«Μόνος» δεν είσαι

Του π. Στεφάνου Φρήμαν

ΟΟΔΕ / glory 2 god for all things

«Μόνος δεν είσαι».  Αυτά δεν είναι λόγια του σοφού Γιόντα*.  Πρόκειται για μια απλή δήλωση, που σχετίζεται με την φύση της ύπαρξής μας. Η πληρότητα της ύπαρξης βρίσκεται μόνο στην κοινωνία, σε μια αμοιβαία ενοίκηση στην οποία οι ζωές μας γνωρίζονται και βιώνονται όχι μόνο στην αυτοτελή μορφή τους, αλλά και στην αλληλεπίδρασή τους με τους άλλους και τα πάντα γύρω μας. Η αληθινή ύπαρξη είναι μια συνδεσιμότητα. Είναι επίσης το μέρος όπου αποκαλύπτεται περισσότερο η αστάθεια και η ευθραυστότητα της ζωής μας. Αν μπορούσαμε να αποσυρθούμε μέσα στον εαυτό μας, θα μπορούσαμε να φανταστούμε πως είμαστε μια χαρά, και πως τα πράγματα και οι άνθρωποι γύρω μας είναι απλώς θόρυβοι, άλλοτε ευχάριστοι και άλλοτε ενοχλητικοί.  

 

Πάντως δεν τα φανταζόμαστε τα πράγματα και τους ανθρώπους γύρω μας σαν να εξαρτιόταν η ζωή μας από αυτά.

Εναντίον αυτής της απόσυρσης είναι τα λόγια του Αγίου Σιλουανού: «Ο αδελφός μου είναι η ζωή μου».

Μέσα στον πυρήνα της χριστιανικής πίστης βρίσκεται ο Τριαδικός Θεός. Η λέξη «Τριάς» δεν πρόκειται μόνο για μια αποκάλυψη τού πώς αναφερόμαστε στον Θεό. Είναι και η αποκάλυψη του ίδιου του χαρακτήρα της ύπαρξης. Ο μονοθεϊσμός (του Ισλάμ) αντικατέστησε τον Θεό ως Τριάδα, με τον Θεό ως άτομο. Ως εκ τούτου, θα μπορούσε κάλλιστα να είναι η πρώτη μοντέρνα θρησκεία.

Το ότι πολλοί σύγχρονοι Χριστιανοί παλεύουν με την Τριαδική πίστη και έκφραση, είναι απόδειξη του πόσο μακριά απέχει η νεωτερικότητα από τις κλασικές χριστιανικές ρίζες. 

 

Για μας, το «σχέση» είναι μια λέξη που περιγράφει «πώς τα περνάμε» με ένα άλλο άτομο. Για τους Πατέρες, «σχέση» είναι έκφραση μιας αμοιβαίας ενοίκησης και συνοχής. Υπάρχει αυτό,  επειδή υπάρχει εκείνο, και τα δύο υπάρχουν το ένα μέσα στο άλλο. Αυτό είναι το πραγματικό νόημα της «σχέσης» (ή, καλύτερα, της αμοιβαίας συνύπαρξης).

Όταν ο Χριστός λέει, «Κανείς δεν έρχεται στον Πατέρα παρά μόνο δι’ Εμού», οι σύγχρονοι Χριστιανοί το εκλαμβάνουν πως σημαίνει «οι μη-Χριστιανοί πάνε στην κόλαση».  Στην πραγματικότητα, είναι λόγια δηλωτικά για την φύση της Τριαδικής ύπαρξης:

Κανείς δεν μπορεί να έρθει στον Πατέρα χωριστά από τον Χριστό, διότι δεν υπάρχει Πατέρας χωριστά από τον Χριστό.

Ο Υιός είναι «Γιός», επειδή υπάρχει ο «Πατέρας». 

Αλλά και ο «Πατέρας» δεν είναι «Πατέρας», παρά μόνο για τον «Γιό» (και ούτω καθεξής).

 

Αυτό ισχύει για τον Θεό, αλλά ισχύει εξίσου και για εμάς. Το όριο εντός της ανθρώπινης ύπαρξης είναι πως βιώνουμε την προσωπική μας ύπαρξη ως ατομική ύπαρξη – ή, ο πειρασμός να το κάνουμε είναι πάντα παρών. Υποθέτει πως το «ποιοί είμαστε» αναφέρεται μόνο σε αυτό που βρίσκεται εντός των ορίων του δέρματός μας.

Μια σκέψη:  Η αναπνοή που αναπνέουμε. Είναι μέρος μας ή είναι κάτι άλλο; Δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτήν. Όταν την εισπνέουμε ή την εκπνέουμε, είναι η «αναπνοή μας».  Μόνη της η ανθρώπινη ύπαρξη χωρίς ανάσα είναι ένα άψυχο πτώμα. Ο Θεός «φύσηξε» μέσα στον πηλό και αυτός έγινε ψυχή ζώσα. Αλλά η «αναπνοή» είναι επίσης εγγενώς ο αέρας γύρω μας. Πότε γίνεται ο αέρας γύρω μας «εμείς» και πότε παύει να είναι «εμείς»;

 

Φυσικά, αυτό είναι απλώς ένας διαλογισμός για την αναπνοή και τον αέρα. Αλλά ο ίδιος διαλογισμός θα μπορούσε να επεκταθεί σε οτιδήποτε άλλο γύρω μας. Θα μπορούσε και θα έπρεπε να επεκταθεί σε κάθε άνθρωπο γύρω μας. Αν δεν υπήρχαν καθόλου σχέσεις, απλά δεν θα υπήρχαμε. Δεν υπάρχει τίποτα μέσα μας που να μην υπάρχει κάτι σε αλληλεπίδραση. Τίποτα.

 

Δεν «δημιουργούμε σχέσεις», ούτε «έχουμε σχέσεις». Είμαστε σχέσεις, και είτε το αντιλαμβανόμαστε και του δίνουμε σημασία, είτε όχι.  Εφόσον δεν το κάνουμε, αρχίζουμε να κινούμαστε προς την ανυπαρξία – τον ​​θάνατο.

Δεν πρόκειται για περιγραφή μαζικής και καθολικής εξωστρέφειας. Είναι δυνατόν να είμαστε πολύ αθόρυβοι, ακόμη και ερημίτες, και όμως να έχουμε βαθύτατη επίγνωση και με ανταπόκριση στην ύπαρξή μας ως μια αλληλεπίδραση.

 

Οι Γραφές λένε «ο Θεός είναι αγάπη». Δεν λένε πως ο Θεός απλώς «έχει» αγάπη. Ο Θεός «είναι» αγάπη – λόγια που κάνουν την αγάπη θέμα οντολογίας. Το ότι ο Θεός είναι αγάπη είναι απόλυτα συνεπές με την ύπαρξή Του ως Πατέρας, και Υιός και Άγιο Πνεύμα. Αυτό που δεν βλέπουμε καθαρά είναι πως και εμείς είμαστε αγάπη, εξίσου αληθινά όπως ο Θεός είναι αγάπη.

Η αγάπη είναι ένας τρόπος ύπαρξης… μάλιστα είναι ο τρόπος ύπαρξης.

«Ο αδερφός μου είναι η ζωή μου». Δείτε την πληρότητα μιας τέτοιας δήλωσης στα λόγια του Χριστού: «Έχω έρθει, ώστε να δύνανται να έχουν ζωή, και αυτήν με περισσότερη αφθονία».

 

*****

Θα προσθέσω ένα σημείωμα συγγνώμης και εξήγησης. Έχω γράψει στο παρελθόν άρθρα που επικρίνουν την χρήση της λέξης «σχέση» και, όμως, να που εδώ την χρησιμοποιώ ο ίδιος. Τα προηγούμενα άρθρα μου παραμένουν ως έχουν, μόνο εδώ επιδιώκω να ξανασυλλάβω την λέξη «σχέση» και να την χρησιμοποιήσω με την παλαιότερη, θεολογική της σημασία. Παρά το τεράστιο λεξιλόγιο των αγγλικών (η μεγαλύτερη γλώσσα που υπάρχει), οι λέξεις εξακολουθούν να δημιουργούν όρια. Ελπίζω ο αναγνώστης να με καταλάβει και να είναι υπομονετικός μαζί μου.

 

* Ρητό του σοφού εξωγήινου Yoda της κινηματογραφικής σειράς ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ.