Κυριακή 31 Οκτωβρίου 2021

Η Κυριακή της παραβολής του πλούσιου & του Λάζαρου ("Κυριακή Ε’ Λουκά")

 


Χριστιανική Φοιτητική Δράση

Ευαγγέλιο Κυριακής: Λουκ. ις’ (16) 19-31 [νεοελληνική μετάφραση εδώ]

Εἶπεν ὁ Κύριος· 19  ἄνθρωπός τις ἦν πλούσιος, καὶ ἐνεδιδύσκετο πορφύραν καὶ βύσσον εὐφραινόμενος καθ᾿ ἡμέραν λαμπρῶς. 20 πτωχὸς δέ τις ἦν ὀνόματι Λάζαρος, ὃς ἐβέβλητο πρὸς τὸν πυλῶνα αὐτοῦ ἡλκωμένος 21 καὶ ἐπιθυμῶν χορτασθῆναι ἀπὸ τῶν ψιχίων τῶν πιπτόντων ἀπὸ τῆς τραπέζης τοῦ πλουσίου· ἀλλὰ καὶ οἱ κύνες ἐρχόμενοι ἀπέλειχον τὰ ἕλκη αὐτοῦ. 22 ἐγένετο δὲ ἀποθανεῖν τὸν πτωχὸν καὶ ἀπενεχθῆναι αὐτὸν ὑπὸ τῶν ἀγγέλων εἰς τὸν κόλπον  Ἀβραάμ· ἀπέθανε δὲ καὶ ὁ πλούσιος καὶ ἐτάφη. 23 καὶ ἐν τῷ ᾅδῃ ἐπάρας τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ, ὑπάρχων ἐν βασάνοις, ὁρᾷ τὸν  Ἀβραὰμ ἀπὸ μακρόθεν καὶ Λάζαρον ἐν τοῖς κόλποις αὐτοῦ. 24 καὶ αὐτὸς φωνήσας εἶπε· πάτερ  Ἀβραάμ, ἐλέησόν με καὶ πέμψον Λάζαρον ἵνα βάψῃ τὸ ἄκρον τοῦ δακτύλου αὐτοῦ ὕδατος καὶ καταψύξῃ τὴν γλῶσσάν μου, ὅτι ὀδυνῶμαι ἐν τῇ φλογὶ ταύτῃ. 25 εἶπε δὲ  Ἀβραάμ· τέκνον, μνήσθητι ὅτι ἀπέλαβες σὺ τὰ ἀγαθά σου ἐν τῇ ζωῇ σου, καὶ Λάζαρος ὁμοίως τὰ κακά· νῦν δὲ ὧδε παρακαλεῖται, σὺ δὲ ὀδυνᾶσαι· 26 καὶ ἐπὶ πᾶσι τούτοις μεταξὺ ἡμῶν καὶ ὑμῶν χάσμα μέγα ἐστήρικται, ὅπως οἱ θέλοντες διαβῆναι ἔνθεν πρὸς ὑμᾶς μὴ δύνωνται, μηδὲ οἱ ἐκεῖθεν πρὸς ἡμᾶς διαπερῶσιν. 27 εἶπε δέ· ἐρωτῶ οὖν σε, πάτερ, ἵνα πέμψῃς αὐτὸν εἰς τὸν οἶκον τοῦ πατρός μου· 28 ἔχω γὰρ πέντε ἀδελφούς· ὅπως διαμαρτύρηται αὐτοῖς, ἵνα μὴ καὶ αὐτοὶ ἔλθωσιν εἰς τὸν τόπον τοῦτον τῆς βασάνου. 29 λέγει αὐτῷ  Ἀβραάμ· ἔχουσι Μωϋσέα καὶ τοὺς προφήτας· ἀκουσάτωσαν αὐτῶν. 30 ὁ δὲ εἶπεν· οὐχί, πάτερ  Ἀβραάμ, ἀλλ᾿ ἐάν τις ἀπὸ νεκρῶν πορευθῇ πρὸς αὐτούς, μετανοήσουσιν. 31 εἶπε δὲ αὐτῷ· εἰ Μωϋσέως καὶ τῶν προφητῶν οὐκ ἀκούουσιν, οὐδὲ ἐάν τις ἐκ νεκρῶν ἀναστῇ πεισθήσονται.

Ο πλούτος καταστρέφει

Ο πλούσιος της Παραβολής του σημερινού Ευαγγελίου φορούσε πανάκριβα αρχοντικά ενδύματα και διασκέδαζε κάθε τόσο με πλούσια συμπόσια. Ούτε που νοιαζόταν καθώς έβλεπε στην εξώπορτά του εκείνον τον φτωχό Λάζαρο παραπεταμένο και γεμάτο πληγές. Πόσο υπέφερε ο δύστυχος! Ήθελε να χορτάσει από τα ψίχουλα που έπεφταν από το τραπέζι του πλουσίου. Αλλά σαν να μην έφτανε αυτό, καθώς ήταν σχεδόν γυμνός, έρχονταν οι σκύλοι κι έγλυφαν τις πληγές του. Όμως ο Λάζαρος δεν έβγαζε από το στόμα του παράπονο εναντίον του πλουσίου ή του Θεού.

Πόσο μεγάλες οι αντιθέσεις των δύο αυτών ανθρώπων που βρίσκονταν τόσο κοντά μεταξύ τους! Ο πλούσιος ήταν ντυμένος με πολυτέλεια, κι ο Λάζαρος με τα έλκη του και τα κουρέλια του, ο πλούσιος καθόταν σε πολυτελή ανάκλιντρα, κι ο πτωχός πεταμένος στη γη. Ο πλούσιος περιβαλλόταν από επίσημους συνδαιτυμόνες, κι ο πτωχολάζαρος από σκυλιά.

Πόσο ανάλγητος αλήθεια ήταν ο πλούσιος! Πόσο κακό του έκανε ο πλούτος! Τον έκανε δούλο στη σάρκα, αδιάφορο για κάθε φτωχό γύρω του. Η πολυτέλεια τον οδήγησε στην αλαζονεία, την κοιλιοδουλία, την ασπλαχνία. Βέβαια η αμαρτία του πλουσίου δεν ήταν τόσο στα ενδύματά του ή στις τροφές του, όσο στο ότι φρόντιζε μόνο για τον εαυτό του. Η παρουσία του Λαζάρου έξω από το σπίτι του ήταν γι’ αυτόν μια διαρκής υπόμνηση και ευκαιρία αγάπης. Πώς μπορούσε ο πλούσιος να βλέπει τον άλλον να λιμοκτονεί και να μένει τόσο ανάλγητος; Αλλά ο πλούσιος της Παραβολής ενδιαφερόταν μόνο για τα πλούτη του. Δεν είχε ανώτερα ιδανικά και αξίες. Από έξω η εμφάνισή του μεγαλόπρεπη, από μέσα όμως η ψυχή του αραχνιασμένη. Από έξω αρώματα, και μέσα δυσωδία. Το σώμα του καλοπερνούσε στις ανέσεις, η ψυχή του όμως αργοπέθαινε μέσα στη φθορά.

Το ίδιο παθαίνουμε οι άνθρωποι, όχι μόνο οι πλούσιοι αλλά όσοι προσκολλώμαστε στα υλικά αγαθά μας, λίγα ή πολλά. Και νομίζουμε πως μ’ αυτά θα ευτυχήσουμε αδιαφορώντας για τους γύρω μας, τους ενδεείς, τους πεινασμένους. Και χωρίς να το καταλαβαίνουμε σκληραίνει η καρδιά μας, αγριεύει η ψυχή μας. Η προσκόλληση στα υλικά αγαθά είναι μεγάλος πειρασμός για τη ζωή μας. Κινδυνεύουμε όλοι μας.

Δρομολογούμε το μέλλον μας

Η πρώτη σκηνή τελείωσε. Ήταν η σκηνή πάνω στη γη. Στη συνέχεια όμως έχουμε τη δεύτερη σκηνή, επάνω στον ουρανό. Πρώτος πέθανε ο φτωχός. Κανείς ίσως να μην έδωσε σημασία στο θάνατό του. Άγγελοι του Θεού όμως κατήλθαν αμέσως από τα ύψη του ουρανού για να μεταφέρουν την υπομονετική ψυχή του στους κόλπους του Αβραάμ, για να βρει ανάπαυση στον παράδεισο. Πέθανε κάποτε και ο πλούσιος και τάφηκε με μεγαλοπρέπεια. Όμως την ψυχή του δεν την παρέλαβαν άγγελοι του Θεού, αλλά την άρπαξαν με μανία δαίμονες φοβεροί και την οδήγησαν στα ζοφερά σκοτάδια του Άδη. Εκεί τώρα ο πλούσιος υπέφερε φρικτά και άρχισε να κραυγάζει και να παρακαλεί: —Πάτερ Αβραάμ, λυπήσου με. Στείλε τον Λάζαρο να βουτήξει την άκρη του δακτύλου του στο νερό και να δροσίσει τη γλώσσα μου, διότι τυραννιέμαι μέσα σ’ αυτή την ανυπόφορη φωτιά. —Παιδί μου, θυμήσου ότι εσύ απόλαυσες με το παραπάνω τα αγαθά σου στη γη, κι ο Λάζαρος τα κακά της δυστυχίας του, απάντησε ο Αβραάμ· τώρα όμως εδώ αντιστρέφονται οι ρόλοι, ο Λάζαρος παρηγορείται γι’ αυτά που υπέφερε, εσύ όμως βασανίζεσαι διαρκώς. Και έπειτα ανάμεσά σας υπάρχει μεγάλο χάσμα αδιαπέραστο. 

Αλλά ο πλούσιος επιμένει: —Στείλε τουλάχιστον τον Λάζαρο στο σπίτι του πατέρα μου να πει στα πέντε αδέλφια μου τι γίνεται εδώ στον άλλον κόσμο, για να προλάβουν να μετανοήσουν και να μην έλθουν κι αυτοί εδώ στην κόλαση. Κι ο Αβραάμ του απάντησε: Έχουν στη γη τα βιβλία του Νόμου και των προφητών που μιλούν γι’ αυτά. —Όχι, πάτερ, συνεχίζει ο πλούσιος, δεν θα υπακούσουν στους προφήτες. Εάν όμως πάει σ’ αυτούς κάποιος από τους πεθαμένους ανθρώπους, θα μετανοήσουν. Ο Αβραάμ όμως έκλεισε το διάλογο λέγοντας: Εάν δεν έχουν καλή διάθεση να υπακούσουν στον Νόμο και τους προφήτες, δεν θα πεισθούν, ακόμη και αν αναστηθεί κάποιος από τους νεκρούς.

Από την Παραβολή αυτή παίρνουμε όλοι μας ένα μεγάλο δίδαγμα, ότι ο τόπος της αιώνιας κατοικίας μας προσδιορίζεται από τις επίγειες επιλογές μας. Ό,τι κάναμε θα το βρούμε μπροστά μας. Διότι ο καθένας μας προετοιμάζει την ψυχή του για τον αντίστοιχο τόπο. Κι αυτό που έχει μεγάλη σημασία για όλους μας είναι ότι όταν οι άνθρωποι αμαυρώνουμε καθημερινά την ψυχή μας με τις απολαύσεις των αισθήσεων, την καθιστούμε ακατάλληλη για τις ανώτερες πνευματικές απολαύσεις του πνευματικού κόσμου. Πώς να χωρέσει στον Παράδεισο η ψυχή μας, εάν εδώ στη γη ήταν απορροφημένη στην ύλη; Πώς να δοκιμάσει τις απερίγραπτες πνευματικές ηδονές του Παραδείσου μία ψυχή που ξέρει μόνο τις απολαύσεις της σαρκός και έχει περιορίσει την ευτυχία της στα φαγητά, στα γλέντια, στα ρούχα; Πώς να γευθεί τον Παράδεισο μία ψυχή σκληρόκαρδη και άπονη ανάμεσα στις εξαγιασμένες ψυχές τόσων ανθρώπων δοκιμασμένων από τον πόνο και τις θλίψεις της ζωής; Η αιώνια λοιπόν ευτυχία μας ή η ατελεύτητη δυστυχία μας μετά τον θάνατο καθορίζονται από τη διαγωγή που δείχνουμε πριν από τον θάνατό μας. Σήμερα δρομολογούμε το αιώνιο μέλλον μας. Τις επιλογές τις ξέρουμε. Οι προορισμοί ξεκάθαροι. Ας ετοιμαζόμαστε για το αιώνιο ταξίδι μας.


ΜΕ ΤΙ ΕΠΙΘΥΜΟΥΜΕ ΝΑ ΧΟΡΤΑΣΟΥΜΕ;

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
ΒΗΜΑΤΑ

«Πτωχὸς δέ τις ἦν ὀνόματι Λάζαρος, ὃς ἐβέβλητο πρὸς τὸν πυλῶνα αὐτοῦ ἡλκωμένος καὶ ἐπιθυμῶν χορτασθῆναι ἀπὸ τῶν ψιχίων τῶν πιπτόντων ἀπὸ τῆς τραπέζης τοῦ πλουσίου· ἀλλὰ καὶ οἱ κύνες ἐρχόμενοι ἀπέλειχον τὰ ἕλκη αὐτοῦ» (Λουκ. 16, 20,21)

«Κάποιος φτωχός ποὺ τὸν ἔλεγαν Λάζαρο, ἦταν πεσμένος κοντά στήν πόρτα τοῦ σπιτιοῦ τοῦ πλουσίου, γεμάτος πληγές, καὶ προσπαθοῦσε νὰ χορτάσει ἀπὸ τὰ ψίχουλα ποὺ ἔπεφταν ἀπὸ τὸ τραπέζι τοῦ πλουσίου. ῎Ερχονταν καὶ τὰ σκυλιά καὶ τοῦ ἔγλειφαν τὶς πληγές»

Οι άνθρωποι πεινούμε στην ζωή. Όλοι μας έχουμε ανάγκη την τροφή για να επιβιώσουμε, όπως επίσης και για να έχουμε ενέργεια ώστε να σκεφτούμε και να πράξουμε ανάλογα με τα χαρίσματα, τις επιθυμίες και τις δυνατότητές μας. Υπάρχουν όμως και άλλες μορφές πείνας, οι οποίες συμπληρώνουν αυτή της επιβίωσης. Είναι η πείνα για ευχαρίστηση. Η πείνα για δόξα και αναγνώριση. Η πείνα για πρόοδο. Η πείνα για δικαιοσύνη. Η πείνα για αγάπη. Η πείνα για τον Θεό. Ο τρόπος που χορταίνουμε την όποια πείνα μας δείχνει τι είδους άνθρωποι είμαστε ποια είναι ή ποια γίνεται η ταυτότητά μας. Και είναι βεβαίως ατομικό δικαίωμα του καθενός να διαλέξει ποιος χορτασμός είναι ο σημαντικότερος, αυτός που μας καθορίζει και μας ταυτοτοποιεί, αν ο χορτασμός της πείνας γίνεται αυτοπροσδιοριστικά ή ετεροπροσδιοριστικά, αν συναντούμε ή θέλουμε να συναντήσουμε και άλλους με την ίδια ή παρόμοια πείνα ή έχουμε κλείσει τον εαυτό μας στα δικά του τείχη, θέλοντας να καλύψουμε τις δικές μας ανάγκες.

Διότι η πείνα είναι ανάγκη που έβαλε ο Θεός μέσα μας. Μπορεί στην πνευματική μας ζωή να ζητούμε την υπέρβαση των αναγκών μας, ώστε να μπορούμε να αφήνουμε τον εαυτό μας στα χέρια του Θεού. Να δηλώνουμε ότι η ανάγκη δεσμεύει τον άνθρωπο, τον καθιστά λιγότερο ελεύθερο να νοηματοδοτήσει την ζωή του. Στην πράξη όμως δεν είναι η ανάγκη ή οι ανάγκες που έχουμε οι άνθρωποι που μας δεσμεύουν, αλλά ποια ανάγκη για μας γίνεται προτεραιότητα, ποια πείνα θέλοντας να καλύψουμε για να είμαστε ευτυχισμένοι. Διότι όταν χορταίνουμε την πείνα που μας κάνει όχι να μην ξαναπεινάσουμε ποτέ, αλλά που μας δείχνει ότι μέσα από αυτήν γνωρίζουμε τι μας δίνει αληθινή πληρότητα, μπορούμε να προχωρήσουμε στην ζωή μας έχοντας βρει τον προορισμό μας. Και γίνεται η ελευθερία ζητούμενο από άλλες ανάγκες, οι οποίες όμως μας κρατούν καθηλωμένους σε ό,τι τελικά δεν προηγείται για μας.

Αν δούμε την παράδοση των αγίων μας, θα διαπιστώσουμε ότι οι άγιοι επιλέγουν όχι την άρνηση των ανθρώπινων αναγκών αλλά τον χορτασμό της πρώτης και μεγάλης πείνας: αυτής για συνάντηση με τον Θεό που δίνει ανάσταση και αιωνιότητα μέσα από την αγάπη και καθιστά την κοινωνία μας με τους συνανθρώπους μας αυθεντική, ακόμη και μέσα στις δυσκολίες τόσο τις δικές μας όσο και τις δικές τους. Οι άγιοι προσπαθούν με την νηστεία όχι να σβήσουν την ανάγκη του σώματος για τροφή, αλλά την υποδούλωση του ανθρώπου στις επιθυμίες της κοιλίας και της σαρκός. Οι άγιοι κάνουν αγώνα να ελέγξουν τον λογισμό τους, όχι για να σβήσουν την ανάγκη της ύπαρξης να σκέφτεται, να κρίνει, να γνωρίζει, αλλά για να μην υποδουλωθούν στην δική τους γνώμη, το δικό τους θέλημα, αφήνοντας κατά μέρος τις εντολές του Θεού που είναι η αγάπη και η εμπιστοσύνη προς Εκείνον και τον πλησίον. 

Οι άγιοι παλεύουν να βρούνε τις ρίζες των παθών τους και να τα μεταμορφώσουν διά της ταπεινώσεως, όχι γιατί η ύπαρξη δεν έχει «εγώ» και «εαυτό», αλλά γιατί τα πάθη την καθιστούν να έχει μόνο «εγώ» και μόνο «εαυτό». Οι άγιοι νιώθουν την ανάγκη να είναι μέλη του σώματος του Χριστού, διότι δεν είναι ακοινώνητοι, αλλά καλύπτουν αυτήν την ανάγκη με την μετοχή στην θεία ευχαριστία, με την συνάντηση και την έμπρακτη αγάπη προς τον πλησίον, με έναν αγώνα υπέρβασης της προτεραιότητας του εαυτού και ένταξης στην συλλογικότητα της Εκκλησίας. Δεν αρνούνται την κοινωνία των ανθρώπων, ούτε παύουν να βλέπουν ποιοι είμαστε οι χριστιανοί μέσα στον κόσμο, ούτε παύουν να έχουν άποψη για τον κόσμο, μισώντας τον κόσμο, διότι ο Θεός στον κόσμο σε συγκεκριμένο χρόνο και τόπο μας όρισε να ζούμε, αλλά μας αφήνει να διαλέξουμε τον τρόπο.

Στην παραβολή του πλούσιου και του Λαζάρου ο Χριστός μας δείχνει ότι ο Λάζαρος είχε χορτάσει την πείνα του για Θεό και του απέμεινε η πείνα για επιβίωση. Σ’ αυτήν ο μόνος που μπορούσε να βοηθήσει ήταν ο πλούσιος. Εκείνος όμως είχε χορτάσει όλες τις άλλες πείνες, αλλά είχε λησμονήσει την πείνα για τον Θεό και τον ανήμπορο πλησίον. Κι αν σ’ αυτήν την ζωή ο Θεός δεν επέβαλε την δικαιοσύνη ο καθένας άνθρωπος να έχει τουλάχιστον το ελάχιστον, ο τρόπος με τον οποίο χορτάσθηκε η πείνα καθόρισε την αιωνιότητα, εκεί όπου ο τρόπος με τον οποίο διάλεξε να ζει ο καθένας στον παρόντα χρόνο, του καθόρισε την ταυτότητα για πάντα. Και δεν υπάρχει αλλαγή στην αιωνιότητα όχι γιατί ο Θεός δεν αφήνει την αλλαγή, αλλά διότι ο άνθρωπος μένει προσκολλημένος στις ανάγκες που έχει αποφασίσει να καλύψει στο εδώ. Ας μην ξεχνούμε ότι ο πλούσιος δεν ζήτησε από τον Αβραάμ να αλλάξει τρόπο ύπαρξης, αλλά λίγο νερό για την δίψα του, για την υλική ανάγκη δηλαδή. Κι όταν ακόμη ζητά από τον Αβραάμ να αναστηθεί ο Λάζαρος για να πείσει τους αδερφούς του να αλλάξουν προτεραιότητες, εξακολουθεί να αγνοεί ότι δεν αλλάζει με θαύματα ο άνθρωπος, αλλά με τον λόγο του Θεού, όχι με θέαμα, αλλά με εσωτερική αναζήτηση, καθώς και με την μετοχή στο σώμα του Χριστού.

31 Οκτωβρίου 2021 Κυριακή Ε’ Λουκά



Η μνήμη: Παράδεισος και κόλαση

π. Θ. Μουρτζανός

Προσκυνητής (από εκεί η αρχική εικ.)

Μία από τις πιο ξεχωριστές παραβολές που διηγήθηκε ο Χριστός στους ανθρώπους είναι αυτή του πλούσιου και του φτωχού Λαζάρου. Παραβολή ανατροπών, με σημείο-κλειδί τις έννοιες του χρόνου και της μνήμης.
Ο πλούσιος στην παρούσα ζωή απολαμβάνει τα αγαθά του, το σπίτι, την ενδυμασία, το τραπέζι του χωρίς να θυμάται ότι στον πυλώνα της οικίας του ήταν πεσμένος ο φτωχός Λάζαρος, ο οποίος προσπαθούσε να χορτάσει από τα ψίχουλα του τραπεζιού του πλουσίου, ήταν ρακένδυτος και δεν είχε χώρο να κατοικεί.
Ο πλούσιος χαιρόταν με τους φίλους του. Ο Λάζαρος είχε ως φίλους του τα σκυλιά. Κι αυτή η αντίθεση συνεχίστηκε όσο οι δύο ζούσαν. Όταν ο κοσμικός χρόνος σταματά και αρχίζει ο χρόνος της αιωνιότητας, η ανατροπή είναι ριζική. Ο πλούσιος υποφέρει στον άδη, καιγόμενος, ενώ ο φτωχός Λάζαρος βρίσκεται στους κόλπους του Αβραάμ.
Τώρα θυμάται ο πλούσιος τον Λάζαρο. Εκείνος πάλι όχι. Και στην παράκληση του πλουσίου στον Αβραάμ να στείλει τον Λάζαρο να δροσίσει, έστω και λίγο, την γλώσσα του πλουσίου που υποφέρει στη φλόγα του άδη, ο Πατριάρχης απαντά: «τέκνον, μνήσθητι ότι απέλαβες συ τα αγαθά σου εν τη ζωή σου και Λάζαρος ομοίως τα κακά . νυν δε ώδε παρακαλείται, συ δε οδυνάσαι» (Λουκ. 16, 25. Παιδί μου, θυμήσου ότι εσύ απόλαυσες την ευτυχία στη ζωή σου, όπως κι ο Λάζαρος τη δυστυχία. Τώρα λοιπόν αυτός χαίρεται εδώ κι εσύ υποφέρεις.
Συγκλονιστικές αυτές οι ανατροπές και είναι η απάντηση του Χριστού τόσο στο ζήτημα του πλούτου και της ανευσπλαχνίας όσο και στο ζήτημα της μετά θάνατον ζωής.
Κλειδί για τον άνθρωπο η μνήμη. Αυτή τον οδηγεί στους κόλπους του Θεού ή στην αιώνια μοναξιά. Η μνήμη, την οποία καλούμαστε να επιλέξουμε προς ποια κατεύθυνση θα στραφεί σ’ αυτήν την ζωή, για να δούμε και ποια πορεία θα έχουμε ως άνθρωποι στην αιώνια.Συνήθως οι άνθρωποι θυμόμαστε όσα έχουν να κάνουν με το εγώ μας, με το συμφέρον μας, με μία μνήμη εγωκεντρική. Θυμόμαστε τα αγαθά μας, τις γνώσεις μας, τα πρόσωπα που αγαπούμε και αυτά που μας αγαπούνε, μένουμε προσκολλημένοι στο παρόν της ζωής μας. Δεν θυμόμαστε ότι υπάρχουν άνθρωποι που έχουν ανάγκη την βοήθεια και την συμπαράστασή μας. Άνθρωποι που έχουν ανάγκη την συγχώρεσή μας. Άνθρωποι που έχουν ανάγκη να ακούσουν από μας λόγο Μωσέως και προφητών, λόγο πνευματικό. Και αυτή η επιλεκτική μνήμη ή η απουσία της μνήμης, σαν μια δύναμη να μας σπρώχνει να την απωθήσουμε, να είναι αυτός που μας χρειάζεται μπροστά μας και εμείς να μην συνειδητοποιούμε ότι θέλει και μπορούμε να του προσφέρουμε τη βοήθειά μας. Γι’ αυτό ο λόγος του Χριστού είναι αφυπνιστικός.
Οι άνθρωποι πάλι θέλουμε να θυμόμαστε τον Θεό ως μία δύναμη που βρίσκεται εκτός των δεδομένων του χρόνου της ζωής μας. Ότι μας περιμένει κάπου στην αιωνιότητα, η οποία για εμάς είναι δεδομένο ότι θα αργήσει. Επιλέγουμε να πιστεύουμε ότι έχουμε χρόνο. Την ίδια στιγμή θέλουμε να θυμόμαστε έναν Θεό ο Οποίος έχει υποχρέωση να μας βοηθά στις ανάγκες μας και να συγχωρεί τις αμαρτίες μας, αλλά και να μας σώζει στην αιωνιότητα χωρίς εμείς να χρειάζεται να κάνουμε κάτι.
Κι δεν είμαστε έτοιμοι να θυμηθούμε ότι ο Θεός μας προίκισε με ελευθερία τόση και τέτοια, ώστε να μπορούμε να Τον λησμονούμε, να διαλέγουμε να ζούμε χωρίς Αυτόν, να παραθεωρούμε, να αδιαφορούμε και να απιστούμε ακόμη και στην παρουσία Του στον κόσμο, την Σταύρωση και την Ανάστασή Του για μας, την κλήση Του να είμαστε μέλη της Εκκλησίας, δηλαδή της οδού της Αγάπης, που αφυπνίζει την μνήμη. Ούτε καν το καλώς νοούμενο συμφέρον της σωτηρίας μας δεν θυμόμαστε. Αυτό που θα μπορούσε να μας οδηγήσει στην μετάνοια για όσα επιλέγουμε να ξεχνούμε, στην ενεργοποίηση της διάθεσής μας να θυμόμαστε τον πλησίον μας.
Τέλος, οι άνθρωποι έχουμε εφεύρει μηχανές όπως οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές ή έργα όπως τα βιβλία, στα οποία αποθησαυρίζουμε τις μνήμες μας, περισσότερο ως ιστορία και κατακτήσεις, δημιουργήματα, μηνύματα επικοινωνίας και λιγότερο ως αφορμές αφύπνισης για τα λάθη μας. Μάλιστα, η μνήμη ενίοτε χρησιμοποιείται για να παγιωθεί το κακό στη ζωή μας. Για να το έχουμε εύκολο και ταυτόχρονα διαρκές. Για να το μιμούμαστε και να καμαρώνουμε γι’ αυτό. Ο χρόνος περνά, αλλά εμείς δεν συνειδητοποιούμε ότι η μνήμη των αμαρτημάτων, των λανθασμένων επιλογών μας, τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο θα έπρεπε να είναι αφετηρία νέων ξεκινημάτων. Από την μία αποφυγής των όσων μας βλάπτουν και κοινωνικά και ηθικά και πνευματικά και από την άλλη βίωσης του τρόπου της αγάπης και της χαράς που μας κάνει να αναγνωρίζουμε όσους καλούμαστε να συνδράμουμε τώρα, στο νυν, για να εισέλθουμε στο αεί. Οι εφευρέσεις και τα επιτεύγματα λειτουργούν σήμερα όχι ως φύλακες της μνήμης, αλλά ως χώροι που υπάρχουν για να λέμε ότι υπάρχουν. Συνεχίζουμε, όπως ο πλούσιος, αμνήμονες των όσων μπορούν να μας δώσουν την όντως ζωή.
Ο πλούσιος δεν οδηγήθηκε στον άδη γιατί ήταν πλούσιος, αλλά γιατί, εκτός των άλλων, ήταν αμνήμων. Στο χρόνο της αιωνιότητας οι μνήμες του ζωντάνεψαν, αλλά το χάσμα μεταξύ του άδη και των κόλπων του Αβραάμ ήταν μέγα. Αντίθετα, ο Λάζαρος σ’ αυτή τη ζωή είχε στη μνήμη του το Θεό και σιώπησε στην ασπλαχνία του πλουσίου, ενώ στην αιωνιότητα η μνήμη του παρόντος κόσμου δεν του χρειαζόταν πια. Κι έτσι παρέμεινε παρακαλούμενος στην κοινωνία με το Θεό. Επειδή, συνήθως, ανήκουμε στον τρόπο με τον οποίο ο πλούσιος χρησιμοποίησε την μνήμη του, ας αφυπνιστούμε από τον ευαγγελικό λόγο και ας βγούμε από την εγωκεντρική μνήμη, η οποία δεν αλλάζει ούτε στην αιωνιότητα, αλλά συνοδεύει τον άνθρωπο για πάντα.
Ας αποκτήσουμε μνήμη Θεού, μετάνοιας, αγάπης για να μην χρειαστεί να θυμόμαστε ό,τι χάσαμε, αλλά να έχουμε την ευλογία να ζούμε την παρουσία του Θεού ως ευτυχία. Και τότε η μνήμη δεν θα μας χρειάζεται, γιατί τίποτε δεν θα μπορεί να μας αποσπάσει από την χαρά της αδιάλειπτης κοινωνίας με το Θεό. 

πηγή

Προτεινόμενα

Αναλυτικός σχολιασμός της παραβολής (αφιέρωμα)

Η Αγία Γραφή για τη μετά θάνατον ζωή των ψυχών

Ταινία για την αγία Χρυσή // Official Trailer: Saint Chryse, the girl who was tortured for three months to deny Jesus Christ! (2021)

 

 

Η αληθινή ιστορία του μαρτυρίου της Αγίας Χρυσής, μιας νεαρής κοπέλας που έζησε στα Σλάτενα της Αλμωπίας (σημερινό χωριό "Χρυσή") στα τέλη του 18ου αιώνα μ.Χ. Η υπόθεση της ταινίας διαδραματίζεται το 1795, στο χωριό Σλάτενα. Η νεαρή Χρυσή που είναι Χριστιανή, πηγαίνει να μαζέψει ξύλα, γιατί είναι χειμώνας. Κάποιος Μουσουλμάνος της περιοχής που είχε κυριευτεί από σαρκικό έρωτα για την Χρυσή, την απαγάγει. 
Για τους επόμενους μήνες η νεαρή κοπέλα υποφέρει τα πάνδεινα. Βασανίζεται συστηματικά, ψυχικά και σωματικά, γιατί αρνείται να εξισλαμισθεί και να παντρευτεί τον απαγωγέα της. Θανατώνεται με φριχτό τρόπο στις 13 Οκτωβρίου 1795, αρνούμενη μέχρι τέλους να προδώσει την πίστη της.
 

Σάββατο 30 Οκτωβρίου 2021

Λινού: Ο ασπασμός της εικόνας έχει ελάχιστο κίνδυνο μετάδοσης του ιού



Το κατά πόσο υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης του ιού από τον ασπασμό των εικόνων χωρίς την προστατευτική μάσκα σχολίασε νωρίτερα μιλώντας στο Πρώτο Πρόγραμμα η καθηγήτρια Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ [Πανεπιστημίου Αθηνών] Αθηνά Λινού.

“Η στιγμιαία επαφή με τον ιό, τη στιγμή που θα ασπαστούμε την εικόνα, ο κίνδυνος είναι ελάχιστος”, επεσήμανε η κ. Λινού και εξήγησε πως “ο ιός μεταδίδεται με την αναπνοή. Ο κίνδυνος, επομένως, βρίσκεται εάν στον χώρο που αναπνέουμε είμαστε χωρίς μάσκα και υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση του ιού στον αέρα. Αυτό συμβαίνει σε κλειστούς χώρους που δεν αερίζονται με φυσικό αερισμό και υπάρχουν πολλοί άνθρωποι για αρκετή ώρα. Ιδανικό θα ήταν να φορούμε την μάσκα μας και όταν δείχνουμε τον σεβασμό μας στην εικόνα, αλλά ο κίνδυνος είναι χειρότερος όταν είμαστε ο ένας δίπλα στον άλλο σε κλειστούς χώρους”, ανέφερε χαρακτηριστικά η καθηγήτρια.

Η κ. Λινού, σχετικά με την πιθανότητα διασποράς του ιού από εμβολιασμένους, ξεκαθάρισε πως “δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι σε έναν εσωτερικό χώρο με μόνο εμβολιασμένους δεν μεταδίδεται ο ιός, ο ιός μεταδίδεται και εκεί. Το τεράστιο πλεονέκτημα του εμβολιασμού είναι ότι οι ίδιοι οι εμβολιασμένοι κινδυνεύουν ελάχιστα. Όμως αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι, αν υπάρχει στο σπίτι τους κάποιος ευάλωτος ή κάποιο παιδί που και να θέλουν δεν μπορούν να το εμβολιάσουν, εκεί θα το μεταδώσουν. Και για αυτούς τους ανθρώπους ο κίνδυνος είναι πολύ υψηλότερος. Και μπορεί να το μεταδώσουν σε κάποιον καρκινοπαθή, σε ανοσοκατεσταλμένο, που δεν χρειάζεται να είναι στο ίδιο σπίτι. Μπορεί να το μεταδώσουν στο παιδί τους και αυτό να τον διασπείρει σε άλλο σπίτι, που έχει ανθρώπους που ανήκουν σε ευπαθή ομάδα. Επομένως το να μην τηρούμε τα μέτρα επειδή το θεωρούμε αυτό ελευθερία, νομίζω ότι είναι επιπόλαιο”, σημείωσε η καθηγήτρια.

Προτεινόμενα: 

Πρώτη επιστημονική έρευνα για το ενδεχόμενο μετάδοσης του covid-19 μέσω της θείας κοινωνίας

Παρασκευή 29 Οκτωβρίου 2021

Το έπος του 1940 & η μελαγχολία του 2021...

 

"Ν": Ήθελα να γράψω ένα αρθράκι με αυτόν τον τίτλο, αλλά βρήκα την παρακάτω ανάρτηση από το ιστολόγιο Τι & πώς και την αναδημοσιεύω, γιατί ταιριάζει γάντι στις σκέψεις και τα συναισθήματά μου.

Αρχικός τίτλος:

Πότε άλλαξε τόσο η πατρίδα; Σαν να είναι μια άλλη. 

Άνευρη, αμήχανη, ξενέρωτη έως και μη υπάρχουσα. Κάποιος την σέρνει από το χέρι. Δεν έχει σημασία ποιος. Ετούτη είναι ντροπιαστικά πρόθυμη να πάει με τον οποιονδήποτε. 

Αυτό το πράγμα δεν είναι η πατρίδα μας. Δεν είναι εκείνη που έφτιαχνε ήρωες, εμβατήρια, έρωτες μεγάλους που πάλευαν με εχθρούς και νικούσαν, που γονάτιζαν στον Θεό γιατί του ανήκαν, που ομόρφαιναν Σουλιώτισες, Ηπειρώτισσες, και μανάδες παλληκαριών.

Παραμονή εθνικής επετείου και δεν υπάρχει κάποιος να γιορτάσει. Σαν όλοι να ξοδεύτηκαν στο ξόδι της Φώφης Γεννηματά κι' εκεί τελείωσαν τα επίσημα της χώρας.


Έχουμε, είπαν, εθνικό πένθος γι' αυτό και δεν θα παρελάσουμε. Έχουμε και κορωνοϊό (όταν και όπου θέλουμε) και δεν θα τιμήσουμε το "Όχι". Θα ήταν και οξύμωρο, εδώ που τα λέμε και κουβέντα να μην γίνεται, να κάνουμε γιορτές εθνικής εντιμότητος και αντίστασης σε μια Ελλάδα αγνώριστη, άγνωστη και υποταγμένη στα "ναι" των συμβιβασμών της και διόλου ερυθριούσα από ντροπή -την λες και ξεδιάντροπη. 

Τόσο ξεδιάντροπη και ξετσίπωτη την κατάντησαν, που την ημέρα της μαρτυρικής μνήμης θα υποδεχθεί την Μέρκελ, την άξια απόγονο των βιαστών μας και την μέχρι πρότινος βασανίστριά μας! Με το ξημέρωμα της 28ης, με το ηρωικό "Όχι" ακόμη λουλούδι στα χείλη των νεκρών μας, με την πείνα των πατεράδων νωπή σαν μνήμη και την δική μας στέρηση πρόσφατο εφιάλτη θα γίνουν οι υποδοχές, οι παράτες, το ρεζίλεμα... Και το βράδυ ο Πρωθυπουργός των βασανισμένων θα δεξιωθεί αυτή την ελεεινή ["Ν": ελεεινός = ο άξιος ελέους (μη νομίσετε ότι είναι βρισιά)]

Αλλά αυτό λέγεται... "πολιτική". Γιατί (χρόνια τώρα) η πολιτική έπαψε να είναι διάλογος εν δημοκρατία και εξέπεσε σε επιβολή του ισχυροτέρου και συνωμοσία της ολιγαρχίας των συμφερόντων. 

Τώρα πια κάνεις μια Κ.Υ.Α. (δηλαδή ενώνονται τα κέφια δύο υπουργίσκων) και αυτό είναι νόμος που πρέπει ο καθείς να ακολουθήσει ακόμη και αν είναι σχιζοφρενικής προέλευσης... Μια Πρόεδρος, λέει δημοκρατίας, ντυμένη σαν τους απάχηδες των Αθηνών (το καπέλο της λείπει) υπογράφει τα πάντα εν τάχει ώστε να μείνει απερίσπαστη με την γάτα της. Ο λαός κι' αν είχε κάποιες αντιστάσεις κάποτε, κι' αν κρατούσε μιαν αξιοπρέπεια, τρέμοντας τον κορωνοϊό εξαφανίστηκε και παρέδωσε τα κλειδιά σε εξουσιαστές της πολιτικής και της διοικούσης εκκλησίας...

Οι σημαίες, τα παιδιά των παρελάσεων, ο Δαβάκης, τα Καλάβρυτα, το αίμα, οι δάφνες, ο δάσκαλος με την σφυρίχτρα για να κρατούμε το βήμα της περηφάνιας, τα καλά ρούχα των γονιών μας -εκκλησία και μετά παρέλαση-, το δάκρυ των παππούδων, το κεράκι για όσους πέθαναν τυμπανιαίοι από την πείνα ή σκοτώθηκαν στα βουνά των... κρυοπαγημάτων και όλα αυτά που μας δίδαξαν πως το ανθρώπινο καταξιώνεται μόνο όταν ξεπερνιέται από τον ίδιο τον άνθρωπο (σαν αυτός γίνεται ωραίος σαν Έλληνας) μοιάζουν πλέον παλιά ρούχα - απομεινάρια στολής που κάποτε έντυνε τους γενναίους...

Γι' αυτό μην ψάχνετε πια πατρίδα, παρά μόνο στα γαλάζια που ξέμειναν εντός σας, σαν μνήμη μιας παλιάς αφήγησης κι' ενός αρχαίου πόνου...Την θάλασσα που κλαίει μέσα σας λυγμών κύματα,  μην την φοβηθείτε. Σ' αυτά τα κύματα είναι που θα περπατήσει ο Χριστός και θάρθει να μας πάρει από το χέρι και να μας πάει πέρα μακριά στην πατρίδα... Κάποτε αυτή είχε τιμηθεί σαν χώρα ηρώων και όμορφων ανθρώπων καθώς η ωραιότης δεν υπάρχει στις α-μορφες μάζες.

Όταν βρούμε την πατρίδα θα γαληνέψουν οι θάλασσες, θα μερώσουν οι καρδιές, τα κόκκινα των κορυφογραμμών θα γίνουν τριαντάφυλλα και θα φορέσουμε στο πέτο τα χαμόγελα και την περηφάνεια, που ποδοπάτησαν οι προδότες. 

Όταν βρούμε την πατρίδα θα το καταλάβουμε γιατί τα λιβάνια θα παίρνουν μόνα τους φωτιά, κάτω από τις εικόνες που χρόνια τώρα φυλάμε στα εικονοστάσια της καρδιάς μας.... 

Θα σηκωθούμε τότε, θα πάρουμε την καρδιά στις χούφτες και θα θυμιατίσουμε τον κόσμο ολόκληρο. Γιατί πάντα έτσι κάνουν οι Έλληνες, όταν είναι Έλληνες: Τον κόσμο ολόκληρο! 

"Ν": Ως επίλογο, μια σκέψη.

Οι παρελάσεις των εθνικών εορτών είναι παρελάσεις "pride" (υπερηφάνειας). Εκείνοι που τις μισούν, είναι συνάνθρωποί μας που θεωρούν σωστό και ωραίο να είναι κάποιος περήφανος που είναι ομοφυλόφιλος, αλλά φασιστικό, λάθος και αποκρουστικό να είναι περήφανος που είναι Έλληνας...

Φυσικά οι φασίστες και τα φασιστοειδή κάθε είδους πάντα καπηλεύονται τον πατριωτισμό. Αλλά θα νόμιζα πως είμαστε σε ένα σημείο της ιστορίας μας, που θα καταλαβαίναμε πως (και πώς) μπορούμε να τα διαχωρίσουμε αυτά, αντί να τα μηδενίζουμε συλλήβδην και με φανατισμό. Αυτόν τον μηδενισμό & το φανατισμό δεν τα καταλαβαίνω.

Ως αντίβαρο φέρνω το δεδομένο ότι όλοι οι σοβαροί αριστεροί της πατρίδας μας ήταν πατριώτες. Ας θυμηθούμε μόνο, για παράδειγμα, τα "Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας" και τη "Ρωμιοσύνη" του Ρίτσου... Ή μήπως οι ΕΛΑΣίτες της Εθνικής Αντίστασης δεν ήταν πατριώτες; Τι ήταν, "πράκτορες των Ρώσων";

Όμως οι σύγχρονοι "εθνομηδενιστές" (όπως τους αποκαλούν κάποιοι, νομίζω εύστοχα) ξεπέρασαν και τους Ρίτσους και τους Βελουχιώτηδες. Ποια είναι τα πρότυπά τους, δε γνωρίζω. Δεν ξέρω κι αν θέλω να γνωρίζω.

Τέλος πάντων, αυτή είναι η ιστορία μας. Με μικρό και με κεφαλαίο ι. 2021: υπόδουλοι των σύγχρονων αποικιοκρατών, εκείνων που γεννήθηκαν από τις φλόγες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου - ακόμη και των Γερμανών, που αναγεννήθηκαν από την τέφρα τους. Υπόδουλοι, όχι μόνον ως Έλληνες, αλλά ως άνθρωποι, γιατί ολόκληρο τον κόσμο εξουσιάζουν και ελέγχουν, πλην ενδεχομένως ακόμη μερικών συνειδήσεων.

Παρακαλώ, σαν ένα τελευταίο κέρασμα, μια επίσκεψη στην ανάρτηση: Η 28η Οκτωβρίου δεν είναι μόνο μια επέτειος. Πάντοτε θεωρώ επίκαιρη και την ανάρτησή μας Το χριστιανικό κράτος.

Χωρίς απαισιοδοξία, αλλά και χωρίς αυταπάτες. Καλή λευτεριά. 

Τεκμήρια του μαρτυρίου στο ιερό λείψανο της 19χρονης αγίας Αναστασίας της Ρωμαίας! (29 Οκτ.)

 
 
Πώς βλέπω τον πατριωτισμό:

"Τότε εμφανίστηκε ο Άγιος Δημήτριος με το άλογό του και τις πήρε μαζί του"


Τι & πώς

Ο Οκτώβριος είναι ταυτισμένος στη μνήμη του ελληνικού λαού με τη γιορτή του αγίου Δημητρίου.
Φαίνεται πώς αυτή η δημοτικότητα δεν είναι άσχετη με την αίσθηση της συνεχούς παρουσίας του Αγίου ανά τους αιώνες, όπως πιστοποιείται από τις εμφανίσεις του και τα θαύματά του…
Ένα από τα πολλά θαύματα του μεγαλομάρτυρος αγίου Δημητρίου είναι το γεγονός ότι ήταν στρατηγός της Θεσσαλονίκης, όχι μόνον κατά τη διάρκεια της ζωής του, αλλά και μετά από την κοίμησή του.

Πολλοί άνθρωποι αισθάνθηκαν – και μέχρι σήμερα αισθάνονται! – την παρουσία του στη Θεσσαλονίκη, ιδίως σε καιρούς μεγάλων δοκιμασιών και συμφορών.
Ο Άγιος προστατεύει εμφανώς την πόλη, αποσοβεί καταστροφές, απωθεί επίδοξους εισβολείς και συντρέχει όλους, όσοι επικαλούνται το όνομά του.
Ιδού ένα θαυμάσιο παράδειγμα της ασυνήθιστης παρέμβασής του σε ανθρώπους εν ανάγκαις: Κάποτε επιτέθηκαν στην πόλη οι βάρβαροι, αλλά δεν κατάφεραν να την εκπορθήσουν.
Εξοργισμένοι τότε ξεχύθηκαν και λεηλάτησαν τους οικισμούς της υπαίθρου και, μεταξύ άλλων, συνέλαβαν αιχμάλωτες δύο όμορφες κόρες τις οποίες προσέφεραν ως λάφυρο στον αρχηγό τους.
Οι κοπέλες αυτές έτυχε να γνωρίζουν καλά την τέχνη του κεντήματος. Βλέποντας ο αρχηγός τα κεντήματά τους, είπε:
«Μαθαίνω ότι υπάρχει ένας μεγάλος θεός στην περιοχή σας, ο Δημήτριος· λένε ότι κάνει μεγάλα θαύματα. Να κεντήσετε σ’ αυτό το ύφασμα το πρόσωπό του!».
Οι κοπέλες του είπαν ότι ο άγιος Δημήτριος δεν είναι Θεός, άλλα ο υπηρέτης του Θεού και υπερασπιστής των χριστιανών.
Στην αρχή αρνήθηκαν να κεντήσουν το πρόσωπο του αγίου· όταν όμως ο αρχηγός τις απείλησε με θάνατο, εκτέλεσαν τη διαταγή του, ολοκληρώνοντας μάλιστα το χειροτέχνημά τους την ημέρα μνήμης του Αγίου Δημητρίου.
Την παραμονή της εορτής κοίταξαν το κέντημα οδυρόμενες. Έκλαιγαν, επειδή έπρεπε να περάσουν αυτή τη μεγάλη ημέρα σκλαβωμένες κι επειδή ήταν αναγκασμένες να παραδώσουν την κεντημένη εικόνα του αγαπημένου τους αγίου σ’ έναν ασεβή βάρβαρο. Προσεύχονταν θερμά στον άγιο Δημήτριο να τις συγχωρήσει.
Τότε εμφανίστηκε σ’ αυτές, έφιππος, ο ίδιος ο άγιος με το άλογό του και τις πήρε μαζί του, όπως άλλοτε ένας άγγελος ήρθε και άρπαξε τον προφήτη Αββακούμ.
Τις έφερε στη Θεσσαλονίκη και τις έβαλε μέσα στην εκκλησία του. Εκείνη τη στιγμή τελείτο μια μεγαλοπρεπέστατη ολονύκτια αγρυπνία και πλήθη Θεσσαλονικέων είχαν συρρεύσει εκεί.
Όταν έμαθαν για τη θαυματουργική διάσωση των πιστών κοριτσιών, όλοι σύσσωμοι δόξαζαν και ανυμνούσαν τον Θεό και τον άγιο Δημήτριο, τον ένδοξο στρατηγό και υπηρέτη του Υψίστου…

πηγή
https://romioitispolis.gr/

Τετάρτη 27 Οκτωβρίου 2021

«Ο Άγιος Δημήτριος ως πρότυπο Κατηχητή και Ιεραποστόλου»

 


Δημήτριος Χοϊλούς, Δρ. Θεολογίας – Εκπαιδευτικός Μ.Ε.
 
Η αναγκαιότητα του κηρύγματος για τη ζωή της εκκλησίας θεμελιώνεται στο παράδειγμα του Κυρίου και των Αποστόλων. Η εντολή του Χριστού προς τους μαθητές Του μετά την Ανάσταση «Πορευθέντες εις τον κόσμον άπαντα κηρύξατε το ευαγγέλιον πάση τη κτίσει» (Μκ. 16,15) είναι σαφής.

Ο άγιος μεγαλομάρτυς Δημήτριος γεννήθηκε περί το 280 – 284 μ.Χ. και μαρτύρησε επί των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού το 303 μ.Χ. Αποτέλεσε για την εποχή του την έμπρακτη εφαρμογή της Κυριακής εντολής «Πορευθέντες κηρύξατε το ευαγγέλιον πάση τη κτίσει» (Μκ. 16,15). 

Κατανοώντας ο ίδιος την αξία της κατήχησης και διάδοσης του μηνύματος του ευαγγελίου για την κοινωνία στην οποία ζούσε ανέλαβε έντονη ιεραποστολική δράση. Με το λόγο του προσέφερε οσμή γνώσεως σε όλους όσοι επιθυμούσαν την κατήχηση τους.

Σε μια εποχή πλούσια σε ψεύτικους Θεούς και αρκετά δύσκολη για το χριστιανισμό, ο «σοφώτατος εν διδαχαίς» (Δοξαστικό Αίνων) άγιος Δημήτριος κήρυττε και μαρτυρούσε την πραγματική πίστη στο πρόσωπο του Χριστού ως τον μόνο αληθινό Θεό βυθίζοντας «των ειδώλων την πλάνην, εις χάος»(κάθισμα εορτής).

Τολμούσε να κηρύξει μια απαγορευμένη για την εποχή εκείνη πίστη αδιαφορώντας για το αν θα τον καταγγείλουν στις αρχές η για το αν τελικά συλληφθεί. 

Ακολουθώντας πιστά την προτροπή του αποστόλου Παύλου: «κήρυξον τον λόγον, επίστηθι ευκαίρως ακαίρως, έλεγξον, επιτίμησον, παρακάλεσον, εν πάση μακροθυμία και διδαχή» (Β΄ Τιμ. 4,2) κήρυττε, “απτοήτω γλώσση”, το μυστήριο της παρουσίας του Χριστού μέσα στον κόσμο, βοηθώντας με αυτό τον τρόπο πολλούς ανθρώπους να επιστρέψουν από την λατρεία των ειδώλων στην αληθινή πίστη του Χριστού.

Στην «Χαλκευτική» στοά της αρχαίας αγοράς της Θεσσαλονίκης, κοντά στον σημερινό ναό της Παναγίας των Χαλκέων, συγκέντρωνε τους νέους της εποχής του και τους δίδασκε όλα όσα χρειάζονταν για την πίστη τους στο Θεό ώστε και εκείνοι αργότερα να δώσουν την δική τους μαρτυρία μέσα στον κόσμο. Γι' αυτό και η στοά ονομάζονταν «Καταφυγή», απόδειξη της πνευματικής της σπουδαιότητας ως λιμάνι ευσεβείας.
 
Η Χαλκευτική στοά (cryptoporticus) της Ρωμαϊκής Αγοράς της Θεσσαλονίκης όπου, σύμφωνα με την αγιολογική παράδοση, προσευχόταν ο Δημήτριος (από εδώ)

Το προσωπικό παράδειγμα ζωής αποτελούσε τον τρόπο διδασκαλίας του αγίου. Δίδασκε την οδό της ευσεβείας και με τον τρόπο αυτό με σταθερότητα, σοβαρότητα και συναίσθηση της ευθύνης οδηγούσε τους νέους στον ναό και στην σταδιακή επαφή τους με τη λατρεία.

Ο άγιος Δημήτριος κάτω από τις πιο δυσμενείς και αντίξοες εξωτερικές συνθήκες κατάφερε λόγω και έργω να παρουσιάσει πνευματικό δυναμισμό και τέτοιο ακτινοβόλο μεγαλείο ώστε να θεωρείται σήμερα πρότυπο για οποιοδήποτε επιθυμεί να ασκήσει κατηχητικό-ιεραποστολικό έργο.

Η έντονη ιεραποστολική δράση του αγίου Δημητρίου στην πόλη της Θεσσαλονίκης αποτελούσε ιερό καθήκον του σύμφωνα με την σαφή εντολή του Κυρίου προ της Αναλήψεώς Του: «έσεσθέ μου μάρτυρες εν τε Ιερουσαλήμ και εν πάση τη Ιουδαία και Σαμαρεία και έως εσχάτου της γης» (Πρξ. 1,8).

Εκεί στην «Χαλκευτική» στοά ήταν που συνελήφθη για να οδηγηθεί στον Μαξιμιανό και να δώσει την μαρτυρία του Χριστού που θα τον οδηγούσε και στο μαρτύριο για το Χριστό. Έτσι αποδείχθηκε πως ο βίος του αγίου Δημητρίου ήταν Χριστομίμητος γι αυτό και αξιώθηκε «λόγχη τρωθέντα, πλευράν ως ο Δεσπότης» (Μεγαλυνάριο).

Ο Θεσσαλονικεύς και Μακεδόνας άγιος Δημήτριος, ένας από τους ενδοξότερους και λαοφιλέστερους αγίους της Ορθοδοξίας, δίδαξε και διδάσκει πάντοτε πολλαπλώς, με την ζωή του, το μαρτύριό του και την μνήμη του. 

Ο βίος και το μαρτύριο του αγίου Δημητρίου αποτελούν ιδιαίτερη ιεραποστολική πρόσκληση και πρόκληση για όλους τους σημερινούς χριστιανούς. 

Ο άγιος μας υπενθυμίζει πως το κήρυγμα και η κατήχηση των νέων αποτελεί ιερό καθήκον και βασικό στοιχείο της ταυτότητας της Εκκλησίας. 

Ο κάθε χριστιανός καλείται να αναλάβει την ευθύνη του έργου για τη διάδοση του λόγου του Θεού και για την πνευματική οικοδομή και παράκληση των ανθρώπων. Άλλωστε μια Εκκλησία χωρίς ιεραποστολή είναι τελικά μια Εκκλησία χωρίς αποστολή.

Ο σύγχρονος άνθρωπος κουρασμένος από τα κηρύγματα χωρίς βάθος και νόημα, αναζητά να διδαχθεί μέσα από το παράδειγμα της ζωής του κήρυκα. 

Συνεπώς ο κάθε βαπτισμένος χριστιανός καλείται, ακολουθώντας το παράδειγμα του αγίου Δημητρίου, να είναι απόστολος του Χριστού μέσα στον κόσμο και στη κοινωνία που ζει με μαρτυρία κυρίως την προσωπική ζωή και τα έργα αγάπης ως απόδειξη της εν Χριστώ ανακαίνισης των πάντων.

Ο επανευαγγελισμός των ανθρώπων που ζούνε μέσα στις σύγχρονες εκκοσμικευμένες κοινωνίες, αποτελεί χρέος του καθενός από εμάς ξεχωριστά ως μαθητές Χριστού και μιμητές του αγίου Δημητρίου. 

Καλούμαστε λοιπόν με αφορμή την εορτή του αγίου Δημητρίου, να συνεχίσουμε την «λειτουργία μετά την Λειτουργία» και να δίνουμε καθημερινά την μαρτυρία περί της αληθείας της πίστεως ενώπιον του Θεού και των ανθρώπων.
 
Δείτε επίσης

Ιστορικά στοιχεία για τον άγιο Δημήτριο

Η πόλη κάτω από την πόλη – υπόγεια Θεσσαλονίκη

ΚΑΤΑΦΥΓΗ - ΑΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟΣ

Τρίτη 26 Οκτωβρίου 2021

Ιστορικά στοιχεία για τον άγιο Δημήτριο


Απόσπασμα από τη μελέτη Αρχαίοι διωγμοί και Μάρτυρες – Ιστορικά στοιχεία για τους αρχαίους διωγμούς κατά των χριστιανών και τους μάρτυρες της Εκκλησίας. Η εικόνα με τον άγιο που ραίνει με το μύρο του τη Θεσσαλονίκη προέρχεται από το άρθρο της Σβετλάνας Ντιμιτρόβα Άγιος Δημήτριος, ο προστάτης των Βαλκανίων.

Σημείωση: Το άρθρο ανανεώθηκε με διορθώσεις & επιπλέον στοιχεία στις 30.10.2021.

 

Στο βιβλίο του The Warrior Saints in Byzantine Artand Tradition, published by Ashgate, England 2003, και συγκεκριμένα στο κεφάλαιο «Theoriginal Demetrius» (που δημοσιεύεται εδώ), ο συγγραφέας Christopher Walter θέτει τα ιστορικά ζητήματα που αφορούν στην αυθεντική προσωπικότητα και βιογραφία του αγίου Δημητρίου. Σημειώνει ότι στις πρώιμες βυζαντινές πηγές για τη ζωή, το μαρτύριο, αλλά και τα θαύματά του, αναφέρονται ελάχιστες πληροφορίες γι’ αυτόν: ότι ήταν μέλος αριστοκρατικής οικογένειας με υψηλή διοικητική θέση στη Θεσσαλονίκη, ο οποίος παράλληλα δίδασκε κρυφά το χριστιανισμό, γι’ αυτό και συνελήφθη, φυλακίστηκε στο χώρο των ρωμαϊκών λουτρών και τελικά θανατώθηκε με αφορμή το γνωστό περιστατικό της μονομαχίας του νεαρού Νέστορα με το Λυαίο. Η ιδιότητά του ως ανώτερου αξιωματικού του ρωμαϊκού στρατού δεν αναφέρεται, τουλάχιστον ρητά (ίσως υπονοείται σε κάποια θαύματα σχετικά με την υπεράσπιση της Θεσσαλονίκης από επιδρομείς), παρά σε κείμενα που εντοπίζονται μερικούς αιώνες αργότερα.

Αναφέρει όμως επίσης ότι ο έπαρχος του Ιλλυρικού Λεόντιος (που, κατά τις πηγές, οικοδόμησε τον πρώτο ναό (βασιλική) προς τιμήν του αγίου Δημητρίου, αφού η ασθένεια, από την οποία έπασχε, θεραπεύτηκε από τον άγιο), είναι μια επιβεβαιωμένη ιστορική προσωπικότητα, που πιστοποιείται από μια αναφορά με χρονολογία 412-13 στον Θεοδοσιανό Κώδικα. Ο Λεόντιος επιχείρησε να πάρει λείψανα του αγίου και να τα μεταφέρει στο Σίρμιο, με το οποίο συνδεόταν, αλλά ο άγιος του εμφανίστηκε και τον απέτρεψε, αφήνοντάς τον να λάβει μόνον ελάχιστα δείγματα, και έτσι μεταφέρθηκε η τιμή του αγίου Δημητρίου στο Σίρμιο, που σήμερα είναι η Σρέμσκα Μιτροβίτσα (δηλ. «Πόλη του αγίου Δημητρίου») της Σερβίας. Συνεπώς – συμπεραίνει ο συγγραφέας – υπήρχαν και τα λείψανα του μάρτυρα.

Κατά τον Walter, η τιμή του αγίου Δημητρίου καθιερώθηκε μετά από ενέργειες του Λεόντιου, γιατί στα αρχαία εορτολόγια δεν βλέπουμε να εορτάζεται στη Θεσσαλονίκη ο γνωστός σ’ εμάς άγιος Δημήτριος, παρά μόνον ένας άγιος διάκονος Δημήτριος στο Σίρμιο, που αναφέρεται στο Ιερωνυμιανό Μαρτυρολόγιο (Martyrologium Hieronymianum), χρονολογούμενο στο α΄ μισό του 5ου αιώνα, όπως έχουμε ήδη αναφέρει.

Βεβαίως, όπως επισημαίνει και ο ίδιος ο Walter, έχει ανακαλυφθεί η κρύπτη που αποτέλεσε το αρχικό ιερό προς τιμήν του αγίου Δημητρίου στο χώρο των ρωμαϊκών λουτρών, όπου, κατά το μαρτυρολόγιό του, ο άγιος φυλακίστηκε και θανατώθηκε (δεν υπάρχει άλλος λόγος να μετατραπεί ο χώρος των λουτρών σε χριστιανικό ιερό), ενώ γνωρίζουμε από τα τέλη του 6ου αιώνα την πρώτη εκτεταμένη καταγραφή, από τον επίσκοπο Θεσσαλονίκης Ιωάννη, θαυμάτων του αγίου που συνέβησαν στα προηγούμενα χρόνια. Στην καταγραφή αυτή κέντρο της απόδοσης τιμής προς τον άγιο είναι το ασημένιο κιβώριο των λειψάνων του.

Το συμπέρασμα των ανωτέρω είναι ότι η ύπαρξη κάποιου μάρτυρος Δημητρίου δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, όμως αμφισβητούνται όλες ανεξαιρέτως οι λεπτομέρειες της παραδεδομένης βιογραφίας του και ο άγιος Δημήτριος της Θεσσαλονίκης θεωρείται σκιά της μεταφοράς της τιμής (οι μελετητές εσφαλμένα γράφουν «της λατρείας») του αγίου μάρτυρος Δημητρίου του διακόνου από το Σίρμιο στη Θεσσαλονίκη, ο δε έπαρχος Λεόντιος υποστηρίζεται ότι ήταν έπαρχος του Ιλλιρικού (με έδρα το Σίρμιο) που πρωτοστάτησε στη μεταφορά αυτή και όχι το αντίθετο.

Μια σύνοψη των αντιρρήσεων για την ιστορικότητα του αγίου Δημητρίου διαβάζουμε στο λήμμα της Βικιπαίδειας Άγιος Δημήτριος, στην ενότητα «Απαρχές: προέλευση και ιστορικότητα»:

«Οι περισσότεροι μελετητές αμφισβητούν την ιστορικότητα των βιογραφικών πληροφοριών των αγιολογικών κειμένων και συμφωνούν ότι δεν υπήρξε Δημήτριος που μαρτύρησε στη Θεσσαλονίκη, αλλά η λατρεία του [ΟΟΔΕ: το ορθό: η τιμή του] προέρχεται από το Σίρμιο, ακολουθώντας την υπόθεση που διατύπωσε ο Βέλγος Βολλανδιστής Ιππόλυτος Ντελεαί. Ο Ντελεαί παρατήρησε ότι, σε αντίθεση με την απουσία αναφοράς μάρτυρος Δημητρίου από τη Θεσσαλονίκη, στο Ιερωνυμιακό Μαρτυρολόγιο καταγράφεται το μαρτύριο “in Sirmia Demetri diaconi” (ελλην.: στο Σίρμιο του Δημητρίου του διακόνου), ενώ και στο Συριακό Μαρτυρολόγιο – η συγγραφή του οποίου χρονολογείται στο 411 και στηρίζεται σε ένα ελληνικό μαρτυρολόγιο περίπου του 362 από τη Νικομήδεια και, επομένως, προηγείται της πιο πρώιμης πιθανής χρονολογίας ανέγερσης βασιλικής προς τιμήν του Δημητρίου στο Σίρμιο από τον Λεόντιο (412-3) – αναφέρεται ο “εν Σιρμίω Δημήτριος” που εορταζόταν στις 9 Απριλίου.

Η υπόθεση αυτή παρέχει εξήγηση για την ύπαρξη χώρου λατρείας του μάρτυρα εντός των τειχών της πόλης, όπου απαγορεύονταν οι ταφές κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, και για τις δηλώσεις άγνοιας επισκόπων Θεσσαλονίκης σχετικά με την τοποθεσία των λειψάνων του αγίου τον 6ο και τον 7ο αιώνα, όπως και την ύπαρξη ενός οραρίου μεταξύ των κειμηλίων του αγίου, ενδύματος διακόνων, ιδιότητα που είχε ο Δημήτριος του Σιρμίου.

Σύμφωνα με τον κλασικιστή Michael Vickers, η μεταφορά της λατρείας του αγίου συνέβη μαζί με τη μεταφορά της έδρας της επαρχίας Ιλλυρικού από το Σίρμιο στη Θεσσαλονίκη, μετά την καταστροφή του Σιρμίου από τους Ούννους του Αττίλα το 441. Κατά το Vickers, η μνήμη του αγίου μεταφέρθηκε τότε στις 26 Οκτωβρίου ως ημέρα μετακομιδής των κειμηλίων του. Μελετώντας τη διάδοση της λατρείας ιλλυρικών και παννονικών αγίων, ο μεσαιωνολόγος Peter Tóth καταλήγει ότι εκκινώντας από το Σίρμιο η προσκύνηση του Δημητρίου είχε ήδη εξαπλωθεί το τέλος του 4ου αιώνα, μάλλον και στη Θεσσαλονίκη, και ότι όταν, χρόνια μετά την άλωση του Σιρμίου το 441, κτίστηκε η βασιλική του Αγίου Δημητρίου στις αρχές του 6ου αιώνα, είχε λησμονηθεί η καταγωγή της λατρείας του, όπως συνέβη και με άλλους παννονικής προέλευσης αγίους, με αποτέλεσμα ο Δημήτριος να θεωρηθεί Θεσσαλονικέας, θεώρηση που αποτυπώθηκε στο πρώτο μαρτυρολόγιο (την Passio prima)· σύμφωνα με τον Tóth, οι αναφορές στο Σίρμιο συμπεριλήφθηκαν στο δεύτερο μαρτυρολόγιο (την Passio altera) συνεπεία της ενσωμάτωσης στη θεσσαλονίκεια παράδοση εκείνης των κατοίκων του Σιρμίου που προσέφυγαν στη Θεσσαλονίκη μετά την κατάληψή του από τους Αβάρους το 582».

Η Χαλκευτική στοά (cryptoporticus) της Ρωμαϊκής Αγοράς της Θεσσαλονίκης όπου, σύμφωνα με την αγιολογική παράδοση, προσευχόταν ο άγιος Δημήτριος (από εδώ)

Στη συνέχεια του άρθρου βλέπουμε την απάντηση στις ανωτέρω αιτιάσεις:

«Έλληνες μελετητές έχουν επιχειρηματολογήσει υπέρ της εντοπιότητας της προσκύνησης του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη απορρίπτοντας τη θεωρία περί προέλευσής της από το Σίρμιο. Παραδείγματος χάριν, σε άρθρο του 1976 ο βυζαντινολόγος Γεώργιος Θεοχαρίδης απέρριψε την ερμηνεία του Vickers, αναφερόμενος στις Νεαρές του Ιουστινιανού, όπου αναφέρεται ότι ο έπαρχος του Ιλλυρικού την περίοδο εκείνη ονομαζόταν Apraeemius και όχι Λεόντιος, όπως ονομάζεται ο praefectus των αγιολογιών. Ο Δημήτριος Σκέδρος αμφισβητεί την πληρότητα των καταλόγων των πρώιμων μαρτυρολογίων από τα οποία απουσιάζει η αναφορά σε Θεσσαλονικέα μάρτυρα Δημήτριο και εισηγείται ότι υπήρξαν δύο Δημήτριοι, ένας που μαρτύρησε στη Θεσσαλονίκη και ένας διάκονος που μαρτύρησε στο Σίρμιο, η λατρεία των οποίων συγχωνεύθηκε μετά την παύση προσκύνησης του δεύτερου, όταν το Σίρμιο καταλήφθηκε από τους Ούννους το 441. Ο Σκέδρος ταυτίζει τον έπαρχο Λεόντιο των Μαρτυρολογίων με τον έπαρχο Ιλλυρικού του έτους 412/13 που καταγράφεται στον Θεοδοσιανό Κώδικα, τον οποίο συνδέει με την ανοικοδόμηση μιας τρίκλιτης βασιλικής στον χώρο όπου αργότερα ανεγέρθηκε η πεντάκλιτη βασιλική του Αγίου Δημητρίου, ενώ ερμηνεύει την αφήγηση της Passio altera περί ίδρυσης βασιλικής στο Σίρμιο από το Λεόντιο στο συγκείμενο του ανταγωνισμού Σιρμίου και Θεσσαλονίκης και την απορρίπτει ως κατοπινή ανιστορική προσθήκη στην αγιολογική παράδοση με στόχο την ενίσχυση του γοήτρου της Θεσσαλονίκης, όπου εντοπίζει τις απαρχές της προσκύνησης του Αγίου».

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα σχετικά αποσπάσματα της μελέτης του προαναφερθέντος βυζαντινολόγου Γ. Θεοχαρίδη «Σίρμιον ή Θεσσαλονίκη; (Έπανεξέτασις μιας κριτικής έξετάσεως τής περί του 'Αγίου Δημητρίου παραδόσεως.)». Μακεδονικά 16: 269-308, όπου εξετάζει το πρόβλημα. Εκεί, αφού παρουσιάζει αναλυτικά το σκεπτικό των αντιρρήσεων, ιδίως του Vickers, παραθέτει τα στοιχεία που συνηγορούν στην εντοπιότητα του αγίου Δημητρίου ως Θεσσαλονικέως μάρτυρος. Μεταξύ άλλων γράφει:

«Ο εν Σιρμίω όμως διάκονος Δημήτριος του Συριακού μαρτυρολογίου και των λατινικών χειρογράφων και ο εν Θεσσαλονίκη πολίτης Δημήτριος του παλαιοτέρου μαρτυρολογίου των Ανωνύμων έχουν διαφορετικήν ημερομηνίαν μαρτυρίου (9ην Απριλίου ο είς – 26ην Οκτωβρίου ο άλλος), ωσάν να επρόκειτο περί δύο διαφορετικών, αλλά συνωνύμων Μαρτύρων, και τούτο έκαμε παλαιότερον τον Tafrali και τους Σωτηρίου να υποστηρίξουν την ύπαρξιν δύο Δημητρίων, ενός εις το Σίρμιον και ενός εις την Θεσσαλονίκην. Και πράγματι, ο διάκονος Δημήτριος του Σιρμίου εμαρτύρησεν 9ην Απρι­λίου με το τρίτον διάταγμα του Διοκλητιανού, διά του οποίου συνελήφθη, ως είδομεν, όλος ο χριστιανικός Κλήρος του Κράτους, ενώ ο πολίτης Δημήτριος της Θεσσαλονίκης εμαρτύρησε την 26ην Οκτωβρίου με το τέταρτον διάταγμα του Διοκλητιανού, διά του οποίου, ως είδομεν, ετέθησαν προ του διλήμματος της θυσίας εις τους θεούς ή του θανάτου όλοι οι υπήκοοι
του Κράτους. Ούτως οι δύο Δημήτριοι έχουν δύο διαφορετικάς ημερομηνίας μαρτυρίου και αι ημερομηνίαι του μαρτυρίου των Μαρτύρων δεν μετεκινούντο αυθαιρέτως, διότι είχον καθιερώσει την ετησίαν λατρείαν επί του τάφου των Μαρτύρων και είχον ληφθή εκ των Πρακτικών της δίκης εις τα ρωμαϊκά δικαστήρια, τα οποία είχον καταδικάσει τους εκτός Νόμου Χριστιανούς των Διωγμών»
(σελ. 289).

«Ο αρχικός ναΐσκος Μαρτυρίου του Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης (…), ο “οικίσκος” των μετέπειτα Μαρτυρολογίων του, ευρίσκετο κατά τρόπον ασυνήθη εντός της πόλεως και παρέμενεν απαρατήρητος εντός των ερειπίων ρωμαϊκού λουτρού. Η λατρεία του Αγίου Δημητρίου της Θεσσαλονίκης λοιπόν περί το 370 δεν είχεν ακόμη αναπτυχθή. Ευμεγέθης υπέργειος ναός του Αγίου δεν υπήρχεν ακόμη. Και επί πλέον ο Δημήτριος Θεσσαλονίκης δεν ήτο μάρτυς των παραδουνάβιων χωρών και η λατρεία του δεν μετεφυτεύθη ενωρίς εις την Ιταλίαν διά προσφύγων των βαρβαρικών επιδρομών των χωρών του Δουνάβεως, ως η λατρεία του Δημητρίου του Σιρμίου, και διά ταύτα δεν ήτο δυνατόν να γίνη γνωστός και να περιληφθή εις τα εν Ιταλία συνταχθέντα Μαρτυρολόγια, εις το Ιερωνυμιανόν και εις το εις αυτό ενσωματωθέν Μαρτυρολόγιον της Ανατολής, ως ήσαν γνωστοί οι ναΐσκοι Μαρτυρίων των άλλων Αναφερθέντων Μαρτύρων της Θεσσαλονίκης και η λατρεία αυτών» (σελ. 293).

«Η λατρεία του Αγίου Δημητρίου εις την Θεσσαλονίκην φαίνεται πολύ παλαιοτέρα, παλαιοτέρα της καταστροφής του Σιρμίου το 411 και παλαιοτέρα της βασιλικής του Αγίου του 5ου αιώνος, ως αποδεικνύουν τα ανασκαφικά δεδομένα και ως υποδεικνύει η εικονογραφική παράδοσις του Αγίου.
Κατά τας εργασίας αναστηλώσεως δηλαδή των ετών 1945-1949 του καυθέντος κατά την πυρκαϊάν της πόλεως του 1917 ναού απεκαλύφθησαν εντός αυτού και υπό τα ερείπια του καυθέντος ναού τα θεμέλια τρικλίτου ελληνιστικής βασιλικής. Υπήρχε λοιπόν εκεί προ του πεντακλίτου ναού του 5ου αιώνος λατρευτικός χώρος, ο οποίος δεν είναι λογικόν να θεωρηθή ως ξένος προς την λατρείαν του Αγίου Δημητρίου, αφού τα Μαρτυρολόγια των Ανωνύμων αναφέρουν ρητώς ότι προ της ανεγέρσεως του ναού του Λεοντίου υπήρχεν εις τον αυτόν χώρον σεβάσμιος σηκός ή μικρός οικίσκος, ός το ιερόν είχε του μάρτυρος σώμα. Δεν εξηγείται δε άλλως η επιλογή της θέσεως αυτής διά την ανέγερσιν της βασιλικής του 5ου αιώνος, εις τόπον δηλαδή τόσον ακατάλληλον, συνωθούμενον μεταξύ των περιβόλων του ρωμαϊκού λουτρού και του σταδίου της πόλεως, εάν ούτος δεν ήτο ήδη καθιερωμένος υπό της παραδόσεως.

Την αποκαλυφθείσαν τρίκλιτον ελληνιστικήν βασιλι­κήν οι Γ. και Μ. Σωτηρίου εταύτισαν προς τον “μικρόν οικίσκον” των αγιολογικών κειμένων, αλλά αι διαστάσεις της βασιλικής δεν φαίνεται να επιτρέπουν την ταύτισιν αυτήν. [Υποσημείωση 5: «… ο οικίσκος αυτός “σύμφωνα με τα κείμενα βρισκόταν κατά τας των καμίνων καμάρας, οι οποίες και σήμερα είναι δυνατόν να εντοπισθούν στη λεγόμενη κρύπτη, κατά τη νότια στοά της, όπου ανοίγονται οι αεριουλκοί των υποκαύστων”. Τον “σεβάσμιον σηκόν” ή “μικρόν οΙκίσκον” ο Στ. Πελεκανίδης θεωρεί ως αρχαιότερον και της τρικλίτου βασιλικής λατρευτικόν χώρον, ως Μαρτύριον, την δε τρίκλιτον βασιλικήν ως “μια πρώτη εκκλησία περιορισμένης σχετικά εκτάσεως που, κατά την ίδρυσή της, χρησιμοποιήθησαν και κτιστά τμήματα του ρωμαϊκού λουτρού, πράγμα που υποδηλώνεται όταν ο Ανώνυμος λέγει οικία (αντί του οίκος) φορυτοίς επικεχωσμένη και στενουμένη υπό των περιβόλων του δημοσίου λου­τρού και του σταδίου”»].

Τα ανασκαφικά δεδομένα λοιπόν αποδεικνύουν ότι υπήρχε λατρεία του Αγίου Δημητρίου εις τον χώρον εκείνον πολύ προ της ανεγέρσεως του ναού του 5ου αιώνος και πολύ προ της καταστροφής του Σιρμίου το 441, η οποία κατά τους υποστηρικτάς της θεωρίας της μετα­φοράς της λατρείας του Αγίου προηγήθη και επροκάλεσε την ανέγερσιν του ναού του 5ου αιώνος του Αγίου εις την Θεσσαλονίκην. Τούτο είναι το σημαντικόν.
Η εικονογραφική παράδοσις έπειτα απεικονίζει τον Άγιον εις τα παλαιότερα μωσαϊκά και τοιχογραφίας του εντός της βασιλικής αυτού από του 5ου μέχρι του 7ου αιώνος πεζόν με στολήν Ρωμαίου αξιωματικού, με λευ­κόν δηλονότι υπατικόν χιτώνα και με το “ταβλίον” του βαθμού του, αρχικώς δε και εις στάσιν “δεήσεως”, με τας χείρας υψωμένας και με τας παλάμας ανοικτάς, ως παρίστανον, φαίνεται, αυτόν αι παλαιότεραι μη διασωθείσαι λατρευτικαί του εικόνες, αι διαμορφωθείσαι κατά την παλαιοτάτην νεκρικήν τέχνην των Χριστιανών εις τας κατακόμβας του 2ου και 3ου αιώνος μ.Χ.
Η γενική αυτή και αφηρημένη μορφή της “δεομένης” χριστιανικής ψυχής των κατακομβών αρχίζει, ως παρατηρεί ο Στ. Πελεκανίδης, να λαμβάνη από των μέσων του 3ου αιώνος υποκειμενικά χαρακτηριστικά και να γίνεται συγ­κεκριμένη, διά να εξελιχθή κατά τον 4ον αιώνα εις πραγματικήν εικονιστι­κήν προσωπογραφίαν. Και η εικονογραφική παράδοσις του Αγίου λοιπόν υποδεικνύει λατρείαν αυτού παλαιοτέραν του 5ου αιώνος.

 

Ο Άγιος Δημήτριος ανάμεσα στον επίσκοπο και τον έπαρχο της πόλης, ως ανακαινιστές του ναού. Ψηφιδωτό του 5ου αι. στον Άγιο Δημήτριο Θεσσαλονίκης (από εδώ)

Επί πλέον τούτων, ως δεικνύει η ιστορία του φόνου του σκορπιού κατά την φυλάκισιν του Αγίου εις τας καμάρας του ηρειπωμένου ρωμαϊκού λουτρού της πόλεως και η ανέγερσις του ναού του Αγίου μέσον τον δημοσίου λουτρού και του σταδίου, εις μη ελεύθερον δηλαδή και μεταξύ κτισμάτων συνωθούμενον χώρον, έχοντα μάλιστα και το ασυνήθιστον σύμπλεγμα των υπογείων στοών της λεγομένης «Κρύπτης», η λατρεία του Αγίου Δημητρίου πρέπει να παρηγκώνισε κάποιαν ειδωλολατρικήν λατρείαν εκεί. Κατά τον Ε. Lucius παρηγκώνισε λατρείαν Καβείρων (είς Κάβειρος ελατρεύετο εις την Θεσσαλονίκην). Ειδωλολατρική όμως λατρεία δεν ήτο δυνατόν να επιζή δημοσία μετά τον Θεοδόσιον Α' (379-395). Επομένως η εν λόγω παραγκώνισις συνετελέσθη βαθμηδόν ήδη προ του Θεοδοσίου Α'. Ούτω και πάλιν οδηγούμεθα εις χρόνους παλαιοτέρους του 5ου αιώνος διά τας αρχάς της λατρείας του Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης. [ΟΟΔΕ: Για να μην προκληθεί παρεξήγηση στο σημείο αυτό, με φαντασιώσεις περί δήθεν «διωγμών των Ελλήνων» από τον Μ. Θεοδόσιο, υπενθυμίζουμε τις αναρτήσεις μας Η αλήθεια για τους υποτιθέμενους διωγμούς τών ειδωλολατρών, Η αθωότητα του Θεοδόσιου για τους υποτιθέμενους διωγμούς και Η αλήθεια για το πολιτικό έγκλημα στον Ιππόδρομο Θεσσαλονίκης.]
 

Ανασκαφικά λοιπόν δεδομένα, εικονογραφική παράδοσις και παραγκώνισις παλαιάς ειδωλολατρικής λατρείας επιβεβαιούν την παράδοσιν των Μαρτυρολογίων περί του Θεσσαλονικέως Μάρτυρος Δημητρίου και σημειούν τας αρχάς της λατρείας του εις χρόνους παλαιοτέρους του 5ου αιώνος, παλαιοτέρους της καταστροφής του Σιρμίου και παλαιοτέρους της μεταφοράς της έδρας της επαρχότητος του Ιλλυρικού από Σιρμίου εις Θεσσα­λονίκην. Οικειοποίησις λοιπόν της λατρείας του εν Σιρμίω Δημητρίου υπό των Θεσσαλονικέων μετά την καταστροφήν του Σιρμίου και μετά την μεταφοράν της έδρας της επαρχότητος του Ιλλυρικού εξ αυτού εις Θεσσαλονίκην δεν φαίνεται πιθανή, αφού προϋπήρχε λατρεία του Αγίου Δημητρίου εις την Θεσσαλονίκην»
(σελ. 294-296).

«Η αρχαιολογική έρευνα διεπίστωσε σήμερον την θέσιν του Σταδίου νοτίως της βασιλικής του Αγίου Δημητρίου. Η αρχαιολογική διερεύνησις της βασιλικής μετά την πυρκαϊάν του 1917 διεπίστωσεν επίσης τα ενσωματωμένα εις την βασιλικήν τμήματα του ρωμαϊκού λουτρού. Τα αρχαιολογικά ταύτα δεδομένα δεν ημπορούν να θεωρηθούν ότι διεμόρφωσαν την παράδοσιν προϋπάρξαντα αυτής, ως υπεστηρίχθη, διότι τότε δεν εξηγείται η επιλογή της θέσεως εκείνης, θέσεως τόσον ακαταλλήλου μεταξύ του λου­τρού και του Σταδίου, δι’ ανέγερσιν μεγάλου ναού, εάν αύτη δεν είχε προ πολλού καθιερωθή ως ιερός τόπος υπό προηγηθείσης παραδόσεως. Πρέπει λοιπόν να δεχθώμεν ως ιστορικόν γεγονός, ότι έπαρχος του Ιλ­λυρικού ονόματι Λεόντιος έκτισε την πρώτην βασιλικήν του Αγίου Δημη­τρίου Θεσσαλονίκης επί του πιστευομένου ως τάφου του Αγίου εις την Θεσσαλονίκην» (σελ. 297).

***

Εκτός όμως των παραπάνω, τα λείψανα του αγίου, τα οποία για αιώνες αγνοούνταν, ανακαλύφθηκαν στην Ιταλία και μάλιστα μελετήθηκαν ανθρωπολογικά με ενδιαφέροντα συμπεράσματα (και το μεγαλύτερο μέρος τους επιστράφηκε στη Θεσσαλονίκη τα έτη 1978-1980). Για το θέμα αναδημοσιεύουμε μερικά αποσπάσματα από το άρθρο της βυζαντινολόγου και αρχαιολόγου κυρίας Μαρίας Θεοχάρη «Ανακάλυψη των λειψάνων του αγίου Δημητρίου στο Σαν Λορέντζο της Ιταλίας», που δημοσιεύεται εδώ:
«Είναι γνωστό από τους “Βίους” και τα “Θαύματα” του Μυροβλύτη, που αποτελούν μεγάλης σημασίας ιστορικές πηγές για το μεσαιωνικό βίο της Θεσσαλονίκης, ότι ο άγιος “λόγχαις κατεσφάγη” στο δημόσιο λουτρώνα της πόλεως, στις αρχές του 4ου αι., κατά τη διάρκεια των μεγάλων διωγμών των Χριστιανών, επί Διοκλητιανού. Την ίδια νύχτα, κρυφά, οι Χριστιανοί έσκαψαν τάφο στον τόπο του μαρτυρίου του και έθαψαν το εγκαταλειμμένο σώμα του μάρτυρα. Το 313, μετά το διάταγμα περί ανεξιθρησκίας, χτίζεται ένας μικρός “οικίσκος” πάνω από τον τάφο του. Στα μέσα του 5ου αι., ο έπαρχος του Ιλλυρικού Λεόντιος, που γιατρεύεται με θαύμα του αγίου από βαριά αρρώστια, χτίζει μία μεγάλη βασιλική στα ερείπια του ρωμαϊκού λουτρού. Τότε μεταφέρεται κι ο τάφος από το μικρό “οικίσκο” μέσα στην εκκλησία. “Κατά μέσον του ναού, προς τοις λαιoίς πλευροίς”, ιδρύθηκε το περίφημο ασημένιο Κιβώριο που περιείχε τη λάρνακα του αγίου.
Οι ανασκαφές του αειμνήστου Γ. Σωτηρίου, μετά την πυρκαϊά του 1917, έφεραν στο φως την εξάγωνη βάση του. Εξ άλλου η εξαιρετικής σημασίας μελέτη του καθηγητή κ. Ανδρέα Ξυγγόπουλου μας αποκάλυψε ποιο ήταν το σχήμα του Κιβωρίου και της λάρνακας και έθεσε τα προβλήματα τα σχετικά με το μαρτύριο και την εικονογράφησή του. Επρόκειτο για ένα κενοτάφιο που περιείχε την ασημένια λάρνακα με την ανάγλυφη εικόνα του αγίου, που προσκυνούσαν οι πιστοί ενώ “έκειτο υπό γην το πανάγιον αυτού λείψανον” από το οποίον έρεε το μύρο. Το λείψανο αυτό οι πιστοί το ’βλεπαν στα όνειρά τους. Κι η Εκκλησία της Θεσσαλονίκης το φρουρούσε άγρυπνα, αφού είχε αρνηθεί σε δύο αυτοκράτορες, τον Ιουστινιανό και τον Μαυρίκιο, να τους δώσει τεμάχιο».

Η συγγραφέας αναφέρει στη συνέχεια την απώλεια του ιερού λειψάνου από τη Θεσσαλονίκη («Στο ναό της Θεσσαλονίκης το λείψανο του αγίου δεν υπάρχει πια. Οι ανασκαφές του Σωτηρίου έφεραν στο φως μόνον ένα φιαλίδιο με το αίμα του μάρτυρα») και εξιστορεί την ανακάλυψή του στη δύση και συγκεκριμένα στο αββαείο του Σαν Λορέντζο της Ιταλίας, το οποίο ιδρύθηκε γύρω στο 1000 μ.Χ. «Στις 20 Ιουνίου του 1520, ενώ γίνονταν εργασίες αναστηλώσεως στο ναό από τον Επίσκοπο Μάρκο Βιγέριο τον Β΄, επίτροπο του αββαείου, βρέθηκε κάτω από το κεντρικό ιερό βήμα του ναού, εντοιχισμένη ξύλινη λάρνακα χρωματισμένη με κόκκινο. Την άνοιξαν και είδαν ότι περιείχε άγια λείψανα καθώς και μία μολύβδινη πλάκα, που διατηρείται μέχρι σήμερα και φέρει σε συντομογραφία μία λατινική επιγραφή. (…) Η επιγραφή πρέπει να διαβαστεί “Ενθάδε αναπαύεται το σώμα του Αγίου Δημητρίου” (Ηic Requiescit Corpus Sancti Demetrii). Οι επιγραφολόγοι την χρονολογούν στο τέλος του 12ου – αρχές 13ου αιώνα».
Αφού αναφέρεται στις γραπτές πηγές, από το 16ο αιώνα, που συμφωνούν ότι η ανακάλυψη θεωρήθηκε πάντοτε ότι αφορά στα λείψανα του αγίου Δημητρίου της Θεσσαλονίκης, καταλήγει: «Το ότι μάλιστα οι Ιταλοί, που δεν έχουν ιδιαίτερη ευλάβεια για τον άγιο Δημήτριο, εξέδωκαν κατά καιρούς θεσπίσματα και Ακολουθίες για τον πανηγυρικό εορτασμό της μνήμης του, δείχνει ότι επρόκειτο για ένα σεβάσμιο λείψανο και τέτοια ήσαν εκείνα που είχαν έρθει από την Ανατολή».
Εκείνο όμως που έχει ιδιαίτερη σημασία για το θέμα του δικού μας άρθρου είναι η επόμενη αναφορά: «Τέλος, η πρόσφατη αναγνώριση των λειψάνων, που έγινε με σύγχρονα επιστημονικά μέσα, απέδειξε, όπως βεβαιώνουν οι μάρτυρες – επίσκοποι και ιερείς, καθώς και τρεις διακεκριμένοι γιατροί – ότι τα οστά ανήκουν σε νεαρό άτομο που υπέστη βίαιο θάνατο, στις αρχές του 4ου αιώνα».
Όσον αφορά στη μυροβλυσία και στα θαύματα, που αποδίδονται στον άγιο Δημήτριο, παραπέμπουμε στα άρθρα:
«Είναι μυροβλύτης ο άγιος Δημήτριος (εδώ), με καταγραφές περιστατικών μυροβλυσίας του στην εποχή μας (γνωρίζω κι άλλο περιστατικό, μη καταγεγραμμένο), Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Θεοδωρή, «Η ιστορία του αγίου μύρου», εδώ. Αρχιμανδρίτου Δοσιθέου Κανέλλου, «Ο άγιος Δημήτριος θαυματουργεί και στους Τούρκους», εδώ, με περιγραφή της τιμής του αγίου Δημητρίου στην Κωνσταντινούπολη από μουσουλμάνους όλης της Τουρκίας, λόγω των εμφανίσεων και θαυμάτων που, κατά τις μαρτυρίες τους, επιτελεί σε αυτούς…

Μπορείτε να δείτε επίσης:

Προσευχή προς τον άγιο Δημήτριο για τη Μακεδονία και για ολόκληρη τη Βαλκανική
Δέκα βίντεο για τη ζωή του αγίου Δημητρίου (έχουν εκπέσει ορισμένα, αλλά αρκετά υπάρχουν)
Αφιέρωμα στον άγιο Δημήτριο!...

"Απ' του άη Δημήτρη ώς του άη Γιώργη" στη ζωή και την ψυχή του λαού μας

Το Ψυχοσάββατο & η Μεγάλη Εβδομάδα του αγίου Δημητρίου 

Άγιος Δημήτριος: Μύρο και αίμα

«Ο Άγιος Δημήτριος ως πρότυπο Κατηχητή και Ιεραποστόλου»

Είναι μυροβλύτης ή όχι ο άγιος Δημήτριος; - Ποιος είναι ο πολεμιστής που χτυπάει ο άγιος στην Εικόνα του;
Όταν ο άγιος Δημήτριος διαφώνησε... με το Χριστό!
Τα θαύματα του Αγίου Δημητρίου
Saint Demetrios the Great Martyr of Thessalonik
To εγκώμιο του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά στον Άγιο Δημήτριο τον Μυροβλήτη

Άγιος Δημήτριος, ο προστάτης των Βαλκανίων

Άγιος Δημήτριος ο Μυροβλύτης ο Αρματωμένος την Αρματωσιά του Θεού (Αφιέρωμα)

Η τιμή του αγίου Δημητρίου μεταξύ των Σλάβων