ΝΟΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΑ ΘΕΟΦΑΝΙΑ

ΒΗΜΑΤΑ

«Τοῖς πᾶσι γέγονα τά πάντα, ἵνα πάντως τινάς σώσω. Τοῦτο δέ ποιῶ διά τό Εὐαγγέλιον, ἵνα συγκοινωνός αὐτοῦ γένωμαι» (Α’ Κορ. 9, 22-23)-Αποστολικό ανάγνωσμα της λειτουργίας του Μεγάλου Βασιλείου, Εσπερινός Θεοφανίων

«Για τους πάντες έγινα τα πάντα, έτσι ώστε με κάθε τρόπο να σώσω μερικούς. Όλα αυτά τα κάνω για το ευαγγέλιο, ώστε να μπορέσω και εγώ να συμμετάσχω στα αγαθά του»

Η εορτή των Θεοφανίων κλείνει ουσιαστικά το Άγιο Δωδεκαήμερο. Ο λαός μας την έχει συνδέσει με κάποια πολύ όμορφα έθιμα, όπως ο αγιασμός των υδάτων σε θάλασσες, λίμνες, δεξαμενές, οι κολυμβητές που πέφτουν στο νερό για να πιάσουν τον σταυρό και να το έχουν αυτό ως ευλογία και τιμή, το πέρασμα του ιερέα από τα σπίτια (ο κορωνοϊός ουσιαστικά βάζει τέρμα στην παλαιά αυτή και ευλογημένη συνήθεια), την νηστεία της παραμονής, και φυσικά τις ιστορίες με τους καλικάντζαρους που πριονίζουν το δέντρο της γης και που η αγιαστούρα του ιερέα έρχεται να τους ξαναρίξει οριστικά στα καταχθόνια για έναν ολόκληρο χρόνο. Τα Θεοφάνια όμως έχουν μηνύματα τα οποία εμπερικλείονται στην λέξη «Ευαγγέλιο». Διότι γι’ αυτό φανερώθηκε ο Τριαδικός Θεός, κατ’ αυτή την ημέρα: για να ξεκινήσει για τον κόσμο μια καινούργια εποχή, αυτή του Ευαγγελίου του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, η εποχή της Βασιλείας των Ουρανών.

Ο αποστολικός λόγος στον Εσπερινό της μεγάλης εορτής είναι ξεκάθαρος: ο απόστολος γίνεται μιμητής του Χριστού στην διάδοση του Ευαγγελίου και το Ευαγγέλιο έχει ως βάση το «τοῖς πᾶσι γέγονα τά πάντα». Διότι αυτό σπουδάζουμε στις λεπτομέρειες της εορτής των Θεοφανίων. Έναν Θεό που έγινε για τους πάντες τα πάντα. Έγινε άνθρωπος, προσλαμβάνοντας την φύση μας κατά πάντα, πλην της αμαρτίας, πλην δηλαδή της αυτοθέωσης, της επιθυμίας μας να είμαστε θεοί αφ’ εαυτού μας. Μετείχε σε συνήθειες της καταγωγής Του, όπως η περιτομή και η προσκύνηση στον ναό των Ιεροσολύμων κατά τις ημέρες του Πάσχα. Έζησε εν υπακοή στην μητέρα Του και στον κατά κόσμον προστάτη Του τον Ιωσήφ. Και μπήκε στην σειρά με τους αμαρτωλούς, τους τελώνες, τους στρατιώτες, τους άνδρες και τις γυναίκες που εξομολογούνταν τις αμαρτίες τους ενώπιον του Θεού στον Ιωάννη τον Πρόδρομο, ο οποίος γνώριζε ότι ο Χριστός δεν ήταν ένας από τους πολλούς, αλλά ο Ένας. 

Εισήλθε στο νερό του Ιορδάνη ποταμού για να αγιάσει τον κόσμο και να αντιστρέψει την πορεία όλων μας προς τον θάνατο, σωματικό και πνευματικό, διά της ταπεινώσεως. Και δίδαξε την καινή εντολή, αυτή της αγάπης προς όλους ανεξαιρέτως, φίλους και εχθρούς, φτάνοντας μέχρι και στον σταυρό, τα πάθη και τον θάνατο, στο τελευταίο δηλαδή σημείο της φύσης μας που είναι το σωματικό τέλος, η έξοδός μας από τον χρόνο, για την σωτηρία μας. Κι αυτό έκανε και ο απόστολος Παύλος ο οποίος κήρυξε με τέσσερις μεγάλες περιοδείες στις ρωμαϊκές κτήσεις της Ευρώπης και της Ασίας την αλήθεια, υποφέροντας και θυσιαζόμενος καθημερινά, προσπαθώντας να γίνει ό,τι ήταν ο κάθε λαός τον οποίο επισκεπτόταν, πλην αμαρτίας, ώστε να δώσει το μήνυμα ότι ο χριστιανός δεν αποκόπτεται από τον κόσμο, αλλά τον αγκαλιάζει στα σημεία που δεν βλάπτεται πνευματικά, ώστε να βοηθήσει και άλλους να σωθούν.

Γι’ αυτό και η εορτή των Θεοφανίων είναι υπόμνηση της σωτηρίας μας. Τα έθιμά της, ευλογημένα και όμορφα, δεμένα με τις παραδόσεις του λαού μας, δεν είναι απλά συνήθειες που συνοδεύουν μια γιορτή, αλλά αποτυπώνουν μηνύματα για την σωτηρία μας. Αγιάζεται η φύσις των υδάτων με τον σταυρό, διότι ο Χριστός ήρθε για να θυσιαστεί, να μας αγαπήσει μέχρι θανάτου, και μόνο με τον σταυρό τα πάντα γίνονται καινούργια, αγιάζονται. Δεν είναι μαγεία ο αγιασμός, αλλά αρχή αγάπης. Για να μετάσχουμε στον αγιασμό χρειάζεται να αγαπούμε, να συγχωρούμε, να εμπιστευόμαστε τον Θεό, ιδίως στις δοκιμασίες μας. Και ο αγιασμός έρχεται σε όλο τον κόσμο διότι ο Θεός δεν έπλασε κάτι που να το θέλει χωρίς σημάδια μετοχής στην αγάπη Του. 

Πίνουμε κι εμείς τον Αγιασμό, για να ευλογηθούμε, να αγιαστούμε και σωματικά, διότι και το σώμα μας μετέχει της χάριτος του Θεού και όχι μόνο η ψυχή, αλλά και να νιώσουμε ότι η αγάπη του Θεού είναι απτή, αγκαλιάζει και τις αισθήσεις μας και μας σώζει συνολικά. Οι κολυμβητές πιάνουν τον σταυρό, διότι ο σταυρός είναι η τιμή και το καύχημά μας, ο προορισμός όλων μας και ο σταυρός, παρά την δοκιμασία που κρύβει, καθώς μας υπενθυμίζει ότι η αγάπη θέλει κόπο και αυταπάρνηση, είναι η προϋπόθεση της αναστάσιμης χαράς. Ακόμη και ο αγιασμός των σπιτιών και των υποστατικών είναι σημάδι ότι κάθε έργο μας ευλογείται, αρκεί να είναι έργο αγάπης. Αλλά και το παραμύθι των καλικάντζαρων μας δείχνει ότι ο διάβολος και τα δαιμόνια πριονίζουν το δέντρο της γης με την κακία και αγωνίζονται να προσεγγίσουν όσους περισσότερους στο παιχνίδι της καταστροφής, ωστόσο η χάρις του Θεού, με μία απλή κίνηση, τον αγιασμό διά του σταυρού, κλείνει τον φόβο και τον θάνατο στα καταχθόνια της γης.

Στον κόσμο που ζούμε, στους εορταστικούς κύκλους που το κοσμικό πνεύμα έχει φτάσει να τους θεωρεί συνήθειες του χτες, που δεν γεμίζουν με φως και ελπίδα την ζωή μας, αλλά αποτελούν μικρές μόνο ανάπαυλες που δεν αλλάζουν την πορεία της ανθρωπότητας προς τον θάνατο, ας θυμόμαστε ότι η φανέρωση της Αγίας Τριάδος στον Ιορδάνη ποταμό, είναι το δικό μας Ευαγγέλιο της αγάπης. Ο Πατέρας αγαπά τον Υιό και τον κόσμο που δημιούργησε και θέλει τον αγιασμό των πάντων. Το Άγιο Πνεύμα, εν είδει περιστεράς, πετά πάνω από το κεφάλι του Υιού, για να δείξει ότι όποιος Τον ακολουθεί στην αγάπη πετά πάνω από την κακία, τον θάνατο, την απόγνωση και σώζεται. Και ο Υιός μας υπενθυμίζει ότι η κοινωνία μαζί Του διά της τηρήσεως των εντολών του Ευαγγελίου που είναι ο Ίδιος, η χαρμόσυνη είδηση ότι «ουκ έτι θάνατος κυριεύει» τον κόσμο, είναι η αρχή της ζωής με νόημα. Όλα αυτά βιώνονται στην Εκκλησία, που υπερβαίνει την συνήθεια και μας οδηγεί στο «αρκεί η αγάπη»!

Χρόνια πολλά, ευλογημένα, φωτισμένα!

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

6 Ιανουαρίου 2022, Άγια Θεοφάνια

Θεοφάνεια (ενότητα στο ιστολόγιό μας)