ΝΕΚΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ: Χριστιανοί [;] υπερήρωες και η μυθολογία των κόμικς

Εικ. από εδώ

Αέναη επΑνάσταση

Είναι αναμφισβήτητο πως η μυθολογία των κόμικς υπερηρώων, βασικά αμερικάνικη, έχει έντονες μεταφυσικές ρίζες, βυθισμένες όμως στο συγκρητιστικό υπέδαφος που σήμερα ονομάζουμε Νέα Εποχή. Χαρακτήρες από διάφορους μυθολογικούς χώρους, πολλά σκοτεινά και δαιμονικά πλάσματα, μάγοι και αποκρυφιστές, μέντιουμ και άνθρωποι με παραψυχολογικές ικανότητες περιπλέκονται όλοι μαζί σε περιπέτειες με νοσηρή ατμόσφαιρα, που υποβάλλουν στη φαντασία του αναγνώστη (που συνήθως είναι έφηβος, με κατά τεκμήριο οξυμένη φαντασία) αρνητικά ερεθίσματα με απρόβλεπτες συνέπειες.
Ως ορθόδοξος χριστιανός, δεν βλέπω κάτι καλό στα παράξενα κόμικς «σύμπαντα» και «πολυσύμπαντα» (multiverses). Μάλλον σχιζοφρένεια, που δεν αφήνει ανεπηρέαστους ούτε τους υποτιθέμενους καλούς ήρωες, που κι αυτοί συχνά αποχτούν διφορούμενες πτυχές, είτε στις κλασικές είτε στις εναλλακτικές (ultimate) εκδοχές των χαρακτήρων και των περιπετειών τους. Φυσικά στις συγκρούσεις που αφηγούνται υπερισχύει το Καλό, όμως το Κακό περιγράφεται έντονα και εξωτικά, ώστε θεωρώ πως τραυματίζει τη φαντασία, τη γοητεύει και τελικά το όριο ανάμεσα στο καλό και το κακό γίνεται όλο και πιο δυσδιάκριτο.
Σ’ ένα κόσμο δημιουργημένο από τη λογοτεχνία φαντασίας δεν είναι αναμενόμενο να γίνονται αναφορές στο χριστιανισμό. Τα κόμικς υπερηρώων όμως συνεχώς φλερτάρουν με τέτοιες αναφορές, που τους προσφέρουν υλικό για παράδοξες αφηγήσεις. Η πλήρης απουσία χριστιανικών αναφορών ίσως ήταν προτιμότερη από την αλλοιωμένη παρουσία του χριστιανισμού. Αντίθετα, ο χριστιανισμός παρουσιάζεται στα κόμικς ελεύθερα διασκευασμένος, για να ταιριάζει με το μυθικό υπερσύμπαν που γεννιέται από τη φαντασία των δημιουργών και συμβάλλει στην οικονομική επιτυχία των εκδοτικών οίκων.
Έτσι συνυπάρχουν όντα από το πάνθεο πολλών θρησκειών και μυθολογιών, μαζί με φυλές πανίσχυρων αγγέλων ή δαιμόνων (ιδιαίτερα οι δαίμονες εμφανίζονται σε εκπληκτική ποικιλία), που κατοικούν σε εσχατιές του σύμπαντος ή στην κόλαση, σχεδιασμένη ιδιαίτερα εφιαλτικά. Συγχρόνως εμφανίζεται ένα είδος «υπέρτατης θεότητας», συνήθως ασώματη και μυστηριώδης (στοιχείο συμβατό με τον αποφατικό χαρακτήρα της ορθόδοξης πατερικής παράδοσης, μάλλον συμπτωματικά), όπως είναι η «Παρουσία», η «Φωνή», η «Πηγή» ή το ουράνιο «Χέρι» στο «Σύμπαν της DC Comics», που συνυπάρχουν με άλλες κοσμικές οντότητες που παρεμβαίνουν στη δική μας πραγματικότητα απειλητικά ή προστατευτικά.
Για την παραποίηση αυτή, που δεν είναι καθόλου χωρίς συνέπειες για τη διαμόρφωση της «θρησκευτικής» σύγχυσης στη συνείδηση του σύγχρονου ανθρώπου, είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική η φράση του λημματογράφου του λ. «The Presence» («Η Παρουσία») στην en.wikipedia: «Many references to similar beings appear to be obvious references to the Judeo-Christian sect's supreme deity…» («Πολλές αναφορές σε παρόμοια όντα φαίνεται να είναι προφανείς αναφορές στην υπέρτατη θεότητα της ιουδαιο-χριστιανικής αίρεσης…»). Δεν έχει δηλ. καν υπόψιν ότι τόσο ο ιουδαϊσμός όσο και ο χριστιανισμός δεν έχουν «υπέρτατη» θεότητα, καθότι μονοθεϊστικές θρησκείες (εκτός αν ως αίρεση υπονοεί το γνωστικισμό, που όντως, σε κάποιες εκδοχές του, ήταν ιουδαιοχριστιανική αίρεση και είχε υπέρτατη θεότητα σε ένα πολυθεϊστικό σύμπαν).
Μερικά βιβλικά γεγονότα υποτίθεται ότι είναι μέρος του φανταστικού DC Universe, τροποποιημένα κατά βούλησιν. Για παράδειγμα, ήταν ο «εκπρόσωπος της οργής του Θεού» Eclipso που προκάλεσε τον κατακλυσμό και ο αντικαταστάτης του, ο Spectre, ο οποίος εξαπέλυσε τις δέκα πληγές στην Αίγυπτο και αργότερα διαχώρισε την Ερυθρά Θάλασσα για τον Μωυσή. Επίσης, αν και γίνονται αναφορές στη δημιουργία μέσω μιας Μεγάλης Έκρηξης, το DC Universe μιλάει επίσης για τον Κήπο της Εδέμ (εμπλέκοντας ωστόσο και τη μυθική τερατώδη Λιλίθ ως πρώτη γυναίκα του Αδάμ), αναφέρει τον Κάιν και τον Άβελ κ.τ.λ. (1).
Στα κόμικς Vertigo (μια πιο γκρίζα εκδοχή της υπερηρωικής μυθολογίας, πολύ πιο νεοεποχίτικη, που εμπλέκεται ενίοτε με το DC Universe), στο Hellblazer #64 (το προσωπικό κόμικ του μάγου John Constantine, για τον οποίο βλ. παρακάτω), αναφέρεται πως ο Ιησούς γεννήθηκε από ένωση του αρχαγγέλου Γαβριήλ με την παρθένο Μαρία, ενώ στο Spawn (μια σειρά κόμικς, των εκδόσεων Image Comics) ο «Θεός» εμφανίζεται ως «δίδυμος αδελφός» και θανάσιμος εχθρός του Σατανά, παιδιά και οι δύο της «Μητέρας της Ύπαρξης» («Mother of Existence»).
Πρέπει να προσθέσουμε εδώ τις γνωστές επιρροές του Superman από τον Ιησού Χριστό, που καλλιεργούνται φανερά πλέον και στις σχετικές κινηματογραφικές παραγωγές, που έχουν πάρει μορφή χιονοστιβάδας: ο Ζορ Ελ στέλνει στη Γη «τον μονογενή του γιο», για να βοηθήσει τους ανθρώπους να ανακαλύψουν τον καλύτερο εαυτό τους. Ο Καλ Ελ (Superman) είναι η πιο γνωστή και χαρακτηριστική περίπτωση υπερήρωα και θυσιάζεται για τους ανθρώπους, πεθαίνει και ανασταίνεται, ενώ είναι επίσης ηθικά αδαμάντινος, δεν λέει ψέματα, δεν σκοτώνει και (όπως αναφέρεται στην πρόσφατη ταινία Man of Steel) είναι τριάντα τριών ετών. Στην ταινία Batman v Superman, που παρουσιάζει και το θάνατο του ήρωα (ο οποίος αργότερα θα αναστηθεί), η σκηνή όπου οι φίλοι του τον ξεκαρφώνουν από το δόρυ που τον θανάτωσε, τον τοποθετούν νεκρό στο έδαφος και τον θρηνούν, εμφανίζει εκπληκτική ομοιότητα (εσκεμμένη προφανώς) με τις απεικονίσεις του Επιταφίου Θρήνου, ενώ σε κάποιο πλάνο βλέπουμε στην άκρη και έναν γυρτό σταυρό, σχηματισμένο από τα ερείπια [δείτε το παρακάτω βίντεο, ιδίως από το 3.18΄΄ και μετά]…

Βέβαια δεν είναι τυχαίο ότι ο κόσμος των κόμικς με υπερήρωες (όπως και ο χολυγουντιανός κινηματογράφος) αναπτύσσεται στις ΗΠΑ, όπου κυριαρχεί ο προτεσταντισμός, δηλ. ένα μωσαϊκό αναρίθμητων αιρέσεων χωρίς ρίζες και παράδοση, όπου εύκολα κάποιος μπορεί να παρασυρθεί και να παρερμηνεύσει όποια χριστιανική ιδέα θέλει, μεταλλάσσοντάς την χωρίς δισταγμούς κατά βούληση. Αυτό σχετίζεται άμεσα και με το χαρακτηρισμό των χριστιανικών στοιχείων στα κόμικς ως «στοιχείων της ιουδαιοχριστιανικής μυθολογίας», αφού ο προτεσταντισμός, συρρικνωμένος στη Βίβλο, αφού απέρριψε τους Πατέρες της Εκκλησίας, είναι η πιο ιουδαϊκή εκδοχή του χριστιανισμού – γι’ αυτό και η «Υπέρτατη Θεότητα» του κόμικς σύμπαντος είναι ένας μοναχικός Θεός ιουδαϊκού τύπου και καθόλου ένας τριαδικός Θεός χριστιανικού τύπου, περισσότερο Θεός της ισχύος παρά της αγάπης.
Παρόλ’ αυτά, ως έφηβος διάβασα πολλά τέτοια κόμικς και δε μπορεί να μου φύγει εντελώς μια συμπάθεια, ιδιαίτερα για μερικούς χαρακτήρες τους. Και σήμερα θέλω να σας μιλήσω για δυο υπερήρωες που συμπαθώ – και που βασίζονται αρκετά στη χριστιανική παράδοση.
Αυτό βέβαια δεν αρκεί για να καταξιώσει την κόμικς μυθολογία ως θετική και ηθοπλαστική. Καλό είναι όμως να γνωρίζουμε τα σημεία διαπολιτισμικών συναντήσεων, πράγμα που συμβάλλει στην αμοιβαία κατανόηση. Όπως καλό είναι ο έφηβος (ή ενήλικας) λάτρης των κόμικς με υπερήρωες να ξέρει πως έχουμε κι εμείς οι ορθόδοξοι τους ήρωές μας, που μάλιστα είναι πραγματικά πρόσωπα κι όχι χάρτινοι χαρακτήρες, όπως οι άγιοι Γέροντες Παΐσιος και Πορφύριος. «Γέροντες» είναι ένας όρος για τους ορθόδοξους χριστιανούς πνευματικούς διδασκάλους, που μεταφέρουν την αρχαία παράδοση του χριστιανισμού μέχρι την εποχή μας, συχνά είναι φορείς των δυνάμεων του Αγίου Πνεύματος με εποπτεία πνευματικών καταστάσεων ασύλληπτων για τις δικές μας αισθήσεις, γεμάτοι αγάπη προς τους συνανθρώπους και πολύ πιο αληθινοί και συναρπαστικοί από κόμικς ομάδες όπως οι Guardians of the Universe, οι Avengers ή οι X-Men – ή οι Watchmen…

Phantom Stranger

Cover of The Phantom Stranger

(Jan. 2013) Art by Ethan Van Sciver.

Πρόκειται για έναν υπερήρωα με μεταφυσικές δυνάμεις, που δημιουργήθηκε το 1952 από τους John Broome και Carmine Infantino. Η δράση του τοποθετείται στο «σύμπαν» των εκδόσεων DC Comics (DC Universe). Αν και ανακατεμένος μέχρι κόκαλο με μαγείες και δράση σε σκοτεινούς κόσμους, ο Phantom Stranger (ένας άντρας μυστηριώδης ευγενής, εσωστρεφής, που εμφανίζεται στην κατάλληλη στιγμή, όλους τους βοηθάει και συχνά αντιμετωπίζεται με προκατάληψη) έχει προέλευση έντονα χριστιανική.
Στην πορεία του λογοτεχνικού βίου του διαμορφώθηκαν τέσσερις εκδοχές για την καταγωγή του. Οι τρεις απ’ αυτές βασίζονται στη βιβλική και χριστιανική παράδοση (2):
Ότι ήταν ένας άνθρωπος της βιβλικής εποχής, που σώθηκε από τον Κατακλυσμό με τη βοήθεια ενός αγγέλου. Όμως στη συνέχεια αυτοκτόνησε και του απαγορεύτηκε η είσοδος στην παράδεισο. Έτσι καταδικάστηκε «να περπατήσει τον κόσμο για πάντα και να είναι ένα μέρος της ανθρωπότητας, αλλά και για πάντα να διαχωρίζεται από αυτήν». Ανέλαβε τότε ως θείο χρέος με οδηγεί τους ανθρώπους μακριά από το κακό, σώζοντας μια ψυχή κάθε χρόνο.
Η δεύτερη εκδοχή είναι μια παραλλαγή του μύθου του Περιπλανώμενου Ιουδαίου (3): ένας άνθρωπος με το όνομα Ισαάκ, που η γυναίκα και το παιδί του θανατώθηκαν κατά τη σφαγή των νηπίων. Τότε εκείνος, τυφλός από θυμό, πέρασε τα επόμενα 30 χρόνια σε μια οργή ενάντια στον Ιησού, θεωρώντας Τον αιτία της δολοφονίας των δικών του. Όταν λοιπόν ο Χριστός συνελήφθη και υποβλήθηκε σε βασανιστήρια, ο Ισαάκ δωροδόκησε ένα φρουρό και ανέλαβε ο ίδιος τη μαστίγωσή Του! Η αμαρτία αυτή (μαστίγωσε τον Ιησού συνειδητά κι όχι υπακούοντας σε διαταγές, όπως οι στρατιώτες) τον καταδίκασε να περιπλανιέται μέχρι την Ημέρα της Κρίσεως.
Μετά τη σταύρωση, ο Ισαάκ αναγνώρισε το λάθος του και μετανόησε απέναντι στο Θεό κι έτσι έχει περάσει το υπόλοιπο της ζωής βοηθώντας την κοινωνία, σαν μια προσφορά από τον Θεό, για να τον απελευθερώσει από την ποινή του.
Η τρίτη εκδοχή υπάγεται στο χώρο της επιστημονικής φαντασίας. Σύμφωνα μ’ αυτήν, ο Φάντομ Στρέιντζερ (Phantom Stranger) είναι «ένα κατάλοιπο του προηγούμενου σύμπαντος». Μια ομάδα υπερπροοδευμένων επιστημόνων προκαλεί καταστροφή του σύμπαντος, το οποίο ξαναγεννιέται και ο Phantom Stranger είναι ένας επιστήμονας από το προηγούμενο σύμπαν που περνάει στο νέο σύμπαν – αυτή η ιστορία μοιάζει κάπως με την ιστορία προέλευσης του Galactus, υπερήρωα της Marvel Comics και είναι η μόνη εκδοχή της προέλευσής του χωρίς, εμφανείς τουλάχιστον, βιβλικές επιρροές.
Τέλος, σύμφωνα με την τέταρτη εκδοχή για την προέλευση του Phantom Stranger, πρόκειται για έναν έκπτωτο άγγελο που περιπλανιέται στη Γη μετά την επανάσταση του Εωσφόρου. Αυτή την εκδοχή καθιέρωσε σε νεότερες ιστορίες του ο διάσημος ανατρεπτικός σεναριογράφος Alan Moore.

Τη δεκαετία του ’80 διάβασα μια περιπέτεια του Superman, σ’ ένα τεύχος του ομώνυμου κόμικς με τον ελληνικό τίτλο "Το καρναβάλι των ψυχών". Εκεί, ο Άδης (με μορφή φλεγόμενου δράκοντα) αναθέτει σ’ έναν πανίσχυρο δαιμονικό μάγο να τον θανατώσει. Οι υπερήρωες φίλοι του Σούπερμαν, μέλη της Λεγεώνας της Δικαιοσύνης (Justice League), προσκαλούνται από το Phantom Stranger μετά τη δολοφονία και συγκρούονται με το μάγο σ’ ένα σκοτεινό λούνα παρκ, γεμάτο τρομερές παγίδες. Όμως δε μπορούν να τον νικήσουν, γιατί εκείνος διαθέτει μαγικές δυνάμεις, ενώ οι δυνάμεις των υπερηρώων ήταν κατά βάσιν γήινες, απλώς υπερβολικά αυξημένες σε σχέση με τις δικές μας.
Ο μόνος που κατάφερε να τον νικήσει ήταν ο Phantom Stranger, γιατί είναι γνώστης της μαγείας και διαθέτει μεταφυσικές δυνάμεις και όχι απλά υπερδυνάμεις. Και πώς τον νίκησε; Φαινομενικά έπεσε σε μια παγίδα του και σκοτώθηκε – η ψυχή του ταξίδεψε με άνεση πετώντας μέσα στο φλεγόμενο διάδρομο που κατέληγε στο τερατώδες στόμα του Άδη (όπου «καταπίνει τις ψυχές» – ιδέα που θυμίζει στίχους από την υμνογραφία του Πάσχα), άρπαξε στην αγκαλιά του την ψυχή του Σούπερμαν, έκανε στροφή και την ξανάφερε στον απάνω κόσμο!

Μήπως σας θυμίζει κάτι αυτή η ιστορία; Μα φυσικά: την κάθοδο του Χριστού στον Άδη, στο διάστημα από το θάνατό Του στο σταυρό μέχρι την ανάσταση, κατά την οποία πήρε τις ψυχές των προ Χριστού νεκρών και τις ανέβασε στον ουρανό, δίνοντάς τους την ίδια ευκαιρία σωτηρίας μ’ εμάς, που ζούμε μετά Χριστόν. Η αυτοθυσία του Phantom Stranger, η εις Άδου κάθοδός του και η επαναφορά του Σούπερμαν στη ζωή μπορεί να θεωρηθούν αρνητικά, ως ένα ακόμη βήμα στην απόλυτη νεοεποχίτικη σύγχυση που καλλιεργεί η κόμικς μυθολογία. Εγώ το αντιμετωπίζω ως ένα βηματάκι προσέγγισης με τη χριστιανική παράδοση.

Nightcrawler (Νυχτοβάτης)

Ο Nightcrawler (Kurt Wagner) είναι ένας υπερήρωας που προέρχεται από το Marvel Universe, το φανταστικό σύμπαν των εκδόσεων Marvel Comics, αντίθετα με το Phantom Stranger, που προέρχεται από τις εκδόσεις DC. Στις ελληνικές μεταφράσεις των περιπετειών της ομάδας X-Men, της οποίας είναι μέλος, το όνομά του μεταφράζεται ως «Νυχτοβάτης».
Ο Κουρτ Βάγκνερ (Νυχτοβάτης) είναι δημιούργημα του συγγραφέα Λεν Γουέιν και του σκιτσογράφου Ντέιβ Κόκρουμ και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο τεύχος Giant-Size X-Men #1 (Μάιος 1975). Ο Κόκρουμ είχε σχεδιάσει τον Νυχτοβάτη με σκοπό να τον εντάξει στη Λεγεώνα των Υπερηρώων της DC, αλλά η μετακίνησή του στη Marvel άλλαξε τη μοίρα του ήρωα (4).
Ο μύθος των X-Men βασίζεται στην ιδέα ότι κάποτε μια γενετική εξέλιξη προκαλεί σε κάποιους ανθρώπους μετάλλαξη, που τους προσδίδει ιδιαίτερες ικανότητες, διαφορετικές στον καθένα (ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς – ο Κύκλωπας π.χ., βασικός ήρωας των X-Men, εκπέμπει καταστροφικές ακτίνες από τα μάτια, άλλος έχει φτερά, άλλος ελέγχει τα μέταλλα, άλλος τον καιρό, άλλος μετατρέπεται σε άνθρωπο από πάγο και παγώνει το νερό, ελέγχοντας τον πάγο που κατασκευάζει κ.τ.λ.). Ο κόσμος φοβάται τους μεταλλαγμένους, οπότε δημιουργούνται δύο ομάδες για να αντιμετωπίσουν αυτό το φόβο (δίνοντας έτσι κι ένα ενδιαφέρον μήνυμα κατά του ρατσισμού): οι X-Men, που επιθυμούν την ειρήνη και προστατεύουν τους κοινούς ανθρώπους, έχοντας πνευματικό πατέρα το σοφό Καθηγητή Χ (Τσαρλς Ξαβιέ, μεταλλαγμένο με πανίσχυρες τηλεπαθητικές δυνάμεις), και η Αδελφότητα των Μεταλλαγμένων («Brotherhood of Mutants») με αρχηγό το σκληρό και εξουσιαστικό Μαγνήτη (Magneto), επίσης πανίσχυρο μεταλλαγμένο με απόλυτη εξουσία στα μέταλλα, που, αν και Εβραίος επιζών του Άουσβιτς, η νοοτροπία του είναι περισσότερο φασιστική.
Γεννημένος στη Γερμανία, ο Νυχτοβάτης είναι μεταλλαγμένος (όπως όλοι οι X-Men) και διαθέτει υπερφυσική ευλυγισία και την ικανότητα να τηλεμεταφέρεται. Η μετάλλαξή του επίσης αφορά στην εμφάνισή του: το δέρμα του είναι βαθύ μπλε, διαθέτει κίτρινα μάτια, ουρά και τρία δάχτυλα στα άκρα. Έχει λοιπόν μια δαιμονική εμφάνιση, που όμως συνδυάζεται με μια εξαιρετικά αγνή ψυχή και έντονη χριστιανική πίστη (ρωμαιοκαθολική), πράγμα που αποτελεί και την ιδιαιτερότητά του απέναντι στους λοιπούς υπερήρωες της σειράς.

Η ιστορία του Κουρτ Βάγκνερ είναι αρκετά συγκινητική, με ισχυρό ανθρωπιστικό μήνυμα. Ανακαλύφθηκε έκθετο βρέφος, μία ώρα μετά τη γέννησή του, από τη Margali Szardos, μια τσιγγάνα βασίλισσα με ισχυρές μαγικές δυνάμεις, ηρωίδα της μυθολογίας της Marvel Comics, που τον μεγάλωσε σαν παιδί της. Μεγαλώνοντας έζησε και δούλεψε σε τσίρκο, είτε μαζί με τη θετή του μητέρα είτε πέφτοντας θύμα εκμετάλλευσης λόγω της δυσμορφίας του (τον εξέθεταν ως άνθρωπο-δαίμονα). Γενικά έζησε πολλές δραματικές περιπέτειες και κάποια στιγμή εντάχθηκε στους X-Men και αργότερα σε μια ηρωική ομάδα με το όνομα Excalibur, υπερασπίζοντας το καλό ενάντια σε σκληρούς υπεραντιπάλους.
Στην πορεία ωστόσο αποκαλύφθηκε ότι γονείς του ήταν η κακή μεταλλαγμένη Mystique και ο δαιμονικός πολέμαρχος Αζαζήλ (Azazel), που την είχε αποπλανήσει σε νεαρή ηλικία, ενώ είχε επίσης ερωμένη του τη Margali Szardos, τη θετή μητέρα και προστάτιδα του Κουρτ.
Ο Αζαζήλ στον κόσμο της Marvel είναι ένας από τους δαίμονες της φυλής Neyaphem, αρχηγός ολόκληρης ορδής δαιμονικών όντων, τρομερά επικίνδυνος σε κοσμικό («συμπαντικό») επίπεδο. Το όνομά του, όπως ξέρουν οι φίλοι του είδους, προέρχεται από το απόκρυφο Βιβλίο του Ενώχ, όπου υποτίθεται πως είναι ένας από τους αρχηγούς των έκπτωτων αγγέλων, που δίδαξε στους άντρες την τέχνη του πολέμου και στις γυναίκες τον αισθησιακό καλλωπισμό. Δεδομένης της γοητείας που ασκεί η δαιμονολογία σε κάθε εποχή και ιδιαίτερα στην εποχή μας, ομώνυμος δαιμονικός χαρακτήρας υπάρχει και στο σύμπαν της DC Comics, όπου θεωρείται ένας από τους τρεις άρχοντες της Κόλασης, μαζί με τον Εωσφόρο και τον Βεελζεβούλ. Βέβαια, στα κόμικς σύμπαντα όλα αυτά δίνονται με παχύ υλικό τρόπο, εντελώς ανθρωπομορφικό, και δεν υπερβαίνουν το επίπεδο μιας εφηβικής αρρενωπής μυθολογίας της βίας – παρότι δεν στερούνται εντελώς ευαισθησίας και κάποιων μηνυμάτων, μέσα σε τρομακτικές καταστάσεις και εφιαλτικές συγκρούσεις.
Έτσι, ο Κουρτ είναι γιος ενός δαίμονα, έχει μορφή δαίμονα, κι όμως η ψυχή του είναι γεμάτη καλοσύνη και πίστη στο Θεό. Η παραδοξότητα αυτή μπορεί να δίνει δυο αντιφατικά μηνύματα:

πρώτον, ότι οι δαίμονες δεν είναι και τόσο κακοί στην πραγματικότητα, υπάρχει μέσα τους μια σπίθα καλοσύνης και μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις δυνάμεις τους για καλό – άρα αξίζει να τους γνωρίσεις καλύτερα.

Δεύτερον (και προσωπικά αυτό θέλω να προσλάβω) ότι σε κάποιον φαινομενικά κακό ή τερατώδη μπορεί να κρύβεται αγάπη και καλοσύνη, άρα δεν πρέπει να κρίνουν επιφανειακά, αλλά βαθιά και χωρίς προκαταλήψεις. Αυτό το δεύτερο μήνυμα είναι φυσικά πολύ χριστιανικό, καθώς η άρση των προκαταλήψεων απέναντι στον άνθρωπο με «τερατώδη» συμπεριφορά είναι βασικό στοιχείο της διδασκαλίας του Χριστού και των αγίων Πατέρων.

Η παιδική ηλικία μάλιστα του Κουρτ (περιθωριακό εγκαταλελειμμένο βρέφος) θυμίζει ανάλογες περιπτώσεις αγίων της αρχαίας (ορθόδοξης) χριστιανικής εποχής, όπως του αγίου Μάμα, του αγίου Κόπρι, του αρχαίου Βρετανού αγίου Ντύφριγκ (Dyfrig), νόθου γιου της κόρης του βασιλιά Πεπιάου (Pepiau, king of Ergyng, περίπου 585 μ.Χ.), που θεράπευσε από λέπρα τον παππού του, παρόλο που είχε κάψει ζωντανή τη μητέρα του ως ανήθικη!

Άλλες περιπτώσεις (;)

Υπάρχουν κι άλλες περιπτώσεις που εμπλέκονται με χριστιανικά στοιχεία (όλο και γυροφέρνουν γύρω απ’ αυτά οι κόμικς εκδόσεις), αλλά τόσο αναιμικά ή διφορούμενα, που δε θεωρώ πως εντάσσονται στο παρόν άρθρο (αλλά τους αναφέρουμε παρεμπιπτόντως).

Elektra. η ελληνίδα ηρωίδα καλεί σε σιωπή

κάνοντας το γνωστό σήμα με τα δάχτυλά της...

Η Ηλέκτρα είναι ελληνοαμερικάνα (επώνυμο Νάτσιου) και ως εκ τούτου ορθόδοξη χριστιανή. Μάλιστα στην κινηματογραφική ταινία Deardevil (2003), όπου την υποδύεται η Jennifer Garner, βλέπουμε και στιγμιότυπα από την κηδεία του πατέρα της, μια ορθόδοξη τελετή στα ελληνικά. Ωστόσο μυείται στις πολεμικές τέχνες της ανατολής (ιδιαίτερα το νιντζίτσου) και μετατρέπεται σε μέλος δολοφονικής σέχτας, συνεπώς αντίο ορθόδοξες καταβολές, για τις οποίες εξάλλου σίγουρα δεν έχουν ιδέα οι δημιουργοί της. Στη συνέχεια πεθαίνει και ανασταίνεται με τρόπο αποκρυφιστικό, όχι χριστιανικό (είναι λοιπόν μια «ζωντανή νεκρή»), και συνεχίζει την πορεία της ως ένας δημοφιλής αλλά εξαιρετικά διφορούμενος ηρωικός χαρακτήρας της Marvel Comics.

Ο Πέτρος Ρασπούτιν (Κολοσσός), ευγενικός μεταλλαγμένος που μετατρέπει τη σύσταση του σώματός του σε άφθαρτο «βιολογικό χάλυβα», είναι Ρώσος, άρα θα μπορούσε να είναι ορθόδοξος χριστιανός, αλλά κάποτε αυτοπροσδιορίζεται ως άθεος, συνέπεια προφανώς του σοβιετικού κομουνισμού. Η συγγένειά του με το ομώνυμο ιστορικό πρόσωπο (φωτο) αξιοποιείται από τους δημιουργούς του εμπλέκοντάς τον σε μια ιστορία μεταφυσικής κατάρας, που τον φορτίζει αρκετά σε μεταφυσικό επίπεδο, κάθε άλλο όμως παρά χριστιανικό – παρότι παραμένει πάντα αγαθός και ενάρετος…

Ο John Constantine, χαρακτήρας της DC και, κυρίως, των Vertigo, είναι ένας μποέμ αντιήρωας αμφιβόλου ηθικής, που πούλησε την ψυχή του σε όλους τους «άρχοντες της κόλασης», ρίχνοντάς τους σε διχόνοια και καταφέρνοντας να μην του την πάρει κανένας. Προικισμένος με το βασανιστικό «χάρισμα» να βλέπει αγγέλους και δαίμονες και να τους πολεμά, είναι κατά βάσιν μάγος και αποκρυφιστής, χωρίς καμιά σχέση με τα εποπτικά και κατά δαιμόνων χαρίσματα των αγίων. Οι ιστορίες του κινούνται σ’ ένα μεταφυσικό κόσμο με χριστιανικό υπόβαθρο. Όμως, αν τον εξετάζαμε με τα κριτήρια των αρχαίων και των ορθόδοξων αγίων διδασκάλων και αγωνιστών, είναι πνευματικά μπλεγμένος με τις δυνάμεις του σκότους και αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση πλάνης… Δημιούργημα του ταλαντούχου Allan Moor φυσικά, που αρέσκεται σε γκρίζους τύπους και σκοτεινές καταστάσεις (γνήσιο παιδάκι της Νέας Εποχής και της Νέας Τάξης Πραγμάτων, υποτίθεται «ποιοτικός»).

Ο Ghost Rider είναι ένας μοτοσικλετιστής που πούλησε την ψυχή του στο διάβολο και έκτοτε κυριαρχείται απ’ αυτόν (από έναν διεφθαρμένο άγγελο εκδικητή, αρχικά αγαθό) και τις νύχτες μετατρέπεται σε τερατόμορφο δολοφόνο. Συνήθως εκτελεί εγκληματίες κι έτσι παραμένει στην παράταξη των «καλών υπερηρώων». Δύο κόμικς χαρακτήρες έχουν μετατραπεί κατά καιρούς σε Ghost Rider, ο Johnny Blaze και ο Danny Ketch. Είναι χαρακτηριστικό πως κάποια στιγμή (σε τεύχος του κομίστα Tony Isabella) ο Johnny Blaze έγινε χριστιανός κι έτσι θεραπεύτηκε από το δαίμονα, όμως σε μεταγενέστερη περίοδο του κόμικ εμφανίστηκε ξανά ως δαιμονισμένος, παρακάμπτοντας την έκβαση του Isabella σα να μην υπήρξε, χωρίς οι επόμενοι σεναριογράφοι να μπουν καν στον κόπο να δώσουν κάποια εξήγηση…

Ο «Άγιος των Δολοφόνων», που δολοφονεί το Θεό!

The Saint of Killers is armed with two Walker Colt revolvers

Μια περίπτωση που χρειάζεται ιδιαίτερη μνεία αποτελεί ο «Saint of Killers» (Άγιος των Δολοφόνων), αθάνατος και άτρωτος διφορούμενος υπερήρωας των κόμικς Vertigo. Ήταν ένας διεφθαρμένος στρατιώτης του Αμερικανικού Εμφυλίου, που λύγισε από τα βέλη του έρωτα και ξαναβρήκε την ανθρωπιά του. Όμως η αγαπημένη του σύζυγος και το παιδί του δολοφονήθηκαν άγρια από μια συμμορία αδίστακτων εγκληματιών, οι οποίοι τελικά σκότωσαν κι εκείνον.
Η κόλαση δεν τον δέχτηκε, παγωμένη από το υπερφυσικό μίσος του, και ο διάβολος με τον «άγγελο του θανάτου» συμφώνησαν να γίνει εκείνος ο νέος «άγγελος του θανάτου», αφού ο προηγούμενος δεν άντεχε άλλο το επαχθές έργο του. Ο νεκρός άντρας κατέληξε μια φονική μηχανή, η οποία τελικά αντιλήφθηκε ότι ο Θεός είναι αδίστακτος και σκληρός και υποκινεί σαν ψυχρός σκακιστής τις συγκρούσεις αγγέλων και δαιμόνων! Έτσι, ανέβηκε στον ουρανό, αντιμετώπισε τα άπειρα πλήθη των αγγελικών στρατευμάτων, εκτέλεσε το Θεό και κάθισε αποκαμωμένος στο θρόνο Του!...
Την ιστορία του με λεπτομέρειες διαβάστε στο άρθρο: «Saint of Killers: A Man of Infamy and Tragedy»

Ελληνικό κόμικ υπερηρώων

Ομάδα Υ - ο Πάνας, ο έφηβος με τα τραγίσια πόδια,

σώζεται από ανθρωποθυσία και γίνεται χριστιανός

Τα τελευταία χρόνια οι ελληνικοί κόμικς τίτλοι ολοένα και αυξάνονται. Κατά βάσιν βέβαια κινούνται στα πρότυπα των αμερικάνικων, που είναι και δύσκολο να ξεπεραστούν λόγω της εκπληκτικής ποικιλίας στοιχείων που έχουν ενσωματώσει.
Ένα ελληνικό κόμικ με υπερήρωες που θεωρώ ενδιαφέρον για το παρόν άρθρο είναι το «Υ», δημιουργία του Θάνου Κόλλια και του Βασίλη Χειλά. Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Soultwinkles – «Ψυχής τα λαμπυρίσματα», που εξέδωσαν επίσης τα Χρονικά του Δρακοφοίνικα και άλλες σειρές.
Στο κόμικ, «Υ» είναι το όνομα μιας ομάδας υπερηρώων που εμφανίζονται ξαφνικά στην Ελλάδα του σήμερα πολεμώντας το έγκλημα. Είναι ο Κυανόλευκος, η Πυθία, το Υγρόν Πυρ, η Ήβη, ο Πάνας, ο Δαίμων και η Κίρκη. Στην πραγματικότητα όμως, δεν είναι υπερήρωες, αλλά απατεώνες, επιστρατευμένοι από μια πανίσχυρη εταιρία, που τους εξανάγκασε με εκβιασμό, για να τους χρησιμοποιήσει στη διαφήμιση μιας μεγάλης γκάμας προϊόντων. Αν και η σειρά δε φαίνεται να συνεχίστηκε μετά το 5ο τεύχος, όπου μόλις είχε αρχίσει η προχωράει η πλοκή, υποθέτω πως η ομάδα (εμφανής ο συνειρμός με τη μυθολογούμενη –από… άλλους– «Ομάδα Ε») θα εξελισσόταν σε πραγματικούς μαχητές του εγκλήματος, ενώ κάποια μέλη της διαφαινόταν πως διέθεταν ξεχωριστές δυνάμεις που αγνοούσαν οι εκβιαστές τους.
Στην ιστορία υπάρχει μια ενδιαφέρουσα σύνδεση με τη θρησκεία: ο «Πάνας», μέλος των «Υ», είναι ένας έφηβος με αγνή ψυχή, που έχει πραγματικά πόδια τράγου, είναι δηλαδή, στην ουσία, μια τερατογένεση. Τον ανακάλυψε νεογέννητο και εγκαταλελειμμένο μια σύγχρονη παγανίστρια ιέρεια, απομονωμένη σ’ ένα νησί, και τον μεγάλωσε με χαρά, θεωρώντας τον δώρο από τους θεούς. Όμως η πρόθεσή της δεν ήταν αγνή: καθώς το αγόρι έγινε έφηβος, ετοιμάστηκε να τον θυσιάσει. Τον έσωσαν την τελευταία στιγμή κάποιοι φαντάροι, που τον έφεραν στον πολιτισμό, τον βάφτισαν, δίνοντάς του το όνομα Παναγιώτης, και του μίλησαν για το Θεό, που, όπως μονολογεί ο νέος κάποια στιγμή, «είναι ένας· κάποτε νόμιζα ότι ήταν πολλοί»…

Οι δικοί μου υπερήρωες!...

Είμαι ένας αναγνώστης των κόμικς και καλώ τους άλλους αναγνώστες να διαβάσουν και τα άλλα που διαβάζω κι εγώ – τα βιβλία της δικής τους πνευματικής παράδοσης, της Ορθοδοξίας. Να γνωρίσουν τους δικούς μας, αληθινούς ήρωες, τους αγίους. Βέβαια κάποιοι μπορεί να είναι προκατειλημμένοι κατά του χριστιανισμού, επηρεασμένοι από μύθους και συκοφαντίες. Δεν πειράζει.
Άνθρωποι με ξεχωριστές ικανότητες («υπερφυσικές» για τα κοινά μέτρα) μαρτυρούνται σε όλες τις θρησκείες. Πολλοί ελέγχονται ως απατεώνες, όμως υπάρχουν και κάποιοι που οι ικανότητές τους είναι αληθινές. Το θέμα είναι ποια είναι η προέλευση αυτών των ικανοτήτων. Η ορθοδοξία δεν θεωρεί αυτονόητο πως ένα ξεχωριστό «χάρισμα» που φαίνεται θετικό (π.χ. της προφητείας ή των ιαμάτων) προέρχεται οπωσδήποτε απ’ το Θεό και, στον ορθόδοξο πνευματικό χώρο, καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια για την αποφυγή της πλάνης. Ο λόγος είναι ότι δεν είναι τα χαρίσματα ή τα αποτελέσματά τους που μας ενδιαφέρουν, αλλά η ενότητά μας με το Θεό εν Χριστώ. Χαρίσματα που δεν προέρχονται απ’ αυτή την ενότητα είναι ενδεχόμενο (αν όχι βέβαιο) να μας οδηγήσουν στην αλαζονεία ή στη λατρεία δαιμονικών όντων, δηλαδή στην αποκοπή από το Θεό, που συνιστά την αιώνια απομόνωση. Ο κίνδυνος δεν είναι μικρός, γιατί, εκτός απ’ το Θεό, κανείς άλλος «θεός», που φαίνεται να μας προικοδοτεί με αγαθά χαρίσματα, δε μας αγαπά.
Στον 20ό αιώνα έχουν περπατήσει στη Γη ορθόδοξοι άγιοι με εκπληκτικά θαυματουργικά χαρίσματα. Είναι οι δικοί μας υπερήρωες, που είναι απόλυτα αληθινοί και τους έχουν γνωρίσει πολύ καλά χιλιάδες άνθρωποι, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλο τον κόσμο. Πολλοί απ’ αυτούς παραμένουν άγνωστοι, πολλοί κρύβονται, γιατί η έκθεσή τους στους ανθρώπους ίσως εμποδίσει την πνευματική τους πρόοδο – όμως δεν αδιαφορούν για τους ανθρώπους, αλλά τους προσφέρουν τους ό,τι πολυτιμότερο έχουν: προσεύχονται γι’ αυτούς.

Γνωστοί θεοφόροι και χαρισματούχοι άγιοι της εποχής μας είναι οι μεγάλοι Γέροντες Παΐσιος ο Αγιορείτης, Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης και Ιάκωβος Τσαλίκης, Ευμένιος Σαριδάκης (ο «Γελαστός άγιος του Αιγάλεω»), Γεννάδιος και Ευμένιος του Ρεθύμνου, Κλεόπας Ελίε και Γεώργιος Καλτσίου της Ρουμανίας, Σωφρόνιος του Έσσεξ, η Γερόντισσα Ταρσώ η διά Χριστόν σαλή της Κερατέας, Γαβριήλ και Σεραπίων οι Γεωργιανοί, Εφραίμ Φιλοθεΐτης της Αριζόνας κ.π.ά. Λίγο παλαιότεροι ήταν ο άγιος Γεώργιος Καρσλίδης της Δράμας, ο άγιος Ιωάννης Μαξίμοβιτς (Σαγκάη, Παρίσι, ΗΠΑ), η αγία Ματρώνα της Μόσχας η Αόμματη, ο άγιος Ιωάννης ο Ρουμάνος (ερημίτης του Χοτζεβά), ο Γέροντας Ιερώνυμος της Αίγινας, ο άγιος Ιωακείμ ο Νάνος της μονής Κουδουμά (νομός Ηρακλείου Κρήτης) κ.λ.π. Άγιοι της προηγούμενης γενιάς (αναφέρομαι στο 19ο αιώνα), θαυματουργοί ήδη ενώ ζούσαν («δικοί μας X-Men»), είναι ο άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης, ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ, οι άγιοι Γέροντες της Όπτινα (Αμβρόσιος, Ιωσήφ, Βαρσανούφιος, Νεκτάριος κ.λ.π.), η αγία Πελαγία Ιβάνοβνα η διά Χριστόν σαλή, ο άγιος Αγάπιος του Βαλαάμ ο Τυφλός, η αγία Παρασκευή του Ντιβέγεβο, ο άγιος Αρσένιος ο Καππαδόκης, οι άγιοι Παρθένιος και Ευμένιος του Κουδουμά κ.π.ά., που, αν θελήσω να τους απαριθμήσω όλους θα χρειαστώ τόμους. Και έτσι συνεχίζεται η παρουσία των μεγάλων θεοφόρων αγίων σε κάθε γενιά, μέχρι την εποχή του Χριστού και των μαθητών Του.

Αντίθετα με τους ήρωες των κόμικς, οι άγιοι δεν έχουν μυστική ταυτότητα, έχουν όμως «μυστική ζωή»: δεν ξέρουμε τη βαθιά προσευχή τους και τους μεγάλους ασκητικούς αγώνες τους. Ίσως μαθαίνουμε λίγα και καταλαβαίνουμε λίγα ακόμη, όμως τι συνέβαινε στον άγιο Γέροντα Σωφρόνιο, όταν προσευχόταν ολονύκτια με υψωμένα τα χέρια «υπέρ του παγκοσμίου Αδάμ» (όλων των ανθρώπων, όλων των εποχών, ακόμη και των μελλοντικών); Τι συνέβαινε όταν ο άγιος Πορφύριος συμπροσευχόταν και επικοινωνούσε πνευματικά με άλλους ασκητές, σε άλλες χώρες ή σε άλλες ηπείρους; Ποιος ήταν ο πνευματικός αγώνας του Γέροντα Ευμένιου Σαριδάκη στο λεπροκομείο Αθηνών, όπου ζούσε για να υπηρετεί τους λεπρούς; Τι συνέβαινε μέσα στο καλύβι του αγίου Παΐσιου, όπου κατά κανόνα δεν έμπαιναν οι προσκυνητές (αλλά που ο μητροπολίτης Λεμεσού Αθανάσιος είδε εκπληκτική φωτοχυσία ενώ έψαλλαν την Παράκληση της Παναγίας οι δυο τους, με το Γέροντα); Μυστήρια για μας, που επιζητούμε μια συμβιβασμένη ζωή, συνδυάζοντας οκνηρή προσευχή και επιφανειακό εκκλησιασμό με ξέφρενη κούρσα για οικονομική ανάπτυξη και γήινες απολαύσεις…
Επίσης, οι ιδιαίτερες ικανότητές τους δεν είναι «δικές τους», αλλά τους προσφέρονται ως δώρο από το Άγιο Πνεύμα, καθώς ενώνονται με τον Τριαδικό Θεό διά της αγάπης. Δεν είναι καρπός πολύμοχθης ασκητικής ζωής ή επιβολής πάνω στα πάθη και τις ανάγκες τους, γιατί μια τέτοια σωματική και ψυχική εκγύμναση μπορεί να την επιτύχει κι ένας σκληρός εγωιστής και να αναπτύξει λόγω της εκπαίδευσής του «ξεχωριστές ικανότητες». «Υπάρχει ακραία άσκηση και εκ του πονηρού» λέει η αγία Συγκλητική, η πνευματική μητέρα των γυναικών της ερήμου του 4ου αιώνα. Τέτοιες ικανότητες δεν μας ενδιαφέρουν – άλλωστε οι άγιοι είναι πολύ ταπεινοί για να νομίζουν πως αξίζουν τη δωρεά της θαυματουργίας. Το δώρο έρχεται, κατ’ αυτούς, δωρεάν, όχι επειδή το επιδίωξαν.
Το μόνο που επιδίωξαν, και επιδιώκει κάθε ορθόδοξος χριστιανός, είναι να πλησιάσουν το Χριστό, όχι δημιουργώντας εγωιστικά ένα «δικό τους δρόμο», αλλά ως μέλη της Εκκλησίας και μαθητές των αγίων Πατέρων, επειδή αυτό βεβαιώνει πως όλοι βρισκόμαστε σε ενότητα αγάπης κι όχι σε αλαζονική απομόνωση. Αξίζει να τους γνωρίσουμε και να μελετήσουμε το δρόμο που βάδιζαν, το δρόμο της δικής μας πνευματικής παράδοσης, το «λιγότερο ταξιδεμένο».

Παραπομπές

(1) Λεπτομέρειες και παραπομπές εδώ: en.wikipedia.org / Presence (DC Comics)

(2) Υπάρχουν εδώ: en.wikipedia.org / Phantom Stranger. Σημείωση: για τα «βιογραφικά» των υπερηρώων των αμερικανικών κόμικς χρησιμοποίησα εκτενώς τα αντίστοιχα λήμματα στην en.wikipedia, ενώ για το Νυχτοβάτη και την ελληνική Wikipedia.
(3) Μυθική διήγηση, ιδιαίτερα δημοφιλής κατά το Μεσαίωνα, σύμφωνα με την οποία ένας Εβραίος τσαγκάρης, βλέποντας το Χριστό να λυγίζει από το βάρος του σταυρού, Του φώναξε ειρωνικά: «Προχώρα, Ιησού, μη χασομεράς!». Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να τιμωρηθεί ο ίδιος με αιώνια περιπλάνηση.
(4) Από το λ. «Νυχτοβάτης» στην ελληνική Wikipedia.

Διαβάστε επίσης: