Πρωτοπρεσβυτέρου Χριστοφόρου Χρόνη *
Εθνική Παιδεία
«Αυτό το λες επειδή θες να ελέγξεις τις γυναίκες». Στα
κοινωνικά δίκτυα συναντούμε συνέχεια τέτοιες δηλώσεις. Πρόκειται για ένα
έξυπνο τέχνασμα για να αποσπάσει την προσοχή από ένα πραγματικό ζήτημα
π.χ. των αμβλώσεων. Πώς λειτουργεί το τέχνασμα αυτό; Υποθέτουμε ότι ένα
άτομο κάνει λάθος και μετά αρχίζουμε αμέσως να εξηγούμε γιατί κάνει
λάθος. Κάνουμε επίθεση στα κίνητρα του ατόμου και όχι στα επιχειρήματά
του. Ο διάσημος ακαδημαϊκός και φιλόσοφος C.S. Lewis ονόμασε το
τέχνασμα αυτό «μπουλβερισμό» (bulverism). Ακούγεται γελοία η λέξη αυτή,
επειδή ο δημιουργός της ήθελε να δείξει ότι κάποιος κάνει κάτι γελοίο.
Ο μπουλβερισμός, είναι αυτή η πανταχού παρούσα λογική πλάνη που
συνίσταται στην κατηγορία, «Το λες μόνο επειδή είσαι (άνδρας / γυναίκα /
δημοκράτης / ρεπουμπλικανός /χριστιανός / άθεος / μαρξιστής /
εθνικιστής / ομοφυλόφιλος /οικουμενιστής /αντιοικουμενιστής /
εμβολιασμένος /ανεμβολίαστος / κ.λπ.)».
Ο Lewis εξήγησε τη δημιουργία του όρου στο δοκίμιό του
«Bulverism», το οποίο βρίσκεται στη συλλογή του με τίτλο God in the
Dock. Γράφει ο ιρλανδός συγγραφέας «Πρέπει να δείξετε ότι ένας άντρας
κάνει λάθος πριν αρχίσετε να εξηγείτε γιατί κάνει λάθος.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαπέντε ετών βρήκα αυτή την κακία τόσο συνηθισμένη που έπρεπε να επινοήσω ένα όνομα για αυτό. Το ονομάζω «Bulverism». Κάποια μέρα θα γράψω τη βιογραφία του φανταστικού του εφευρέτη, Ezekiel Bulver, του οποίου η μοίρα καθορίστηκε σε ηλικία πέντε ετών όταν άκουσε τη μητέρα του να λέει στον πατέρα του - ο οποίος είχε υποστηρίξει ότι οι δύο πλευρές ενός τριγώνου ήταν μαζί μεγαλύτερες από την Τρίτη γωνία — «Ω, το λες αυτό γιατί είσαι άντρας». «Εκείνη τη στιγμή», μας διαβεβαιώνει ο E. Bulver, «άστραψε στο ανοιχτό μυαλό μου η μεγάλη αλήθεια ότι η διάψευση δεν είναι απαραίτητο μέρος του επιχειρήματος. Υποθέστε ότι ο αντίπαλός σας κάνει λάθος και εξηγήστε το λάθος του και ο κόσμος θα είναι στα πόδια σας. Προσπαθήστε να αποδείξετε ότι έχει άδικο ή (ακόμα χειρότερα) προσπαθήστε να μάθετε αν έχει άδικο ή δίκιο και ο εθνικός δυναμισμός της εποχής μας θα σας ρίξει στον τοίχο». Έτσι ο Bulver έγινε ένας από τους δημιουργούς του εικοστού αιώνα. Επίθεση στο ίδιο το άτομο και ποτέ στα επιχειρήματά του.
Μόλις καταλάβουμε την πλάνη του μπουλβερισμού, αρχίζουμε να τη βλέπουμε παντού. Ο μπουλβερισμός στις ημέρες μας είναι ανεξέλεγκτος και αχαλίνωτος. Ζει και βασιλεύει. Για παράδειγμα, ένας πολιτικός αδυνατεί να αντιμετωπίσει τα επιχειρήματα του πολιτικού του αντιπάλου και τότε, ως γνήσιος μπουλβεριστής, επιτίθεται στο χαρακτήρα ή τη νοημοσύνη ή την προσωπικότητα του αντιπάλου του. Με την πλάνη αυτή επιχειρεί να υπερασπιστεί τη γνώμη του και τα πιστεύω του.
Ασφαλώς η πλάνη του μπουλβερισμού είναι κυρίαρχη και στον εκκλησιαστικό χώρο. Υποθέστε ότι λέω σε κάποιον πως η ομοφυλοφιλία είναι αμαρτία και πως καταδικάζεται από την Αγία Γραφή και την πατερική διδασκαλία. Αμέσως λαμβάνω ως απάντηση: «αυτό το λες επειδή είσαι συντηρητικός χριστιανός και προσκολλημένος στο παρελθόν. Άλλωστε ομοφυλόφιλοι υπάρχουν και στους κόλπους της Εκκλησίας». Αυτή η απάντηση δεν επικεντρώνεται ουσιαστικά τον ισχυρισμό μου, ότι δηλ. η ομοφυλοφιλία καταδικάζεται από την εκκλησιαστική γραμματεία, αλλά ξαφνικά υποθέτει ότι κάνω λάθος και στη συνέχεια επιτίθεται προσωπικά στο χαρακτήρα μου, χωρίς να αντικρούει το κύριο επιχείρημα. Τα παραδείγματα είναι αναρίθμητα. Οποιοσδήποτε κληρικός ή λαϊκός επιχειρηματολογεί για οποιοδήποτε θέμα, πέφτει θύμα του μπουλβερισμού. Δεν αντιμετωπίζονται τα παρατιθέμενα επιχειρήματα, αλλά ευθέως προσβάλλεται ο χαρακτήρας ή το κίνητρο του προσώπου που παρουσιάζει τα επιχειρήματα.
Η ιστορία είναι πολύ παλιά. Θύμα του μπουλβερισμού έπεσε ο Χριστός. Ποτέ οι Φαρισαίοι δεν απαντούσαν στα επιχειρήματά Του, αλλά επιτίθονταν στο χαρακτήρα Του, χαρακτηρίζοντάς Τον φάγο, οινοπότη, φίλο των αμαρτωλών και δαιμονισμένο. Τα ίδια έπαθε και ο Απόστολος Παύλος. Στα συντριπτικά επιχειρήματα υπέρ του χριστιανισμού που παρέθεσε ο Παύλος, ενώπιον του ηγεμόνος Φήστου, δεν έλαβε καμία απάντηση απ’ αυτόν, παρά μόνο επίθεση στο χαρακτήρα και την προσωπικότητά του, ότι δήθεν τα πολλά γράμματα του σάλεψαν το μυαλό. Τα ίδια πάθαιναν και οι άγιοι που σύρονταν στα δικαστήρια να δικαστούν. Δέχονταν προσωπική επίθεση για το χαρακτήρα τους ενώ τα επιχειρήματά τους αγνοούνταν επιδεικτικά. Ανάλογα παραδείγματα είναι πολυάριθμα και είναι περιττή η απαρίθμησή τους.
Υπάρχει ελπίδα σωτηρίας από την πλάνη του μπουλβερισμού; Μάλλον θα συνεχίσει να υφίσταται και να διογκώνεται με την γιγαντώδη εξάπλωση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ο αγωνιζόμενος χριστιανός ουδέποτε επιτίθεται προσωπικά στο χαρακτήρα και την προσωπικότητα κάποιου, αλλά αντίθετα προσπαθεί να αντικρούσει τα προβαλλόμενα επιχειρήματα με ανάλογα επιχειρήματα. Αν πέσει θύμα του μπουλβερισμού, τότε με ευγένεια παρουσιάζει την πλάνη και παραμένει πιστός στις θέσεις του, που τις στηρίζει με λογικά επιχειρήματα. Είναι ορθή η αραβική παροιμία «το καραβάνι προχωράει και τα σκυλιά γαυγίζουν». Αν το καραβάνι ακούει τα σκυλιά, θα σταματήσει την πορεία του. Αν οι άγιοι ενέδιδαν στην πλάνη του μπουλβερισμού, θα συμβιβάζονταν με τον κόσμο και θα έχαναν την αγιότητά τους. Πολλοί πλάνοι υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν στον εκκλησιαστικό χώρο εμείς όμως, έχοντες νουν Χριστού, θα τους αντιμετωπίζουμε κατάλληλα.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαπέντε ετών βρήκα αυτή την κακία τόσο συνηθισμένη που έπρεπε να επινοήσω ένα όνομα για αυτό. Το ονομάζω «Bulverism». Κάποια μέρα θα γράψω τη βιογραφία του φανταστικού του εφευρέτη, Ezekiel Bulver, του οποίου η μοίρα καθορίστηκε σε ηλικία πέντε ετών όταν άκουσε τη μητέρα του να λέει στον πατέρα του - ο οποίος είχε υποστηρίξει ότι οι δύο πλευρές ενός τριγώνου ήταν μαζί μεγαλύτερες από την Τρίτη γωνία — «Ω, το λες αυτό γιατί είσαι άντρας». «Εκείνη τη στιγμή», μας διαβεβαιώνει ο E. Bulver, «άστραψε στο ανοιχτό μυαλό μου η μεγάλη αλήθεια ότι η διάψευση δεν είναι απαραίτητο μέρος του επιχειρήματος. Υποθέστε ότι ο αντίπαλός σας κάνει λάθος και εξηγήστε το λάθος του και ο κόσμος θα είναι στα πόδια σας. Προσπαθήστε να αποδείξετε ότι έχει άδικο ή (ακόμα χειρότερα) προσπαθήστε να μάθετε αν έχει άδικο ή δίκιο και ο εθνικός δυναμισμός της εποχής μας θα σας ρίξει στον τοίχο». Έτσι ο Bulver έγινε ένας από τους δημιουργούς του εικοστού αιώνα. Επίθεση στο ίδιο το άτομο και ποτέ στα επιχειρήματά του.
Μόλις καταλάβουμε την πλάνη του μπουλβερισμού, αρχίζουμε να τη βλέπουμε παντού. Ο μπουλβερισμός στις ημέρες μας είναι ανεξέλεγκτος και αχαλίνωτος. Ζει και βασιλεύει. Για παράδειγμα, ένας πολιτικός αδυνατεί να αντιμετωπίσει τα επιχειρήματα του πολιτικού του αντιπάλου και τότε, ως γνήσιος μπουλβεριστής, επιτίθεται στο χαρακτήρα ή τη νοημοσύνη ή την προσωπικότητα του αντιπάλου του. Με την πλάνη αυτή επιχειρεί να υπερασπιστεί τη γνώμη του και τα πιστεύω του.
Ασφαλώς η πλάνη του μπουλβερισμού είναι κυρίαρχη και στον εκκλησιαστικό χώρο. Υποθέστε ότι λέω σε κάποιον πως η ομοφυλοφιλία είναι αμαρτία και πως καταδικάζεται από την Αγία Γραφή και την πατερική διδασκαλία. Αμέσως λαμβάνω ως απάντηση: «αυτό το λες επειδή είσαι συντηρητικός χριστιανός και προσκολλημένος στο παρελθόν. Άλλωστε ομοφυλόφιλοι υπάρχουν και στους κόλπους της Εκκλησίας». Αυτή η απάντηση δεν επικεντρώνεται ουσιαστικά τον ισχυρισμό μου, ότι δηλ. η ομοφυλοφιλία καταδικάζεται από την εκκλησιαστική γραμματεία, αλλά ξαφνικά υποθέτει ότι κάνω λάθος και στη συνέχεια επιτίθεται προσωπικά στο χαρακτήρα μου, χωρίς να αντικρούει το κύριο επιχείρημα. Τα παραδείγματα είναι αναρίθμητα. Οποιοσδήποτε κληρικός ή λαϊκός επιχειρηματολογεί για οποιοδήποτε θέμα, πέφτει θύμα του μπουλβερισμού. Δεν αντιμετωπίζονται τα παρατιθέμενα επιχειρήματα, αλλά ευθέως προσβάλλεται ο χαρακτήρας ή το κίνητρο του προσώπου που παρουσιάζει τα επιχειρήματα.
Η ιστορία είναι πολύ παλιά. Θύμα του μπουλβερισμού έπεσε ο Χριστός. Ποτέ οι Φαρισαίοι δεν απαντούσαν στα επιχειρήματά Του, αλλά επιτίθονταν στο χαρακτήρα Του, χαρακτηρίζοντάς Τον φάγο, οινοπότη, φίλο των αμαρτωλών και δαιμονισμένο. Τα ίδια έπαθε και ο Απόστολος Παύλος. Στα συντριπτικά επιχειρήματα υπέρ του χριστιανισμού που παρέθεσε ο Παύλος, ενώπιον του ηγεμόνος Φήστου, δεν έλαβε καμία απάντηση απ’ αυτόν, παρά μόνο επίθεση στο χαρακτήρα και την προσωπικότητά του, ότι δήθεν τα πολλά γράμματα του σάλεψαν το μυαλό. Τα ίδια πάθαιναν και οι άγιοι που σύρονταν στα δικαστήρια να δικαστούν. Δέχονταν προσωπική επίθεση για το χαρακτήρα τους ενώ τα επιχειρήματά τους αγνοούνταν επιδεικτικά. Ανάλογα παραδείγματα είναι πολυάριθμα και είναι περιττή η απαρίθμησή τους.
Υπάρχει ελπίδα σωτηρίας από την πλάνη του μπουλβερισμού; Μάλλον θα συνεχίσει να υφίσταται και να διογκώνεται με την γιγαντώδη εξάπλωση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ο αγωνιζόμενος χριστιανός ουδέποτε επιτίθεται προσωπικά στο χαρακτήρα και την προσωπικότητα κάποιου, αλλά αντίθετα προσπαθεί να αντικρούσει τα προβαλλόμενα επιχειρήματα με ανάλογα επιχειρήματα. Αν πέσει θύμα του μπουλβερισμού, τότε με ευγένεια παρουσιάζει την πλάνη και παραμένει πιστός στις θέσεις του, που τις στηρίζει με λογικά επιχειρήματα. Είναι ορθή η αραβική παροιμία «το καραβάνι προχωράει και τα σκυλιά γαυγίζουν». Αν το καραβάνι ακούει τα σκυλιά, θα σταματήσει την πορεία του. Αν οι άγιοι ενέδιδαν στην πλάνη του μπουλβερισμού, θα συμβιβάζονταν με τον κόσμο και θα έχαναν την αγιότητά τους. Πολλοί πλάνοι υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν στον εκκλησιαστικό χώρο εμείς όμως, έχοντες νουν Χριστού, θα τους αντιμετωπίζουμε κατάλληλα.
* Κληρικού Ι. Μ. Αιτωλίας κ΄ Ακαρνανίας, Δρ. Θεολογίας-Μ.Α Φιλοσοφίας, Διδάσκοντος στο ΕΚΠΑ/Θεολογική Σχολή-Τμ. Θεολογίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου