Είμαι σωστός γονέας στον ψηφιακό κόσμο;

 

Αγάθη Πατσιούδη - Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Ιστοσελίδα «Αθηνοδρόμιο», 13/1/2023

Ο γονεϊκός ρόλος στον ψηφιακό κόσμο

Ζούμε σε μια εποχή όπου άγρια Πόκεμον (Pokémon) περιπλανούνται στα πάρκα και στα μουσεία των πόλεων και όπου ψηφιακοί πλίνθοι χρησιμοποιούνται για να αναδημιουργήσουν το Κολοσσαίο. Το συγκέρασμα του ψηφιακού κόσμου με τον πραγματικό είναι πλέον γεγονός και το Διαδίκτυο αποτελεί αναπόσπαστο και ζωογόνο τμήμα της καθημερινής ζωής των εκατομμυρίων, μικρών και μεγάλων, χρηστών του.

Φυσικά, από τη στιγμή που αναφερόμαστε πια στο Διαδίκτυο ως μέρος της ζωής των παιδιών και των εφήβων, οφείλουμε να το αποδεχθούμε και ως μέρος της σύγχρονης οικογενειακής ζωής. Κάτι τέτοιο σηματοδοτεί, μεταξύ άλλων, τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου των γονέων, ο οποίος διευρύνεται, καθώς περιλαμβάνει πλέον και ό,τι αφορά στα ψηφιακά πεπραγμένα των παιδιών τους. Και όταν λέμε σε ό,τι αφορά, μιλάμε για το πλήθος των αποφάσεων που πρέπει να λάβουν και των ενεργειών στις οποίες πρέπει να προβούν οι γονείς, ώστε τα παιδιά τους να μη χάσουν την ευκαιρία να εμπλακούν ενεργά, να αναπτύξουν ικανότητες και να γνωρίσουν τον ψηφιακό κόσμο, μένοντας παράλληλα ασφαλή και διατηρώντας τους κανόνες ορθής διαδικτυακής χρήσης και συμπεριφοράς. Είμαστε, λοιπόν, σε θέση να μιλάμε για εμπλουτισμό του γονεϊκού ρόλου αλλά και επανοριοθέτηση της γονεϊκής εμπλοκής στην ψηφιακή ζωή και πραγματικότητα.

Δεδομένης της απεραντοσύνης και συνάμα της εγγύτητας του ψηφιακού κόσμου – σκεφτείτε έναν ωκεανό αφιλτράριστων πληροφοριών, προσβάσιμων από την οθόνη του υπολογιστή μας – αλλά και της ευθύνης που οι γονείς φέρουν απέναντι στα παιδιά τους, δημιουργούνται σίγουρα στους ίδιους συναισθήματα άγχους, ανασφάλειας και ανεπάρκειας. Ωστόσο, με μερικές απλές και λογικές κινήσεις, οι οποίες αφορούν στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και χρησιμοποιούμε την τεχνολογία, οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά στη διαχείριση του Διαδικτύου και των τεχνολογικών μέσων, που διαθέτουν στο σπίτι και στο σχολείο.

«Ψηφιακός» γονεϊκός ρόλος και γονεϊκή εμπλοκή

Ας δούμε μαζί, αμέσως παρακάτω, τι περιλαμβάνει ο γονεϊκός ρόλος στον ψηφιακό κόσμο και πώς μπορεί να ενισχυθεί η γονεϊκή εμπλοκή, προς όφελος του ψηφιακού βίου των παιδιών, μέσα από μερικά απλά, αλλά σημαντικά σημεία:

Κατανοούμε ότι η τεχνολογία δεν είναι η νταντά των παιδιών μας

Η ύπαρξη και η χρήση τεχνολογίας στο σπίτι αποτελεί μια επένδυση, που αφορά στο μέλλον του παιδιού, καθώς το εξοικειώνει με χρήσιμα εργαλεία του παρόντος και του μέλλοντος. Αυτή η επένδυση, ωστόσο, απαιτεί από τους γονείς αφοσίωση, υπομονή και προσωπικό χρόνο! Ως γονείς, είστε υπεύθυνοι για πολλά περισσότερα από την απλή παράδοση μιας ταμπλέτας ή ενός έξυπνου κινητού στο παιδί και την ευχή «Να περάσεις όμορφα!». Εάν δεν αισθάνεστε έτοιμοι να κατανοήσετε και να επιβλέψετε τον τρόπο που η τεχνολογία χρησιμοποιείται από το παιδί σας, τότε, σας παρακαλούμε, μην του παρέχετε τέτοια μέσα! Μην «παρκάρετε» τα παιδιά μπροστά από μία οθόνη! Γνωρίζουμε ότι τα παραπάνω μπορεί να ακούγονται σκληρά, αλλά, ως γονείς, δεν αρκεί απλά να εισάγετε την τεχνολογία στη ζωή σας. Πρέπει και να εμπλακείτε και να μάθετε γι’ αυτήν, ώστε να μπορέσετε να τη συστήσετε και στα παιδιά σας!

Διδάσκουμε στα παιδιά μας πώς να είναι ευυπόληπτοι ψηφιακοί πολίτες

Θα επιτρέπατε στο παιδί σας να τρέχει φωνάζοντας ή βρίζοντας στην παιδική χαρά της γειτονιάς; Θα το αφήνατε να κυκλοφορεί με το μαγιό του στην καφετέρια; Θα μένατε άπραγοι παρατηρητές, εάν εκφόβιζε ή ενοχλούσε ένα άλλο παιδί, επειδή απλά είναι διαφορετικό; Όχι; Τότε μην επιτρέπετε να συμβαίνει και διαδικτυακά! Αφιερώστε χρόνο, ώστε να διδάξετε στα παιδιά πώς να είναι ευγενικά και στην πραγματικότητα και στον ψηφιακό κόσμο. Δείξτε τους ευγενικά και αγενή σχόλια στο Διαδίκτυο και σιγουρευτείτε ότι γνωρίζουν τη διαφορά. Όταν μιλάτε στο έφηβο παιδί σας για τις σχέσεις, συμπεριλάβετε στη συζήτηση και το διαδικτυακό φλερτ, με ό,τι αυτό συνεπάγεται (μηνύματα, φωτογραφίες κ.τλ.). Εξηγήστε στα παιδιά ότι πρέπει να σας ενημερώσουν άμεσα αν κάποιος άγνωστος τα ενοχλεί, είτε στο πάρκο της γειτονιάς είτε στον χώρο επικοινωνίας (chat) του αγαπημένου τους διαδικτυακού παιχνιδιού. Οι σωστοί διαδικτυακοί πολίτες είναι αποτέλεσμα σωστής γονεϊκής εμπλοκής στον ψηφιακό κόσμο.

Οριοθετούμε, περιορίζουμε ή/και αποτρέπουμε τη χρήση της τεχνολογίας, όταν κρίνουμε πως κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο

Σημαντικότατο για έναν γονέα είναι να κατανοεί τη διαφορά ανάμεσα στην επιθυμία και στην ανάγκη ενός παιδιού. Μπορεί το 9χρονο παιδί σας να θέλει να σερφάρει στο Διαδίκτυο, να στείλει ένα μήνυμα στους φίλους του, να γράψει ένα e-mail ή να «ποστάρει» υλικό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως το έχει ανάγκη στη ζωή του! Επίσης, και είναι απολύτως κατανοητό, μπορεί να χρειάζεται να παραχωρήσετε ένα κινητό στο παιδί ή τον έφηβο, ώστε να επικοινωνείτε μαζί του στη διάρκεια της ημέρας και να βεβαιώνεστε ότι είναι ασφαλής. Δεν χρειάζεται, ωστόσο, να του αγοράσετε «έξυπνο κινητό» (smartphone) από τόσο μικρή ηλικία. Τα απλά κινητά τηλέφωνα, χωρίς «έξυπνες» λειτουργίες, χρησιμεύουν κάλλιστα για τηλεφωνικές κλήσεις.

Εν ολίγοις δεν μπορούμε να παρέχουμε στα παιδιά o,τιδήποτε θελήσουν, αγνοώντας τις συνέπειες και τους πιθανούς κινδύνους. Η χρήση ενός υπολογιστή ή ενός «έξυπνου κινητού» απαιτεί ένα επίπεδο αυτο-οριοθέτησης που τα παιδιά δεν διαθέτουν. Ο εθισμός στο Διαδίκτυο και τις νέες τεχνολογίες είναι πραγματικό φαινόμενο, με σοβαρές συνέπειες για τη ζωή και την υγεία των παιδιών. Την επόμενη φορά, λοιπόν, που το παιδί σας θα σας ζητήσει να έχει έναν δικό του υπολογιστή, ένα κινητό, να εγγραφεί σε κάποια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης κ.ο.κ. ή παρατηρήσετε ότι περνά υπερβολικά πολλή ώρα της ημέρας μπροστά από την οθόνη, παρέμβετε! Ποτέ δεν είναι αργά να θέσετε όρια ή να αλλάξετε τους κανόνες ή, ακόμα, να αγκαλιάσετε το παιδί σας τρυφερά, να του εξηγήσετε ότι ο εθισμός στο Διαδίκτυο υπάρχει στην πραγματικότητα, ότι το αγαπάτε πολύ για να το αφήσετε εκτεθειμένο σε έναν τέτοιον κίνδυνο και να του προτείνετε να παίξετε μαζί ένα επιτραπέζιο ή να επισκεφτείτε έναν φίλο του για παιχνίδι.

Διδάσκουμε στα παιδιά μας ότι η χρήση της τεχνολογίας είναι προνόμιο και όχι δικαίωμα

Είναι πολύ σημαντικό εδώ οι γονείς να σκεφτούν τη δική τους παιδική ηλικία. Όταν ήταν μικροί και οι δικοί τους γονείς τους άφηναν να δουν τηλεόραση για μία ώρα πριν ή μετά την ολοκλήρωση των εργασιών τους για το σπίτι. Τις φορές που τα πήγαιναν καλά στους βαθμούς και κέρδιζαν επιπλέον ώρα για να παρακολουθήσουν το αγαπημένο τους\κινούμενο σχέδιο, αλλά και εκείνες που, επειδή η επίδοσή τους δεν ήταν η αναμενόμενη με βάση τις ικανότητές τους, οπότε το προνόμιο της τηλεόρασης ανακαλούταν για ένα διάστημα. Με τον ίδιο τρόπο πρέπει να αντιληφθούν και να διαχειριστούν τον χρόνο που τα δικά τους πλέον παιδιά περνούν «σερφάροντας» ή παίζοντας στο διαδίκτυο. Ως ένα προνόμιο, όχι ως κάτι απαραίτητο. Πρέπει να γίνει σαφές στα παιδιά πως ελέγχεται και οριοθετείται από τους ίδιους και σε καμία περίπτωση από εκείνα και πως είναι μάταιες οι όποιες προσπάθειες χειρισμού από μέρους τους.

Ελέγχουμε τη διαδικτυακή δραστηριότητα των παιδιών μας

Όταν οι γονείς αποφασίζουν να επιτρέψουν στο παιδί τους τη χρήση τεχνολογίας, οποιασδήποτε μορφής, πρέπει να γνωρίζουν πως η ευθύνη για ό,τι εκείνο κάνει και για οποιαδήποτε συμπεριφορά επιδεικνύει βαραίνει και τους ίδιους, ηθικά και νομικά! Είναι, επομένως, απαραίτητος ο έλεγχος της δραστηριότητας των παιδιών, που συνδέεται με την τεχνολογία. Γνωστοποιήστε στα παιδιά ότι παρακολουθείτε την ψηφιακή τους πορεία και για τη δική τους ασφάλεια και για την ασφάλεια των άλλων! Αξιοποιήστε τα φίλτρα γονεϊκού ελέγχου σε παιδιά και σε εφήβους. Αποφύγετε να πείτε πολύ νωρίς το «ναι» στην εγγραφή σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ακολουθήστε τα στα μέσα αυτά, εάν έχουν λογαριασμό, διακριτικά ώστε και να γνωρίζετε τις κινήσεις τους και να μην τα κάνετε να νιώθουν ότι τα καταδιώκετε και να προβαίνουν σε τεχνάσματα αποφυγής. Εξερευνήστε μαζί με τα παιδιά σας τον ψηφιακό κόσμο, μάθετε από αυτά και, γιατί όχι, «συντάξτε» μαζί ένα συμβόλαιο καλής χρήσης του Διαδικτύου και της τεχνολογίας, που να ισχύει για όλα τα μέλη της οικογένειας.

Φροντίζουμε ο χρόνος που περνάμε ως οικογένεια να συνδέεται με την ανθρώπινη επαφή και όχι με την τεχνολογία

Είναι στις μέρες μας συχνό το φαινόμενο της θέας οικογενειών, οι οποίες κάθονται γύρω από το κυριακάτικο τραπέζι ή λ.χ. κατά την έξοδο για έναν καφέ και όλοι, μικροί και μεγάλοι είναι απορροφημένοι με τα κινητά τους, τις ταμπλέτες ή τους υπολογιστές τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το φαινόμενο αυτό αφορά μόνο στα παιδιά, με τους ενήλικες να συζητούν και εκείνα να παίζουν ή να παρακολουθούν ένα βίντεο… Μην αρνείστε στα παιδιά σας το δώρο της ανθρώπινης επαφής! Ας είναι η τεχνολογία απούσα από το οικογενειακό τραπέζι ή την οικογενειακή έξοδο. Κανένα μήνυμα, κανένα τηλεφώνημα, καμία ανάρτηση και κανένα e-mail δεν είναι πιο σημαντικό από τον ποιοτικό οικογενειακό χρόνο!

Επίλογος – Είμαστε γονείς, όχι φίλοι των παιδιών μας

Ο γονεϊκός ρόλος είναι από τους απαιτητικότερους στη ζωή ενός ανθρώπου, τόσο στον ψηφιακό όσο και στον πραγματικό κόσμο. Το γεγονός και μόνον ότι κάθε γονέας φέρει την κύρια ευθύνη για την ανατροφή, την ασφάλεια και την ολόπλευρη ανάπτυξη ενός άλλου ατόμου λέει πολλά. Το να είσαι γονέας απαιτεί χρόνο, υπομονή, επιμονή, γνώση, συνεχή μάθηση και αυτο-οριοθέτηση. Αρετές και ικανότητες που δεν έρχονται ως μάννα εξ’ ουρανού, παρά καλλιεργούνται με αδιάκοπη προσπάθεια, ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και, σε αρκετές περιπτώσεις, αναγκαίες τριβές και συγκρούσεις με το αντικείμενο της αγάπης και της προσοχής του γονέα, το παιδί. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση του γονεϊκού ρόλου στον ψηφιακό κόσμο. Οφείλει να αναζητήσει, να μάθει, να οριοθετήσει και, ίσως, να συγκρουστεί με τα παιδιά, έως ότου καταλάβουν ότι όλα τα παραπάνω έχουν γνώμονα την ασφάλειά τους και τη σωστή γαλούχηση και διαπαιδαγώγησή τους.

Πολλοί γονείς, βέβαια, διστάζουν, καθώς ποτέ δεν είναι εύκολο να αρνείσαι στα παιδιά σου, που τόσο αγαπάς, κάτι που τα ίδια τόσο αγαπούν, ή, τουλάχιστον, έτσι νομίζουν, αφού η τεχνολογία είναι πια δεδομένο και κεκτημένο αγαθό στις αναπτυγμένες κοινωνίες. Είναι σύνηθες δε να λέγεται από τους γονείς ότι επιθυμούν και προτιμούν να έχουν με τα παιδιά τους «φιλικές σχέσεις».

Λοιπόν, η γονεϊκή σχέση δεν είναι σε καμία περίπτωση μια φιλική σχέση. Είναι, φυσικά, μια σχέση ενδιαφέροντος, αγάπης και σεβασμού, αλλά τα χαρακτηριστικά της ξεπερνούν αυτά της φιλίας. Ως γονείς είστε παρόντες για να αγαπάτε, να συμβουλεύετε, να προστατεύετε τα παιδιά και να τα βοηθήσετε να γίνουν υπεύθυνοι και υγιείς ενήλικες. Και πολλές φορές, αγαπητοί γονείς, για να το πετύχετε, θα χρειαστεί να κάνετε το αντίθετο από αυτό που κάνουν οι φίλοι της παιδικής ηλικίας. Να πείτε, δηλαδή, «όχι» σε πολλές παράλογες και υπερβολικές ιδέες, επιθυμίες και απαιτήσεις των παιδιών και των εφήβων.

Πιστέψτε μας, πολλές από αυτές θα έχουν να κάνουν με την τεχνολογία, το Διαδίκτυο και τη σχέση των παιδιών σας με αυτά. Η συμβουλή του ΑΘΗΝΟΔΡΟΜΙΟΥ: Μην φοβάστε να είστε γονείς στον ψηφιακό κόσμο! Αγκαλιάστε τον σημαντικότατο ρόλο σας, με όσα αυτός επισύρει, και να είστε σίγουροι πως τα παιδιά σας, αργά ή γρήγορα, θα σας το αναγνωρίσουν!

Μέχρι την επόμενη φορά,

Καλή και ασφαλή διαδικτυακή περιήγηση!

*****

Συμπλήρωμα: Έκθεση Ευρωκοινοβουλίου: Οι ψηφιακές πλατφόρμες προκαλούν εθισμό (με τα links που το συνοδεύουν)