"Η Ευρώπη κατρακυλά στον αδιέξοδο δρόμο της δημοκρατικής παρακμής. Η παρρησία ποινικοποιείται, η ελευθερία Τύπου συρρικνώνεται και η πολυφωνία φιμώνεται. Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την πάλαι ποτέ ήπειρο της ελευθερίας, η «ζοφερή δημοκρατία». Στα νερά αυτής της νέας πραγματικότητας πλέει και η χώρα μας. Και δυστυχώς βουτάει όλο και πιο βαθιά επιβάλλοντας μας κάθε μορφή ελέγχου, είτε αυτή είναι ο προσωπικός αριθμός, οι κάμερες σταδιακά σε όλους τους δημόσιους χώρους, η παρακολούθηση πολιτικών και δημοσιογράφων και όσα άλλα που στο όνομα μιας μεταδημοκρατίας θα μας φέρουν.
Η ΝΙΚΗ δεν βλέπει μόνο τον κίνδυνο. Είναι η μόνη πολιτική φωνή που τον κάνει ορατό, τον αντιπαλεύει, τον καταγγέλλει και με κάθε νόμιμο μέσο επιχειρεί να τον καταστείλει. Είμαστε η απειλή της νέας τους κανονικότητας. Η φωνή ελέγχου τους. Το Κίνημα που ως πρώτο θεμέλιό του θέτει την ελευθερία βούλησης, άποψης, σεβασμού προσωπικών δεδομένων. Αυτός είναι ο στόχος μας".
Εκ του Βουλευτηρίου της ΝΙΚΗΣ
Παρακολουθούμε με προβληματισμό να διαμορφώνεται με εντατικούς ρυθμούς στην Ευρώπη μια νέα μορφή πολιτικής πραγματικότητα, μια «ζοφερή δημοκρατία» που παρουσιάζεται ως πρότυπο ελευθερίας, δικαιοσύνης και διαφάνειας, ενώ στην ουσία οικοδομεί συστηματικά ένα πλαίσιο ελέγχου, φίμωσης και παρακολούθησης. Και εδώ αναδύεται το παράδοξο: όσο πιο έντονα διακηρύσσουν την προστασία της δημοκρατίας, τόσο πιο έντονα και ύπουλα περιορίζουν την ουσία της.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πέρασε σε σύσταση νέων θεσμικών εργαλείων που εγείρουν σοβαρές ανησυχίες για την ελευθερία και τη δημοκρατία. Το Digital Service Act (DSA) και το Media Freedom Act (MFA) παρουσιάστηκαν τα τελευταία τρία χρόνια ως ο σωτήρας της ελευθερίας Τύπου. Είναι όμως έτσι;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Και τα δύο υιοθετήθηκαν με τη διαδικασία της συννομοθεσίας, δηλαδή με τη σύμφωνη γνώμη Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ευρωπαϊού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου της ΕΕ. Το DSA, ένα ζήτημα για το οποίο η ΝΙΚΗ είναι το μόνο κόμμα που είχε τοποθετηθεί διεξοδικά, σοβαρά και στην πραγματική του βάση, τέθηκε σε ισχύ το 2022 και άρχισε να εφαρμόζεται στην ολότητά του το 2024. Διακηρύσσει ότι στόχος του είναι η «καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και η προστασία των χρηστών στο διαδίκτυο». Το MFA εγκρίθηκε το 2024 και τέθηκε σε εφαρμογή τον Αύγουστο του 2025, με την επίσημη αιτιολόγηση ότι θα «προστατεύει την ελευθερία και την ανεξαρτησία της δημοκρατίας».
Παρά τον τίτλο του το MFA παράγει περισσότερα προβλήματα από όσα μπορεί να λύσει. Με το πρόσχημα της διασφάλισης της «ανεξαρτησίας» η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποκτά τη δυνατότητα να ελέγχει πώς οργανώνονται και λειτουργούν τα εθνικά δημόσια ΜΜΕ. Αυτό σημαίνει ότι η ελληνική κοινωνία, όταν μιλάμε για εμάς, έχει λιγότερη βαρύτητα λόγου στα δικά της μέσα, καθώς ο έλεγχος μεταφέρεται σε υπερεθνικό επίπεδο. Επιπλέον, ο νόμος προβλέπει την ύπαρξη λεπτομερών μητρώων στα οποία θα αναφέρεται ποιος κατέχει τι στα μέσα ενημέρωσης.
Παρότι αυτό φαίνεται ένα βήμα προς τη διαφάνεια, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος τα στοιχεία να χρησιμοποιηθούν για πολιτική στοχοποίηση ή να ασκηθούν πιέσεις σε εκδότες και δημοσιογράφους που δεν ευθυγραμμίζονται με την πολιτική των Βρυξελλών. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι το άρθρο 17 το οποίο ορίζει πως όλα τα κράτη-μέλη πρέπει με κάθε τρόπο να διασφαλίζουν την ακεραιότητα της πληροφόρησης και να καταπολεμούν με κάθε μέσο, ακόμη και με διώξεις δημοσιογράφων, την «παραπληροφόρηση».
Τι ακριβώς όμως ορίζεται ως παραπληροφόρηση ούτε επισημαίνουν ούτε πρόκειται να το κάνουν. Με αυτόν τον τρόπο ανοίγει ο δρόμος για φίμωση, απειλή και διωγμό ενοχλητικών για την εξουσία δημοσιογράφων με το πρόσχημα ότι «βλάπτουν το δημόσιο συμφέρον» που με τα ρεπορτάζ ή τις απόψεις τους βάλλονται εναντίον των ισχυρών.
Πάμε τώρα στο DSA. Παρόμοιες διακηρύξεις ακούστηκαν και για αυτό μόνο που η πραγματικότητα τους διέψευσε. Μας υποσχέθηκαν ότι θα μας διαφυλάξουν από την παραπληροφόρηση και από «συστημικούς κινδύνους» (systemic risks) μέσα από διαδικτυακές πλατφόρμες (VLOPs), για να μην υπάρξουν επιπτώσεις στην εκλογική διαδικασία και τη δημόσια ασφάλεια. (Πραγματικά το παράδειγμα της Ρουμανίας δείχνει πως μάλλον η Ευρώπη χρειάζεται την παρέμβαση στις εκλογικές διαδικασίες, αρκεί να είναι από εκείνη και μόνο).
Ο νόμος αυτός επέφερε την εξής βλαπτική για την πολυφωνία αλλαγή. Προκειμένου οι διαδικτυακές πλατφόρμες να αποφύγουν τα μεγάλα πρόστιμα κατέφυγαν σε υπερβολικό φιλτράρισμα του περιεχομένου τους, καταργώντας ακόμη και νόμιμες αναρτήσεις.
Στη Γαλλία καταγράφηκαν πολλές περιπτώσεις, όπου σχόλια για τη μεταναστευτική πολιτική κατέβηκαν με την αιτιολογία ότι «προωθούν ρητορική μίσους», παρότι δεν παραβίαζαν κανένα νόμο. Στη Γερμανία διαγράφηκαν αυτόματα σχόλια που ασκούσαν κριτική στην κυβέρνηση για την ενέργεια και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Στη Σουηδία τα πράγματα είναι ακόμη πιο σκοτεινά. Το 99% των σχολίων που διαγράφηκαν σε Facebook και YouTube ήταν πέρα για πέρα νόμιμα, αλλά κατέβηκαν προληπτικά, ώστε οι πλατφόρμες να μη ρισκάρουν πρόστιμα.
Όλα αυτά μας δείχνουν πως αντί να περιορίζεται η παραπληροφόρηση, περιορίζεται η ελευθερία λόγου, η άλλη άποψη, αυτή που δεν συμφέρει τις εκάστοτε εξουσίες. Περνάμε στο λεγόμενο chilling effect βάσει του οποίου οι πολίτες ασύνειδα και συνειδητά αυτολογοκρίνονται, η δημόσια συζήτηση αποδυναμώνεται, οι δημοσιογράφοι φοβούνται τις διώξεις, οι πλατφόρμες τα πρόστιμα και οι νόμιμες απόψεις που δεν συμφέρουν χάνονται.
Μιλάμε πλέον για έναν υπαρκτό κίνδυνο. Την ευρωπαϊκή — και όχι μόνο — δημοκρατία να μετατρέπεται σε μια καλοστημένη σκηνοθεσία. Να υψώνουν μια βιτρίνα ελευθερίας που πίσω από αυτή να κρύβεται μια νέα κανονικότητα αυταρχισμού. Δεν μιλάμε πλέον για τα οφθαλμοφανή ολοκληρωτικά καθεστώτα του 20ου αιώνα, που χρησιμοποιούσαν ωμή βία και λογοκρισία με κραυγαλέο τρόπο. Μιλάμε για μια ύπουλη τακτική. Ο αυταρχισμός «νομιμοποιείται» μέσω νόμων που φέρουν δημοκρατικούς όρους, αλλά έχουν αυστηρά, απολυταρχικά πλαίσια που βαφτίζονται «προστασία» ή «διαφάνεια».
Η Ευρώπη κατρακυλά στον αδιέξοδο δρόμο της δημοκρατικής παρακμής. Η παρρησία ποινικοποιείται, η ελευθερία Τύπου συρρικνώνεται και η πολυφωνία φιμώνεται. Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την πάλαι ποτέ ήπειρο της ελευθερίας, η «ζοφερή δημοκρατία». Στα νερά αυτής της νέας πραγματικότητας πλέει και η χώρα μας. Και δυστυχώς βουτάει όλο και πιο βαθιά επιβάλλοντας μας κάθε μορφή ελέγχου, είτε αυτή είναι ο προσωπικός αριθμός, οι κάμερες σταδιακά σε όλους τους δημόσιους χώρους, η παρακολούθηση πολιτικών και δημοσιογράφων και όσα άλλα που στο όνομα μιας μεταδημοκρατίας θα μας φέρουν.
Η ΝΙΚΗ δεν βλέπει μόνο τον κίνδυνο. Είναι η μόνη πολιτική φωνή που τον κάνει ορατό, τον αντιπαλεύει, τον καταγγέλλει και με κάθε νόμιμο μέσο επιχειρεί να τον καταστείλει. Είμαστε η απειλή της νέας τους κανονικότητας. Η φωνή ελέγχου τους. Το Κίνημα που ως πρώτο θεμέλιό του θέτει την ελευθερία βούλησης, άποψης, σεβασμού προσωπικών δεδομένων. Αυτός είναι ο στόχος μας.
Πηγές
- European Commission – European Media Freedom Act (2024)
- European Studies Center – Media Freedom Act (europeanstudies.mcc.hu)
- epd.eu – What is still missing from the European Media Freedom Act
- European Center for Press and Media Freedom (ecpmf.eu)
- CIVICUS – European Media Freedom Act: it will be crucial for states to take seriously
- Boell Foundation – Pro první akt pro svobodná média (EMFA analysis)
- Media Publishers Europe – Statement on Article 17 of the EMFA
- Chambers – The Digital Services Act (DSA) explained
- Center for Media Pluralism and Media Freedom (CMPF) – Risk in the Digital Services Act and AI Act: implications for media freedom, pluralism and disinformation
- Tech Policy Press – Unpacking systemic risk under the Digital Services Act
Από τη Ρουμανία στην Ελλάδα και την Ολλανδία μία μεταδημοκρατία δρόμος (βλ. αμέσως παρακάτω)
Η εποχή που ζούμε δεν είναι μεταδημοκρατική μόνο σε επίπεδο ιδεών, αλλά και επιτελεστικά. Είναι μία εποχή στην οποία η δημοκρατία υπονομεύεται μέσα από εξελιγμένες τεχνολογίες, υπόγειες παρεμβάσεις και οργανωμένους μηχανισμούς ελέγχου. Συνεχίζουμε να προσερχόμαστε —όσοι ακόμη έχουμε πολιτική συνείδηση— στις κάλπες, ψηφίζουμε και, όμως, όλο και περισσότερες φωνές αμφισβήτησης εκλογικών αποτελεσμάτων αναδύονται. Το ερώτημα δεν είναι απλώς εάν όντως υπάρχει παρέμβαση, αλλά πόσο βαθιά φτάνει, από ποιους οργανώνεται, τι εξυπηρετεί και γιατί αντιμετωπίζεται με απόλυτη ανοχή από τους θεσμούς. Αυτή η αθόρυβη κατάρρευση της δημοκρατίας παρατηρείται σε μία σειρά από γεγονότα σε διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.
Ας ξεκινήσουμε με τη Ρουμανία. Τον Μάιο του 2025, στις εξαιρετικά κρίσιμες αυτές εκλογές, ο φιλοευρωπαϊστής Νταν ανακηρύχτηκε νικητής έναντι του εθνικιστή και μη συμπαθούς στην Ευρώπη Σιμιόν. Το κόμμα του τελευταίου, το AUR, προηγείτο δυναμικά σε όλες τις δημοσκοπήσεις. Παρόλα αυτά έχασε τις εκλογές απρόσμενα. Η αναίτια ήττα οδήγησε σε μία σειρά αποκαλύψεων που έκαναν λόγο για απόπειρες αλλοίωσης αποτελεσμάτων, ελλείποντα ψηφοδέλτια, απόκρυψη αποτελεσμάτων και τεχνική νοθεία. Προσέφυγαν στο Συνταγματικό Δικαστήριο της Ρουμανίας ζητώντας ακύρωση ή επανεξέταση των εκλογικών αποτελεσμάτων, αλλά το δικαστήριο έκρινε πως δεν στοιχειοθετούνται οι καταγγελίες και απέρριψε με σπουδή την προσφυγή.
Πριν από αυτό, είχε απαγορευτεί στον Καλίν Γκεοργκέσκου η κάθοδος στις επαναληπτικές προεδρικές εκλογές της Ρουμανίας, αφού, βέβαια, πρώτα ακυρώθηκε η πρωτιά του στον πρώτο γύρο των εκλογών, μετά τον αποχαρακτηρισμό εκθέσεων των μυστικών υπηρεσιών, που έδειχναν ρωσική εμπλοκή για τον επηρεασμό των ψηφοφόρων μέσω των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης.
Ας έρθουμε τώρα στην Ελλάδα. Αποκαλυπτικό ρεπορτάζ του Guardian, που μάλιστα παρουσιάστηκε και από κάποιες σελίδες στη χώρα μας, έκαναν λόγο για αλλοίωση εκλογικών αποτελεσμάτων στις εκλογές του 2023. Σύμφωνα με το βρετανικό μέσο, μία ισραηλινή εταιρεία, η «Team Jorge», εμπλέκεται σε παγκόσμιας κλίμακας επιχείρηση χειραγώγησης εκλογών σε δεκάδες χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα.
Η εταιρεία αυτή δεν περιορίζει τη δράση της σε κακόβουλα bots και παραπληροφόρηση. Επεκτείνεται σε ψηφιακά εργαλεία, ψεύτικες ταυτότητες, παραβίαση δεδομένων και συντονισμένες επιθέσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, για να αλλοιώσει την κοινή γνώμη, να εξουδετερώσει πολιτικούς αντιπάλους και να στρέψει το εκλογικό σώμα σε απολύτως συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές.
Σύμφωνα, μάλιστα, με αποκαλύψεις τόσο του Guardian όσο και της Le Monde, αλλά και του Spiegel, η ομάδα «Team Jorge» παρενέβη σε τουλάχιστον 33 εκλογικές αναμετρήσεις σε χώρες όπως η Ινδία, η Κένυα, η Νιγηρία και η Ινδονησία. Στην περίπτωση, μάλιστα, των εκλογών της Νιγηρίας (2015) η ανάμειξη έγινε, όταν δυτικός πολιτικός σύμβουλος που συνεργαζόταν με την «Cambridge Analytica», ζήτησε τη βοήθειά τους προκειμένου να εμποδίσει την εκλογή του Buhari. Από τις απομαγνητοφωνημένες συνομιλίες των δημοσιογράφων, που παρουσιάστηκαν ως πελάτες στον διαχειριστή της «Team Jorge», Tal Hanan , προκύπτει η παραδοχή πως κάποιες παρεμβάσεις ήταν κατά παραγγελία.
Το σοβαρότερο, όμως, σε αυτή την αλλοίωση της λαϊκής βούλησης δεν είναι μόνο η δράση της ισραηλινής εταιρείας, αλλά η σιγή των ελληνικών ΜΜΕ για την έρευνα του Guardian, η απουσία οποιασδήποτε έρευνας από τους ελληνικούς θεσμούς, η αποσιώπηση του ρεπορτάζ και η αποδοχή αυτής της συνθήκης.
Η Ολλανδία, που φαίνεται να έχει άλλα αντανακλαστικά, δημοσίευσε επίσημα έκθεση που κατονομάζει το Ισραήλ ως πιθανή ξένη απειλή, όχι γενικά για την ασφάλεια, αλλά ειδικά για τη χειραγώγηση πολιτικών εκλογών και τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Αυτή η πράξη της Ολλανδίας φωτίζει την έκταση της κατάστασης: τα δυτικά κράτη αρχίζουν να παραδέχονται τη διαβλητότητα των εκλογών και τη φίμωση της λαϊκής βούλησης και, κυρίως, γίνεται πλέον συνείδηση ότι οι πολιτικές εκλογές και η πολιτική δράση εν γένει μπορούν να καθοριστούν από εξωτερικούς παράγοντες που εξυπηρετούν συγκεκριμένα (γεωπολιτικά) συμφέροντα.
Στη Γαλλία, η στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων της Λεπέν με την αιτιολογία ότι καταχράστηκε ευρωπαϊκά κονδύλια για να ενισχύσει τον κομματικό της μηχανισμό στη Γαλλία, πρακτική που είναι κοινό μυστικό ότι χρησιμοποιούν πολλά κόμματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αποδεικνύει τη συγκεκριμένη αιτιολογία ως προσχηματική και φαίνεται ότι είναι μια προσπάθεια του Μακρόν να λύσει την εξίσωση «ήττα από την Λεπέν στις εκλογές».
Φτάνουμε τώρα αιτιακά και στην πολύ πρόσφατη εμπειρία του Κινήματός μας. Η κυβέρνηση της Μολδαβίας απέλασε τον εκπρόσωπο Τύπου της ΝΙΚΗΣ κ. Δήμο Θανάσουλα, ενώ είχε προγραμματισμένη ομιλία στο συνέδριο «MEGA - Make Europe Great Again». Οι μολδαβικές αρχές απαγόρευσαν, επίσης, την είσοδο και σε δύο ευρωβουλευτές, έναν Τσέχο και έναν Βέλγο, καθώς και σε έναν Αμερικανό πολίτη, όλοι συμμετέχοντες του συνεδρίου. Η απέλαση δεν στηρίχτηκε σε στοιχεία ή αποδείξεις, αλλά σε γενικόλογες και ανόητες αναφορές περί «απειλής της δημόσιας τάξης». Το περιστατικό αντιμετωπίστηκε με ενοχική σιωπή από τα μεγάλα ΜΜΕ της χώρας μας. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ξεκάθαρη πράξη απονομιμοποίησης πολιτικών δυνάμεων που δεν εντάσσονται στον «ορθό» ευρωπαϊκό πολιτικό άξονα.
Η στάση της μολδαβικής κυβέρνησης συντονίζεται με μία νέα «κανονικότητα» στην Ε.Ε., όπου εμποδίζονται δημοκρατικά εκλεγμένα κόμματα και εκπρόσωποί τους από δημοκρατικές διαδικασίες, επειδή δεν συμμορφώνονται με τον κεντρικό νεοφιλελεύθερο λόγο, αλλά εκφράζουν πατριωτισμό και θρησκευτικά εμπνευσμένο λόγο.
Η σιωπή των θεσμών και των μηχανισμών ελέγχου της χώρας μας για άλλη μια φορά προβληματίζει. Η απραξία της ελληνικής κυβέρνησης αναδεικνύει την ανισότητα στη διπλωματική προστασία πολιτικών προσώπων ανάλογα με την ιδεολογική τους ταυτότητα. Συνεπής ακόλουθος στον ολισθηρό και βαθιά φασιστικό δρόμο που επέλεξε η Ευρωπαϊκή Ένωση, η κυβέρνησή μας κωφεύει είτε γιατί συναινεί είτε γιατί είναι αδύναμη. Σε κάθε περίπτωση ισχύει πως η υπακοή σε υπερεθνικές δυνάμεις οδηγεί σε απώλεια της εθνικής κυριαρχίας.
Σε συνέχεια των παραπάνω, αν προσθέσουμε το γεγονός ότι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι είναι διορισμένοι και όχι εκλεγμένοι από τους Ευρωπαίους πολίτες, τότε οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι κάποιοι επιχειρούν να ποδηγετήσουν τις εκλογές και να μην εκφράζεται στα εκλογικά αποτελέσματα η πραγματική βούληση του λαού.
Το σύστημα φαίνεται ότι δεν φοβάται τη νοθεία, την έχει ανάγκη. Δεν αγανακτεί από την ξένη παρέμβαση, την καλεί. Δεν δημοσιοποιεί παράλογες πράξεις απονομιμοποίησης, τις αποκρύπτει. Δεν σέβεται τη λαϊκή βούληση, τη μετασχηματίζει σε δική του βούληση. Δεν έχουμε εισέλθει απλώς σε μία νέα εποχή, έχουμε αποδεχθεί ένα πολιτικό καθεστώς που μας επιβλήθηκε, χωρίς ακόμη να το έχουμε κατανοήσει. Πυρήνας της δημοκρατίας είναι η εμπιστοσύνη στη βούληση του λαού. Σήμερα, αυτή η βούληση ελέγχεται, χειραγωγείται, κατασκευάζεται με την επίφαση μιας δημοκρατικής διαδικασίας.
Και, πλέον, το ερώτημα δεν είναι εάν εμπιστευόμαστε τη βούληση των πολιτών, αλλά εάν αυτή θα εκφραστεί μέσα από τις εκλογικές διαδικασίες. Εάν θέλουμε να επανακτήσουμε την έννοια της ψήφου ως πράξη ελευθερίας ή εάν θα συνεχίσουμε να επιτελούμε τον ρόλο του ψηφοφόρου σε ένα παιχνίδι που παίζεται αλλού και χωρίς την πραγματική μας συμμετοχή.
Το Βουλευτήριο της ΝΙΚΗΣ
Πηγές
https://www.theguardian.com/world/2023/feb/15/revealed-disinformation-team-jorge-claim-meddling-elections-tal-hanan
https://www.theguardian.com/world/2023/feb/16/team-jorge-and-cambridge-analytica-meddled-in-nigeria-election-emails-reveal
https://www.theguardian.com/world/2023/feb/15/political-aides-hacked-by-team-jorge-in-run-up-to-kenyan-election
https://www.theguardian.com/world/2023/feb/15/aims-software-avatars-team-jorge-disinformation-fake-profiles
https://www.theguardian.com/us-news/2023/feb/15/first-thing-the-hacking-and-disinformation-team-meddling-in-elections
https://www.thepipd.com/content/blog/team-jorge-a-global-disinformation-and-hacking-machine/
https://www.thehindu.com/news/national/israeli-linked-internet-activity-operating-fake-social-media-campaigns-in-india-report/article66512764.ece
https://peoplesdispatch.org/2023/02/17/team-jorge-the-israeli-contractors-behind-disinformation-and-election-interference/
https://thecradle.co/articles/netherlands-labels-israel-threat-to-national-security-for-first-time
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου