EditingTeam - 26 August 2020
Γράφει η Βίκυ Νιάρχου
“Το νερό είναι ζωή”
Δε θα μπορούσε να είναι τυχαίο, το γεγονός ότι κάθε προσπάθεια ανακάλυψης ζωής σε άλλους πλανήτες, συνδέεται με την ύπαρξη ή μη, νερού. Το 2010, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ψήφισε υπέρ της ανακήρυξης της πρόσβασης σε πόσιμο νερό και σε αποχέτευση ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα δεσμεύοντας τα κράτη να προβούν σε διαδικασίες εξασφάλισης στους πολίτες τους, της πρόσβασης σε νερό. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέχρι και σήμερα αρνείται την σαφή στάση απέναντι στο ζήτημα της ιδιωτικοποίησης και εμπορευματοποίησης του νερού και της αναγνώρισής του ως θεμελιώδους ανθρωπίνου δικαιώματος. Πώς θα μπορούσε άλλωστε, όταν οι μεγαλύτερες ιδιωτικές εταιρείες εκμετάλλευσης δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης παγκοσμίως είναι ευρωπαϊκές. Οι γαλλικές Veolia και Suez, κατέχουν μερίδια ή και εξ ολοκλήρου τα δικαιώματα εκμετάλλευσης δικτύων ύδρευσης σε πολλές πόλεις, ενώ αποτελούν πρωτοπόρες στον τομέα.
“Ο πόλεμος του νερού” – Βολιβία 2000
Στη Βολιβία, ολόκληρη η πόλη της Cochabamba αντιστάθηκε στην επιχείρηση πώλησης του νερού στην πολυεθνική κοινοπραξία Aguas de Tunari, το 2000. Ο αγώνας αυτός, γνωστός με την ονομασία “ο πόλεμος του νερού” ανέδειξε τη στρατηγική της εκτεταμένης εμπορευματοποίησης του κοινού αγαθού. Μετά την παραχώρηση δικαιωμάτων στην Aguas de Tunari χωρίς δημόσια διαβούλευση, υπήρξε αύξηση στα τιμολόγια έως και 300%, φτάνοντας την τιμή των 12 δολαρίων τη στιγμή που ο μέσος μηνιαίος μισθός ήταν 60.
Η λαϊκή εξέγερση, αντιμετωπίστηκε με φοβερή καταστολή, με
δεκάδες τραυματίες και συλλήψεις από την επίσημη κυβέρνηση, ενώ μετά την
φαιδρή ανακοίνωση περί ακύρωσης του συμβολαίου, και τις συλλήψεις
αγωνιστών, η κυβέρνηση δε δίστασε (στις διαδηλώσεις της “τελικής μάχης”)
να επιτρέψει τη δολοφονία ενός αγωνιστή, από ελεύθερο σκοπευτή. Η
Συντονιστική Επιτροπή, συμμετέχουσα πλέον στις διαπραγματεύσεις μεταξύ
Κυβέρνησης και εταιρείας, κατορθώνει την τροποποίηση ορισμένων όρων και
εν τέλει, μετά από μυστική διαπραγμάτευση με την Κυβέρνηση της χώρας,
την ακύρωση του Συμβολαίου και την απελευθέρωση των συλληφθέντων.
Πρόκειται για μια νίκη των κατοίκων της Cochabamba. ["Ν": Περισσότερα στο διαδίκτυο].
“Στα καθ’ ημάς…”
Ο αγώνας των κατοίκων στις Σταγιάτες Πηλίου, μόνο πρόσφατος δεν μπορεί να θεωρηθεί, αφού μετράει πάνω από δέκα χρόνια, στα οποία αντιμάχεται την μεθοδευμένη προσπάθεια των τοπικών αρχών να προωθήσουν ένα σχέδιο ιδιωτικοποίησης της πηγής της Κρύας Βρύσης, από όπου υδροδοτείται το χωριό. Από την Μεγάλη Παρασκευή (17/4/2020) και μετά, ο ρους της υδροδότησης άλλαξε, με απροειδοποίητη αποκοπή των Σταγιατών από την πηγή της Κρύας Βρύσης και τη σύνδεσή τους με μία αχρησιμοποίητη εδώ και χρόνια πηγή, αυτή της Πορταριάς. Η αντίδραση της τοπικής κοινωνίας ήταν άμεση και ισχυρή. Το χωριό συνεκάλεσε λαϊκή συνέλευση διαμέσου της οποίας ανακοίνωσε ότι βρίσκεται πλέον σε πλήρη αντίθεση με το πνεύμα και τις πρακτικές των αρχών στην ευρύτερη περιοχή, απαιτώντας την επανασύνδεση της υδροδότησης με την πηγή της Κρύας Βρύσης.
Επισημαίνεται στο σημείο αυτό, ότι τα τελευταία σχεδόν 11 χρόνια, οι κάτοικοι των Σταγιατών διενεργούν περιοδικούς χημικούς ελέγχους και συντηρούν το δίκτυο μόνοι τους. Αυτό, προήλθε ως ανάγκη έπειτα από αμέλεια της αρμόδιας εταιρείας να εξασφαλίσει την ασφαλή πρόσβαση των κατοίκων στο πόσιμο νερό της Κρύας Βρύσης, πρακτική που έχει συναντηθεί και σε άλλες περιπτώσεις προ της ιδιωτικοποίησης, με υποβάθμιση του υπάρχοντος δικτύου, ώστε να αμβλυθούν οι αντιστάσεις.
Σύμφωνα με τους κατοίκους [1], η “όρεξη” για εμπορευματοποίηση της πηγής της Κρύας Βρύσης άνοιξε το 2005, με τη δημιουργία εφεδρικού δικτύου ύδρευσης, ενώ κορυφώθηκε με την επιβολή της διαδικασίας χλωρίωσης (το 2014/15) του νερού της Κρύας Βρύσης, περίοδο κατά την οποία Πρόεδρος της ΔΕΥΑΜΒ ήταν ο κ. Μπέος.
Ταυτόχρονα, στη λαϊκή συνέλευση της 10ης Μαΐου 2020, οι κάτοικοι αποφάσισαν ακόμη, ότι ανακηρύσσουν τη λαϊκή συνέλευση του χωριού το μόνο νομιμοποιημένο όργανο λήψης αποφάσεων μία απόφαση-απάντηση στην άρνηση του τοπικού εκλεγμένου να λάβει θέση στη διαχείριση του ζητήματος. Πρόκειται για το πρώτο χωριό στην Ελλάδα που παίρνει την απόφαση της αυτο-διαχείρισης, εν μέσω βέβαια μιας περιόδου γενικών κινητοποιήσεων (αγώνας κατά του νέου περιβαλλοντικού νομοσχεδίου, ενάντια στις εξορύξεις, υπεράσπιση λειτουργίας ΒΙΟ.ΜΕ, Σκουριές Χαλκιδικής κλπ .). Από πλευράς τοπικών αρχών, στις 5.6. τ.ε. συνοδεία της αστυνομίας και της γνωστής φρασεολογίας του ο Δήμαρχος Βόλου, επενέβη στο σχολείο του χωριού (το οποίο λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο) πετώντας εξοπλισμό και αντικείμενα του κέντρου, ενώ η αστυνομία άλλαξε τις κλειδαριές [2].
“Γιατί να (μην) ιδιωτικοποιηθεί;”
Η γενικότερη συζήτηση στην Ελλάδα για την ιδιωτικοποίηση των τοπικών εταιρειών ύδρευσης, ξεκίνησε εντονότερα κατά τα χρόνια της βαθειάς οικονομικής κρίσης, ως μια εναλλακτική λύση οικονομικής βιωσιμότητας. Στη Θεσσαλονίκη, το σχέδιο εκχώρησης της ΕΥΑΘ στην γαλλική Suez, υπάρχει τουλάχιστον από το 2013, με τη συμφωνία να έχει φτάσει πολλάκις κοντά στην ολοκλήρωση, αλλά ποτέ στην πραγμάτωση -και σε αυτή την περίπτωση οι πολίτες εναντιώθηκαν με συλλογή υπογραφών κ.α. ενεργειών. Ταυτόχρονα, η Suez επεδίωκε τη διεκδίκηση και της ΕΥΔΑΠ, στην Αθήνα, όπου τα πράγματα ήταν εμφανώς πιο δύσκολα ως προς τις διαδικασίες. Ως προς την Κρύα Βρύση, η σκέψη συμπλέει τόσο με την εμπορική εκμετάλλευση (εμφιάλωση) του πολύ καλού ποιοτικά νερού που πηγάζει από αυτήν , όσο και με την παραχώρηση της ΕΥΑΔΒ σε ιδιώτη.
Έχοντας εξ αρχής παρουσιάσει την αναγωγή -και νομικά- του νερού σε θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι κάθε προσπάθεια ανάλυσης, δεν δύναται να ξεφύγει από το πλαίσιο της αντιμετώπισής του ως ενός εκ των υψίστων φυσικών αγαθών, απαραίτητου για τη ζωή, θεωρώντας ως εκ τούτου αυτονόητη την διατήρηση της ελεύθερης πρόσβασης κάθε ανθρώπου σε αυτό, καθώς και την προσπάθεια υπεράσπισής του απέναντι σε κάθε λογής εκμετάλλευση, μόλυνση ή λεηλασία.
Ως επιχειρήματα υπέρ της ιδιωτικοποίησης, εκφράζονται η βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, αφού πλέον οι εταιρείες ως ιδιωτικές θα αναλάβουν δέσμευση συντήρησης των δικτύων και των σωληνώσεων, ενώ η προσφορά “ζεστού χρήματος” σε πολύπαθες οικονομίες όπως η ελληνική, φαντάζει ιδανικό σενάριο παροχής ρευστότητας και απόδειξης πίστης με την διενέργεια επενδύσεων, ενώ μειώνεται το δημόσιο χρέος. Βασικό δέλεαρ, η δημιουργία θέσεων εργασίας. Τι θα μπορούσε να σημαίνει όμως στην πράξη η ιδιωτικοποίηση της τοπικής εταιρείας ύδρευσης;
Η εκχώρηση των δικαιωμάτων μιας τοπικής εταιρείας ύδρευσης, αφορά στη μονοπωλιακή εκμετάλλευση του δικτύου ύδρευσης και αποχέτευσης σε μία περιοχή. Αυτό, ενέχει πρωτίστως τον κίνδυνο κατακόρυφης αύξησης των τιμολογίων αφού πλέον η τιμή θα καθορίζεται από την ελεύθερη αγορά και δεν θα υπόκειται σε κρατικό έλεγχο, ενώ το παρεχόμενο προϊόν, παύει πλέον να θεωρείται δικαίωμα αφού κοστολογείται και αναλόγως, προσφέρεται. Ταυτόχρονα, δεν πρέπει να παραλειφθεί η αναφορά στο γεγονός ότι, τα συμβόλαια των Δήμων με τους ιδιώτες αγοραστές εμπεριέχουν ρήτρες, αφορώσες σε τυχόν διαφυγόντα κέρδη στην περίπτωση που η κατανάλωση εκπέσει κάτω από συγκεκριμένη τιμή [3]. Η περίπτωση των πορτογαλικών δήμων, οι οποίοι εξαναγκάστηκαν σε πληρωμή υπέρογκων ποσών στην ιδιωτική εταιρεία, είναι ενδεικτική.
Ένα ακραίο πλην όμως υπαρκτό παράδειγμα ιδιωτικοποίησης του νερού, συναντάμε στη Χιλή, όπου από το 1981, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Πινοσέτ, θεσπίστηκε στο Χιλιανό Σύνταγμα ο “κώδικας του νερού”. Στη Χιλή του σήμερα, μπορεί να αγοράσει κανείς με τίτλους ισόβιας ιδιοκτησίας ακόμη και ολόκληρα ποτάμια, ή μέρη τους, λίμνες ή συγκεκριμένα τετραγωνικά, απαγορεύοντας σε κάποιον άλλον να χρησιμοποιήσει τα κυβικά λίτρα νερού που πηγάζουν από εκεί. Φαντάζει εξωπραγματικό, αποτελεί όμως την χιλιανή “κανονικότητα”. Ως αποτέλεσμα, μεγάλες εξορυκτικές βιομηχανίες που δραστηριοποιούνται στη χώρα, εκμεταλλεύονται τεράστιες ποσότητες πόσιμου νερού, την ίδια στιγμή που πληθυσμοί εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους ακριβώς εξαιτίας αυτής της παραδοξότητας και της μόλυνσης που προκλήθηκε από τη βιομηχανία στα τοπικά ύδατα. Ταυτόχρονα, τόσο η ενοικίαση νερού προς χρήση, όσο και η αγορά του νερού, έχουν οδηγήσει σε τεράστια αύξηση τιμολογίων και συνεπακόλουθα στην αδυναμία σημαντικού μέρους του πληθυσμού να έχει πρόσβαση σε καθαρό και πόσιμο νερό.
“Επανα-δημοτικοποίηση;”
Στην Ευρώπη, η τάση, που διαφαίνεται στις πιο εύρωστες οικονομίες είναι αντίστροφη της τάσης που προτείνεται ως λύση για τις πάσχουσες όπως η ελληνική. Δήμοι όπως αυτοί του Παρισιού και του Βερολίνου, δεν προχωρούν στην ανανέωση των συμβάσεων με τις ιδιωτικές εταιρίες ύδρευσης (εν προκειμένω Voelia και Suez), αλλά επιλέγουν την επανίδρυση δημοτικών επιχειρήσεων διαχείρισης των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης. Τα αποτελέσματα παρουσιάζουν βελτίωση των δικτύων και των αγωγών με άμεση συνέπεια την ποιοτική πρόοδο των υπηρεσιών, αλλά και τη μείωση των τιμολογίων έως και 20%. Την ίδια στιγμή, ευρωπαϊκές χώρες με χρέος, πιέζονται για ιδιωτικοποιήσεις των υπηρεσιών (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ελλάδα). Στην περίπτωση της Ιρλανδίας, οι μαζικές διαδηλώσεις απέναντι στην ιδιωτικοποίηση των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης, οδήγησαν στην αλλαγή κυβέρνησης το 2016, ενώ και στην Ελλάδα βλέπουμε μια διαρκή αντίσταση των τοπικών κοινωνιών.
“Αντί επιλόγου”
Ο αγώνας των κατοίκων στις Σταγιάτες Πηλίου για το νερό, δεν μπορεί να εκληφθεί αποκομμένος από τη συνολικότερη κατάσταση, παρά μόνο σε άμεση συνάρτηση με τις ευρύτερες πολιτικές για την εκμετάλλευση δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης ευρωπαϊκά. Δεν πρόκειται για μία αναίτια “αντι-εκσυγχρονιστική” προσκόλληση, ούτε σπασμωδική αντιδραστικότητα στην εξουσία του Δήμου Βόλου λόγω ιδίων διαμαχών, αλλά για την δίκαιη υπεράσπιση του φυσικού αγαθού από την εμπορευματοποίηση, με παράλληλη προσπάθεια διάσωσης της τοπικής ομορφιάς και παράδοσης.
*Ο τίτλος του κειμένου αποτελεί παράφραση του ντοκιμαντέρ “Μέχρι την τελευταία σταγόνα” (2017) του Γιώργου Αυγερόπουλου, που αφορά τις ευρωπαϊκές πολιτικές σε σχέση με τον εμπορικό και οικονομικό κύκλο του νερού καθώς και τα ιδιωτικά συμφέροντα.
Παραπομπές:
Συντακτική ομάδα πρωτοβουλίας για τη μη ιδιωτικοποίηση του νερού στην Ελλάδα, Το ψήφισμα του ΟΗΕ: “Η πρόσβαση σε καθαρό νερό είναι ανθρώπινο δικαίωμα”, 31.7.2012, δημοσιεύθηκε σε: http://www.savegreekwater.org/archives/283
Αργύρης Αργυρίου, “ΟΗΕ: Θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα η πρόσβαση στο νερό”, 10.12.2010, δημοσιεύθηκε σε: https://nomosphysis.org.gr/12210/oie-themeliodes-anthropino-dikaioma-i-prosbasi-sto-katharo-posimo-nero/
Γιώργος Αυγερόπουλος, “Πωλείται Ζωή- Τα δικαιώματα του νερού”, 2009, Εξάντας https://www.youtube.com/watch?v=3H91Qqtzp5A
Ανθή Αγγελοπούλου, “Το νερό βασικός παράγοντας για την ανθρώπινη υγεία, αλλά και ανθρώπινο δικαίωμα”, 5.6.2020, δημοσιεύθηκε σε: https://www.naftemporiki.gr/story/1606272/to-nero-einai-basikos-paragontas-gia-ti-dimosia-ugeia-alla-kai-anthropino-dikaioma
Αιτιολογική Έκθεση Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με πρόταση ψηφίσματος Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, συμμετοχή Ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας πολιτών, αναρτημένο σε: https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/A-8-2015-0228_EL.html#title5
Ανεξάρτητη Πήλιωρείτικη Ομάδα Δράσης, επίσημη σελίδα, 2009, https://www.blogger.com/profile/07209183457459342250
Sol Trumbo Vila and Matthijs Peters, συνοπτική έκθεση “Η Βιομηχανία των ιδιωτικοποιήσεων στην Ευρώπη”, Φεβρουάριος 2016, διαθέσιμο σε:https://www.tni.org/files/publication-downloads/tni_privatisingeurope180216_greek_digital.pdf
Ryan Meade, IIEA, “Σε ποιον ανήκει το νερό στην Ευρώπη; έχει σημασία;” Μάιος 2014, δημοσιεύθηκε σε: http://www.savegreekwater.org/archives/2454
Τρίκκας Μιχάλης, “Οι Ιρλανδοί αντιστέκονται στην ιδιωτικοποίηση του νερού”,9.11.2014, αναρτήθηκε σε: http://www.avgi.gr/article/10927/4741920/oi-irlandoi-antistekontai-sten-idiotikopoiese-tou-nerou
Φώτης Κόλλιας, Suez: «Δεν μιλάμε για ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ», 20.5.2014, αναρτήθηκε σε:
https://energypress.gr/news/suez-den-milame-gia-idiotikopoiisi-tis-eyath
EJAtlas – Global Atlas of Environmental Justice, Cochabamba Water War, Bolivia, 30.12.2015 https://ejatlas.org/conflict/cochabamba-water-war-bolivia
[1] Όλο το χρονικό αποτυπώνεται στο ενημερωτικό κείμενο των κατοίκων από 26.4.2020 http://apodrasistagiates.blogspot.com/2020/04/blog-post_26.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου