένας από τους Γίγαντες της Φιλανθρωπίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά και στην παγκόσμια ιστορία

 
«Σ' ευχαριστώ, Κύριε και Θεέ μου, γιατί με αξίωσες, τα δώρα που Συ μου έδωσες, να σου τα προσφέρω πίσω. Σ' ευχαριστώ, ακόμη που άκουσες την προσευχή μου και στην κατοχή μου τώρα που πεθαίνω δεν έμεινε παρά "ένα τρίτον νομίσματος", το οποίον προστάζω να δοθεί στους φτωχούς αδελφούς μου.
Όταν με τη χάρη του Θεού έγινα επίσκοπος της Αλεξανδρείας, βρήκα στα ταμεία της επισκοπής μου οκτώ χιλιάδες περίπου λίτρες χρυσού. Με τις γενναιόδωρες προσφορές φιλοχρίστων ανθρώπων, κατόρθωσα να συγκεντρώσω αμύθητα ποσά. Τα ποσά αυτά, επειδή ήξερα, πως είναι δώρα του βασιλιά των όλων Χριστού, τα επέστρεψα με επιμέλεια και προσοχή στον Θεό, στον οποίο και ανήκουν. Σ' Αυτόν παραδίδω τώρα και την ψυχή μου».

(Τελευταία λόγια του αγίου Ιωάννη του Ελεήμονα - από εδώ)

Βιογραφία του αγίου, από εδώ.


Σύντομα βιογραφικά στοιχεία.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων γεννήθηκε στην Αμαθούντα της Νεαπόλεως (Λεμεσού) και ανατράφηκε από τους γονείς του Επιφάνιο και Ευκοσμία μέσα σε κλίμα ευσέβειας και πίστης. Αν και ο Άγιος ήθελε να υπηρετήσει την Εκκλησία, υπάκουσε στο θέλημα των γονιών του και νυμφεύθηκε. Όμως, η γυναίκα του πρώτα και ύστερα τα δύο του παιδιά πέθαναν και ως άλλος Ιώβ ο Άγιος δεν απελπίζεται, αλλά δοξολογεί τον Θεό και αφιερώνεται ολοκληρωτικά στο θέλημά Του και στη διακονία [=υπηρεσία] των αδελφών του χριστιανών. Έτσι, όλοι οι πονεμένοι και βασανισμένοι, τα ορφανά και οι χήρες βρίσκουν προστασία από τον Άγιο, του οποίου η φήμη διαδίδεται παντού.

Το φιλανθρωπικό έργο του Αγίου.

Η φιλανθρωπία του αγίου δεν συγκινεί μόνο τους χριστιανούς, αλλά και τους ειδωλολάτρες.
Τον καιρό εκείνο ο πατριαρχικός θρόνος της Αλεξανδρείας είχε χηρέψει και πρόκριτοι και λαός καλούν τον Ιωάννη να τον αναπληρώσει μετά και από τη σύμφωνο γνώμη του βασιλιά.
Αν και αρχικά ο άγιος αρνείτο, εν τέλει υπάκουσε στο θέλημα του Θεού. Μόλις ανήλθε στον θρόνο με τη βοήθεια των κληρικών του κατέγραψαν όλους τους φτωχούς και ζητιάνους της πόλης και ο Άγιος άρχισε να οργανώνει τρόπους βοηθείας γι’ αυτούς. Οργανώνει νοσοκομεία, πτωχοκομεία, ξενώνες για τους περαστικούς, μαιευτήρια για τις άπορες μητέρες, ορφανοτροφεία, συσσίτια για τους φτωχούς και αναπτύσσει μεγάλο φιλανθρωπικό έργο που κάνει την Αλεξάνδρεια αγνώριστη. Παράλληλα, ο Άγιος δεν φροντίζει μόνο για την υλική πρόοδο του ποιμνίου του, αλλά και για την πνευματική. Κτίζει πολλούς ναούς και χειροτονεί ευσεβείς ιερείς, οι οποίοι γίνονται δοχεία αγάπης για τον καθένα, μιμούμενοι τον Επίσκοπό τους που παραμένει ταπεινός και ασκητικότατος, μέσα σ’ ένα φτωχικό κελί. Όταν στις αρχές του 7ου αιώνα ο βασιλιάς των Περσών Χοσρόης λεηλάτησε την Ιερουσαλήμ και θανάτωσε χιλιάδες χριστιανούς, ο Άγιος Ιωάννης οργάνωσε συνεργεία όπου δεχόντουσαν τους πρόσφυγες και τους περιέθαλπε με τρόπο μοναδικό και άγνωστο μέχρι τότε στην ιστορία. Μια μέρα μετά από παράκληση του πατρικίου Νικήτα ο Άγιος Ιωάννης δέχτηκε να τον συνοδεύσει έως την Πόλη, για να ευλογήσει τον αυτοκράτορα. Όταν έφτασαν στη Ρόδο είδε σε όραμα έναν φωτεινό μεγαλοπρεπή άντρα που τον καλούσε να έρθει στην Κύπρο. Και πράγματι ο Άγιος επιστρέφει στην Αμαθούντα όπου και εκοιμήθη.


Ο Άγιος της έμπρακτης αγάπης! 

Εικ. από εδώ

 
Την ελεημοσύνη στην καλύτερη της μορφή την ενσάρκωσε ο άγιος Ιωάννης, πατριάρχης Αλεξανδρείας (609-620 μ.Χ.), που γι’ αυτό ονομάστηκε “ο ελεήμων”. Η ζωή του ήταν ένα σύνολο από πράξεις αγάπης και ευσπλαχνίας.
Ο άγιος Ιωάννης ήταν στην κοσμική του ζωή πολύ πλούσιος. Από τότε όλο εσκόρπιζε. Και ο Θεός του πολλαπλασίαζε τα αγαθά του.
Έχοντας καταλάβει καλά, ότι η ελεημοσύνη δεν πρέπει να γίνεται για να επαινεθούμε από τους ανθρώπους (“όχι προς το θεαθήναι”, όπως λέγει ο Χριστός), ο άγιος Ιωάννης έκανε όλες του τις καλές πράξεις κρυφά. Αλλά όπως τα λουλούδια, όταν δεν φαίνονται τα προδίνει η ευωδία τους που γεμίζει τον αέρα, έτσι και η ευωδία των πράξεων του αγίου Ιωάννη, δεν μπορούσε να μείνει για πάντα κρυφή! Έτσι βλέποντας τον σαν αληθινό μιμητή του Χριστού, όταν πέθανε ο τότε πατριάρχης Θεόδωρος (607-609 μ.Χ.), τον εξέλεξαν διάδοχο του. Ο άγιος απέφευγε το υψηλό αξίωμα. Μα τότε στην αξίωση του κλήρου και του λαού προστέθηκε και η πίεση του αυτοκράτορα Ηρακλείου (610-641 μ.Χ.). Έτσι ο Ιωάννης αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Και έγινε πατριάρχης.

Μετά την ενθρόνιση του εκάλεσε τους κληρικούς και τους είπε:
- Θέλω να με πληροφορήσετε πόσοι είναι οι κύριοι μου. Τα ονόματα τους και όλα τα στοιχεία τους!
Τα έχασαν οι Ιερείς. Τι εννοεί ο Πατριάρχης;
Εννοώ εκείνους, που τους λέμε “φτωχούς”. Αυτοί είναι οι Κύριοι μας! Εγώ έτσι τους βλέπω. 
Και αφού του τα επήγαν, και τι δεν έκαμε να τους ανακουφίσει! Αδιαφορούσε εντελώς για τον εαυτό του. Και στην σκέψη ότι αυτός τα έχει όλα άφθονα, ενώ μπορεί μερικοί να μην έχουν ούτε λίγο ψωμί, αιμάτωνε η καρδιά του. “Μπορεί ποτέ, σκεφτόταν, να αισθάνεται άνετα ο πατέρας, όταν στερούνται και υποφέρουν τα παιδιά του;”.
 

Βιβλίο για τον άγιο (εδώ!)

Ο άγιος Ιωάννης αυτά δεν τα έλεγε μόνο. Τα είχε κάμει τρόπο ζωής. Εζούσε πολύ λιτά και φτωχικά. Κάποτε ένας άρχοντας είδε σε τι φτωχικό κρεβάτι κοιμάται ο μεγάλος πατριάρχης. Και του εδώρησε ένα κλινοσκέπασμα πολυτελείας. Ο άγιος Ιωάννης το επήρε. Αλλά δεν του έκανε καρδιά να το χρησιμοποιήσει για τον εαυτό του. Έτσι, το επούλησε. Και το αντίτιμο το διένειμε στους φτωχούς. Μα τότε ο κόσμος ήταν μικρός -και τα είδη πολυτελείας, λίγα και χειροποίητα, ξεχώριζαν. Την άλλη ήμερα ο άρχοντας γνώρισε το δώρο του στο παζάρι, έμαθε την αλήθεια, το ξαναγόρασε και το ξαναπρόσφερε στον πατριάρχη. Και εκείνος το ξαναπούλησε! Και ο παράξενος αυτός “περίπατος” του κλινοσκεπάσματος έγινε μερικές φορές ακόμη!
Όταν του το επήγε για τελευταία φορά, ο πατριάρχης ερώτησε:
- Για να ιδούμε, ποιος θα κουρασθεί, εγώ να το πουλάω ή συ να το αγοράζεις και να μου το ξαναφέρνεις!
- Να το κρατήσετε για τον εαυτό σας, άγιε πάτερ, θα κρυώσετε. Θα αρρωστήσετε. Θα πεθάνετε. Και η ζημία θα είναι πιο μεγάλη για τους φτωχούς!
Ευχαριστώ. Άλλα κάτω από ένα τόσο ακριβό κλινοσκέπασμα δεν θα μπορούσα να κλείσω μάτι! Μπορεί να αισθάνεται άνετα ένας πατέρας να καλοπερνά ο ίδιος, όταν τα παιδιά του υποφέρουν;
Έτσι σκεφτόταν. Έτσι μιλούσε. Και έτσι ενεργούσε ο ελεήμων Ιωάννης.
Κάποια φορά ένας φτωχός που σώθηκε από κινδύνους χάρις στην έγκαιρη παρέμβαση του Ιωάννη, για να του δείξει την ευγνωμοσύνη του, έσκυψε και του φίλησε το πόδι, ονομάζοντας τον “σωτήρα” του!
Μα ο άγιος ακούοντας τα λόγια του ταράχθηκε. Και του είπε:
- Σώπα! Ούτε σταυρώθηκα για σένα. Ούτε το αίμα μου έχυσα! Ένας είναι ο Σωτήρας μας: ο Χριστός!… Εγώ απλώς ακολουθώ τις εντολές Του!…
Ένας λόγος παρηγοριάς και καλοσύνης, και ένα δάκρυ αγάπης και συμπόνιας, είναι στα μάτια του Θεού τόσο πολύτιμα, που όλα τα διαμάντια της γης και τα μαργαριτάρια της θάλασσας μαζί, δεν τα ισοφαρίζουν!
Εμείς τι κάνουμε; Το έχουμε καταλάβει, ότι η ζωή γίνεται χαρούμενη και ευτυχισμένη μόνο με την χριστιανική αγάπη;

(Από έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Νικοπόλεως και Πρεβέζης)

Από την διδασκαλία του Αγίου

Διηγήθηκε κάποτε ο άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων, πατριάρχης Αλεξανδρείας (610-619) στους κληρικούς του, για να τους αποδείξει πόσο πολύ ωφελούν οι λειτουργίες:
Ένας νέος από την Κύπρο, συμπατριώτης του αγίου, οδηγήθηκε αιχμάλωτος στην Περσία και κλείστηκε σε μια φυλακή, που ονομαζόταν Λήθη. Υπήρχε αυστηρός περσικός νόμος να μη βγαίνουν ποτέ ζωντανοί όσοι φυλακίζονταν εκεί.
Κάποτε όμως μερικοί κατάφεραν να δραπετεύσουν. Αυτοί πληροφόρησαν λάθος τους συγγενείς του νέου ότι πέθανε μέσα στη φυλακή. Ύστερα απ’ αυτό οι γονείς του πήγαιναν τρεις φορές το χρόνο πρόσφορα στην εκκλησία για την ανάπαυση της ψυχής του, πιστεύοντας πως είναι νεκρός.
Πέρασαν τέσσερα χρόνια. Μια μέρα ο νέος κατάφερε να δραπετεύσει και να γυρίσει στην πατρίδα του. Η έκπληξη και η χαρά των γονιών του ήταν απερίγραπτη, γιατί δεν τον υποδέχθηκαν σαν δραπέτη από τη φυλακή, άλλα σαν νεκραναστημένο.
Ύστερα του διηγήθηκαν πως, για την ανάπαυση της ψυχής του, μνημόνευαν ιδιαίτερα το όνομά του στις λειτουργίες των Φώτων, του Πάσχα και της Πεντηκοστής. Τότε ο νέος τους διαβεβαίωσε συγκινημένος ότι τις μέρες εκείνες εμφανιζόταν κάποιος λαμπροφόρος, που τον ελευθέρωνε για λίγο από τις αλυσίδες.

(Ευεργετινός)

Το σκήνωμά του (το άφθαρτο λείψανό του), από εδώ

Μετά το θάνατό του, το σκήνωμά του μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Το 1249 μεταφέρθηκε στη Βενετία, ενώ ένα μέρος του εστάλη το 1489 από τον Σουλτάνο Βαγιαζήτ Β΄ στο Βασιλιά Ματθία Κορβίνο της Ουγγαρίας και τοποθετήθηκε στο βασιλικό παρεκκλήσι του Κάστρου της Βούδα.
Σήμερα, μέρος του σκηνώματός του βρίσκεται σε παρεκκλήσι του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Μαρτίνου στη Μπρατισλάβα και άλλο στο Ναό San Giovanni in Bragora της Βενετίας [φωτο από εδώ].

Απολυτίκιο 
 
Εν τη υπομονή σου εκτήσω τον μισθόν σου, πάτερ όσιε, ταις προσευχαίς αδιαλείπτως εγκαρτερήσας, τους πτωχούς αγαπήσας και τούτοις επαρκέσας. Αλλά πρέσβευε Χριστώ τω Θεώ σωθήναι τας ψυχάς ημών.
 

Διαβάστε και: Παύλος, ο άγιος πατριάρχης των Σέρβων
Ο δεσπότης των τρόλεϋ: Σιατίστης Αντώνιος

Μερικοί άλλοι άγιοι της Φιλανθρωπίας (από τους πολλούς): άγιοι Βασίλειος και Χρυσόστομος, Σαμψών ο Ξενοδόχος, Φιλάρετος ο Ελεήμων, Μελάνη η Ρωμαία, Φιλοθέη η Αθηναία, Παρασκευή η Επιβατινή, Ιωάννης Βατάτζης ο Νέος Ελεήμων (αυτοκράτορας), και οι νεότεροι άγιοι Ελισάβετ Θεοδώροβνα, Ιωάννης της Κρονστάνδης, Ιωάννης Μαξίμοβιτς (Σαγκάης & Σαν Φρανσίσκο), Μαρία Σκόμπτσοβα, Γερόντισσα Γαβριηλία π. Νικόλαος Κογιώνης.
Δες και πολλές σύγχρονες περιπτώσεις στην ενότητά μας Παπάδες που "λένε".

   

Ο άγιος Βασίλειος ο Μέγας ως προστάτης των φτωχών (που είναι ζωγραφισμένοι γύρω του). Όπως και οι 3 επόμενες εικόνες, είναι από το blog της Κατασκήνωσης Άγκυρα. [Από το post μας Ναι! Υπάρχει άη Βασίλης!]