Κυριακή 10 Δεκεμβρίου 2017

Το ψωμί στην κορεάτικη ορθόδοξη χριστιανική σκέψη




Φωτο από το άρθρο & από την ιστοσελίδα της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κορέας
 
Ψωμί ή Mπαπ; Σχέση αμφίρροπη (Ζωή, Λατρεία και Ευχαριστία στην Κορεατική Ορθοδοξία)
 

Εάν η Σάρκωση του Λόγου δεν γινόταν στην Παλαιστίνη των ελληνιστικών χρόνων, αλλά στην Άπω Ανατολή θα είχε, άραγε, αντικατασταθεί ο Ευχαριστιακός Άρτος με την καθημερινή τροφή των κατοίκων της Νοτιοανατολικής Ασίας, που είναι, ως γνωστόν, ρύζι σε μορφή πιλαφιού; Και πώς θα είχε διατυπωθεί από τον Ιησού η διδασκαλία περί του Ουράνιου Άρτου (βλ. π.χ. Ιω. 6: 26-60);
Πριν να αποτολμήσουμε οποιαδήποτε απάντηση, θεωρούμε σκόπιμο να αναφέρουμε ωρισμένα στοιχεία για την σχέση των Ασιατών και δη των Κορεατών με το ρύζι [1].

[1] Τα αναφερόμενα στους Κορεάτες έχουν τα παράλληλά τους σε όλους σχεδόν τους κατοίκους της Ανατολικής Ασίας. Στην παρούσα μελέτη κάνουμε λόγο ιδιαίτερα για την Κορέα, πρώτον γιατί οι Κορεάτες από την Νεολιθική ήδη εποχή (8.000 π.Χ.) καλλιέργησαν το ρύζι, όπως φαίνεται από ευρήματα ανασκαφών (π.χ. στις πόλεις 봉산 και 평양 남경 της Β. Κορέας), και δεύτερο λόγω του ότι ζούμε ήδη μία δεκαετία στην Κορέα και μας είναι πιο οικείος ο τρόπος ζωής των Κορεατών.
 
ΤΟ ΡΥΖΙ ΣΤΗΝ ΚΟΡΕΑ


Ο κορεατικός πολιτισμός λέγεται και πολιτισμός του ρυζιού. Και αυτό γιατί το ρύζι είναι το κυρίαρχο στοιχείο της ζωής των Κορεατών, όπως φαίνεται και από τα εξής:
Κατ᾽ αρχήν, η κύρια καθημερινή τροφή (πρόγευμα, γεύμα και δείπνο) αποτελείται από ρύζι ατμού το λεγόμενο μπαπ (밥). Έπειτα η πλειονότητα των φαγητών είναι: ρύζι ανακατεμένο με λαχανικά, κρέας, αυγό κ.α. (비빔밥 μπιμπιμπάπ), ρύζι με κοτόπουλο σούπα (삼계탕 σαμκιετάνγκ), ρύζι με χοιρινό σούπα (돼지국밥 ντοεζικουκμπάπ), ρύζι τυλιγμένο με φύκια (김밥 κιμπάπ), και γενικώς ρύζι με… Έτσι υπάρχουν πάμπολλες ονομασίες φαγητών με ρύζι και πολλοί τρόποι παρασκευής του.
Για να γίνει περισσότερο κατανοητό πόσο πολύ οι διατροφικές συνήθειες των Κορεατών εξαρτώνται από το ρύζι, θα προσθέσουμε μόνον ότι εάν το φαγητό τους δεν περιέχει ρύζι, αισθάνονται ότι δεν έχουν φάει ολοκληρωμένο γεύμα, όπως για τους μεσογειακούς λαούς είναι λειψό το φαγητό χωρίς ψωμί. Επίσης η πρόσκληση σε κάποιον για να βγούν έξω για φαγητό είναι: “πάμε να φάμε μπαπ (=ρύζι)”, αντίστοιχο δηλαδή της ελληνικής φιλοξενίας, που σε πολλά μέρη της Ελλάδας εκφράζεται με το: “κάθισε στο τραπέζι μας να φάμε ψωμί”.

Το ρύζι όμως εκτός από φαγητό χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη και για τα παραδοσιακά κορεατικά ποτά (소주 σότζου, 막걸리 μάκολι, 가아님 καανίμ, κ.α.), τα αναψυκτικά (식혜 σίκχιε, κ.α.) και τα γλυκά (떡 τοκ, 약과 γιάκγκοα, κ.α.).
Αλλά οι Κορεάτες χρησιμοποιούν το ξηρό στέλεχος του ρυζιού (짚 άχυρο) για τροφή των ζώων και για την κατασκευή αδιάβροχων, παπουτσιών (짚신 ζίπσιν), καπέλων (밀짚모자 μιλζίπμοζα), στρωμάτων, σκεπασμάτων, καθώς και για την οροφή (초가지붕 τζοκαζιμπούνγκ) και τους τοίχους (토벽 τομπιόκ) των σπιτιών τους (πλίνθοι από πηλό με άχυρο ρυζιού), αλλά και για οικειακά σκεύη, εργαλεία κ.α.
Τις παραπάνω αναφερόμενες χρήσεις των παραγώγων του ρυζιού μπορεί κανείς να τις δεί να επιβιώνουν σήμερα σε κάποια απομονωμένα χωριά, ενώ στις πόλεις οι εν λόγω χρήσεις έχουν καταργηθεί λόγω της εξέλιξης και της τεχνολογίας.
Και βέβαια μπορεί κανείς να φαντασθεί το πλήθος των ιδιωματισμών, παροιμιών, ιστοριών, τραγουδιών, παραδοσιακών γιορτών, εθίμων και λοιπών λαογραφικών στοιχείων, τα οποία έχουν ως κύρια πηγή έμπνευσής τους το ρύζι.

ΤΟ ΨΩΜΙ ΣΤΗΝ ΚΟΡΕΑ


Κατ᾽ αρχήν είναι ενδιαφέρον για το θέμα μας να σημειώσουμε ότι στην κορεατική γλώσσα δεν υπάρχει ούτε καν λέξη για το ψωμί δυτικού τύπου. Η λέξη πάνγκ (빵) που χρησιμοποιείται σήμερα είναι πορτογαλικής προέλευσης (pan). Έφθασε στην Κορέα μέσω Ιαπωνίας τον 16ο αι., κατά την Δυναστεία Τζόσον, όπως κατά τον ίδιο τρόπο έγιναν γνωστά κι άλλα δυτικά προιόντα στην Κορέα (π.χ. η πατάτα και η γλυκοπατάτα). 
Το ψωμί, όπως τουλάχιστον το γνωρίζουν από την αρχαία εποχή οι κάτοικοι των μεσογειακών και παραμεσόγειων περιοχών, μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες ήταν στην Κορέα εντελώς άγνωστο. Στην ουσία οι Κορεάτες ήρθαν για πρώτη φορά σε επαφή με το ψωμί κατά τον κορεατικό πόλεμο (1950-1953). Το ίδιο συνέβη και για άλλα δυτικά προιόντα (π.χ. τον καφέ, την μπύρα, το βούτυρο, το τυρί, την σοκολάτα, το παγωτό, κ.α.), τα οποία έφεραν στην Κορέα οι στρατιώτες των Ηνωμένων Εθνών (O.H.E). 
Παρ᾽ όλο ότι το ψωμί, όπως προαναφέραμε, ήταν άγνωστο στην Κορέα, εν τούτοις το σιτάρι, και μάλιστα καλής ποιότητας, ήταν από παλαιά γνωστό. Το περίεργο όμως είναι ότι το σιταρένιο αλεύρι ελάχιστα χρησιμοποιείται στην παραδοσιακή κορεατική κουζίνα. Και μάλιστα σε σχέση με το ρύζι θεωρείται δευτέρας κατηγορίας προιόν. Έτσι από παλιά οι φτωχοί για να χορτάσουν την πείνα τους χρησιμοποιούσαν αλεύρι από κριθάρι και σιτάρι φτιάχνοντας διάφορα φτηνά φαγητά, όπως π.χ. ένα είδος ψωμιού (개떡 καιτόκ), σούπα με κομμάτια ζυμάρι (수제비 σουζαιμπί), σούπα με μακαρόνια (칼국수 καλκουκσού) κ.α. Χαρακτηριστικό της σχέσεως των Κορεατών με το ψωμί είναι και το εξής, όπως μου το διηγήθηκε Κορεάτισσα καθηγήτρια πανεπιστημίου: Επτά μήνες μετά την άφιξή της στην Ελλάδα για μεταπτυχιακές σπουδές δοκίμασε με δυσκολία για πρώτη φορά ψωμί!

Θεωρούμε σκόπιμο, εν συνεχεία, να σημειώσουμε ότι υπάρχει διαφορά της αντιμετωπίσεως του ψωμιού μεταξύ μεγαλύτερων και νεώτερων στην ηλικία Κορεατών. Για τον απλούστατο λόγο ότι πολλοί εκ των νεωτέρων έχουν από την παιδική ηλικία γευθή ψωμί, λόγω της εισβολής κατά τις τελευταίες δεκαετίες του δυτικού πολιτισμού στην χώρα τους, ή επειδή έχουν ταξιδέψει ή έχουν σπουδάσει στο εξωτερικό. Και βέβαια πρέπει να διευκρινίσουμε ότι στα κορεατικά σπίτια και εστιατόρια ακόμη και σήμερα δεν υπάρχει ψωμί, ούτε φούρνος στην γειτονιά για να πεταχτείς να αγοράσεις ψωμί. Στα διάφορα καταστήματα (κατά κύριο λόγο γαλλικού τύπου) που ξεφυτρώνουν όλο και πιο συχνά τελευταία, μπορείς βεβαίως να βρείς παρασκευάσματα από αλεύρι που είναι συνδυασμός ψωμιού και γλυκού όπως π.χ. κρουασάν, κέικς κλ.π., αλλά κανονικό ψωμί σπάνια.
 
Το ψωμί στην κορεάτικη βιβλική σκέψη 

ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ 


Μέσω των καλά οργανωμένων δυτικών ιεραποστολών από τον 18ο αι. κ.ε. ο Χριστιανισμός στην Κορέα έχει, ως γνωστόν, διαδοθεί σημαντικά. Σήμερα οι Χριστιανοί όλων των Ομολογιών αποτελούν περίπου το 30% του συνολικού πληθυσμού. Η Ορθόδοξη Εκκλησία έκανε την εμφάνισή της για πρώτη φορά τον Φεβρουάριο του 1900.
Για το υπό εξέταση θέμα μας ενδιαφέρει κυρίως η Ορθόδοξη Εκκλησία, γιατί, ως γνωστόν, η μεν Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία χρησιμοποιεί στην Λατρεία της την όστια (άζυμο άρτο), οι δε Προτεστάντες έχουν καταργήσει τα Μυστήρια.
Σε μια κοινωνία όπου βασιλεύει, όπως νομίζουμε (παρουσιάστηκε ανωτέρω), αποκλειστικά το ρύζι, ποια μπορεί να είναι π.χ. η σημασιολογική φόρτιση του τετάρτου αιτήματος της Κυριακής Προσευχής: Το άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον; (Μτ. 6:11)
Είναι χαρακτηριστικό ότι καμμιά μετάφραση του εν λόγω κειμένου στα κορεατικά, που έχει γίνει από τις διάφορες χριστιανικές Ομολογίες, δεν έχει μείνει πιστή στο ελληνικό πρωτότυπο. Όλοι έχουν μεταφράσει τον άρτο με την πολυσήμαντη κορεατική λέξη γιανγσίκ (양식), που σημαίνει κάθετι το φαγώσιμο. Την δε λέξη επιούσιον με την λέξη πιριοχάν (필요한), που σημαίνει κάτι το αναγκαίο για την συντήρηση και την ύπαρξή μας και που ίσως αποδίδει πιστότερα τον όρο επιούσιος απ᾽ ότι τον αποδίδουν ευρωπαικές γλώσσες, όπως π.χ. η αγγλική με το daily[2].

[2] Είναι ενδιαφέρον για το θέμα μας ότι ο άγιος Ιννοκέντιος Βενιαμίνωφ, ο γνωστός Ρώσσος ιεραπόστολος της Αλάσκας (1797-1879), όταν μετέφρασε την Κυριακή Προσευχή στην γλώσσα των Αλλεούτιων (Aleut) απέδωσε την λέξη άρτος με την λέξη ψάρι, γιατί για τους Αλλεούτιους τα ψάρια, ως γνωστόν, είναι “ο άρτος ο επιούσιος”. 


Στην συνέχεια στόχος μας είναι να εξετάσουμε πώς μεταφράζεται στα κορεατικά η λέξη άρτος σε άλλα σημαντικά χωρία της Καινής Διαθήκης [3]. Κατ᾽ αρχήν θεωρούμε σκόπιμο να σημειώσουμε ότι η λέξη άρτος, δηλαδή το νέο μάννα, στην γλώσσα της Κ.Δ. ερμηνευόμενη γραμματολογικώς, αλληγορικώς και εσχατολογικώς έχει πνευματική και υλική αξία. Σημαίνει: α) το ψωμί, β) κάθε είδος φαγητού [4], γ) τον θείο Λόγο ή την θ. Ευχαριστία και δ) τον άρτον του μέλλοντος αιώνος [5]. Η υλικοπνευματική ερμηνεία του άρτου είναι απόλυτα εναρμονισμένη με την διφυή υπόσταση του ανθρώπου ως ψυχοσωματικού όντος. Γι᾽ αυτό η βιβλική έννοια της λέξεως άρτος αποδίδεται πιστά μόνο με τον συνδυασμό της γραμματολογικής και της αλληγορικής ερμηνείας.

[3] Το θέμα των μεταφράσεων της Α.Γ. στην κορεατική είναι πολυσύνθετο. Και τούτο γιατί υπάρχει σήμερα μεγάλος αριθμός μεταφράσεων. Σχεδόν η κάθε χριστιανική εκκλησία έχει κάνει την δική της μετάφραση. Στην μελέτη μας κατά βάση χρησιμοποιούμε την μετάφραση (공동 번역), που έγινε με την συνεργασία των Ρωμαιοκαθολικών και Προτεσταντών το 1977 και την μετάφραση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, που έγινε το 2005.
[4] Βλ. Ωριγένους, Περί ευχής, ΒΕΠΕΣ, 10, XXVII, 1, 279: “… επεί δε πάσα τροφή ῾άρτος᾽ λέγεται κατά την γραφήν”.
[5] Βλ. Ιωάννου του Δαμασκηνού, Περί της ενσάρκου, PG 94, 1152: “Ούτος ο άρτος εστίν η απαρχή του μέλλοντος άρτου, ος εστιν ο επιούσιος. Το γαρ επιούσιον δηλοί, ή τον μέλλοντα, τουτέστι τον του μέλλοντος αιώνος, ή τον προς συντήρησιν της ουσίας ημών λαμβανόμενον. Είτε ούν ούτως, είτε ούτως, το του Κυρίου σώμα προσφυώς λεχθήσεται”.


Οι μεταφραστές του κειμένου της Κ.Δ. στα κορεατικά ακολουθούν ως επί το πλείστον την βιβλική έννοια της λέξεως άρτος, όπως την είδαμε ανωτέρω. Για να έχουμε μια σαφέστερη εικόνα της μεταφραστικής εργασίας στο κορεατικό κείμενο της Κ.Δ. χωρίσαμε τα σχετικά χωρία σε τρεις κατηγορίες:

Α) Στην πρώτη κατηγορία παρουσιάζονται τα χωρία στα οποία η λέξη άρτος μεταφράζεται με την λέξη πάνγκ (빵), δηλαδή ψωμί:
ον εάν αιτήση ο υιός αυτού άρτον (Μτ. 7:9)
Ουκ έστι καλόν λαβείν τον άρτον των τέκνων και βαλείν τοις κυναρίοις. η δε είπε· ναί, Κύριε· και γαρ τα κυνάρια εσθίει από των ψυχίων των πιπτόντων από της τραπέζης των κυρίων αυτών.(Μτ.15:26­-27) Στην μετάφραση εδώ παραμένει ο άρτος λόγω προφανώς των ψυχίων, που ακολουθούν στο κείμενο. (βλ. Μκ. 7:27)
Και επελάθοντο λαβείν άρτους, και ει μη ένα άρτον ουκ είχον μεθ᾽ εαυτών εν τω πλοίω (Μκ.8:14)
ελήλυθε γαρ Ιωάννης ο Βαπτιστής μήτε άρτον εσθίων (Λκ.7:33)
Και λαβών άρτον ευχαριστήσας έκλασε και έδωκεν αυτοίς (Λκ.22:19) Βλ. επίσης Μτ. 26:26 και 1 Κορ. 11: 23,24,26-28
Και εγένετο εν τω κατακλιθήναι αυτόν μετ᾽ αυτών λαβών τον άρτον ευλόγησε, και κλάσας επεδίδου αυτοίς (Λκ. 24:30)
όπου έφαγον τον άρτον ευχαριστήσαντος του Κυρίου (Ιω.6:23)
άρτον εκ του ουρανού έδωκεν αυτοίς φαγείν (Ιω. 6:31). Εγώ ειμι ο άρτος της ζωής (Ιω. 6:35) Η λέξη άρτος παραμένει αμετάφραστη σε όλο το έκτο κεφάλαιο.
ο τρώγων μετ᾽ εμού τον άρτον (Ιω. 13:18)
οψάριον επικείμενον και άρτον (Ιω.21:9)
έρχεται ούν ο Ιησούς και λαμβάνει τον άρτον και δίδωσιν αυτοίς (Ιω.21:13)
κλώντες τε κατ᾽ οίκον άρτον (Πρ.2:46)
είπών δε ταύτα και λαβών άρτον ευχαρίστησε τω Θεώ ενώπιον πάντων, και κλάσας ήρξατο εσθίειν (Πρ.27:35)
τον άρτον ον κλώμεν, ουχί κοινωνία του σώματος του Χριστού εστιν; (1 Κορ. 10:16, 17)
και άρτον εις βρώσιν (2 Κορ. 9:10) Στην μετάφραση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας του 2005, η λέξη άρτος στο χωρίο αυτό και στο επόμενο μεταφράζεται ως φαγητό.
ουδέ δωρεάν άρτον εφάγομεν (2 Θεσ.3:8).

Β) Στην δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνονται τα χωρία στα οποία η λέξη άρτος μεταφράζεται με την λέξη ουμσίκ (음식), δηλαδή τροφή:
Ου γαρ νίπτονται τας χείρας αυτών όταν άρτον εσθίωσιν (Μτ.15:2)
Και έρχονται εις οίκον· και συνέρχεται πάλιν όχλος, ώστε μη δύνασθαι αυτούς μηδέ άρτον φαγείν (Μκ. 3:20)
αλλά ανίπτοις χερσίν εσθίουσι τον άρτον; (Μκ.7:5) Βλ. επίσης Μκ. 7:2
Και εγένετο εν τω ελθείν αυτόν εις οίκόν τινος των αρχόντων των Φαρισαίων σαββάτω φαγείν άρτον (Λκ.14:1)
ίνα μετά ησυχίας εργαζόμενοι τον εαυτών άρτον εσθίωσιν (2 Θεσ. 3:12). Στην ρωμαιοκαθολική μετάφραση ο άρτος στο χωρίο αυτό μεταφράζεται ως κάτι το φαγώσιμο (양식).

Γ) Στην τρίτη κατηγορία ανήκουν ελάχιστα χωρία, στα οποία η λέξη άρτος έχει μεταφραστεί είτε ως θ. Ευχαριστία είτε άλλως:
Και παρήγγειλεν αυτοίς ίνα μηδέν αίρωσιν εις οδόν ει μη ράβδον μόνον, μη πήραν, μη άρτον, μη εις την ζώνην χαλκόν. (Μκ.6:8) Η λέξη άρτος έχει μεταφραστεί με το μοκούλ κοτ, (먹을 것), που σημαίνει φαγώσιμο πράγμα. Βλ. το ίδιο χωρίο στο Λκ.9:3 όπου η λέξη άρτος παραμένει. Στην ρωμαιοκαθολική μετάφραση η λέξη άρτος και στα δύο χωρία μεταφράζεται ως ψωμί.
συνηγμένων των μαθητών κλάσαι άρτον (Πρ.20:7). Η λέξη άρτος μεταφράζεται ως θ. Ευχαριστία. Στην ρωμαιοκαθολική μετάφραση η λέξη άρτος μεταφράζεται ως ψωμί.
αναβάς δε και κλάσας άρτον και γευσάμενος (Πρ. 20:11). Η φράση του πρωτοτύπου κλάσας άρτον, ενώ στο προηγούμενο χωρίο μεταφράζεται ως ευχαριστιακός άρτος, εδώ μεταφράζεται ως ψωμί. Το ίδιο ισχύει και στην ρωμαιοκαθολική μετάφραση.
 
Το ψωμί στη λατρεία της εν Κορέα Ορθόδοξης Εκκλησίας

ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ


Η διαφορετική αντιμετώπιση του ψωμιού από τους μεγαλύτερους και τους μικρότερους Κορεάτες, όπως ήδη αναφέραμε, φαίνεται και στο πως αντιμετωπίζουν οι Ορθόδοξοι Κορεάτες το ψωμί στην Λατρεία.
Έχει πέσει στην αντίληψή μας, ότι οι μεγαλύτεροι στην ηλικία αποφεύγουν να λάβουν μεγάλα τεμάχια αντιδώρου ή άρτου, ενώ οι μικρότεροι δεν αντιμετωπίζουν κανένα πρόβλημα. Αντίθετα μάλιστα λένε ότι είναι και νόστιμο.
Εκτός του αντιδώρου και της αρτοκλασίας, μία άλλη επίσης λατρευτική πράξη στην οποία χρησιμοποιείται, ως γνωστόν, όχι παρασκευασμένο ψωμί αλλά σιτάρι είναι τα κόλλυβα. Στην εν Κορέα Ορθόδοξη Εκκλησία ήδη έχει καθιερωθεί να τελούνται τα Μνημόσυνα με ρύζι αντί του καθιερωμένου σιταριού.
Κάτι ανάλογο ίσως θα ήταν σκόπιμο να γίνει και στην περίπτωση της αρτοκλασίας. Θα μπορούσε ενδεχομένως να αντικατασταθή το ψωμί της αρτοκλασίας με το παραδοσιακό κορεατικό τοκ (떡), που παρασκευάζεται αποκλειστικώς από ρύζι [6]. 
[6] Για τους Κορεάτες το τοκ είναι παράλληλο του ψωμιού. Γι᾽ αυτό τον λόγο και σε ωρισμένες μεταφράσεις της Α.Γ. υπό των Προτεσταντών η λέξη άρτος έχει μεταφραστεί με την λέξη τοκ.
 
Το τοκ έχει παμπάλαια προέλευση και συνοδεύει κάθε μεγάλη και σπουδαία κορεατική γιορτή, αλλά και κάθε κοινωνική εκδήλωση χαράς (την συμπλήρωση των πρώτων εκατό ημερών του νεογέννητου παιδιού μπαικίλ (백일), τα γενέθλια σαινγκίλ (생일), τον γάμο, τα εγκαίνια εταιρειών και καταστημάτων, την εγκατάσταση σε καινούργιο σπίτι τζιπτρί (집들이), κ.α.). Επειδή και η αρτοκλασία, ως γνωστόν, τελείται συνήθως σε μεγάλες γιορτές και πανηγύρεις και γενικώς σηματοδοτεί μόνον χαρμόσυνα γεγονότα του εκκλησιαστικού λειτουργικού κύκλου, θα μπορούσε ίσως το τοκ να βοηθήσει τους Ορθόδοξους Κορεάτες να αντιληφθούν και να βιώσουν καλύτερα την χαρά της εκκλησιαστικής γιορτής στην οποία συμμετέχουν. 
Εξ άλλου ήδη στην σχετική ευχή της αρτοκλασίας στο κορεατικό ορθόδοξο Ευχολόγιο έχει προστεθεί και το ρύζι ως εξής: “… ευλόγησον τον άρτον, το ρύζι, τον οίνον και το έλαιον”. Έπειτα ας σημειωθεί, ότι στις περιπτώσεις που η αρτοκλασία τελείται στον Όρθρο εορτών και ακολουθεί η θ. Ευχαριστία, κατά την ταυτόχρονη διανομή μετά την Απόλυση της θ. Λειτουργίας, της αρτοκλασίας και του αντιδώρου, δεν είναι αισθητή η διαφορά του ενός από το άλλο, διότι στην Κορέα η αρτοκλασία είναι σκέτο ψωμί, χωρίς δηλαδή ζάχαρη ή άχνη (γιατί στους Κορεάτες, ιδιαίτερα στους μεγαλύτερους, δεν αρέσουν οι γλυκές γεύσεις,) και άλλα που επινόησε η λαϊκή σοφία σε ορθόδοξες χώρες για να τονίσει την διαφορά αλλά και την γεύση.
Σχετικώς όμως με το ακανθώδες θέμα της θ. Ευχαριστίας τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η βαθειά συναίσθηση των προσερχομένων στην θ. Κοινωνία ότι μεταλαμβάνουν Σώμα και Αίμα Χριστού δεν αφήνει περιθώρια για ενασχόληση με θέματα γεύσεως. Η πίστη και η βίωση του Μυστηρίου γεφυρώνουν πολιτιστικές διαφορές και δημιουργούν κοινές πνευματικές εμπειρίες εις πάντα τα έθνη.
Επίσης και το αντίδωρο δεν είναι δυνατόν, νομίζουμε, να αντικατασταθεί με το ρύζι γιατί προέρχεται, ως γνωστόν, από το προσκομισμένο πρόσφορο.


Στο σημείο αυτό θεωρούμε σκόπιμο να δώσουμε τον λόγο στους ίδιους τους Ορθόδοξους Κορεάτες. Από συζητήσεις που είχαμε μαζί τους για το υπό εξέταση θέμα διαπιστώσαμε ότι και οι ίδιοι έχουν διαφορετική αντιμετώπιση του θέματος. Τα συμπεράσματα των συζητήσεών μας για λόγους μεθοδολογικούς τα ταξινομούμε στις εξής δύο κατηγορίες:
Η γεύση του αντιδώρου και της αρτοκλασίας είναι μια γεύση μοναδική και πρωτόγνωρη για όσους προσέρχονται στην Ορθόδοξη Εκκλησία, γιατί η γεύση του ψωμιού που παρασκευάζεται στα διάφορα δυτικού τύπου καταστήματα στην Κορέα είναι διαφορετική από το σπιτικό ζυμωτό πρόσφορο και την αρτοκλασία. Συνεπώς οι Ορθόδοξοι Κορεάτες έχουν μια εκκλησιαστική γεύση, μια ιδιαίτερη εμπειρία μόνο μέσα στην εκκλησιαστική ζωή. “Αυτό είναι κάτι πολύ ωραίο και μας αρέσει. Αρέσει επίσης και στα παιδιά μας, που έχουν συνδυάσει την Ορθόδοξη Εκκλησία με συγκεκριμένη γεύση”, μας ανέφερε χαρακτηριστικά μια Κορεάτισσα μητέρα.
Όμως η θετική άποψη της πρώτης κατηγορίας για άλλους Κορεάτες έχει αρνητική διάσταση. “Τα πράγματα που γευόμαστε στην Εκκλησία”, μας είπε κάποιος, “αισθανόμαστε βεβαίως ότι είναι άγια, αλλά δεν έχουν σχέση με τα πράγματα της καθημερινής μας ζωής”. Στα λόγια του διαπιστώνουμε την αγωνία για το πώς θα γίνει η εκκλησιαστικοποίηση της καθημερινής πραγματικότητας. Πώς θα συνεχισθεί, δηλαδή, η εμπειρία της λειτουργικής ζωής μετά την Λατρεία. Πώς το Μυστήριο θα αγγίξει και θα μεταμορφώσει την ζωή τους.

Ας προσθέσουμε τέλος χωρίς σχόλια και την πολύ ενδιαφέρουσα άποψη μιάς Κορεάτισσας για το πρόσφορο, που γεννάει πολλούς προβληματισμούς: 
“Είδα στην Ελλάδα ότι οι γυναίκες πηγαίνουν στον ναό το πρόσφορο για την θ. Λειτουργία με ονόματα γνωστών τους για να μνημονευθούν. Μου άρεσε πάρα πολύ η πράξη αυτή. Κι εμείς πρέπει να μάθουμε να κάνουμε έτσι. Θέλω κι εγώ να φτιάχνω πρόσφορο για την θ. Λειτουργία. Αλλά, όπως ξέρετε, στα σπίτια μας δεν έχουμε φούρνο επειδή για κανένα κορεατικό φαγητό δεν χρησιμοποιούμε φούρνο”. 
Ας σημειωθεί εδώ ότι στην Ορθόδοξη Μητρόπολη Κορέας το πρόσφορο το παρασκευάζουν οι πρεσβυτέρες ή οι ιερείς σε φούρνους που διαθέτουν οι ενορίες ή τα σπίτια των ιερέων.
Συνεπώς η απάντηση στο όχι και τόσο ρητορικό ερώτημα, το οποίο θέσαμε στην αρχή του άρθρου μας, δεν είναι καθόλου εύκολη και απλή. Θα μπορούσε ίσως να διατυπωθεί ως εξής:
Εάν, υποθετικά πάντα μιλώντας, η Ενανθρώπιση του Λόγου γινόταν σε μια μη μεσογειακή χώρα, κανένας δεν μπορεί να ξέρει με ποια υλική μορφή θα μετέδιδε ο Χριστός το Πανάγιο Σώμα και Αίμα Του.
Η μοναδική σε ιερότητα και μεγίστης σωτηριολογικής σημασίας πράξη, που τελέστηκε στο υπερώο των Ιεροσολύμων κατά τον Μυστικό Δείπνο, θα πρέπει να γίνει σεβαστή, όπου κι αν κηρυχθεί το Ευαγγέλιο. Το θεοσύστατο Μυστήριο των Μυστηρίων, η θ. Ευχαριστία, το κορυφαίο αυτό Μυστήριο της Εκκλησίας και τα υλικά στοιχεία που το απαρτίζουν δεν ανήκουν στην κατηγορία των μεταβλητών και εξελισσόμενων στοιχείων της θ. Λατρείας.
Άλλα όμως στοιχεία της Ορθόδοξης Λατρείας (η αρτοκλασία, η βασιλόπιττα ή άλλες πίττες προς τιμήν διαφόρων αγίων), που σχετίζονται εκ παραδόσεως με τον άρτο θα μπορούσαν, νομίζουμε, να μελετηθούν και να γίνει η αντικατάστασή τους με παρασκευάσματα από ρύζι, την βασική δηλαδή καθημερινή τροφή των Κορεατών, για την ουσιαστικότερη σάρκωση της Ορθοδοξίας στον Κορεατικό Λαό.

Δείτε επίσης:

한국정교회 대교구 (Orthodox Metropolis of Korea) 
Κορέα: ανάμεσα στην Ορθοδοξία και στις πολυεθνικές που συντρίβουν την ψυχή (& κάπου εκεί ανατέλλει ο άγιος Πορφύριος)!...
Η Ορθοδοξία στην Κορέα (βίντεο)
Κορέα: 800 αυτοκτονίες μαθητών! - Ομιλία Μητροπολίτη Κορέας σε δυόμιση χιλιάδες φοιτήτριες
(ενότητα)  
Χαιρετισμούς από τη Βόρεια Κορέα!

στις

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου