Ο Άσωτος Υιός & το σύνδρομο του Μεγάλου Αδελφού...

Ο Άσωτος Υιός

 

Πατήρ Αλέξανδρος Σμέμαν

Περίβλεπτος

 

Η παραβολή αυτή διαβάζεται στις εκκλησίες καθώς οι πιστοί αρχίζουν να προετοιμάζονται για τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τον καιρό της μετανοίας. Ίσως δε πουθενά αλλού στα ευαγγέλια να μην αποκαλύπτεται καλύτερα η ουσία της μετανοίας. Ο άσωτος υιός άφησε το σπίτι του και πήγε «εἰς χώραν μακράν»· αυτή δε η «μακρά χώρα», αυτή η ξένη χώρα μας δείχνει επίσης τη βαθύτερη ουσία της δικής μας ζωής, της δικής μας κατάστασης. Μόνο όταν το καταλάβουμε, θα μπορέσουμε να αρχίσουμε την επιστροφή στην αυθεντική ζωή. Ο άνθρωπος που ποτέ δεν αισθάνθηκε αυτή την απόσταση, ακόμη και για μια φορά στη ζωή του, που ποτέ δεν έχει νιώσει πως βρίσκεται σε μια πνευματική έρημο, απομονωμένος, εξόριστος, δεν μπορεί ποτέ να καταλάβει το νόημα του Χριστιανισμού.

Ο άνθρωπος που αισθάνεται εντελώς «σαν στο σπίτι του» σ’ αυτόν τον κόσμο, που ποτέ δε δοκίμασε νοσταλγία για μια διαφορετική πραγματικότητα, δεν μπορεί να κατανοήσει τις τύψεις, ούτε τη μετάνοια. Και αυτή δεν είναι απλώς μια τυπική απαρίθμηση των ελαττωμάτων, των λαθών, ακόμη και των εγκλημάτων κάποιου. Οι τύψεις και η μετάνοια γεννιούνται από το αίσθημα της αποξένωσης από το Θεό και από τη χαρά που δίνει η κοινωνία μαζί Του. Είναι σχετικά εύκολο να παραδεχθώ τα λάθη και τα ελαττώματά μου, αλλά πόσο δυσκολότερο είναι να αναγνωρίσω ξαφνικά πως έχω συντρίψει, προδώσει, και χάσει την πνευματική μου ομορφιά, πως βρίσκομαι τόσο μακριά από το αληθινό μου σπίτι, από την αληθινή μου ζωή· πως κάτι στο ίδιο το υλικό της ζωής μου, κάτι πολύτιμο, καθαρό και όμορφο έχει καταστραφεί και διαλυθεί. Μετάνοια είναι ακριβώς αυτή η αναγνώριση, και γι’ αυτό περιλαμβάνει κατ’ ανάγκην τη βαθιά επιθυμία επιστροφής, την επανεύρεση του χαμένου σπιτιού.

Ξαφνικά αρχίζω να αντιλαμβάνομαι πως ο ουράνιος Πατέρας μού έχει δώσει ένα θησαυροφυλάκιο με ανεκτίμητα δώρα: πρώτον, την ίδια τη ζωή και τη δυνατότητα να τη χαίρομαι γνήσια, που σημαίνει πως μπορώ να τη μεταμορφώσω σε νόημα, αγάπη, γνώση. Και δεύτερον μου έδωσε μια νέα ζωή μέσω του Υιού Του Ιησού Χριστού· μου έδειξε την αιώνια Βασιλεία Του, τη χαρά και την ειρήνη του αγίου Πνεύματος. Μου δόθηκε η γνώση του Θεού και μ’ αυτή τη γνώση μου δόθηκε η δύναμη να γίνω ένα ελεύθερο και αγαπητό παιδί του Θεού. Τα έχασα όλα αυτά, τα απέρριψα, όχι μόνο με συγκεκριμένες «αμαρτίες» και «παραβάσεις», αλλά με τη μεγαλύτερη αμαρτία: με την αναχώρησή μου «εἰς χώραν μακράν», με την επιλογή μιας ξένης χώρας, με το χωρισμό, με την απόσυρση…

Ο άσωτος υιός όμως θυμήθηκε. Θυμήθηκε τον Πατέρα, το σπίτι του Πατέρα, και τη χαμένη χαρά της ζωής. Σηκώθηκε και επέστρεψε, και ο Πατέρας τον δέχθηκε και τον συγχώρησε. Κατά τη διάρκεια αυτών των Κυριακών της προετοιμασίας πριν από τη Σαρακοστή στην εκκλησία ψάλλουμε τους στίχους του 136ου Ψαλμού: «Ἐπί τῶν ποταμῶν Βαβυλῶνος ἐκεῖ ἐκαθίσαμεν καὶ ἐκλαύσαμεν ἐν τῷ μνησθῆναι ἡμᾶς τῆς Σιών…». Ψάλλουμε αυτόν τον ύμνο της εξορίας και της αποξένωσης, αλλά και της μετάνοιας, της αγάπης και της επιστροφής. Να μπορούσαμε μόνο να ξεφύγουμε από τη μικρότητα της ζωής και να καταφεύγαμε στη μνήμη της καρδιάς και της ψυχής που αναγνωρίζει πως αυτή δεν μπορεί να είναι η πραγματική ζωή, δεν είναι η ζωή που θα έπρεπε πραγματικά να ζούμε. Μέσα από μια μυστηριώδη και μυστική μνήμη, η καρδιά και η ψυχή γνωρίζουν και θυμούνται τον «ἀπολεσθέντα οἶκο τοῦ Πατρός» και τη χαμένη χαρά της ζωής.

«Ἀναστὰς πορεύσομαι…». Πόσο απλό αλλά και πόσο δύσκολο. Από αυτά όμως τα λόγια εξαρτώνται όλα τα άλλα, στη ζωή μου αλλά και στη ζωή του κόσμου που με περιβάλλει. Όλα εξαρτώνται από την αυθεντική μετάνοια, από αυτόν το φωτισμό του νου, της καρδιάς και της ψυχής που αναγνωρίζει ταυτόχρονα το σκοτάδι, την πίκρα και τη θλίψη της πεσμένης μας ζωής, και το φως της θείας αγάπης, που προσδοκά ανά πάσα στιγμή να πληρώσει αυτή τη ζωή.

π. Αλέξανδρος Σμέμαν, Εορτολόγιο – Ετήσιος εκκλησιαστικός κύκλος, Ακρίτας, Αθήνα 2005

 

Το σύνδρομο του Μεγάλου Αδελφού

 

π. Γεώργιος Λέκκας 

Αντίφωνο

Υπάρχουν παιδιά του Θεού που είναι τέτοια φύσει και θέσει και υπάρχουν παιδιά Του που είναι μεν παιδιά Του κατά την φύση τους, αλλά δούλοι Του κατά τη θέση που αυτά υιοθετούν ενώπιον Του. Φύσει και θέσει παιδί του Θεού είναι ο μικρός γιος της Παραβολής του Ασώτου με το να επιστρέψει στον πατέρα του, ενώ ο μεγάλος αδελφός του, αν και φύσει παιδί του ίδιου πατέρα, συμπεριφέρεται στην πράξη ως δούλος του.

Ο μεγάλος γιος συμπεριφέρεται ως δούλος γιατί φοβάται τον πατέρα του και τον φθονεί. Φοβάται την άρνησή του και δεν του ζητάει απολύτως τίποτα και επειδή τον φθονεί, τον κρίνει άδικα ανεπαρκή να διοικήσει τα του οίκου του. Αυτός θα μπορούσε καλύτερα!

Ζει στο ίδιο σπίτι με τον πατέρα του κι όμως του είναι αδύνατον να καταλάβει την αγάπη του. Είναι ο άτεγκτος τηρητής της δικαιοσύνης όπως την καταλαβαίνει συνήθως ο κόσμος και αδυνατεί να καταλάβει την φιλάνθρωπη δικαιοσύνη του Θεού. Αν και παιδί του, ενεργεί ως δούλος του γιατί δεν συμμερίζεται την αγάπη του, αλλά τον κρίνει με αποκλειστικό κριτήριο την δικαιοσύνη όπως την εννοούν οι άνθρωποι που ζουν μες στον φόβο.

Υπάρχουν οι εξ αριστερών πειρασμοί και υπάρχουν και οι πειρασμοί εκ δεξιών. Ο νεαρός γιος υπέκυψε σε εξ αριστερών πειρασμό και πήγε και δαπάνησε ασώτως το μερίδιό του από την πατρική περιουσία. Ο μεγάλος, όμως, υπέκυψε σε εκ δεξιών πειρασμό με το να τυφλωθεί από την ηθική του ανωτερότητα και να γίνει ο φθονερός και βλοσυρός τιμητής της πατρικής αγάπης. «Να ευχαριστείς τον Θεό ακόμα και για τις αμαρτίες σου», μου είπε κάποτε ο π. Ανανίας Κουστένης, «γιατί χωρίς αυτές δεν θα ταπεινωνόσουν».

Ο φθονερός τιμητής της πατρικής αγάπης χωρίζει τους ανθρώπους σε δικούς και ξένους, ανώτερους και κατώτερους, χρήσιμους και αδιάφορους, τιμά τους πρώτους και απαξιώνει τους δεύτερους, γιατί αδυνατεί να δει την αγάπη του Θεού που τους αγκαλιάζει όλους. Δεν λυπάται με αυτούς που λυπούνται ούτε χαίρεται με αυτούς που χαίρονται. Μόνη έγνοια του πώς θα βγάλει πέρα ως καλός δούλος τη δουλειά που του ανατέθηκε ώστε να μπορέσει έτσι, όπως νομίζει, να εξυψωθεί στα μάτια του πατέρα του.

Ο μικρός γιος έσφαλε, έσπασε, μετάνιωσε και σώθηκε. Ο μεγάλος αρνείται τη σωτηρία του για όσο αμετανόητος στην ηθική του ανωτερότητα κρίνει και απορρίπτει την πατρική αγάπη ως αδυναμία. Όσο πιο περήφανος είναι κανείς για την ηθική του ανωτερότητα τόσο πιο δύσκολη η μετάνοιά του. Όσοι μετέχουν όμως της θεϊκής αγάπης εύχονται για την επιστροφή ακόμα και του πιο περήφανου με τη βεβαιότητα ότι «τα αδύνατα παρά τοις ανθρώποις δυνατά παρά τω Θεώ».

Κυριακή του Ασώτου και του φθονερού αδελφού του, 12.2.2023.

*Ο Πρωτοπρεσβύτερος Δρ. Γεώργιος Λέκκας είναι κληρικός της Ιεράς Μητροπόλεως Βελγίου.

Η εικόνα που πλαισιώνει το άρθρο (“Η επιστροφή του ασώτου”) είναι έργο του Γιώργου Κόρδη.