Ορθοδοξία, θρησκευτικές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές

Φωτο από εδώ

Ευχή / Ρέθεμνος

Αφιερώνεται στον Πιέρ Πάολο Παζολίνι, τον αναρχικό σκηνοθέτη που μετέφερε με συνέπεια στον κινηματογράφο το κατά Ματθαίον ευαγγέλιο, και στον Αντρέι Ταρκόφσκι, το Ντοστογιέφσκι του κινηματογράφου. Ο Θεός ας αναπαύσει την ψυχή τους.

Την περίοδο της Μεγάλης Εβδομάδας το τηλεοπτικό πρόγραμμα είναι γεμάτο κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές, που αντλούν το θέμα τους από την Αγία Γραφή, τη ζωή του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και τις περιπέτειες των πρώτων χριστιανών (της αποστολικής εποχής).
Είναι αξιοσημείωτο ότι το τηλεοπτικό πρόγραμμα της περιόδου των Χριστουγέννων δεν περιέχει ποτέ σχεδόν καμία τέτοια δημιουργία, αλλά μόνο πάρα πολλές ταινίες στο πνεύμα των μη χριστιανικών «Χριστουγέννων» που έχουν καθιερωθεί στο δυτικό κόσμο, χωρίς καμιά αναφορά στη Γέννηση του Χριστού, με τον εκδυτικισμένο Santa Claus σε διάφορες περιπέτειες και πολλά ξωτικά. Αξιοσημείωτο επίσης ότι τη Μ. Εβδομάδα, μέσα στην κούρσα της τηλεθέασης, προβάλλονται και πολλές τηλεοπτικές εκπομπές ή ντοκιμαντέρ που αμφισβητούν και επιχειρούν να καταρρίψουν την ιστορικότητα της Ανάστασης του Χριστού και την αξιοπιστία της Αγίας Γραφής. Τώρα όμως θ’ αναφερθούμε μόνο στις κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές ταινιών και σειρών της Μ. Εβδομάδας με θρησκευτική υπόθεση.
Κάποιες από αυτές τις παραγωγές (ιδίως οι παλαιότερες) είναι όχι μόνο καλλιτεχνικά άρτιες, αλλά και σεμνές, σοβαρές και συνεπείς προς το πνεύμα της Αγίας Γραφής. Άλλες δυστυχώς, ιδίως νεότερες, είναι ανόητες, έως και βλάσφημες. Γι’ αυτό, στην παρακολούθησή τους πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, ώστε:

• να μη νομίζουμε ότι όλα όσα βλέπουμε σ’ αυτές είναι γραμμένα στην Αγία Γραφή ή αποτελούν οπωσδήποτε ιστορικά γεγονότα·
• να μην έχουμε ως πηγή γνώσης για τον Ιησού Χριστό και για τα άλλα πρόσωπα και γεγονότα της Αγίας Γραφής όσα βλέπουμε στην τηλεόραση, αλλά να τα αναζητούμε διαβάζοντας την ίδια την Αγία Γραφή και τη διδασκαλία των αγίων μας·
• να μην αναζητούμε το πνεύμα και την ατμόσφαιρα της Μ. Εβδομάδας στην τηλεόραση, αλλά στην Εκκλησία και στον πνευματικό και ηθικό αγώνα των χριστιανών αγωνιστών (που ευτυχώς υπάρχουν ακόμα και σήμερα γύρω μας): συμμετέχοντας στις υπέροχες βραδινές ακολουθίες της Μ. Εβδομάδας (που δραματουργούν με συγκλονιστικό τρόπο τα Πάθη, αλλά και την Ανάσταση του Χριστού), νηστεύοντας το κατά δύναμιν, πλησιάζοντας στην αγία εξομολόγηση και στη θεία κοινωνία (όχι μόνο μια φορά το χρόνο), συγχωρώντας τους εχθρούς μας, αγαπώντας τον πλησίον μας, ερευνώντας το νόημα των μυστηρίων και των τελετουργικών πράξεων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ώστε να ξέρουμε τη βαθιά σοφία που περιέχει κάθε στοιχείο της…

Αυτό που κυρίως θα θέλαμε να επισημάνουμε στο παρόν άρθρο είναι ότι οι κινηματογραφικές και τηλεοπτικές αυτές δημιουργίες προέρχονται από το δυτικό κόσμο (δυτική Ευρώπη και Αμερική), όπου κυριαρχούν ο καθολικισμός και ο προτεσταντισμός, και φέρουν τα χαρακτηριστικά αυτών των δύο εκδοχών του χριστιανισμού, που αποκλίνουν από την αρχαία χριστιανική παράδοση.
Δεν τις καταδικάζουμε συλλήβδην, όμως θα πρέπει να γνωρίζουμε τα ιδιαίτερα αυτά χαρακτηριστικά, για να αποφύγουμε τη σύγχυση σε σχέση με την ορθόδοξη πνευματική κληρονομιά, που (όπως παραδέχονται και πολλοί ρωμαιοκαθολικοί και προτεστάντες, αρκετοί από τους οποίους γίνονται ορθόδοξοι) είναι η αυθεντική συνέχεια του αρχαίου χριστιανισμού.

Παραδείγματος χάριν, η πολύκροτη ταινία του Μελ Γκίμπσον The Passion of the Christ (Τα Πάθη του Χριστού), με πρωταγωνιστή το Τζέιμς Καβίζελ, που παρουσιάζει με φρικιαστική ωμότητα το βασανισμό και τη σταύρωση του Κυρίου (αν και προσπάθησε να προσεγγίσει και πνευματικά το ζήτημα), αναμφίβολα σχετίζεται με το γεγονός ότι ο δημιουργός της είναι γνωστός ρωμαιοκαθολικός. Οι ρωμαιοκαθολικοί χριστιανοί έδωσαν και δίνουν πολύ μεγαλύτερη έμφαση στη Σταύρωση, τον πόνο και την αγωνία του Κυρίου, παρά στην Ανάστασή Του. 
Ο καθολικισμός είναι περισσότερο μια θρησκεία σταυρικής θλίψης και φόβου για την κόλαση (γι’ αυτό και στον καθολικισμό βλέπουμε το μεταφυσικό φαινόμενο των «στιγμάτων», αλλά και τους ρωμαιοκαθολικούς πιστούς που σταυρώνονται αληθινά – όχι μέχρι θανάτου – τη Μ. Παρασκευή), παρά αναστάσιμης και παραδείσιας χαράς, όπως η Ορθοδοξία (1).
Η Ορθόδοξη Εκκλησία εκφράζει τον πόνο και το σταυρικό θάνατο του Κυρίου με τις βραδινές ακολουθίες της (όρθροι της Μ. Εβδομάδας), με τη νηστεία των αγίων ημερών και με τη ζωγραφική απεικόνιση των Αγίων Παθών στις βυζαντινές αγιογραφίες, όπου δεν υπάρχει ωμός ρεαλισμός και δεν προκαλείται φρίκη, αλλά επιδιώκεται η κατάνυξη, ειρήνη, ψυχική κάθαρση (όπως η αρχαία ελληνική τραγωδία, που ποτέ δεν έδειχνε βία επί σκηνής) και εμβάθυνση στη θεολογία της θυσίας του Θεανθρώπου, θυσίας που αποσκοπούσε όχι στην εξιλέωση της θείας δικαιοσύνης (όπως διδάσκει ο δυτικός χριστιανισμός), αλλά στην ένωση του ανθρώπου με το Θεό στη βασιλεία των ουρανών.

Προτεσταντικά και ρωμαιοκαθολικά στοιχεία

 Τα προτεσταντικά και ρωμαιοκαθολικά στοιχεία που εντοπίζουμε στις θρησκευτικές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές της Μ. Εβδομάδας είναι:

Εικ. από το άρθρο Γιατί ο Δείπνος της Μ. Πέμπτης ονομάζεται "Μυστικός Δείπνος"

1) Κατά κανόνα ο Κύριος παρουσιάζεται να τελεί το Μυστικό Δείπνο, όχι με κανονικό ένζυμο άρτο (δηλ. με ψωμί ζυμωμένο με προζύμι), αλλά με άζυμα, δηλ. ένα είδος πίτας, χωρίς προζύμι, αυτό που έτρωγαν και τρώνε ακόμη και σήμερα οι Εβραίοι κατά τον εορτασμό του δικού τους Πάσχα.
Ο λόγος είναι ότι οι ρωμαιοκαθολικοί και οι προτεστάντες χριστιανοί έχουν τη γνώμη ότι ο Μυστικός Δείπνος ήταν πασχάλιο δείπνο και ότι ο Κύριος χρησιμοποίησε άζυμο άρτο και όχι κανονικό ψωμί. Γι’ αυτό και εκείνοι χρησιμοποιούν άζυμο άρτο όταν τελούν τη δική τους θεία κοινωνία.
Αντίθετα, οι ορθόδοξοι χριστιανοί, ακολουθώντας την αρχαία πρακτική του χριστιανισμού (πλην ελαχίστων αιρέσεων), κοινωνούμε με ένζυμο άρτο και θεωρούμε ότι με τέτοιο άρτο ο Κύριος τέλεσε την ιδρυτική θεία κοινωνία στο Μυστικό Δείπνο.

«Κατά τούς Ανατολικούς Πατέρες και μάλιστα τον Πατριάρχη Αντιοχείας Πέτρο Γ’ (1052-1056), η υιοθέτηση της καινοτόμου χρήσης των αζύμων (α) αντέβαινε στην ιστορικότητα της εκκλησιαστικής Παράδοσης, σύμφωνα με την οποία ο Ιησούς Χριστός στον Μυστικό Δείπνο εποίησε την Ευχαριστία με «πασχάλιον» ένζυμο [«ομοία εστίν η βασιλεία τών ουρανών ζύμη» (Ματθ. 13, 33)] και όχι «ιουδαϊκόν» άζυμο άρτο, (β) οδηγούσε λεληθότως στην αίρεση του Απολλινάριου, αφού ο πλήρης ένζυμος άρτος (κατά τον Ιωάννη Δαμασκηνό, τα άζυμα δεν μπορούν να υποτυπώσουν τον τέλειο, άρτιο, αυτοτελή, πλήρη και ολόκληρο «ουράνιον» Άρτο) συμβολίζει την πλήρη ψυχοσωματική ανθρώπινη φύση τού Χριστού, την οποία οι αιρετικοί Απολλιναριστές αρνούνταν (μη δεχόμενοι ανθρώπινη ψυχή στον Χριστό), δεδομένου ότι όπως η ψυχή ζωογονεί το σώμα, έτσι και η ζύμη το ψωμί, και (γ) τέλος, απηχούσε την ιουδαϊκή θυσιαστική προσφορά νεκρής και όχι τής ζώσας πασχάλιας σάρκας τού αναστάντος Χριστού» (2).

Για την ιστορική ακρίβεια της ορθόδοξης παράδοσης του ένζυμου άρτου, δείτε εδώ. Εξάλλου, όλες οι προτυπώσεις της θείας κοινωνίας στην Παλαιά Διαθήκη μιλούν για άρτο (ψωμί), όχι για άζυμα. Σχετικά εδώ.

2) Από τις (προτεσταντικής προελεύσεως) περιγραφές της ζωής των πρώτων χριστιανών απουσιάζει σχεδόν ολοκληρωτικά η αναφορά σε κληρικούς (χριστιανούς ιερείς) και σε καθορισμένες νηστείες και λατρευτικές τελετές. Οι πρώτοι χριστιανοί παρουσιάζονται απλώς ως μια κοινότητα ανθρώπων με κοινές ιδέες (πίστη και αγάπη προς τον Ιησού Χριστό), χωρίς να τελούν ούτε τη θεία κοινωνία, γιατί οι προτεστάντες νομίζουν πως έτσι ήταν οι χριστιανοί της αποστολικής εποχής.
Για το ότι τα πράγματα δεν ήταν έτσι, προτρέπουμε σε μια αναζήτηση εδώ και εδώ.

3) Από τη θεματολογία των θρησκευτικών κινηματογραφικών και τηλεοπτικών παραγωγών απουσιάζει σχεδόν οποιαδήποτε αναφορά στην ιστορία του χριστιανισμού μετά την αποστολική εποχή, δηλ. μετά τον 1ο αιώνα μ.Χ. Δεν βλέπουμε σχεδόν καμία ταινία ή τηλεοπτική σειρά για τους αγίους που έζησαν μετά το 100 μ.Χ., τους μάρτυρες, τους Πατέρες της Εκκλησίας, τους αγίους ασκητές, άντρες και γυναίκες…

Από την ταινία Λούθηρος (βλ. εδώ)

Ελάχιστες τέτοιες ταινίες υπάρχουν (σταγόνα στον ωκεανό των αναρίθμητων θρησκευτικών ταινιών και σειρών), αλλά δεν βλέπουμε να προβάλλονται στην τηλεόραση.
Ο λόγος, κατά τη γνώμη μας, που δεν γυρίζονται σχεδόν ποτέ ταινίες για τη μετά τον 1ο αιώνα ιστορία του χριστιανισμού, είναι ότι οι μεν ρωμαιοκαθολικοί δίνουν υπερβολικά μεγάλη έμφαση στο Μεσαίωνα, όπου διαμορφώνονται τα δικά τους ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, οι δε προτεστάντες απορρίπτουν ολόκληρο το χριστιανισμό μετά τον 1ο αιώνα (ορισμένες ομάδες, μετά τον 3ο αιώνα), πιστεύοντας ότι η Εκκλησία έχασε το δρόμο της αλήθειας και τον ξαναβρήκε μόνο το 16ο αιώνα, όταν εμφανίστηκαν οι ιδρυτές του προτεσταντισμού, Λούθηρος και Καλβίνος.

Ταινίες και τηλεοπτικές σειρές με αφηγήσεις ρωμαιοκαθολικού και προτεσταντικού ενδιαφέροντος, υπάρχουν αρκετές – ιστορικές ταινίες για τον άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, το Λούθηρο, μεσαιωνικά θέματα κ.τ.λ., αλλά και θρησκευτικές ταινίες με σύγχρονη υπόθεση προτεσταντικής προέλευσης και νοοτροπίας.
Από ρωμαιοκαθολική άποψη θα μνημονεύσω, τιμής ένεκεν, το περίφημο The Mission (ελλ. Η Αποστολή) του Ρόλαντ Τζόφι με το Ρόμπερτ ντε Νίρο και το Τζέρεμι Άιρονς (που αφηγείται την ηρωική και δραματική προσπάθεια έντιμων ιησουιτών μοναχών να διασώσουν μια φυλή ιθαγενών της Νότιας Αμερικής από τους δουλέμπορους), ενώ δεν μπορώ να αγνοήσω την πρόσφατη Σιωπή (Silence) του διφορούμενου από θρησκευτική άποψη Μάρτιν Σκορσέζε (σκηνοθέτη του καζαντζακικού Τελευταίου Πειρασμού, που τον σχολιάζουμε παρακάτω), η οποία παρουσιάζει τα μαρτύρια των ρωμαιοκαθολικών Ιαπώνων στη μεσαιωνική Ιαπωνία.
Η Σιωπή ωστόσο παρουσιάζει το Θεό να σιωπά σ’ αυτά τα μαρτύρια, ενώ οι βιογραφίες των αγίων μαρτύρων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, από τα αρχαία χρόνια ώς την Τουρκοκρατία και τα αθεϊστικά καθεστώτα του 20ού αιώνα, καταγράφει πάρα πολλές περιπτώσεις παρέμβασης του Θεού για την ενίσχυση των μαρτύρων και του καταπιεσμένου λαού (3).

Από προτεσταντική άποψη θα μνημονεύσω το λυρικό What Dreams May Come (ελλ. τίτλος Θα σε βρω στον παράδεισο) του Βίνσεντ Γουόρντ (βασισμένο σε βιβλίο του new age συγγραφέα ιστοριών φαντασίας και τρόμου Ρίτσαρντ Μάθεσον), με τον αδικοχαμένο τελικά (αυτόχειρα) Ρόμπιν Γουίλιαμς, καθώς και τη σειρά Touched by an Angel του John Masius, που προβαλλόταν το 2016 από το Μακεδονία TV.
Όλες οι παραγωγές που εκφράζουν την προτεσταντική θρησκευτικότητα (που είναι πάρα πολλές και συχνά αναμιγνύουν και new age ιδέες, δηλ. έναν αόριστο χριστιανισμό μαζί με στοιχεία από άλλες θρησκευτικές παραδόσεις) χαρακτηρίζονται από την ουσιαστική απουσία θεολογίας, μυστηρίων (π.χ. της θείας κοινωνίας) και αγίων (αν και βρίθουν αγγέλων), πράγματα που αποτελούν χαρακτηριστικά του προτεσταντισμού. Φυσικά δεν υπάρχουν εκκλησιαστικές εικόνες, οι πιστοί δεν κάνουν το σταυρό τους κ.τ.λ., στοιχεία που συνιστούν βασικά χαρακτηριστικά της Ορθοδοξίας (και του καθολικισμού, με άλλο τρόπο), αλλά τα απορρίπτουν οι προτεστάντες.

Αντίθετα, ενώ υπάρχουν εξαιρετικές προσωπικότητες και σπουδαία γεγονότα στην ιστορία της Εκκλησίας μετά το 100 μ.Χ., δεν  τα βλέπουμε σε ταινίες ή τηλεοπτικές σειρές ποτέ. Θα μνημονεύσω τρεις εξαιρέσεις, που μπορείτε να τις αναζητήσετε στο Διαδίκτυο, όμως γενικά δεν προβάλλονται στην τηλεόραση: τις ταινίες St Patrick - The Irish Legend του Robert Hughes (για τον άγιο Πατρίκιο, φωτιστή της Ιρλανδίας, που είναι ορθόδοξος άγιος, όπως όλοι οι αρχαίοι άγιοι της δυτικής Ευρώπης – την είχα δει στην τηλεόραση πριν πολλά χρόνια) και Polycarp του νεαρού σκηνοθέτη Joe Henline (για τον άγιο Πολύκαρπο Σμύρνης) ["N": δείτε τις κάτω από το παρόν άρθρο], ενώ έχει προαναγγελθεί από το 2010 και η ταινία Nicholas of Myra, για τη ζωή του αγίου Νικολάου (σε συνδυασμό με το μύθο του Santa Claus), αλλά δεν ξέρω αν ολοκληρώθηκε.

Ορθόδοξες ταινίες και τηλεοπτικές σειρές

 Ορθόδοξες ταινίες και τηλεοπτικές σειρές υπάρχουν, αλλά δεν προβάλλονται σχεδόν ποτέ στην τηλεόραση, τουλάχιστον από τα κανάλια πανελλήνιας εμβέλειας (χριστιανικά κανάλια, όπως το 4Ε και ο Λύχνος, τα οποία βεβαίως μπορεί να παρακολουθεί ο τηλεθεατής σε όλο τον κόσμο και μέσω Διαδικτύου, δε γνωρίζω αν τις προβάλλουν).
Οι κυριότερες από αυτές είναι ταινίες ρωσικής παραγωγής, που αφηγούνται γεγονότα από τη χριστιανική ζωή της νεώτερης εποχής, όπως π.χ. Το νησί (Ostrov) και Ο Τσάρος (Tsar) του Πάβελ Λουνγκίν, με πρωταγωνιστή τον Πιοτρ Μαμόνωφ. Επίσης, Το θαύμα του Αlexander Proshkin, Ο Ιερέας (Pop) του Vladimir Khotinenko και Ο μοναχός και ο δαίμονας του Nicolae Dostal. Έχει προαναγγελθεί και ταινία με θέμα τη ζωή του αγίου Λουκά του Ιατρού (σύγχρονου κορυφαίου χειρούργου και πανεπιστημιακού, που πέρασε πολλά χρόνια εξόριστος), έχει κυκλοφορήσει ωραίο διαφημιστικό απόσπασμα (τρέιλερ), αλλά δε γνωρίζω αν ολοκληρώθηκε [σημ. 19 Μαΐου 2017: ναι, μπορείτε να τη δείτε εδώ (δόξα τω Θεώ)]. Το ίδιο και για την αγία Νίνα, που μετέφερε το χριστιανισμό στη Γεωργία.
Εδώ θα μνημονεύσω, τιμής ένεκεν, και την ταινία Αντρέι Ρουμπλιώφ (1969) του κορυφαίου Ρώσου σκηνοθέτη Αντρέι Ταρκόφσκι, που αφηγείται τη ζωή του σημαντικότερου Ρώσου αγιογράφου Ανδρέα Ρουμπλιώφ, αγίου της Εκκλησίας μας.

Είναι λυπηρό, κατά τη γνώμη μου, ότι πολυδάπανες και εντυπωσιακές τηλεοπτικές παραγωγές εποχής ή επικής φαντασίας, όπως η σειρά Game of Thrones, έχουν εκατομμύρια οπαδούς στο παγκόσμιο τηλεοπτικό κοινό (με αμφίβολη προσφορά πραγματικής ψυχαγωγίας, με την έννοια του όρου), ενώ οι εξίσου εντυπωσιακές και πολύ πιο ουσιώδεις ρωσικές ταινίες που αναφέρουμε εδώ (και άλλες αντίστοιχες) μένουν άγνωστες.

Ωραίες ταινίες έχουμε δει (στο Διαδίκτυο) με τη ζωή της αγίας Μαρίας της Αιγυπτίας (4) και του αγίου Μωυσή του Αιθίοπα, αιγυπτιακής παραγωγής, προφανώς δημιουργημένες από Κόπτες χριστιανούς. Πιθανόν υπάρχουν κι άλλες παρόμοιες, που δεν τις έχουμε δει, και γενικά δεν έχει προβληθεί καμία στην τηλεόραση (στα κανάλια πανελλήνιας εμβέλειας). Εκεί, σημειωτέον, εμφανίζονται οι αρχαίοι άγιοι ασκητές να κάνουν το σταυρό τους με τον κοπτικό τρόπο, δηλ. με τα τρία δάχτυλα ενωμένα (όπως οι ορθόδοξοι), αλλά από αριστερά προς τα δεξιά, όπως οι ρωμαιοκαθολικοί.
Υπάρχουν επίσης υπέροχες ορθόδοξες παιδικές ταινίες κινουμένων σχεδίων ρωσικής παραγωγής, αλλά έχουν αρχίσει να δημιουργούνται και ελληνικές, όπως ο Άγιος Γεράσιμος ο Ιορδανίτης και ο Απόστολος Παύλος του Θοδωρή Σαράφη, που μπορείτε να τις δείτε εδώ.
Αρκετές από τις ταινίες αυτές μπορείτε να δείτε στο διαδικτυακό κανάλι της δραστήριας ενορίας Σαράντα Εκκλησιών Θεσσαλονίκης.

Στο ελληνικό κινηματογραφικό στερέωμα έχουμε χριστιανικές ταινίες, κυρίως από τα παλαιότερα χρόνια. Υπάρχουν και ταινίες της δεκαετίας του 1980, μάλλον μόνο για το βίντεο, που δραματοποιούν τη ζωή αγίων, όπως του αγίου Κυπριανού, του αγίου Χριστοφόρου, της αγίας Μαρίας της Αιγυπτίας, της αγίας Ερμιόνης κ.ά. (πρόκειται για ταινίες της εταιρίας «Ελπίς Φιλμ», χαμηλού προϋπολογισμού, αλλά καλές προσπάθειες), αλλά χριστιανικό στοιχείο συναντούμε και σε ταινίες για τους απελευθερωτικούς αγώνες του λαού μας επί Τουρκοκρατίας, όπως στην ταινία Οι Σουλιώτες του Δημήτρη Παπακωνσταντή (από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Μιχάλη Περάνθη) και στον περίφημο Παπαφλέσσα του Ερρίκου Ανδρέου (θεωρώ πηγή το βιβλίο Ματωμένα Ράσα του Σπύρου Μελά, αν και δεν έχω δει να αναφέρεται κάτι τέτοιο), όπου δεν αποκρύπτονται και οι αρνητικές στιγμές από τη δράση του κεντρικού ήρωα. Ας αναφέρω επίσης τις ταινίες του Γρηγόρη Γρηγορίου Αδελφός Άννα και Άγιος Νεκτάριος: ο προστάτης των φτωχών. Φυσικά, υπάρχουν κι άλλες.

Μια ελληνική προσπάθεια, που δεν καταξιώθηκε όμως, αποτέλεσε η τηλεοπτική σειρά Πόντιος Πιλάτος του Κώστα Ζώη, με το Ζαχαρία Ρόχα στο ρόλο του Ιησού Χριστού [φωτο], από το βιβλίο του Άγγελου Βλάχου Η 14^η Νιζάν (ημερομηνία του εβραϊκού Πάσχα, στο ιουδαϊκό - δηλ. εβραϊκό - σεληνιακό ημερολόγιο), που είχε προβληθεί στην ελληνική τηλεόραση το 1987.

Εδώ πρέπει να αναφέρω και τη θρυλική τηλεοπτική μεταφορά του καζαντζακικού μυθιστορήματος Ο Χριστός ξανασταυρώνεται, τη δεκαετία του 1970, σε σκηνοθεσία Βασίλη Γεωργιάδη. Η σειρά είχε έντονη θρησκευτικότητα, παρουσιάζοντας, ως γνωστόν, χριστιανούς – κληρικούς και λαϊκούς – όλων των ποιοτήτων: διεφθαρμένους, υποκριτές, απλοϊκούς πιστούς, μετανοημένους αμαρτωλούς, αλλά και αγίους. Το Ο Χριστός ξανασταυρώνεται είναι το πιο ορθόδοξο έργο που παρήγαγε η πένα του Ν. Καζαντζάκη (με αμέσως επόμενο τους Αδερφοφάδες), ενώ ο Τελευταίος Πειρασμός (που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από το Μ. Σκορσέζε, με το Γουίλεμ Νταφόε στο ρόλο του Ιησού Χριστού, προκαλώντας θυελλώδεις αντιδράσεις των χριστιανών) το πιο αντίθετο με το χριστιανισμό, αφού – εκτός από τα άλλα καζαντζακικά στερεότυπα, όπως η γυναίκα ως εμπόδιο στο δρόμο του ήρωα, ο Ιούδας ως ο καλύτερος μαθητής κ.τ.λ. – παρουσιάζει τον Ιησού Χριστό να πρέπει να απαλλάξει τον εαυτό του από τη δειλία και τα σαρκικά πάθη, να οδηγείται παρά τη θέλησή του από το Θεό στο ρόλο του Μεσσία (π.χ. κατασκευάζει σταυρούς, ως ξυλουργός, για να σταυρώνονται «οι Μεσσίες», ώστε να τον μισήσει ο Θεός και να τον αφήσει ήσυχο) και μόνο προς το τέλος να αποδέχεται αυτό το έργο (5).

Από τον Τελευταίο Πειρασμό.

Στις σύγχρονες ελληνικές κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές, δυστυχώς, όταν εντάσσεται χριστιανικό θρησκευτικό στοιχείο, μάλλον αυτό γίνεται για να χλευαστεί, παρά για να εκφραστεί. Υπάρχουν και μερικές εξαιρέσεις φυσικά, αλλά λίγες και όχι τόσο προβεβλημένες. Στις εξαιρέσεις θα αναφέρω την ταινία Δεκαπενταύγουστος του Κωνσταντίνου Γιάνναρη (2001), για την οποία ο σκηνοθέτης κατηγορήθηκε ως θρησκόληπτος. Αν φυσικά ειρωνευόταν την Παναγία και την ευσέβεια του λαού μας, θα χαιρετιζόταν ως εναλλακτικός και συναρπαστικός!...
Ας αναφέρουμε επίσης τις τηλεοπτικές σειρές Ο Άγιος της Μαρία Τσεκούρα (παραγωγή του καναλιού 4Ε, από το ομώνυμο βιβλίο της Μαρίας Παστουρματζή) και Μίλα μου, παραγωγή της ιστοσελίδας «Πεμπτουσία», που προβλήθηκε στον τηλεοπτικό σταθμό SIGMA (ΣΙΓΜΑ) της Κυπριακής τηλεόρασης. Αναζητήστε τις και στο Διαδίκτυο.
Χρειαζόμαστε λοιπόν μια νέα σελίδα στον ελληνικό κινηματογράφο, που θα εκφράσει κάτι δικό μας, ριζωμένο στη δική μας πνευματική και πολιτισμική παράδοση, και εποικοδομητικό. Μακάρι ο Θεός να αναδείξει τέτοιους δημιουργούς… Ας περιμένουμε.
Καλή Μεγάλη Εβδομάδα, αδελφοί, και καλή Ανάσταση!

Σημειώσεις

(1) Πάντως ο Μελ Γκίμπσον ["N": που αναμφίβολα είναι σοβαρός] σχεδιάζει συνέχεια της ταινίας (sequel), με επίκεντρο αυτή τη φορά την Ανάσταση, όπως διαβάζουμε εδώ.
(2) Παράθεμα από το λήμμα «Ζήτημα των αζύμων» στη Βικιπαίδεια.
(3) Βλ. σχετικά εδώ.
(4) Δείτε την εδώ.
(5) Σχετικά μπορείτε να δείτε στο άρθρο μας «Άγιος Νεκτάριος και Νίκος Καζαντζάκης: βίοι παράλληλοι και αποκλίνοντες» (& εδώ).

"Ν": Αν θέλετε, δείτε και τρεις θρησκευτικές ταινίες που αγαπήσαμε ιδιαίτερα, εδώ. Συνοδεύονται και από μερικές σκέψεις για την τηλεοπτική θρησκευτικότητα της Μεγάλης Εβδομάδας.
Και: Η Μεγάλη Εβδομάδα, μέρα προς μέρα.