Πώς τοποθετήθηκαν μέσα στο έτος οι εορτές των γεγονότων της Καινής Διαθήκης

Οι γιορτές στην Ορθόδοξη Εκκλησία

Η Παναγία Εγκυμονούσα, έργο της αγιογράφου Σοφίας Παπάζογλου,

στο ναό του αγίου Ελευθερίου Αχαρνών (εδώ).

Παίρνοντας ως χρονολογική αφετηρία την αρχή της ινδίκτου, δηλαδή την 1η Σεπτεμβρίου, που ήταν πρωτοχρονιά κατά τους αιώνες της διαμορφώσεως του εορτολογίου μας, διακρίνουμε κάποια προσπάθεια διατηρήσεως της ιστορικής συνέχειας στις βασικές τουλάχιστον εορτές, όπου τούτο ήταν δυνατό. 
Έτσι η σύλληψη του Προδρόμου, το πρώτο γεγονός της ευαγγελικής ιστορίας [κατά Λουκάν, κεφ. 1], τοποθετείται στις 23 Σεπτεμβρίου, στην παλαιά πρώτη του έτους, και η γέννηση της Θεοτόκου στις 8 Σεπτεμβρίου πιθανόν μετά τη μετάθεση της πρωτοχρονιάς στην 1η του μηνός αυτού. 
Έπονται τα εισόδια της Θεοτόκου και η εορτή των Χριστουγέννων, με τις μνήμες των προφητών που ελκύσθηκαν στην προεόρτιο περίοδό της (*), η περιτομή, η υπαπαντή, τα γεγονότα του πάθους και της αναστάσεως και η πεντηκοστή και το έτος κατακλείεται τον Αύγουστο με την κοίμηση της Θεοτόκου και το θάνατο του Βαπτιστού. 
Πλήρης ιστορική κατάταξη δεν ήταν εξ υπαρχής δυνατή, αφού, με βάση τον προσδιορισμό των Χριστουγέννων στις 25 Δεκεμβρίου, θα έπρεπε ο ευαγγελισμός να τοποθετηθεί εννιά μήνες πριν (25 Μαρτίου (**)), έξι μήνες πριν από αυτόν η σύλληψη του Βαπτιστού (23 Σεπτεμβρίου) [σύμφωνα με το κατά Λουκάν 1, 36] και εννιά μήνες μετά η γέννησή του (24 Ιουνίου), όπως και η σύλληψη της αγίας Άννης εννέα μήνες πριν από το γενέσιον της Θεοτόκου (9 Δεκεμβρίου – 8 Σεπτεμβρίου). Πάντοτε υπήρχε η έννοια της συμβατικότητας του εορτολογικού σχήματος. 
[...] Εκτός από τις μνήμες των προφητών και των δικαίων της Παλαιάς Διαθήκης, των κατά σάρκα προπατόρων του Χριστού, που κατέλαβαν [...] την προ των Χριστουγέννων περίοδο, οι μνήμες των αγίων καθορίζονταν κυρίως την ημέρα του θανάτου τους, την γενέθλιο εν Θεώ ημέρα τους. [...] 

Φουντούλης, Ι. (1993). Λειτουργική Α ́. Εισαγωγή στη Θεία Λατρεία. Θεσσαλονίκη, σ. 117-120.

Ράλλης Θεόδωρος, "Μετά την Θεία Λειτουργία"

(εδώ & Φάκελος Θρησκευτικών Β΄ Λυκείου, σελ. 131)

(*) "Ν": Δηλαδή οι μνήμες πολλών προφητών της Παλαιάς Διαθήκης τοποθετήθηκαν στην προεόρτιο περίοδο των Χριστουγέννων (μέσα στη νηστεία πριν τα Χριστούγεννα) επειδή εκείνοι προφήτευσαν τον ερχομό του Χριστού. Παραδείγματα οι προφήτες Αβδιού (19 Νοεμβρίου), Ναούμ, Αββακούμ και Σοφονίας τις πρώτες μέρες του Δεκέμβρη, Αγγαίος και Δανιήλ μέσα Δεκεμβρίου.

(**) Από εδώ: ...Γιατί, ήδη ο Χριστιανός ιστορικός Sextus Julius Africanus κατόπιν έρευνας, είχε πει πως ο Ευαγγελισμός έγινε στις 25 Μαρτίου, οπότε η γέννηση του Χριστού πρέπει να έγινε στις 25 Δεκεμβρίου. 

Το θεολογικό νόημα της γιορτής και ο καθαγιασμός του χρόνου 

Ο Χριστιανισμός είναι αναμφιβόλως θρησκεία ‘εξ αποκαλύψεως’. Η αποκάλυψη όμως αυτή δεν αφορά στο εορτολόγιο, πολύ δε περισσότερο στο ημερολόγιο. Αυτά ή προϋπήρχαν του χριστιανισμού, όπως τα ημερολόγια, ή διαμορφώθηκαν μέσα στους κόλπους της Εκκλησίας με την πάροδο των αιώνων επί τη βάσει στοιχείων παλαιοτέρων του χριστιανισμού ή και νέων. 
Μέσα στην Καινή Διαθήκη [...] δεν υπάρχει προδιαγραφή ούτε για τον τρόπο μετρήσεως του κοσμικού χρόνου ούτε για τον καταρτισμό του εορτολογίου. [...] Έτσι και ο κοσμικός χρόνος γίνεται τύπος του μέλλοντος αιώνος και πρόγευση της μελλούσης ζωής [...].Τη μεταμόρφωση αυτή του κοσμικού χρόνου επέτυχε η Εκκλησία, με την καθοδήγηση ασφαλώς του αγίου Πνεύματος, διά του εορτολογίου της. Η μεταμόρφωση δε αυτή και υπέρβαση συνίσταται στο ότι το ημερολόγιο γίνεται εορτολόγιο. Ο κατάλογος των ημερών μετατρέπεται σε κατάλογο εορτών. Όλες οι ημέρες του έτους επενδύονται με ένα ιερό περιεχόμενο, έτσι ώστε η διαδοχή των ημερών να γίνεται διαδοχή εορτών. Έτσι όλος ο βίος του πιστού γίνεται μια διαρκής εορτή, όπως εμφαντικά τονίζουν οι πατέρες. Ζη στη γη, αλλά στον ουρανό πολιτεύεται. [...] 

Εικ. από εδώ & εδώ

Εξ άλλου με το εορτολόγιό της η Εκκλησία προγεύεται την υπέρχρονη πραγματικότητα της ουρανίου βασιλείας ουσιαστικά καταργώντας τον κοσμικό χρόνο, αφού γεγονότα του παρελθόντος τα φέρνει κάθε φορά στη μνήμη της όχι σαν άπαξ τελεσθέντα, αλλά σαν κατ’ έτος, και καθ’ ημέραν ακόμα, πραγματικά και μυστηριακά επαναλαμβανόμενα.
Όταν δηλαδή γιορτάζει επί παραδείγματι τη γέννηση, [...], την ανάσταση του Χριστού, [...] δεν τα θυμάται απλώς, αλλά τα ξαναζεί ως παρόντα, όπως ακριβώς όλα για το Θεό είναι παρόντα, είτε έγιναν στο παρελθόν, είτε γίνονται τώρα ή θα γίνουν στο μέλλον. Έτσι βιώνει την ανάσταση του Χριστού την ημέρα του Πάσχα κάθε έτους σαν ‘σήμερον’, σαν την ημέρα δηλαδή της ιστορικής Κυριακής αναστάσεως του έτους 33 μ.Χ.
Η υμνογραφία μας σαφώς απηχεί αυτή την πατερική θεολογική αντίληψη για το λειτουργικό χρόνο όταν σε κάθε γιορτή διαρκώς επαναλαμβάνει και βεβαιώνει ότι το εορταζόμενο γεγονός δεν έγινε μόνο τον καιρό εκείνο της θείας επί γης παρουσίας, αλλά γίνεται, τρόπον τινά επαναλαμβάνεται και ‘σήμερον’ το τότε τελεσθέν εφάπαξ. [...]
Αυτή η υπέρβαση του κοσμικού χρόνου και η είσοδος στο θείο λειτουργικό χρόνο έχει κι άλλες συνέπειες ακόμα περισσότερο ριζοσπαστικές. Το ‘σήμερον’ δεν αφορά μόνο στην κατ’ έτος μυστηριακή επανάληψη του ιερού γεγονότος, αλλά θραύοντας κι αυτό το καιρικό σχήμα διαχέεται στον καθημέραν βίο της Εκκλησίας. Έτσι γιορτάζουμε την ανάσταση του Κυρίου κατά το Πάσχα κάθε χρόνο, αλλά και κάθε Κυριακή [...]. Κι όχι μόνο κάθε Κυριακή, αλλά σε κάθε λειτουργία, οποιαδήποτε ημέρα της εβδομάδος, κι αν τελεσθεί. [...] 

Φωτο από εδώ

Για τον άνθρωπο η κατ’ έτος επανάληψη των ιερών σωτηριωδών γεγονότων και η παρουσία των ιερών προσώπων των αγίων κατά την καθιερωμένη ημέρα της ετήσιας μνήμης τους, παραμένει σταθερό σημείο αναφοράς σ’ αυτά και αφορμή οικειώσεως του μηνύματός τους και βιωματικής προσεγγίσεως σ’ αυτό. Αυτό ακριβώς εκμεταλλευόμενη η Εκκλησία φορτίζει τις ημέρες αυτές μ’ όλο το διδακτικό περιεχόμενο που προσιδιάζει στην κάθε μια, μυώντας έτσι τους πιστούς στο μυστήριο της σωτηρίας με κάθε δυνατό κατηχητικό τρόπο, με το ανάγνωσμα, την υμνολογία, το κήρυγμα, την εικόνα και με αισθητότερες ακόμα αναπαραστάσεις των ιερών αυτών γεγονότων, όπου τούτο ήταν δυνατό και σκόπιμο (βάπτιση του Κυρίου, σταύρωση, ταφή, ανάσταση κ.λπ.).  
Έτσι, κάθε έτος αποτέλεσε, με το ενυφασμένο σ’ αυτό εορτολόγιο, την μικρογραφία της ιστορίας του κόσμου, του απολυτρωτικού έργου του Κυρίου. [...] Η επαναφορά δε κατ’ έτος των ίδιων εορτολογικών θεμάτων δεν αποτελεί αιτία κορεσμού και ανιαρή υπόθεση ρουτίνας, αλλά αφορμή ανανεώσεως της κατηχήσεως και εμπεδώσεώς της διά της επαναλήψεως που είναι ‘μητέρα της μαθήσεως’, νέων εμβαθύνσεων στα θέματα της πίστεως και ενδεχομένως νέων αποφάσεων και προαγωγής στην εν Χριστώ ζωή. 
Έτσι αποκτά νόημα και η λαϊκή ευχή, που συνδέεται με τους επί μέρους μεγάλους εορτολογικούς σταθμούς· ‘και του χρόνου’ ή ‘χρόνια πολλά’. Δεν πρόκειται απλώς για ευχή για την παράταση της επιθυμητής οπωσδήποτε επίγειας ζωής, αλλά παροχής νέων ευκαιριών μαθητείας στο σχολείο της Εκκλησίας και οικειώσεως των σωτηριωδών αληθειών της πίστεως. Όπως οι εικόνες είναι το ‘βιβλίο των αγραμμάτων’, έτσι και το εορτολόγιο είναι το σχολείο των πιστών, γραμματισμένων και αγραμμάτων.

Φουντούλης, Ι., στο ίδιο, σ. 112-116.

Πηγή: Φάκελος Μαθήματος Θρησκευτικών Α΄ Λυκείου, σελ. 86 & 88.

Δείτε επίσης, αν θέλετε:

Από το Πάσχα ώς του Αγίου Πνεύματος
"Παιδιά, ξέρετε τι είναι σήμερα;"
Ο κόσμος γίνεται διαφορετικός όταν...
Γιατί να θέλω να είμαι ορθόδοξος χριστιανός
Κύριε... μήπως είστε ο Χριστός;
Τι δεν έχεις, Κύριε, να Σου το δώσω...

Οι θρησκευτικές γιορτές ως παράγοντας ποιότητας ζωής
Το φαινόμενο της αθεΐας στη σύγχρονη Ελλάδα
Διαμάντια από τη διδασκαλία του αγίου Σιλουανού του Αθωνίτη
Η θρησκεία της χαράς - Γελαστοί άγιοι
Βιβλία με αγίους της διπλανής πόρτας
Άρθρα για μεγάλες χριστιανικές εορτές
 
Το μυστικό των Παρθενομαρτύρων
H παρεξηγημένη αγιότητα
"Η αγιότητα των γονέων είναι η καλύτερη εν Κυρίω αγωγή" (άγιος Πορφύριος)
Σήμερα γιατί δεν έχουμε πολλούς αγίους;
Ο πολιτισμός της νεκροκεφαλής
Το Μανιφέστο του Αταίριαστου