H Ελληνίδα γιαγιά στη σύγχρονη ελληνική οικογένεια
Ποιος είναι ο ρόλος της γιαγιάς σήμερα στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, όπου οι απαιτήσεις της οικογένειας είναι πολλές και οι ρόλοι σύνθετοι και ταυτόχρονοι;
Κλινική Ψυχολόγος και Ψυχοθεραπεύτρια
Φαίνεται ότι οι ρόλοι της γιαγιάς, όπως και του παππού, παραμένουν σημαντικοί στη σημερινή ελληνική οικογένεια, βοηθώντας την να αντεπεξέλθει στις πιέσεις. Πολλές φορές όμως, αυτό μπορεί να έχει κόστος για τις γιαγιάδες και τους παππούδες και σε κάποιες περιπτώσεις συνδέεται και με συγκρούσεις και διαξιφισμούς.
Για το σκοπό αυτό, μελετήθηκε στη Σχολή Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (Παγοροπούλου Α., Θεοτοκά Ι. κ.α.) ο ρόλος της γιαγιάς στη σύγχρονη ελληνική οικογένεια.
Η μελέτη εκτίμησε τους 5 τύπους εμπλοκής της Ελληνίδας γιαγιάς με τη νέα οικογένεια: Του γιου και της νύφης, της κόρης και του γαμπρού της.
Οι πέντε τρόποι εμπλοκής είναι: 1. Υποκαθιστά τη νέα μητέρα (surrogate mother) 2. Εμπλέκεται στενά και καθημερινά (involved) 3. Εμπλέκεται περιστασιακά, αντλώντας χαρά από τη συνύπαρξη με τις νεότερες γενιές (fun seekers) 4. Κρατά τυπική στάση και εμπλέκεται σε γιορτές, επετείους, οικογενειακά τραπέζια (formal) 5. Κρατά αποστασιοποιημένη στάση (distant), εξαιτίας ποικίλων λόγων (υγείας, δυσκινησίας, προστριβών, διαμαχών).
Προσπαθήσαμε να δούμε τα εξής θέματα: Ζητήματα οικονομικής φύσεως, προετοιμασία καθημερινού φαγητού, θέματα νοικοκυριού, ανατροφής εγγονών, ποιότητα της συναισθηματικής εμπλοκής, διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς, απασχόληση στον ελεύθερο χρόνο- ψυχαγωγία, δυναμική των διαγενεακων σχέσεων, λειτουργική επάρκεια της μεγάλης μητέρας (κατάσταση υγείας, κινητικότητα, σφρίγος, νοητική κατάσταση).
Παράλληλα, οι συμμετέχοντες ρωτήθηκαν για τα εξής : 1. Σε κάθε ανθρώπινη σχέση προκύπτουν διαφωνίες, απογοήτευση και ματαιώσεις, σε ποιους τομείς αξιολογείτε ότι αναφαίνονται οι περισσότερες τριβές και πώς θα μπορούσαν να αποφευχθούν; 2.Αν μπορούσατε να διερευνήσετε με διαφορετικό τρόπο τη συναλλαγή με τον γιο και τη νύφη σας/ κόρη και γαμπρό, τι θα αλλάζατε, ώστε να αναβαθμιστεί η σχέση τους μαζί σας;
Τα ευρήματα της έρευνας έδειξαν:
-Η εργασιακή κατάσταση της νέας μητέρας είναι η κύρια μεταβλητή που καθορίζει τον τρόπο εμπλοκής της μεγάλης μητέρας με τη νέα οικογένεια.
-Η οικογενειακή κατάσταση της μεγάλης μητέρας επηρεάζει την εμπλοκή με τη νέα οικογένεια, ειδικά αν ζει με τον σύζυγό της, που ασθενεί και επωμίζεται και το ρόλο του οικογενειακού φροντιστή (primary caregiver).
-H μεγάλη μητέρα εμπλέκεται κατά κανόνα πιο στενά με την οικογένεια της κόρης και του γαμπρού, επιλέγοντας μεταξύ των τύπων εμπλοκής: υποκατάστατο, εμπλεκόμενη, αναζητά τη χαρά.
-Οι τριβές και προστριβές μεταξύ των τριών γενεών οδηγούν κατά κανόνα στην επιλογή των τύπων εμπλοκής: τυπική, αποστασιοποιημένη.
-Υπό την επίδραση της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, η νέα μητέρα έχει υποχρεωθεί να αναλάβει εργασιακά καθήκοντα υπό δυσμενείς όρους, προκειμένου να συνεισφέρει στο οικογενειακό εισόδημα. Η απουσία της από το σπίτι και την φροντίδα των παιδιών υποχρεώνει την μεγάλη μητέρα να αναλάβει να αναπληρώσει τα κενά.
-Η προθυμία με την οποία η Ελληνίδα γιαγιά εμπλέκεται στη νέα οικογένεια είναι πιθανό να την οδηγήσει σε εξουθένωση (burn out) και συναισθηματική δυσφορία.
Καταλήγοντας, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η αναζήτηση νέων λεπτών ισορροπιών, ειδικά μετά τη γέννηση κάθε παιδιού, είναι επιβεβλημένη. Tα ηλικιωμένα μέλη της οικογένειας αξίζουν να περιβάλλονται με διακριτικότητα και στοργή. Ο πλέον ισορροπημένος τύπος εμπλοκής είναι όταν οι γιαγιάδες εμπλέκονται στην οικογένεια περισσότερο για να χαρούν και να συμμετέχουν σε ευχάριστα γεγονότα, έτσι ώστε οι 3 γενεές να συνυπάρχουν ειρηνικά.
Πολλές από τις σύγχρονες γυναίκες είναι λιγότερο ικανές μαγείρισσες από τις μαμάδες τους. Άλλες έχουν γνήσια φλέβα σεφ, αλλά επιμένουν μοντέρνα κι έτσι, όταν έρθει η ώρα που η οικογένεια θα λαχταρίσει ένα παραδοσιακό γιουβετσάκι ή μια σπανακοτυρόπιτα ηπειρώτικη, το τηλέφωνο στη μαμά είναι λύση πολύ πιο σίγουρη από το google. Οι μαμάδες μας έχουν τη λύση σε κάθε μαγειρικό μας πρόβλημα (και όχι μόνο), είναι πάντοτε διαθέσιμες να μοιραστούν τα μυστικά τους και, πολλές φορές, να μαγειρέψουν αντί για μας τα φημισμένα κεφτεδάκια τους που ξετρελαίνουν τα παιδιά.
Ευχαριστούμε που κακομαθαίνετε τα παιδιά μαςΟι σύγχρονες μαμάδες έχουν ορίσει αυστηρό πρόγραμμα ύπνου για τα παιδιά τους, δεν σηκώνουν κουβέντα στο ζήτημα των γλυκών και έχουν πολύ συμπαγείς θέσεις σε ό,τι αφορά την διαπαιδαγώσηση και τις συνήθειές τους. Οι... διαχρονικές γιαγιάδες από την άλλη, έχουν ένα σωρό λόγους να είναι λιγότερο ελαστικές. Κατ' αρχάς, μεγάλωσαν σε έναν κόσμο με πολύ πιο χαλαρούς κανόνες στα περί διαπαιδαγώγησης και δεύτερον, έχουν τη μοναδική ευκαιρία να κακομάθουν το παιδί του παιδιού τους, αφού... δεν είναι δικό τους!
Όσο, λοιπόν, κι αν δυσανασχετούμε, οι τεράστιες σοκολάτες πριν το μεσημεριανό, τα αβίαστα «ναι» σε όλα τα παιχνίδια και η αντίστοιχη διαγραφή του «όχι» από το λεξιλόγιό τους, κάθε κίνηση άπειρης αγάπης αλλά μέτριας παιδαγωγικής αξίας, είναι και ένα δώρο στο παιδί. Κακά τα ψέματα οι «απαγορευμένες» λιχουδιές, τα απρόσμενα «ναι» και η απεριόριστη φροντίδα είναι ό,τι έχουμε κι εμείς να θυμόμαστε από τις δικές μας γιαγιάδες.
Ευχαριστούμε που είστε ψύχραιμες και αποτελεσματικές
Εκεί που οι μαμάδες της εποχής μας δείχνουν να πελαγώνουν, οι ατρόμητες και πιο σκληραγωγημένες γιαγιάδες σηκώνουν βουβά τα μανίκια και βρίσκουν λύσεις. Από τα μικρά προβλήματα στο νοικοκυριό, μέχρι τα ζητήματα βιοπορισμού και οικονομίας, οι γιαγιάδες των παιδιών μας ξέρουν να μην πτοούνται και μας χαρίζουν πάντοτε απλόχερα τις πρακτικές συμβουλές τους και την καθαρότητα της σκέψης τους. Η εμπειρία τους είναι πολύτιμο δώρο.
Το ίδιο «ευχαριστώ» χρωστάμε και στον παιδικό σταθμό ή το σχολείο, θα πείτε. Τι γίνεται όμως στο διάστημα μεταξύ του σχολάσματος του παιδιού και της μαμάς ή του μπαμπά; Πολλές μαμάδες -και μπαμπάδες- χρωστάνε στη γιαγιά το γεγονός ότι επέστρεψαν στη δουλειά. Η γιαγιά θα πάρει το παιδί απ' το σχολείο, θα το ταΐσει με το νοστιμότερό της φαγητό, θα πάει μαζί τους στις κούνιες και θα παίξει μαζί του με τις ώρες. Είναι η πιο έμπειρη, η πιο εμπιστεύσιμη, η πιο αποτελεσματική και γλυκιά «δεύτερη μαμά» του παιδιού μας.
...Και δεν θα βγαίναμε ποτέ από το σπίτι μαςAντίστοιχα, αν δεν είχαμε τη βοήθεια των μαμάδων (και των πεθερών) μας, δεν θα βγαίναμε ποτέ από το σπίτι. Ειδικά όταν το μωρό είναι μικρό -και ειδικότερα όταν είναι το πρώτο σου- το αν και το με ποιον θα μείνει μόνο του είναι μεγάλο άγχος για τους νέους γονείς. Όταν οι μαμάδες θέλουν να ξεκλέψουν δυό ώρες για να βγουν μια βόλτα με τους μπαμπάδες ή τις φίλες τους η γιαγιά είναι εκεί, για να αφεθούν στα έμπειρα χέρια της και να κλείσουν πίσω τους την πόρτα χωρίς τύψεις και ανησυχία.
Ευχαριστούμε που τα παιδιά μας είναι δυο φορές δικά σαςΗ βοήθεια στην καθημερινότητα είναι τεράστια και χίλια «ευχαριστώ» ίσως δεν φτάνουν. Οι γιαγιάδες μάς έχουν βγάλει από την δύσκολη θέση, έχουν δώσει λύσεις σε άλυτα προβλήματα, έχουν αναλάβει καθήκοντα μαμάς, έχουν φροντίσει/ παίξει/ ταΐσει/ κοιμίσει με επιμέλεια κι αγάπη μαμάς. Για τις γιαγιάδες, τα παιδιά των παιδιών τους είναι ευτυχία και δεν διστάζουν να το δείξουν, μοιράζοντας χαμόγελα, λέγοντας «ναι» σε κάθε παιχνίδι, φτιάχνοντας πεντανόστιμες λιχουδιές και αγαπώντας άνευ όρων.
Ένα ιδιαίτερα μεγάλο ζήτημα των σύγχρονων εργαζόμενων μαμάδων, είναι το που θα αφήσουν τα παιδιά τους, τις ώρες που εργάζονται. Πολλές φορές, ο μόνος άνθρωπος που μπορεί να δώσει λύση σε αυτό, είναι η γιαγιά. Και τότε είναι που ξεκινούν τα ερωτήματα για το πώς πρέπει να συμπεριφέρεται η γιαγιά απέναντι στο παιδί…
Αναμφισβήτητα η γιαγιά λατρεύει τα εγγόνια της, αλλά κι εκείνα της έχουν συνήθως ιδιαίτερη αδυναμία. Μάλιστα, πολλές σύγχρονες γιαγιάδες παραμένουν νέες και δραστήριες. Αλλά ακόμα και να μην ήταν πριν, με τον ερχομό του εγγονιού τους, ξανανιώνουν, γεμίζουν δημιουργικά το χρόνο τους, βρίσκοντας ξανά νόημα στη ζωή. Τι γίνεται όμως όταν η γιαγιά παρεμβαίνει στο πρόγραμμα του παιδιού και το χαλάει; Όταν παίρνει αποφάσεις για το παιδί ερήμην της μητέρας; Όταν η αδυναμία που τρέφει στο παιδί, δεν την αφήνει να του απαγορεύσει πράγματα; Όταν δηλαδή το «κακομαθαίνει»;
Ένα πολύ έντονο παράπονο των νέων μαμάδων είναι ότι το πρόγραμμα, που με τόσο κόπο έχουν φροντίσει να διαμορφώσουν στο παιδί, χαλάει μονομιάς όταν αναλαμβάνει δράση η γιαγιά. Και σαφώς, δεν είναι καθόλου εύκολο να συνετίσεις τη γιαγιά, να τη διορθώσεις σε όσα κάνει, καθώς καμία μητέρα με μεγάλη εμπειρία δεν δέχεται διαταγές. Είναι γνωστή σε όλους μας άλλωστε η φράση: «Τόσα παιδιά μεγάλωσα, λες να μη γνωρίζω;». Δυστυχώς, πολλές γιαγιάδες αρέσκονται στο να ανακατεύονται, έχοντας πάντα λόγο στην ανατροφή των εγγονιών τους και πιστεύοντας ότι ξέρουν καλύτερα από τον καθένα. Δεν είναι μάλιστα σπάνιο το φαινόμενο του να ακυρώνουν ακόμα και μπροστά στο παιδί, την ίδια του τη μητέρα.
Όσο κι αν αγαπάμε τις γιαγιάδες, όσο κι αν μας βοηθούν, ο ρόλος τους θα πρέπει να περιορίζεται στην ψυχαγωγία και την φροντίδα των παιδιών, δίνοντας προβάδισμα πάντα στο ρόλο των γονιών (ιδιαίτερα όσον αφορά στη λήψη αποφάσεων). Αν δε συμβεί αυτό, οι παππούδες αναλαμβάνουν περισσότερα δικαιώματα απ’ όσα θα ‘πρεπε, με αποτέλεσμα αφενός να κουράζονται και αφετέρου να συγχέονται οι ρόλοι μέσα στην οικογένεια, δημιουργώντας έτσι ανυπέρβλητες δυσκολίες. Όλο αυτό, έχει ως αποτέλεσμα το παιδί να μπερδεύεται, μην ξέροντας ποιον κανόνα να ακολουθήσει ή ποιο είναι το πρόσωπο που αποφασίζει στην οικογένειά του και τελικά να εκμεταλλεύεται αυτό που το συμφέρει, χωρίς να είναι πάντα και το σωστό.
Η κατάσταση αυτή, θα πρέπει να ξεκαθαριστεί από το ίδιο το ζευγάρι, το οποίο οφείλει να διατηρήσει τα όρια γύρω από την πυρηνική οικογένεια, διαχωρίζοντας τους ρόλους «γονέας-παππούς» και προστατεύοντάς την από τέτοιου είδους παρεξηγήσεις. Όταν πρόκειται για τους γονείς μας, τα πράγματα είναι πιο απλά. Τι γίνεται όμως όταν πρόκειται για τα «πεθερικά»; Σε αυτή την περίπτωση, ο κάθε γονιός οφείλει να μιλήσει με τους δικούς του γονείς, ειδάλλως, η αμηχανία ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας γίνεται πιο έντονη.
Αξίζει κάπου εδώ να πούμε ότι στις μέρες μας, όπου οι ώρες εργασίας των γονέων είναι εξαντλητικές, οι ίδιοι οι γονείς, δίνουν πολλές φορές το δικαίωμα στους παππούδες να αναλάβουν ρόλο «γονέα» (καθώς πρόκειται για κάτι που τους εξυπηρετεί) και μετά γκρινιάζουν και απαιτούν να πάρουν πίσω το ρόλο που οι ίδιοι τους ανέθεσαν.
Επίσης, θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην αναφέρουμε το γεγονός ότι οι παππούδες είναι απαραίτητα πρόσωπα για την υγιή και ισορροπημένη εξέλιξη του παιδιού. Όταν ένα παιδί έχει παππού ή γιαγιά, ζει μια εμπειρία μοναδική και ασύγκριτη! Άλλωστε οι πιο γλυκές αναμνήσεις από τα παιδικά μας χρόνια, σχετίζονται άμεσα με την ύπαρξη μιας τρυφερής γιαγιάς ή ενός παππού που διηγούνταν ιστορίες και μας πήγαιναν βόλτες. Η ζεστή σχέση του παιδιού με τους παππούδες του, συνεχίζεται και αργότερα, κατά την ενηλικίωσή του, καθώς γνωρίζει ότι στη ζωή του υπάρχουν δυο πρόσωπα στα οποία μπορεί να βασίζεται απόλυτα.
Πρόκειται επομένως, για δύο φιγούρες απαραίτητες για το μεγάλωμα του παιδιού, καθώς καταδεικνύουν τη συνέχιση της οικογένειας και το πέρασμα από γενιά σε γενιά.
Τα πρόσωπα αυτά, μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά, όχι μόνο στην ευτυχία του παιδιού, αλλά και στην εκπαίδευσή του. Και όλα αυτά, χωρίς να ζητούν αντάλλαγμα. Απλά προσφέρουν…Κι αν για τους γονείς, ο ρόλος των παππούδων αποκτά ιδιαίτερη αξία κυρίως εξαιτίας της βοήθειας που παίρνουν, για τα παιδιά, σημαίνει πολύ περισσότερα!
Επομένως, οι παππούδες δεν αντικαθιστούν τη σχέση των γονιών με τα παιδιά, αλλά τη συμπληρώνουν και τη διευρύνουν. Με τον σωστό καταμερισμό της απασχόλησης όλων των μελών, επιτυγχάνεται μια γαλήνια και ξεκούραστη συμβίωση και ένας ολοκληρωμένος κύκλος οικογένειας, με υγιείς και ξεκάθαρους ρόλους των εμπλεκομένων.
"Ν": Αν και το 3ο κείμενο φαίνεται, εκ πρώτης όψεως, αντιφατικό προς το 2ο, πιστεύω ότι τα δύο μπορούν να συνδυαστούν οδηγώντας στη χρυσή τομή. Πάντως, το σημείο, όπου θεωρούμε ότι οι γιαγιάδες καλούνται να παίξουν τον πραγματικά ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΟ ρόλο για το μέλλον των εγγονιών τους, είναι να τους μιλήσουν για το Χριστό, την Παναγία, τους αγίους, την Ορθόδοξη Εκκλησία, τη νηστεία και όλα εκείνα τα στοιχεία του πολιτισμού μας που μπορούν να τα οδηγήσουν στην αιώνια ζωή και το Φως του Χριστού - και ο ρόλος αυτός είναι θα λέγαμε μια αποστολή ζωτικής σημασίας, ακόμη και αν τα παιδιά τους διαφωνούν, γιατί θέλουν, για λόγους δικούς τους, να αποκλείσουν τα παιδιά τους από την Ορθοδοξία.
Ίσως αντιληφθείτε αυτή την "εκστρεμιστική" θέση μας, μελετώντας την ανάρτηση (και τα links που την ακολουθούν) «Παιδιά χωρίς Θεό»: ιστοσελίδα για την προώθηση του αθεϊσμού στα παιδιά. Ευχαριστώ.
Επίσης στο ιστολόγιό μας έχουμε και της ενότητες Σύγχρονη Γυναίκα & Σούπερ Γιαγιάδες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου