«Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΚΑΙ Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΜΑΧΟΣ»

Εφημερίδα "Χριστιανική" (την οποία σας προτρέπω να γνωρίσετε)
Τάσος Κούζης – Κούζαρος, Φιλόλογος, Καλλιτέχνης Θεάτρου Σκιών

Την Δευτέρα 19η Μαρτίου 2018 ο εκλεκτός Καραγκιοζοπαίκτης κ. Ψυχραιμίας στα πλαίσια των επικείμενων εορτασμών δια την επέτειο της «Παλιγγενεσίας» της 25ης Μαρτίου 1821, παρουσίασε στο γραφείο της εφημερίδας ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ την παράσταση «Ο Καραγκιόζης και ο Χριστιανομάχος». (Φωτο 1 - "Ν": δυστυχώς οι φωτογραφίες δεν δημοσιεύτηκαν).
Η παράσταση αυτή αποτελεί μια από τις εμβληματικότερες και θεμελιωδέστερες παραστάσεις του Θεάτρου Σκιών, έμπνευση και δημιουργία του ανυπέρβλητου θεμελιωτή του Νεοελληνικού Καραγκιόζη, του περιβόητου «Μίμαρου», κατά κόσμον Δημητρίου Σαρδούρνη, υπό τον τίτλο «Ο Χριστιανομάχος Μπέης». Το δίτομο «Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών», που μας κληροδότησε ο εντόπιος Ιστορικός Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, μας πληροφορεί πώς «Γεννημένος το 1865 στην Πάτρα, ο Σαρδούνης…. έζησε στο Μεσολόγγι ώς το 1876 … μετά επανήλθε οικογενειακώς στην Πάτρα, όπου και σπούδασε Βυζαντινή Μουσική. Ψάλτης στο Ναό του Αγίου Ανδρέου ώς το 1888. Όταν εγκατέλειψε τα πάντα για τον Καραγκιόζη». (Φωτο 2)
Μπορεί ο Μίμαρος να «εγκατέλειψε τα πάντα για τον Καραγκιόζη» αλλά, όπως περίτρανα αποδεικνύεται, δεν εγκατέλειψε τον ίδιο το χριστιανικό του ήθος, που διαμόρφωσε σπουδάζοντας Βυζαντινή Μουσική και στη συνέχεια μέλποντας με τη μελωδική φωνή του απ’ το ψαλτήρι του Αγίου Ανδρέου για 12, το πιθανότερο, χρόνια! Και αυτό το χριστιανικό του ήθος, πιστεύουμε, του έδωσε τη δύναμη να εξαγνίσει, να ηθικοποιήσει και προπάντων να επανελληνοποιήσει το «Θέατρο του Καραγκιόζου», το «Ανατολικόν Θέατρον», το των «Ασιατών Θέατρον», το «Οθωμανικόν Θέατρον», όπως το αποκαλούσαν οι προγενέστεροι και οι σύγχρονοί του.

Έχουμε στερεά την πεποίθηση, πως τόσο η ανάγνωση του Συναξαριστού της Ορθοδόξου Εκκλησίας, όσο και η περιπλάνηση του Μίμαρου με τον Καραγκιόζη του στη Δυτική Στερεά Ελλάδα, κοντά στα σύνορα με τη σκλαβωμένη Ήπειρο, του πρόσφεραν τα στοιχεία, για να εμπνευστεί και να συνθέσει τον «Χριστιανομάχο Μπέη». Η παράσταση αυτή συντηρεί στην εθνική μνήμη τους βιαίους εξισλαμισμούς και τα μαρτύρια, που υπέστησαν οι κατά τόπους ελληνικοί πληθυσμοί πολύ πριν, κατά, αλλά και μετά την Οθωμανική κατάκτηση. Πρωτεργάτες τους υπήρξαν οι Δερβίσηδες και οι Χοτζάδες και συχνά έπαιρναν χαρακτήρα μαζικό.
Ο Οθωμανός περιηγητής του 17ου αιώνος Εβλιά Τσελεμπί στο 8ο βιβλίο των περιπλανήσεών του (1667), παίρνοντας μέρος στην εκστρατεία κατά των Βενετσιάνων στην Κρήτη, τόσο πηγαίνοντας, όσο και επιστρέφοντας μετά το τέλος της εκστρατείας, θα περιηγηθεί την Ελλάδα απ’ τη μια άκρη ώς την άλλη. Ανάμεσα σε άλλα ο Τσελεμπί, διασώζει και αναφορές σε εξισλαμισμούς αλλοθρήσκων.
Να δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα:
«Όταν περιηγείται την Θεσσαλονίκη αναφέρεται στον «Άγιο Χορτάτζ Σουλτάν » (Χορτάτζ = Χορτιάτης) και στο θαύμα που συντελέστηκε μια νύχτα εκστασιασμού και, ενώ ο Σουλτάν Χορτάτζ, μαζί με όλους τους πιστούς του, καθόταν και αναφωνούσε «Αλλάχ Εκμπέρ» και «Μπίρ Αλλάχ», ξαφνικά ανέτειλε – ώρα μεσάνυχτα – το φως της μέρας και γύρω από το κεφάλι του ξεπετάχτηκε ένα λαμπρό φωτοστέφανο…….»! Το αποτέλεσμα «….. το θαύμα αυτό το είδαν και οι καφίρηδες και οι Εβραίοι. Και κατά την παράδοση, εκατό οπαδοί του Ναζωραίου και εβδομήντα Εβραίοι, προσήλθαν εκείνη την νύχτα στην αληθινή πίστη...»!

Νοτιότερα στην Ανατολική Ρούμελη ο Τσελεμπί αναφέρεται στην άφιξη του «Αγίου Βελιουλάχ Μπαμπά» στη Μουδενίτσα, νοτίως του Σπερχειού ποταμού, όπου υπήρχε ισχυρό κάστρο. Και ο μεν Κράλης (Ηγεμόνας) της περιοχής θέλει να τον εκδιώξει και μάλιστα τον κανονιοβολεί! Όμως, παρά το ότι δέχεται τον κανονιοβολισμό το ασθενικό και άυλο κορμί του Βελιουλάχ, δεν παθαίνει τίποτα, στάθηκε αμέσως στα πόδια του και συνέχισε να διαβάζει ατάραχος του ιερό Κοράνι.
«Μόλις έγινε γνωστό το θαύμα, δεκαεπτά χιλιάδες άπιστοι ομολόγησαν πίστη στο Ισλάμ. Ακόμα κι ο ίδιος ο Κράλης σήκωσε «το δάκτυλο της παραδοχής» και ασπάστηκε τον Ισλαμισμό. Οι κάτοικοι της περιφέρειας ήταν οι πρώτοι Μωαμεθανοί στη Ρούμελη…» γράφει ο Εβλιά Τζελεμπί. "Ν": Σχετικά με τα υπερφυσικά γεγονότα στο Ισλάμ, μπορείτε να διαβάστε εδώ, από τη σελίδα 127 και κάτω.
Οι εξισλαμισμοί που υπήρξαν συνεχείς, πολλές φορές λάμβαναν και προσωπικό – ατομικό χαρακτήρα, όπως στην περίπτωση του Αγίου Νεομάρτυρος Γεωργίου του εξ Ιωαννίνων, αθλήσαντος εν έτει αωλη΄ (1838).

Ο Άγιος Γεώργιος, γεννημένος το 1808 στο χωριό Τσούρχλι της επαρχίας Γρεβενών, σε ηλικία 8 ετών μένοντας ορφανός από γονείς και πάμφτωχος προσκολλήθηκε υπομίσθιος σε κάποιους αγάδες. Προσλαμβάνεται στην υπηρεσία του Χατζή Αβδουλά, ενός των αξιωματικών του Ιμίν Πασά, γιου του Κιουταχή, μένοντας κοντά του 8 χρόνια. Οι Αγαρηνοί καθώς το συνήθιζαν, για πολλά αίτια δεν τον αποκαλούσαν με το όνομά του αλλά τον φώναζαν Γκιαούρ Χασάν. Αυτός όμως παρέμενε χριστιανός, ενώ οι περισσότεροι τον θεωρούσαν Οθωμανό.
Ο Γεώργιος το 1836 αρραβωνιάζεται και την ημέρα των αρραβώνων του συκοφαντείται από έναν Χότζα ότι, ενώ είχε εξισλαμιστεί, επανήλθε στην Ορθόδοξη πίστη. Δικάζεται, όμως αθωώνεται, γιατί ήταν απερίτμητος.
Το 1837 προσλήφθηκε ως ιπποκόμος του Μουτεσελήμη των Φιλιατών. Το Δεκέμβρη του 1837 γεννιέται ο γιός του που τον βαφτίζει. Ο ίδιος όμως Χότζας τον συκοφαντεί εκ νέου και μάλιστα για τριπλό παράπτωμα. Ο Γεώργιος συλλαμβάνεται, φυλακίζεται, πιέζεται να αλλαξοπιστήσει, ομολογεί όμως θαρραλέα την πίστη του: «Χριστιανός εγεννήθην, χριστιανός είμαι και χριστιανός αποθνήσκω». Αρχίζει το μαρτύριο και ο Γεώργιος το υπομένει γενναία. Την Δευτέρα 17 Ιανουαρίου 1838, ανήμερα του Αγίου Αντωνίου, απαγχονίστηκε. Το σκήνωμά του αγοράστηκε 300 γρόσια από το Μητροπολίτη Ιωαννίνων Ιωακείμ το Χίο και ενταφιάσθηκε τρείς μέρες μετά. (Φωτο 3). "Ν": Περισσότερα στο άρθρο Ο Φουστανελλάς άγιος Γεώργιος, ο Νεομάρτυς (17 Ιανουαρίου).

Οι μνήμες αυτές παρέμεναν ακόμη ζωντανές στους πληθυσμούς των παραμεθορίων περιοχών, όταν ο Ιεροψάλτης Μίμαρος περιερχόταν τα χωριά, κοντά στα σύνορα της Δυτικής Ελλάδας με την Τουρκοκρατούμενη Ήπειρο, παίζοντας τον Καραγκιόζη του. Ήδη όμως το μαρτύριο του Γεωργίου του Φουστανελά ήταν γνωστό σε όλη τη χώρα, αφού από το έτος 1856 είχε γίνει η δεύτερη έκδοση του «Νέου Μαρτυρολογίου» στην Αθήνα με δαπάνη του Κωνσταντίνου Σκαθάρου. Αυτές πιστεύουμε ότι υπήρξαν οι βάσεις δημιουργίας της πολυαγαπημένης και χιλιοπαιγμένης παραστάσεως του «Χριστιανομάχου Μπέη». Οι πρώτες έντυπες μαρτυρίες για την παράσταση αυτή ανάγονται στο έτος 1901. 

Από εδώ

Οι εφημερίδες των Αθηνών ΕΣΤΙΑ και ΣΚΡΙΠΤ μας πληροφορούν ότι το Σάββατο 14 Ιουλίου στην πλατεία Σταδίου ο αμίμητος και μοναδικός κος Μίμαρος θα δώσει το λαμπρόν έργον «Η πυρπόλησης των φυλακών». Αυτός είναι ο «δεύτερος» τίτλος του Χριστιανομάχου που επελέγη, γιατί οι συνεχείς πυρκαγιές σε περιοχές των Αθηνών ήταν τότε το καλύτερο θέαμα που προσέλκυε τον περισσότερο κόσμο! Το 1902 ο Μίμαρος επανεμφανίζεται στο θέατρο ΑΘΗΝΑΙΟΝ και στις 20 Ιουλίου δίδει και πάλι την παράσταση «Ο Καραγκιόζης πυρπολών το Φρούριο». Αξιομνημόνευτο πάντως είναι πως, η εφημερίδα ΣΚΡΙΠΤ, διαφημίζοντας τον «Χριστιανομάχο Μπέη» του Μίμαρου στη Δεξαμενή στις 2 Σεπτεμβρίου 1902, τονίζει σχετικά «Αι εισπράξεις θα διατεθούν υπέρ του ναού του Αγίου Γεωργίου». 

Αλλά και οι μαθητές του Μίμαρου, που ακολούθησαν παίζουν και πάλι την ίδια παράσταση, ο μεν Θεοδωρέλλος στη Δεξαμενή και πάλι το Σάββατο 21 Ιουλίου 1903, αλλά και ο Μέμος Χριστοδούλου στο θέατρο ΚΥΜΑΤΑ ΤΟ ΒΟΛΟΥ παίζει τον «Χριστιανομάχο» το Σάββατο 5 Ιουλίου 1903. Τα νταραβέρια του Καραγκιόζη με τον Χριστιανομάχο Μπέη, που του δίνει μισθό 60 λίρες το μήνα αλλά συγχρόνως τον πεθαίνει στις κλωτσιές για να τον αναγκάσει να γίνει Οθωμανός, το τρομερό μαρτύριό του για να αλλαξοπιστήσει και να τον λένε πιά Χασάνη, καθώς και η αντίστασή του και η ομολογία του «εγώ είμαι λαδοβαπτισμένος», συντηρούσαν και συντηρούν στην εθνική μας μνήμη τα δεινά της Τουρκοκρατίας και ανάμεσά τους τον εξισλαμισμό! Για αυτό και οι πατέρες μας πρωτίστως επαναστάτησαν, αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν κατά την εθνεγερσία «Για του Χριστού την πίστη την Αγία και της Πατρίδος την Ελευθερία». (Φωτο 4) 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΡΑΚΗ ΩΣ ΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ, Εβλιά Τσελεμπή, Εκάτη, Αθήνα 2010, σελ. 128, 140,141 2. Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ, Τόμος Α’ σελ. 393-402

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 1. Ο Χριστιανομάχος του Σπύρου Κούζαρου από τα εργαλεία του Βάγγου Κορφιάτη
2. Ο Μίμαρος
3. Ο Άγιος Γεώργιος των Ιωαννίνων
4. Ο Καραγκιόζης κλεφτόπουλο, φιγούρα του Τ.Κούζαρου 

Δείτε επίσης:

Μίμης Σαρδούνης (Μίμαρος). Ο φιλοαναρχικός μεγαλύτερος Καραγκιοζοπαίχτης όλων των εποχών (από εκεί η φωτο του)
Για την αναρχία και το χριστιανισμό, ενότητα άρθρων μας εδώ. Και ιδιαίτερα:

Οι άγιοι αναρχικοί 

Προσευχές από τους «τελειωμένους»...