Μεγάλη Τεσσαρακοστή: ένα εκούσιο «lockdown»

ΕΥΧΗ  π. Αντώνιος Χρήστου

Βρισκόμαστε στην Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Αυτή την ευλογημένη περίοδο προετοιμασίας μας για τα κοσμοσωτήρια γεγονότα της Αγίας και Μεγάλης Εβδομάδος, στη πορεία μας προς την Ανάσταση και το Πάσχα. Φυσικά έχουμε μιλήσει και στο παρελθόν και με άλλα μας άρθρα γι' αυτή την περίοδο και σίγουρα θα έχετε διαβάσει και από άλλες πηγές πολλά. Αυτό είναι όμως το θέμα, ότι όσο και κανείς να μιλήσει γι΄ αυτή την ευλογημένη περίοδο, δεν εξαντλείται και ακόμη και τα ίδια να ειπωθούν, όλο και κάτι νέο και ωφέλιμο έχουμε να αποκομίσουμε για την πνευματική μας ζωή. Ας ξεκινήσουμε…

Από τότε που εισήλθε στη ζωή μας η απειλή της πανδημίας του Κορονοϊού, εδώ και πάνω από ένα χρόνο που γράφονται αυτές οι γραμμές, αυτό που επιστρατεύτηκε ως η έσχατη λύση για την αντιμετώπισή του από τους ειδικούς και τις κυβερνήσεις, ήταν τα λεγόμενα γενικά ή  τοπικά «lockdown». Δηλαδή η προσπάθεια μαζικής απομόνωσης των ανθρώπων όσο το δυνατόν στο οικογενειακό τους περιβάλλον, ώστε να αποφεύγεται ο δημόσιος συγχρωτισμός και άρα να μειωθούν οι πιθανότητες εξαπλώσεως και διαδόσεως του ιού. Σε κανέναν δεν είναι ευχάριστα τα «lockdown», ούτε σε αυτούς που τα εισηγούνται, πολύ δε περισσότερο σε αυτούς που καλούνται να τα εφαρμόσουν για να προστατεύσουν τις ζωές τους και τις ζωές των άλλων, οικείων και αγνώστων. Το μέτρο του «lockdown» επηρεάζει και αλλάζει ριζικά την καθημερινότητα και τον τρόπο που την διάγουμε, όμως από την άλλη προστατεύεται η υγεία και η σώζεται η ανθρώπινη ζωή.

Όλα τα παραπάνω που συνοπτικά περιγράψαμε για το «lockdown», μας έγιναν εμπειρία και έγιναν αποδεχτά από την πλειοψηφία (παρ’ όλες τις όσες επιφυλάξεις και αντιδράσεις) για την διάσωση της βιολογικής ζωής. Κάτι ανάλογο μας καλεί η Εκκλησία μας αιώνες τώρα, με την Μεγάλη Τεσσαρακοστή, για την διάσωση της «πνευματικής ζωής». Δηλαδή καλούμαστε από την Εκκλησία μας να διάγουμε έναν πιο ασκητικό, λειτουργικό και πνευματικό βίο σε σχέση με τις υπόλοιπες περιόδους του χρόνου για να προετοιμαστούμε όσο το δυνατόν ψυχοσωματικά, για να βιώσουμε και να έχουμε εμπειρία το Πάσχα, «συμπαθούμενοι», «συσταυρούμενοι» και «συναναστηνώμενοι» με τον Χριστό.

Για να γίνουν όμως αυτά προϋποθέτει εκ μέρος μας ένα αυστηρό και συνεπή πνευματικό  «lockdown» σε όλες τις αισθήσεις μας για να μπορέσουμε μέσω αυτού του καθαρτικού τρόπου, να καλλιεργηθούν στη συνέχεια αρετές και να πορευθούμε αναφορικά προς φωτισμό και θέωση. Ας το δούμε αναλυτικά :

α) Νηστεία :  Το πρώτο πράγμα και η πρώτη μεγάλη αλλαγή που καλούμαστε να κάνουμε εντός της Μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι η αυστηρή νηστεία. Δηλαδή αποχή από κρέας, ψάρι, γαλακτοκομικά, ακόμη και το λάδι από Δευτέρα ως Παρασκευή και μόνο λαδερά όσπρια (φασόλια, ρεβίθια, φακές κ.α.) και μαλάκια (καλαμάρια, γαρίδες κ.α.) το Σάββατο και την Κυριακή. Δεν είναι βέβαια μόνο από τα είδη που καλούμαστε να νηστεύσουμε αλλά και από την ποσότητα. Επειδή υπάρχει αυτό το σύνδρομο στέρησης γι αυτό παρατηρείται κάποιοι να παχαίνουν στις νηστείες, αφού ξεφεύγουν στις μερίδες και τις ποσότητες. Όλα τα παραπάνω βέβαια με διάκριση, όχι με υπερβολές σε συνεργασία με τον πνευματικό ανάλογα με την ηλικία (αν είναι παιδιά, έφηβοι ή πολύ ηλικιωμένοι), την υγεία (αν λαμβάνει βαρεία φάρμακα ή έχει πάθηση που απαιτείται άμεσα η κατανάλωσης κρέατος ή γάλακτος) και τις καθημερινές ανάγκες του κάθε ενός (αλλιώς δηλαδή πρέπει να νηστεύει ο δημόσιος υπάλληλος που κάνει καθιστική δουλειά γραφείου και αλλιώς ο οικοδόμος που κάνει βαριά χειρονακτική εργασία κτλ).

β) Η εγκράτεια : Η νηστεία δεν νοείται απλά από τις τροφές, ως μια απλή αλλαγή διατροφικών συνηθειών. Αλλά έχει σκοπό σαν μια «φυλακή» όπως λέγεται κατά την εκκλησιαστική γλώσσα και μια εγκράτεια προς τις υπόλοιπες αισθήσεις μας: 

Ι) Από τη γλώσσα: Να περιορίσουμε αυτά που λέμε (και κατ’ επέκταση γράφουμε μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) που δεν είναι πνευματικά, καταντούν αργολογία και κατάκριση έναντι των αδελφών ή τα των καταστάσεων. 

ΙΙ) Στα διανοήματα : Το μυαλό μας κάνει συνεχή ταξίδια με ρεμβασμούς, λογισμούς, πονηρές σκέψεις και γενικότερα όχι να προσκολούμαστε στον Θεό αλλά να διασπόμαστε στις υλικές μέριμνες. 

ΙΙΙ) Από τον θυμό: Η αληθινή νηστεία και εγκράτεια κρίνεται από τον τρόπο που ελέγχουμε ως και να εξαφανίσουμε τον θυμό μας και ιδιαίτερα προς  τους αδελφούς μας. Όποιος νηστεύει και είναι υποχείριο των νεύρων του, τότε είναι μια κάλπικη νηστεία. 

IV)Από τις σεξουαλικές πράξεις. Το σεξ εντός του γάμου εννοείται ότι δεν είναι κάτι κακό και εφάμαρτο, αλλά αποτελεί την ολοκλήρωση του δεσμού του ανδρογύνου. Όμως στην περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, αποτελεί επίσης μια μικρή «θυσία», της κοινής άθλησης του ανδρογύνου για να αρέσουν περισσότερο και ενωθούν με τον Νυμφίο της Εκκλησίας τον Χριστό. Ο διάβολος κτυπά έντονα με σαρκικές επιθυμίες, αγάμους και εγγάμους ιδιαίτερα σε πνευματικές περιόδους όπως η Μεγάλη Τεσσαρακοστή και μακάριοι είναι όσοι εγκρατεύονται. Θέλει όμως προσοχή, διάκριση και πρέπει να είναι αμοιβαίο και από τους δύο συζύγους γιατί προφάσει εγκρατείας και της  τήρησης της νηστείας, έχουν γίνει τραγικές καταστάσεις που καταλήγουν σε τσακωμούς, στις μοιχείες και εν τέλει στα διαζύγια. 

V) Από πάθη και αμαρτίες : Ο κάθε άνθρωπος είναι επιρρεπής σε συγκεκριμένα αμαρτήματα, που όταν είναι συνεχόμενα γίνονται πάθη που κάνουν υποχείριο τους τον άνθρωπο. Πάντοτε πρέπει να αγωνιζόμαστε έναντι των παθών και αμαρτιών μας, ιδιαιτέρως όμως στην περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Γι αυτό και οι Θεοφόροι Πατέρες, έχουν θεσπίσει τις θεόπνευστέ αυτές μεθόδους, που θεραπεύουν τον άνθρωπο από την ρίζα του.

γ) Μυστηριακή-Λειτουργική ζωή: Εκτός από την νηστεία και την εγκράτεια, η άλλη μεγάλη αλλαγή που συμβαίνει την Μεγάλη Τεσσαρακοστή, είναι στην λειτουργική ζωή. Πλεονάζει η ανάγνωση και το βιβλικό στοιχείο στις Ακολουθίες. Αυτό που ονομάζουμε ότι είναι πλέον πιο κατανυκτικές (με λίγα φώτα και πιο ταπεινά τα ψαλσίματα όπως συνήθως). Εκτός από το ύφος, αλλάζουν και οι Ιερές Ακολουθίες που γίνονται ποσοτικά περισσότερες και χρονικά πιο μακροσκελείς. Έχουμε τον Όρθρο, τις Ώρες (Α΄, Γ΄, ΣΤ΄ και Θ΄ που πάντοτε υπάρχουν αλλά στους Ενοριακούς Ναούς συνήθως καταλιμπάνονται εκτός Μεγάλης Τεσσαρακοστής) και τον Εσπερινό τα πρωινά Δευτέρα, Τρίτη και Πέμπτη, ενώ Τετάρτη και Παρασκευή έχουμε την τέλεση με τον Εσπερινό της Προηγιασμένης Θ. Λειτουργίας. 

Ενώ τα απογεύματα έχουμε την τέλεση του Μεγάλου Αποδείπνου, που είναι το τριπλάσιο σε έκταση από το κλασικό Μικρό Απόδειπνο που τελείται τις άλλες μέρες του χρόνου. Το ψαλτήρι στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή (όπου το διαβάζουν) διαβάζεται και ολοκληρώνεται δύο φορές μέσα σε κάθε εβδομάδα την Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Επίσης την πρώτη εβδομάδα μαζί με το Ψαλτήρι λέμε τμηματικά και από τον Μεγάλο Κανόνα του Αγίου Ανδρέου Κρήτης που ψέλνεται όλος μαζί την Ε΄ Εβδομάδα των Νηστειών. Σε όλα τα παραπάνω δεσπόζει η ευχή του Αγίου Εφραίμ του Σύρου : Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου….! Τέλος η άλλη μεγάλη αλλαγή είναι τις Παρασκευές το απόγευμα με την τέλεση τμηματικά του Ακαθίστου Ύμνου και την Ε΄ εβδομάδα όλος μαζί προς την Παναγία μας. 

   Ολοκληρώνοντας το άρθρο μας και συνοψίζοντας, καταλαβαίνουμε το πόσο ωφέλιμη πνευματικά είναι αυτή η περίοδος της Εκκλησίας. Όλοι οι περιορισμοί που προβλέπονται, δεν γίνονται για να ταλαιπωρηθούμε ή για να γκρινιάζουμε και να μετράμε μέρες σαν τους κρατούμενους για το πότε θα έρθει το Πάσχα να φάμε ξανά κρέας. Το αντίθετο, αξίζει να εφαρμόζονται με χαρά καθώς  προστατευόμαστε και θωρακιζόμαστε με τα εφόδια που μας δίνει η Εκκλησία, κατά του πνευματικού εχθρού και ιού που λέγεται διάβολος και στις ενέργειές του. Ας αγωνιστούμε με χαρά λοιπόν ευχόμενος προς όλους για Καλό στάδιο στην πορεία μας στην Αγία και μεγάλη Τεσσαρακοστή!