Ένας άγνωστος νεομάρτυρας δημοσιογράφος

 Ο νεομάρτυρας δημοσιογράφος Θωμάς Πασχίδης (1836-1890) και οι συν αυτώ

φωτό από εδώ

ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ

ΕΙΣΗΓΗΣΗ κ. ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗ, ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ, ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΥ ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΩΤΑΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ κ.κ. ΣΕΡΑΦΕΙΜ, ΜΕ ΘΕΜΑ: "ΕΝΑΣ ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΤΟΥ19ου ΑΙΩΝΑ, Ο ∆ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ ΘΩΜΑΣ ΠΑΣΧΙ∆ΗΣ (1836 - 1890)".

[Από τα πρακτικά του Συνεδρίου με θέμα: «Έλληνες Νεομάρτυρες 1453-1821», Λιδωρίκι, 20-30 Μαΐου 1997. Δημοσιεύονται εδώ. Οι παρατηρήσεις σε καφέ αγκύλες είναι δικές μας ("Ν": του αρχικού blog)].

Λόγιος,  εκπαιδευτικός, αγωνιστής, δημοσιογράφος, ακραιφνής Έλληνας και Ορθόδοξος, ο Θωµάς Πασχίδης, γεννηµένος στα 1836 στα τουρκοκρατούµενα Γιάννενα, τελειώθηκε στα 1890 στο Φεζάν της Λιβύης, γιατί αρνήθηκε να αλλαξοπιστήσει. Πρόκειται για µια µορφή µε κύριο χαρακτηριστικό την ευγένεια και τον αγνό ενθουσιασµό για κάθε τι το σχετικό µε το Γένος και την αµώµητη πίστη των πατέρων µας. ∆εν είναι τυχαίο ότι πρωτοστάτησε στο Βουκουρέστι στην έκδοση του ελληνικού τύπου µε την "Ίριδα" και τον "∆εκέβαλο", που γέµιζε τις στήλες τους µε τον ωραίο πατριωτικό του παλµό και τη λεπτή θρησκευτική του αίσθηση, ότι µε την ίδια και ακόµη µεγαλύτερη φλόγα συνέχισε τη συνεργασία του µε τα πιο έγκυρα φύλλα της Πόλης και της Αθήνας για τα καυτά ελληνικά ζητήµατα της εποχής εκείνης.

Η πατριωτική δράση του

Για την Κρητική Επανάσταση του 1866, ο Πασχίδης διέθεσεν ολόκληρη την περιουσία του και επί πλέον έκανεν εράνους, δηµοσιογράφησε, έγραψε ποιήµατα.

Έξι χρόνια πριν εξέδωσεν "Ακολουθία και βίο του Αγίου ιεροµάρτυρος και ισαποστόλου Κοσµά του εν Αλβανία µαρτυρήσαντος εν έτει 1779 κατά µήνα Αύγουστον". Στον πρόλογό του χαρακτήριζε τον θρυλικό Πατροκοσµά "απερίπρεπτον εν Αλβανία στύλον κατά της θρησκείας των Αγαρηνών, οίος [=τέτοιος που είναι και] ο Άγιος θαυµατουργός Σπυρίδων εν Κερκύρα ακράδαντον στήριγµα κατά των σχισµατικών Παπιστών".

Λανθασµένα το βιβλίο αυτό αναφέρεται ως επανέκδοση των παλαιοτέρων Αγίου Νικοδήµου-Χριστοδουλίδη. Ο Πασχίδης τις γνώριζε βέβαια και τις χρησιµοποίησε, αλλά απέθεσε στο νέο έργο την προσωπική του σφραγίδα. Πνευµατικός απόγονος του Εθνοµάρτυρα Ρήγα, απέβλεπε σε µια παµβαλκανική συνεργασία. Χαρακτηριστικόν είναι ότι ανατύπωσε το φύλλον της Χάρτας του Ρήγα µε την επιπεδογραφία της Κωνσταντινούπολης. Συνήθιζε να λέγει ότι "η σωτηρία της Ανατολής έγκειται εν τω συνδέσµω των Ανατολικών λαών".

Την πολεµική του συγκέντρωναν τόσο οι µεγάλες δυνάµεις όσο και η Τουρκία, που επιβουλεύονταν την ελληνική ανεξαρτησία οι πρώτες, ενώ η δεύτερη κρατούσε υπόδουλα ελληνικά και βαλκανικά εδάφη. Όταν όµως ο Πανσλαβισµός πήρε σάρκα και οστά κι ο Πασχίδης διαπίστωσε τα ύπουλα σχέδιά του, µε γνώµονα πάντοτε το εθνικό µας συµφέρον στράφηκε προς τη ∆ύση εκθέτοντας την επικίνδυνη τροπή των πραγµάτων και ζητώντας να "εξυπνήση πλέον και να θεραπεύση όσα η ακρισία και η αδικία αυτής κακά διεπράξατο". Για να υποστηρίζει τις θέσεις του ταξίδευε ο ίδιος συχνά στο εξωτερικό και εξέδωσε σηµαντικά για την εποχή βιβλία. Στα πλαίσια της εθνικής του δράσης πρέπει να τοποθετηθεί και η λειτουργία το 1871 στο Βουκουρέστι Ελληνικού Εκπαιδευτηρίου από τον Πασχίδη. Στην εφηµερίδα του "Ίρις" δηµοσίευσεν έκκληση προς τους Έλληνες γονιούς να εγγράψουν τα παιδιά τους στο ελληνικό σχολείο λαµβάνοντες "µέτρα ίνα µη επί πλέον εκφυλίζωνται τα τέκνα των εις ξένα σχολεία, ένθα η ελληνική γλώσσα είναι προγεγραµµένη, ή διδάσκεται λίαν παρέργως, ώστε να µη µανθάνεται ουδέποτε...". ∆εν πρέπει εξ άλλου, να παραλειφθεί η αναφορά της αρθρογραφίας του για την αρπαγή της µοναστηριακής περιουσίας στη Ρουµανία, όπου τα µοναστήρια της Ηπείρου είχαν πολλά µετόχια, για την ισότητα των γυναικών, που κατά τον Πασχίδη µόνο µε τον Ελληνικό Χριστιανισµό "ήταν δυνατό να τελειοποιηθούν" για τη δηµιουργία ελληνικού ναυτικού, στην οποία έπρεπε να συµβάλλουν και οι οµογενείς της Ρουµανίας, για τα εθνικά δίκαια της ελληνικώτατης Μακεδονίας και της Ηπείρου.

Παράλληλα επισκέπτεται το Άγιον Όρος, τα Ιεροσόλυµα και δίνει περιγραφές γεµάτες θρησκευτική ανάταση και ορθόδοξη αίσθηση. Το1975 συγκεντρώθηκαν σε ένα τοµίδιο όλα τα θρησκευτικού περιεχοµένου έργα του µε πρόλογο του ∆ρα της Θεολογίας κ. Κωνσταντίνου Κούρκουλα.

Η σύλληψή του

Όλη αυτή η δραστηριότητα ήταν επόµενο να επισύρει σοβαρές συνέπειες αφού µάλιστα ο Πασχίδης από το1882 µεταφέρει τη δράση του στην καρδιά της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας την Κωνσταντινούπολη, όπου θα µπορούσε να πει κανείς ότι πολλαπλασίασε τους αγώνες του. Εκεί τον συνέλαβαν οι Τούρκοι µε ψεύτικη καταγγελία του διαβόητου Απ. Μαργαρίτη, που ο γνωστός ιστορικός και εκδότης της "Επιθεωρήσεως", µε την οποία συνεργαζόταν ο Πασχίδης, Επαµεινώνδας Κυριακίδης, χαρακτηρίζει εύστοχα "ψευδορωµούνο". 'Ήδη οι Τουρκικές αρχές ήταν σφόδρα ενοχληµένες από τη δράση του κι έτσι τους δόθηκε η κατάλληλη αφορµή. Από εδώ και πέρα αρχίζει το στάδιο του µαρτυρίου του Πασχίδη, που τελικά θανατώθηκε στο Φεζάν οµολογώντας ως την ύστατη πνοή του την πίστη του στον Ιησού Χριστό.

Άφθονα δηµοσιεύµατα στον αθηναϊκό τύπο του 188… [σ.σ. λείπει δυστυχώς το τελευταίο ψηφίο, αλλά μπορούμε να υποθέσουμε 1888 ή 9] κ. εξ. µας πληροφορούν για τις άθλιες συνθήκες παραµονής του στις φυλακές της Πόλης. ∆ιαδοχικά τον ενέκλεισαν στη ∆ιεύθυνση της Αστυνοµίας Σταυροδροµίου, στο Σεράϊ Γαλατά, και στις ειρκτές, τα ανήλιαγα µπουντρούµια της Πόλης, όπου κλονίστηκε σοβαρά η υγεία του. Βασανιστήρια, ανακρίσεις, κακοµεταχείριση τον είχαν σωµατικά εξουθενώσει, όχι όµως ψυχικά. Ως την στιγµή που παρέδωσε το πνεύµα του, το ορθόδοξο φρόνηµά του παρέµεινε ακλόνητο και η αγωνιστική του διάθεση ακµαία.

Κορυφαίοι πολιτικοί στη Βουλή ζήτησαν την απελευθέρωσή του. Ο Θ. ∆εληγιάννης επέκρινε τον Υπουργό Εξωτερικών ∆ραγούµη για τον όλο χειρισµό της υποθέσεως από ελληνικής πλευράς, ως τις 12 Φεβρουαρίου1889, που ο Θωµάς Πασχίδης µαζί µε τον συγκρατούµενό του Ν. Φιλιππίδη, ∆ρα Φιλοσοφίας, που τελικά επέζησε και του οφείλουµε την πιο σηµαντική µαρτυρία για τη θανάτωσή του, καθώς, και µε τον µικρότερο αδελφό του Κων. Πασχίδη, που συνελήφθη µόνο επειδή ήταν αδελφός του Θωµά, στάλθηκαν µε το ατµόπλοιο "Χασάν-πασάς" στην Αφρική µέσω Σµύρνης, Χίου, Χανίων, Σούδας, Χανίων. Στις 26 Φεβρουαρίου τον έκλειναν στις φυλακές της Βεγγάζης, που όµως δεν ήταν ο τελικός προορισµός του.

Στις 24 Μαρτίου µε την κορβέτα "Ισκενδέρ" τον µεταφέρουν στην Τρίπολη, όπου ανακρίθηκε από τον βαλή. Κάποια στιγµή ο Φιλιππίδης είδε τον συνεξόριστό του Πασχίδη µπρος στη µεγάλη αίθουσα του ∆ιοικητηρίου "ποιούντα το σηµείον του σταυρού, ενώ εισήγετο εις αυτήν. Τη στιγµή δε ταύτη η συγκίνησις του δεσµώτου, διεγείρασα το θρησκευτικόν αυτού αίσθηµα, υπήρξεν απεριγράπτως ιδανική, ουρανία!" Από την Τρίπολη οδηγήθηκε στο Φεζάν, όπου ήταν εκτοπισµένοι23 ακόµη Έλληνες, τους οποίους σύµφωνα µε δηµοσίευµα στην "Ακρόπολη" βασάνιζαν για να αλλαξοπιστήσουν. Η σηµασία του δηµοσιεύµατος αυτού είναι πολύ µεγάλη, γιατί περιλαµβάνει κι ένα ιδιόγραφο σηµείωµα του ίδιου του Θωµά Πασχίδη. Ιδού τι ο ίδιος γράφει για τους εγκάθειρκτους εκεί Έλληνες:

"∆έκα άλλοι, οµοίως Μακεδόνες..., απέθανον σπαραξικάρδιον θάνατον, άνευ ουδεµιάς περιθάλψεως, άνευ φαρµάκων, άνευ ιατρού και άνευ ιερέως, προς τελευταίαν παραµυθίαν και µετάδοσιν του Κυριακού δείπνου τουλάχιστον κατά την ώρα της εις Κύριον εκδηµήσεως αυτών, ως κύνες δε τινές άνευ χριστιανικής ταφής ριφθέντες εις την άµµον έξω της πόλεως, διότι οι ενταύθα Άραβες θεωρούσιν ως βέβηλον το ενταφιάζειν τους χριστιανούς. Τρεις δε άλλοι... συλληφθέντες και καταδικασθέντες ως λησταί απεστάλησαν εις τας ειρκτάς του Φεζάν, ένθα εκβιασθέντες εις εξισλαµισµόν περιετµήθησαν από δειλίαν ονοµασθέντες Σουλεϊµάν, Σαϊντ και Μεχµέτης. Και ούτω εκ των 23 και µόνων ενταύθα καθειρχθέντων χριστιανών 11 ακµαίοι την ηλικίαν εν διαστήµατι 6 µηνών ετελεύτησαν, τρεις εξισλαµίσθησαν βία, οι δε λοιποί µη ενδόσαντες υπέστησαν απεριγράπτους αικισµούς και κακώσεις...".

Για τον εαυτό του γράφει τα εξής εξαιρετικά ενδιαφέροντα:

"Ο Θωµάς Α. Πασχίδης (ετών 54), αρχαίος δηµοσιογράφος, επειδή εδηµοσίευσε προ ετών διάφορα εν αλλοδαπή βιβλία, συνελήφθη εν Βυζαντίω, ένθα ειργάζετο ως συντάκτης της εφηµερίδος "Επιθεώρησις" και εγκαθείρχη επίσης χωρίς να δικασθή! Ανακριθείς δε µόλις µετά πεντάµηνον φρικτήν κάθειρξιν ενώπιον είδους ανακριτικής τινός επιτροπίας, οµοίως εκ Τούρκων µόνον συγκειµένης, και εγκλεισθείς επί τρεις έτι µήνας εν Κων/πόλει, ανήχθη είτα εις τας ειρκτάς του Φεζάν, αφού κατά το µακρόν της οδοιπορίας διάστηµα επί ένα και ήµισυ µήνα τουτέστιν, υπέστη ανήκουστα δεινά, όπως αποκατάσταση της πολυτίµου ηµών Χριστιανικής πίστεως ήδη δε κατακείµενος και ούτος εις οπήν θυρίων ηµιθανής, άνευ ενδυµάτων, άνευ τροφής, άνευ θερµάνσεως µώλωψι δε και πληγαίς κατάστικτος ένεκα των παντοειδών κακουχιών και βασάνων".

Σύµφωνα µε µαρτυρία του Φιλιππίδη, τον οποίο επιχείρησαν να φονεύσουν µαζί µε τον Πασχίδη "δια γνωστών εις τους Άραβας µέσων εξαγριώσαντες τας καµήλους, αι οποίαι ετίναξαν κάτω αµφοτέρους" (τους µετέφεραν στις 5 Ιουλίου στη Μούρζανη µε τη συνοδεία ενός χωροφύλακα, δύο άλλων συνοδών και µε άγριες καµήλες, χωρίς χαλινάρια), "ήκουεν τους Άραβας οίτινες εξεβίαζον τον αείµνηστον Πασχίδην να εξωµόση". Αυτό συνέβη στο χωριό Ικούτοβα, όπου τους οδήγησαν τραυµατισµένους από την πτώση, µετά εξάωρη οδοιπορία. Εκεί "την πρωϊαν παρουσιάζεται Άραψ τις και λέγει ότι ο γέρων (έτσι τον είχαν καταντήσει) Πασχίδης ούτε κινείται ούτε οµιλεί πλέον, ενώ η υγεία του δεν ήτο εις τοιούτον κρίσιµον σηµείον".

Το μαρτύριο

Οι Τούρκοι βέβαια επεχείρησαν να εµφανίσουν τη θανάτωσή του ως φυσικό θάνατο. Όµως ο Φιλιππίδης, αν και βαριά τραυµατισµένος τελικά απελευθερώθηκε και επέζησε για να περιγράψει ως εξής το µαρτύριο του Θωµά Πασχίδη:

"Ο Πασχίδης είχε πληγωθή πολύ ελαφρότερον εµού, αλλ' οι αιµοδιψούντες Άραβες εκπληρούντες πιστήν εντολήν της εν Μούρζουτι δολοφονικής αποφάσεως του Μουτασερίφη, εδολοφόνησαν αυτόν αγρίως. Ήκουσα µάλιστα δια του εκ καλαµών χωρίσµατος της καλύβης να προτείνουν αυτώ εξισλαµισµόν, αλλά ο Πασχίδης µεθ' ιεράς φρίκης απωθών τας ατίµους προτάσεις έλεγεν: "Ο Μωάµεθ είναι ψευδοπροφήτης, µόνον ο Ιησούς Χριστός είναι αληθής". Ούτοι ήσαν οι τελευταίοι λόγοι του".

Έτσι ακριβώς τελειώθηκε ο Νεοµάρτυρας Θωµάς Πασχίδης και πρέπει εδώ να αναφερθεί ότι όταν το1974 εκδόθηκε βιβλίο µου "Θ. Α. Πασχίδης (1836-1890). Ο λόγιος - ο εκπαιδευτικός - ο αγωνιστής - ο δηµοσιογράφος - ο Έλληνας - ο µάρτυρας. Η ζωή και το έργο του" […], κρίνοντάς το στο περιοδικό του "Αθωνικοί ∆ιάλογοι", που εξέδιδε ως πριν λίγα χρόνια, ο λόγιος µοναχός Θεόκλητος ∆ιονυσιάτης έγραψε µεταξύ άλλων:

"Θα ήτο παράλειψις ασυγχώρητος εάν δεν εσηµείωνα ότι ο Πασχίδης δεν υπήρξεν εθνοµάρτυς µόνον, αλλά και µάρτυς Χριστού, αφού συµφώνως µε την πληροφορίαν

του επιζήσαντος των βασανιστηρίων Φιλιππίδου, "µεθ' ιεράς φρίκης απωθών" τας ατίµους προτάσεις προς εξισλαµισµόν, έλεγεν εις τους αγαρηνούς: "Ο Μωάµεθ είναι ψευδοπροφήτης, µόνον ο Ιησούς Χριστός είναι αληθής". Και συνεχίζει ο Φιλιππίδης: Ούτοι ήσαν οι τελευταίοι λόγοι του και έκτοτε έχασα τον προσφιλή µου φίλον..." (σελ. 158)".

Απόψεις για το μαρτύριό του

Και ο ∆ρ. Θεολογίας Κων. Κούρκουλας προλογίζοντας τον α' τόµο των "Απάντων" του Πασχίδη, τον µόνο που ως σήµερα εκδόθηκε µε τα θρησκευτικά του έργα, παρατηρούσε:

"∆εν υπάρχει αµφιβολία ότι το συναξάρι των νεοµαρτύρων είναι πολύ ελλιπές. Όσο κι αν προσπάθησαν άνδρες σοφοί και ακούραστοι µε επί κεφαλής τον Αρχιεπίσκοπον Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρυσόστοµο Παπαδόπουλο να το ολοκληρώσουν, στάθηκε αδύνατο. ∆εν µπόρεσαν, ούτε θα µπορέσουν ποτέ να "συγκλείνουν" το "νέφος τούτο των µαρτύρων". Όλο και κάποιος ξεφεύγει. Και ένας σπουδαίος µεταξύ αυτών, ο Θωµάς Πασχίδης, ο µάρτυρας αυτός της Ελλάδας, ξέφευγε χρόνια τώρα και θά ’µενε άγνωστος, θαμµένος στην άµµο της Λιβύης, εάν δεν τον ανάσταινε η στοργή, η τόσο συγκινητική, του µικρανεψιού του κ. Θωµά Καζαµία κι εάν δεν τον σµίλευαν τόσο ανάγλυφα η γραφίδα του λαµπρού ερευνητή, του κ. Ι.Μ. Χατζηφώτη, που µε τόση ενάργεια έστησε µπροστά µας τη φωτεινή µορφή του εθνοµάρτυρα Θωµά Πασχίδη".

Εντυπωσιάζει, ασφαλώς το γεγονός ότι και στο όργανο της Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας "Η Φωνή του Ευαγγελίου" δηµοσιεύθηκε άρθρο του Γ. Σ. Φερεντίνου, που µε τον τίτλο "Νεοµάρτυρες" παρουσίαζε το βιβλίο µου και σηµείωνε για την

περίπτωση του Θωµά Πασχίδη τα εξής:

"Πλούσια είναι η ιστορία της Εκκλησίας, σε άνδρες και γυναίκες που υπέστησαν βασανισµούς, διωγµούς και θάνατο, επειδή δεν δέχθηκαν ν' αρνηθούν την πίστι στον Χριστό. Οι πρώτοι χριστιανικοί αιώνες έχουν να παρουσιάσουν πλείστους µάρτυρες της πίστεως. Ειδικά όµως εδώ, στην Ανατολή, η υπαγωγή στους Μωαµεθανούς, προκάλεσε νέους σκληρούς διωγµούς, από τους οποίους, µόνο η προέλευσις στο Ισλάµ µπορούσε να διασώση τους χριστιανούς που µε διάφορες αιτίες συλλαµβάνονται. Έτσι αναπτύχθηκε νέα σειρά µαρτύρων οι Νεοµάρτυρες, που µαρτύρησαν από την Άλωσι έως και τον περασµένο αιώνα".

Ο κριτικός Στ. Ι. Αρµενάκης, εξ άλλου, έχει γράψει ότι ο "µάρτυρας" Πασχίδης "παρέµενε περίπου άγνωστος και ουσιαστικά αδοξολόγητος". Ο κριτικός των "Επικαίρων" Άργος (Τάκης Μενδράκος) µιλούσε για τον "µαρτυρικό θάνατο της µεγάλης αυτής φυσιογνωµίας". Ο εξαίρετος λογοτέχνης και κριτικός Γιάννης Χατζίνης έχει παρατηρήσει ότι "το τέλος του ήταν µαρτυρικό και προστίθεται ακόµη ένας αγωνιστής, ένας ήρωας, ένας µάρτυς". Ανάλογα κάνει λόγο για τον "µαρτυρικό θάνατό του" ο αείµνηστος ∆ιευθυντής της "Ιστορίας εικονογραφηµένης" ∆ηµήτρης Αστερινός χαρακτηρίζοντάς τον "πολύ σηµαντική µορφή". Και ο συγγραφέας και κριτικός Άγγελος Φουριώτης σηµειώνει πως "ζωή, αγώνες και θυσία ισούνται µε το έργο και το έργο µε τη ζωή και τους αγώνες του µάρτυρα".

Άλλες κρίσεις: "Όλη η µακρά πολυκύµαντη πορεία και η προσφορά του έξοχου Εκείνου Ηπειρώτη είναι γραµµένη µε σεβασµό προς τα κείµενα, από την αρχή, χωρίς κενά, ως τις τελευταίες δραµατικές σελίδες του µαρτυρικού θανάτου του το1890, στο Φεζάν της Λιβύης" (Χρυσάνθη Ζιτσαία).

"Και ο µεν Φιλιππίδης σώθηκε, ο Πασχίδης όµως έπειτα από αφάνταστες ταλαιπωρίες, σωµατικές και ψυχικές, θανατώθηκε στο Φεζάν της Λιβύης. Μαρτυρικός ήταν ο θάνατός του" (Λέων Ι. Μελάς).

"Ο συγγραφέας παρακολουθεί τον Ηπειρώτη, αλλά και τον µεγάλο'Έλληνα από την γέννησή του ως το µαρτυρικό θάνατό του στην αφρικανική έρηµο" (Άλκης Μυρσίνης-Μάνθος).

"Όλη η ζωή του Πασχίδη στάθηκε µια συνεχής προσφορά στην ιδέα της ελευθερίας, που την θέρµαινε η πίστη στον ελληνισµό και την ορθοδοξία και έκφραση αυτής της πίστης είναι και το έργο του" (Λιλή Πρεβελάκη).

"Επισφράγισε το έργο του δίδοντας και την ίδια του τη ζωή γι' αυτά που επίστευε"(Α. Χ. Μαµµόπουλος).

Ωστόσο δεν άργησε και πάλι ο Πασχίδης να περάσει στην άγνοια και τη λήθη, γι' αυτό και επιθυµώ να εκφράσω [ευχαριστίες] προς τον Παναγιώτατο Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κ. Παντελεήµονα [1997] τόσο για την τιµητική πρόσκληση να λάβω µέρος στις εργασίες του εξαιρετικά σηµαντικού αυτού Συνεδρίου της Αποστολικής Εκκλησίας των Θεσσαλονικέων για τη δόξα της Ορθοδοξίας και του Γένους µας, που [σ.σ. αυτή η δόξα] είναι οι Νεοµάρτυρες, [όσο] και για την ευκαιρία που µου έδωσε να προβάλω έναν λανθάνοντα Νεοµάρτυρα από το επίσηµο αυτό εκκλησιαστικό βήµα υποβάλλοντας ταυτόχρονα τη θερµή παράκληση, εφ' όσον η Παναγιώτης του το κρίνει εύλογο, να εισηγηθεί αρµοδίως στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας µας και για την επίσηµη καταχώρηση της µνήµης του στη χορεία των Νεοµαρτύρων, όπως συνέβη και µε του Αγίου Γρηγορίου του Ε', που όπως αντιλαµβάνεται ο καθένας κι εκείνη δεν ήταν δυνατό να παραπεµφθεί στην Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία [στο Οικουμενικό Πατριαρχείο]. 

***

[Σημ. "ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ": Διαβάστε το λίαν ενδιαφέρον άρθρο της Φ. Τομάη "ΕΞΟΡΙΣΤΟΙ ΣΤΗΝ ΜΠΑΡΜΠΑΡΙ - Ένα Γκουαντάναμο για Ελληνες - Άγνωστη πτυχή της ελληνικής ιστορίας στο Φεζάν της Βαρβαρίας" (εφημ.Το Βήμα, 4-2-2007). (Εκεί μάλιστα αναφέρονται τα ονόματα κι άλλων νεομαρτύρων)].