Όταν ο Λούθηρος ίδρυε τον προτεσταντισμό…

Φωτο από εδώ

Ο Λούθηρος (1483-1546) θυροκόλλησε στο μητροπολιτικό ναό της Βιτεμβέργης τις περίφημες 95 Θέσεις του ενάντια στις αυθαιρεσίες του παπισμού το 1517. Αυτή θεωρείται η γενέθλια χρονιά του προτεσταντικού κινήματος.

Λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1508, στη Βόρεια Ρωσία, ένας μεγάλος ορθόδοξος χριστιανός άγιος, ο άγιος Αλέξανδρος του Σβιρ, είδε την Αγία Τριάδα, βιώνοντας μια εμπειρία παρόμοια με του Αβραάμ στην Παλαιά Διαθήκη. Οι τρεις ουράνιοι Επισκέπτες τον καθοδήγησαν για την ίδρυση του μοναστηριού του, ενός από τα σημαντικότερα πνευματικά κέντρα της Ορθόδοξης Ρωσίας.

Ας πούμε εδώ ότι ο μοναχισμός της Ορθόδοξης Εκκλησίας – ένας δρόμος θεραπείας της ψυχής από τα πάθη και ένωσης του ανθρώπου με το Θεό, το συνάνθρωπο και όλη την κτίση – έχει βαθιές ρίζες στην Αγία Γραφή (π.χ. Ματθ. 19, 10-12, Λουκ. 1, 80, Α΄ Κορινθ. 7, 32-34. 38, κ.τ.λ.) και είναι εντελώς διαφορετικός από το στρατευμένο μοναχισμό του καθολικισμού, τον οποίο αποστράφηκε ο Λούθηρος.

Το σώμα του αγίου Αλεξάνδρου του Σβιρ παραμένει άφθαρτο ακόμη και σήμερα, χωρίς βέβαια να είναι ταριχευμένο. Το αθεϊστικό καθεστώς της ΕΣΣΔ το είχε σε μουσείο και το επέστρεψε στην Εκκλησία το 1998. Κατά τη θεία λειτουργία, που έγινε την ημέρα της επιστροφής του, ανάβλυσε μύρο μπροστά σε όλο τον κόσμο.

Το σώμα του αγ. Αλεξάνδρου του Σβιρ

Φυσικά, μπαίνω στον πειρασμό να ρωτήσω: ποιος είναι σημαντικότερος διδάσκαλος των χριστιανών και εγκυρότερος ερμηνευτής της Αγίας Γραφής, ο άγιος Αλέξανδρος του Σβιρ ή ο Λούθηρος; Όμως αυτό που θέλω να μοιραστώ μαζί σας με τούτο το άρθρο είναι κάτι άλλο.

Την εποχή που ο Λούθηρος και ο Καλβίνος δημιουργούσαν τη Μεταρρύθμιση, στα ορθόδοξα χριστιανικά μοναστήρια της Ανατολικής Ευρώπης, καθώς σε τμήματα και της Ασίας και της Βόρειας Αφρικής, ζούσαν εκατοντάδες άγιοι, άντρες και γυναίκες. Επίσης, στις πόλεις και τα χωριά αυτών των περιοχών, υπήρχαν βέβαια και άπιστοι, ανήθικοι και αμετανόητοι αμαρτωλοί (όπως σε κάθε τόπο, κάθε εποχή), όμως ζούσαν επίσης εκατομμύρια αληθινοί χριστιανοί με αυθεντική πίστη, ανάμεσα στους οποίους ζούσαν αμέτρητοι «μικροί» και «μεγάλοι» άγιοι, πολλοί από τους οποίους ήταν θαυματουργοί, ακριβώς όπως βλέπουμε στις Πράξεις των Αποστόλων ότι ήταν οι μαθητές του Ιησού Χριστού.

Οι άγιοι αυτοί, καθένας από τους οποίους δεν είναι λιγότερο σημαντικός από το Λούθηρο ή τον Καλβίνο, ήταν μαθητές και πνευματικά παιδιά των αγίων της προηγούμενης γενιάς, και αυτοί με τη σειρά τους της προηγούμενης κ.ο.κ., φτάνοντας μέχρι τους αποστόλους και τους μαθητές τους, τον 1ο αιώνα μ.Χ. Όλοι τούτοι δεν χρειάστηκε να έρθουν σε ρήξη με την Εκκλησία, στην οποία ανήκαν, ούτε να δημιουργήσουν μια νέα εκδοχή του χριστιανισμού, γιατί αυτή η Εκκλησία δεν άλλαξε τη διδασκαλία και τον τρόπο ζωής της (όπως ο παπισμός), αλλά ήταν ακριβώς η ίδια Εκκλησία που ίδρυσε ο Ιησούς Χριστός και καθοδήγησε το Άγιο Πνεύμα διά των αγίων αποστόλων και των μαθητών τους, των αγίων του 2ου αιώνα μ.Χ. και κατόπιν των αγίων του 3ου αιώνα και του 4ου κ.ο.κ., μέχρι και σήμερα.

Δυστυχώς, οι περισσότερες από τις περιοχές αυτές, κατά τα χρόνια του Λούθηρου, βρίσκονταν υπό οθωμανική κατοχή, αυτό όμως δεν εμπόδισε τους χριστιανούς να αναπτύσσονται πνευματικά μέσα στην Εκκλησία και να προοδεύουν σε ενότητα με το Χριστό και μεταξύ τους, όπως συνέβαινε και στους αιώνες των ρωμαϊκών διωγμών.

Οι προτεστάντες πολεμούσαν ενάντια σε μια φοβερή αίρεση, τον παπισμό, όμως δίπλα τους, σε μικρή απόσταση, συνέχιζε να ανασαίνει η αρχαία Εκκλησία των πρωτοχριστιανικών χρόνων, η Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία ζει ακόμη και σήμερα, χωρίς να έχει σπάσει ποτέ το νήμα που τη συνδέει με την Εκκλησία των αποστόλων και των πρώτων χριστιανών.

Εντελώς δειγματοληπτικά θα κατονομάσουμε δώδεκα μόνον (εκτός από τον άγιο Αλέξανδρο του Σβιρ) από τους ορθόδοξους αγίους που έζησαν το 16ο αιώνα, δηλ. την εποχή του Λούθηρου:

Άγιος Νεκτάριος ο Καρεώτης (†1500).

Άγιος νεομάρτυρας Μαλαχίας από τη Ρόδο, που τον σούβλισαν ζωντανό (†1500).

Άγιος Νείλος της Σόρα (1433-1508), ένας από τους μεγαλύτερους πνευματικούς διδασκάλους της Ρωσίας.

Ο άγιος Δαβίδ της Εύβοιας

Άγιος Δαβίδ της Εύβοιας († α΄ μισό 16ου αι.).

Άγιος Ιωάννης ο Ράπτης, ο Νεομάρτυρας, εξ Ιωαννίνων (1500 - 1526).

 

Άγιος Θεόφιλος ο Μυροβλύτης (†1548).

Άγιος Διονύσιος ο εν Ολύμπω († περίπου 1550).

Άγιος Αρσένιος του Κόμελ (†1550).

Άγιοι Νεκτάριος (†1550) και Θεοφάνης (†1544), οι Αψαράδες.

Άγιος Τιμόθεος, αρχιεπίσκοπος Ευρίπου (†1590).

Άγιος Μελέτιος Πηγάς, πατριάρχης Αλεξανδρείας (1549-1601).

Εδώ πρέπει να αναφέρουμε, αν και είναι λίγο μεταγενέστερος, και τον άγιο Κύριλλο Λούκαρι (1572-1638), πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και μάρτυρα, που ας μου επιτραπεί να πω ότι οι αγώνες και τα συγγράμματά του είναι καταφανώς εφάμιλλα εκείνων του Λούθηρου.

Ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι η αρχαία Εκκλησία, η Εκκλησία των αποστόλων, του Ιησού Χριστού και του Αγίου Πνεύματος, το έχουν διαπιστώσει χιλιάδες σύγχρονοι προτεστάντες, καθώς και ρωμαιοκαθολικοί, μελετώντας τις πρωτοχριστιανικές πηγές, και πολλοί από αυτούς βρίσκουν το θάρρος να επιστρέψουν σ’ αυτή την πρωτοχριστιανική Εκκλησία, εγκαταλείποντας τους αμφίβολους δρόμους του καθολικισμού ή του προτεσταντικού μωσαϊκού και γενόμενοι ορθόδοξοι χριστιανοί.

Σίγουρα μια από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι της «Ευαγγελικής Ορθόδοξης Ιεραποστολής της Αρχιεπισκοπής Αντιοχείας», στις ΗΠΑ, μιας προτεσταντικής ομολογίας που προσήλθε σύσσωμη στην Ορθοδοξία το 1987 μετά από οργανωμένη και ενδελεχή έρευνα των πηγών του χριστιανισμού. Η ιστορία τους υπάρχει στο βιβλίο του μακαριστού π. Πήτερ Γκίλκουιστ (†2012) «Καλώς ήρθατε στο σπίτι σας» (παρουσίαση εδώ).

Όμως πολλές άλλες περιπτώσεις μπορεί να δει ο ενδιαφερόμενος εδώ:

Travelers on the way to light

Journey to Orthodoxy

Εμπειρίες μεταστροφής

Σημείωση: Ορθόδοξη Εκκλησία και Αγία Γραφή

Αν και είναι εσφαλμένη η προτεσταντική άποψη ότι η αποκάλυψη του Θεού στους ανθρώπους περιορίζεται στην Αγία Γραφή (η αποκάλυψη του Θεού στους αγίους συνεχίζεται σε όλες τις εποχές – όχι όμως ως προνόμιο μιας σιδηράς εκκλησιαστικής οργάνωσης, αλλά ως συνέπεια της ενότητας κάθε αγίου ξεχωριστά με το Θεό), όμως πρέπει να παρατηρήσουμε ότι οι άγιοι διδάσκαλοι της Ορθοδοξίας (οι Πατέρες της Εκκλησίας) είναι και μεγάλοι ερμηνευτές της Αγίας Γραφής.

Αυτό θα το διαπιστώσουμε αν διαβάσουμε τα έργα τους, όπως π.χ. των αγίων Βασιλείου του Μεγάλου, Ιωάννη του Χρυσοστόμου, Μάξιμου Ομολογητή και γενικά όλων των Πατέρων. Από τους σύγχρονους με εμάς, ας αναφέρουμε το Γέροντα Σωφρόνιο του Έσσεξ (†1993 [φωτο]), που τα έργα του είναι γεμάτα παραπομπές στην Αγία Γραφή.

Παρατηρούμε επίσης ότι οι προσευχές και οι λατρευτικές τελετές της Ορθόδοξης Εκκλησίας (που κατά κανόνα είναι αρχαιότατες) είναι γεμάτες από Ψαλμούς του Δαβίδ και άλλα αποσπάσματα της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, ενώ και τα υμνογραφικά έργα που ψάλλονται σ’ αυτές (που τα κυριότερα είναι έργα αγίων, εμπνευσμένων από το Θεό όπως και οι συγγραφείς των ποιητικών βιβλίων της Αγίας Γραφής) επίσης στην Αγία Γραφή βασίζονται – ιδιαίτερα το ποιητικό είδος των «κανόνων», που εμπνέεται πάντοτε από τις βιβλικές ωδές.

(Διαβάστε εδώ την άποψη ενός σύγχρονου ανθρώπου που έφτασε σε ενότητα με το Θεό)

Εξάλλου, οι τελετές αυτές (και ιδίως η θεία λειτουργία) έχουν τη μορφή που έχουν βασισμένες στην ουράνια θεία λειτουργία, που περιγράφεται στο βιβλίο του προφήτη Ησαΐα και στην Αποκάλυψη. Υπάρχει μάλιστα σχετικό κεφάλαιο που εξηγεί αυτό το θέμα στο προαναφερόμενο βιβλίο του π. Πήτερ Γκίλκουιστ.

Συνεπώς, αποτελεί μύθο η άποψη ορισμένων προτεσταντών, ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει απομακρυνθεί από την Αγία Γραφή. Αντίθετα, η Ορθόδοξη Εκκλησία πλεονεκτεί έναντι των προτεσταντικών ομάδων και κοινοτήτων, γιατί διατηρεί από τον 1ο αιώνα ακόμη τη γνώση και εφαρμογή των λατρευτικών πρακτικών της πρωτοχριστιανικής Εκκλησίας, που δεν περιγράφονται ή δεν αναφέρονται καν στην Αγία Γραφή, και όμως υπήρχαν.

Ο τρόπος που λειτουργούσαν ή νήστευαν οι πρώτοι χριστιανοί π.χ. δεν περιγράφεται στην Αγία Γραφή! Άρα μήπως «δε λειτουργούσαν» και «δε νήστευαν»; Όχι, και τα δύο αναφέρεται ότι τα έπρατταν (Πράξεις, 13, 2), χωρίς όμως να τα έχουν παραλάβει μέσω κάποιου «ιερού βιβλίου». Αποτελούσαν πρακτικές που είχαν μεταδοθεί από τους αποστόλους στην πράξη και δε χρειάζονταν να καταγραφούν στα αποστολικά κείμενα, δηλ. εκείνα που κατόπιν αποτέλεσαν την Καινή Διαθήκη. Το ίδιο ισχύει και για ερωτήματα όπως: μήπως οι πρώτοι χριστιανοί δεν είχαν ιερείς; μήπως δεν πίστευαν στην Αγία Τριάδα; μήπως δεν τιμούσαν το σταυρό, την Παναγία και τους αγίους; μήπως, μήπως… κ.τ.λ.

Βέβαια, οι προτεστάντες επέλεξαν το Sola Scriptura ως τη μόνη ασφαλή βάση για να βρουν την αυθεντική εκδοχή του χριστιανισμού, επειδή τους χώριζε ένα χάσμα 15 αιώνων από την πρωτοχριστιανική εποχή. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δε χωρίζεται από την πρωτοχριστιανική εποχή με κανένα χάσμα, αλλά ενώνεται μέσω της αδιάσπαστης αλυσίδας των αγίων της, από τους ίδιους τους αποστόλους και τους άμεσους μαθητές τους μέχρι σήμερα. Γι’ αυτό και σ’ εμάς δεν τίθεται θέμα «διαφωνίας» και «αντίθεσης» μεταξύ Αγίας Γραφής και παράδοσης: και οι δύο ανήκουν στη μία και ενιαία παράδοση, που παραδόθηκε στους ανθρώπους από τους αποστόλους και διαφυλάχτηκε μέσα στους αιώνες.

 Θ.Ρ.

Αν θέλετε, επισκεφτείτε δύο ενότητες άρθρων περί προτεσταντισμού & Ορθόδοξης Εκκλησίας εδώ & εδώ.