Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης: Ενέπαιξε τον κόσμο;

Πεμπτουσία, 14 Ιανουαρίου 2016
Στέλιος Κούκος
 

Σειρά τεσσάρων κειμένων που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα “Μακεδονία της Κυριακής” από 13 Ιανουαρίου έως 3 Φεβρουαρίου 2008 με τον τίτλο “Ενέπαιξε τον κοσμο”. Παρεμβάσεις εκτός από τον τίτλο έγιναν και στο 3ο και 4ο κείμενο ["Ν": εδώ, προφανώς, δημοσιεύεται το ένα κείμενο. Δείτε περισσότερα εδώ].

Ένας ιατροφιλόσοφος της Θεσσαλονίκης πριν μερικά χρόνια, στο Φεστιβάλ Βιβλίου, μου είπε για τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη: “αυτός ενέπαιξε τον κόσμο”. Προς στιγμήν θύμωσα. Αλλά μετά σκέφτηκα, καταλαβαίνει τι λέει ο άνθρωπος;

Ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης (1908-1993) θεωρούσε πως η καλύτερη κριτική που του έγινε ποτέ ήταν η εξής φράση, την οποία είχε γράψει κάποιος για το πρώτο του βιβλίο: “Το βιβλίο κυκλοφορεί άδετο όπως και ο συγγραφέας του”… Πάντως συχνά πυκνά έκανε διάφορα πράγματα που πολλοί αναρωτιόνταν αν ήταν στα καλά του. Ήξερε όμως πολύ καλά τι έκανε, αφού πολλές φορές έλεγε διάφορα για να δοκιμάσει τον συνομιλητή του. Και μάλιστα γινόσουν για πάντα φίλος του όταν μπορούσες να τα δεχτείς χωρίς να εξοργιστείς. Όπως στην περίπτωση που είπε σε κάποιον “δεν έχω σάλιο να σε φτύσω”. “Θα περιμένω” του απάντησε ο άλλος, και πάνω σ’ αυτό χτίστηκε μια ξεχωριστή πνευματική φιλία που κράτησε μέχρι την κοίμησή του…

Πολλές φορές όμως ένιωθες πως συμπεριφερόταν σαν παιδάκι ή σαν να είχε άγνοια κινδύνου ως προς την κοινωνική αποδοχή… Αυτό όμως δεν σημαίνει πως ήταν τρελός. Αντισυμβατικός όμως και αντικομφορμιστής ήταν! Πέρα για πέρα! Ενώ θα μπορούσε να ήταν ένας καθωσπρέπει επιστήμονας, επαγγελματίας, διανοούμενος, λογοτέχνης, δάσκαλος, χριστιανός. Τυπικά όμως σε τίποτε απ’ όλα αυτά δεν διέπρεψε. Σε έναν γνωστό μου, που ήθελε να κάνει διδακτορική διατριβή, του είπε πως οι επιστήμες χωρίζουν τους ανθρώπους αντί να τους ενώνουν.

Ως επαγγελματίας “κατάφερε” να κλείσει την οικογενειακή επιχείρηση, αφού ο χώρος του φαρμακείου του ήταν το… άντρο των πνευματικών ανθρώπων της πόλης. Και όπως αναφέρει ο Ηλίας Πετρόπουλος, όταν κάποιος πήγαινε για να αγοράσει φάρμακα και η συζήτηση βρισκόταν στο φόρτε της, αυτός -πριν ακόμη ζητήσει κάτι ο πελάτης- του έλεγε “δεν έχουμε, δεν έχουμε…”. Ως διανοούμενος “απέτυχε” γιατί τη γνήσια υπαρξιακή του αγωνία την έθρεφε με τα ορθόδοξα βιώματα του αθωνικού μοναχισμού. Φευ! Αλλά και ως χριστιανός είχε αποτύχει, αφού το ευρύτερο εκκλησιαστικό περιβάλλον δεν τον αποδεχόταν – ιδιαίτερα οι ευσεβιστές.

Ο ίδιος έλεγε, πες με όπως θες αλλά βάλε και το χριστιανός δίπλα: πόρνο χριστιανό, γάιδαρο χριστιανό. Αλλά και ως κομμουνιστής απέτυχε, αφού σε μια συγκέντρωση, στην οποία ο ομιλητής επικαλούνταν συνέχεια τον λαό, ο Θεσσαλονικιός διανοούμενος τον ρώτησε αν αναφερόταν στον… λαγό. Τον ενοχλούσαν οι γενικότητες, οι αοριστολογίες. Αλλά ο μεγάλος αυτός συγγραφέας και πνευματικός πατέρας όλων των Θεσσαλονικέων “απέτυχε” και ως συγγραφέας, αφού μέχρι τις μέρες μας διαβάζουμε ανάλογες εκτιμήσεις.

Σήμερα συμπληρώνονται 15 χρόνια από τον θάνατό του και 100 από τη γέννησή του. Από κανέναν επίσημο φορέα δεν ακούσαμε ακόμη αν θα κάνουν κάτι για να τιμήσουν τη μνήμη του – και στην ουσία την πόλη. Η μνήμη του ήταν ο έρως της πόλης. Εμείς θα συνεχίσουμε.

"Ν": Η φράση "εμπαίζω τον κόσμο" (κοροϊδεύω τον κόσμο) προέρχεται από τη βιογραφία του αγίου Συμεών του διά Χριστόν σαλού (=τρελού) και έχει την έννοια ότι ο άγιος έκανε τρέλες για να ταπεινωθεί ο ίδιος, αλλά και για να περάσει το μήνυμα του Χριστού με τον ιδιαίτερο τρόπο του. Αυτή η μορφή πνευματικής άσκησης (που θεωρείται από τις πιο ακραίες, γι' αυτό και επικίνδυνες για τον ίδιο τον ασκητή) είναι η διά Χριστόν σαλότητα. Σχετικό άρθρο: Η θεία τρέλα και οι αναρχικοί της Ορθοδοξίας. Ενότητα στο blog μας για τη σαλότητα και τους σαλούς, εδώ. Διαβάστε επίσης, αν θέλετε, αυτό το άρθρο μας για το Νικόλα τον Άσιμο.

Βιογραφικό Σημείωμα (από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου)

ΝΙΚΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛ ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ (1908 - 1993)

Ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, τέταρτο παιδί του Γαβριήλ Πεντζίκη και της Μαρίας το γένος Ιωαννίδου. Είχε τρεις αδερφές, από τις οποίες η Χρυσούλα ήταν η ποιήτρια Ζωή Καρέλλη. Ο πατέρας του ήταν φαρμακοποιός και η μητέρα του δασκάλα. Στο δημοτικό σχολείο πήγε για πρώτη φορά το 1919 στην έκτη τάξη· τα προηγούμενα χρόνια είχε κάνει μαθήματα στο σπίτι. Το 1921 ταξίδεψε με την οικογένειά του στη Βουδαπέστη, το Βελιγράδι και τη Βιέννη.
Σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών συνέταξε μια Παγκόσμια Γεωγραφία που εγκρίθηκε αρχικά από το Υπουργείο Παιδείας, η έγκριση ωστόσο ανακλήθηκε όταν έγινε γνωστή η ηλικία του. Τότε άρχισε να γράφει τα πρώτα του ποιήματα.
Το 1926 έφυγε για σπουδές Οπτικής και Φαρμακευτικής στο Παρίσι, όπου γνωρίστηκε με τον Γιάννη Ψυχάρη, και μετά από δυο χρόνια πήρε πτυχίο Φυσιολογίας οπτικής. Το 1927 πέθανε ο πατέρας του και η οικογένεια αντιμετώπισε οικονομικές δυσκολίες. Από 1928 ως το 1929 σπούδασε Φαρμακευτική και Βοτανική στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου· αποφοίτησε το 1929. Επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και από το 1930 ως το 1955 ανέλαβε το φαρμακείο του πατέρα του, που έγινε ένα από τα γνωστότερα λογοτεχνικά στέκια της πόλης. Από το 1953 και ως το 1969 εργάστηκε ως ιατρικός επισκέπτης.
Το 1933 επισκέφτηκε για πρώτη φορά το Άγιο Όρος (ώς το θάνατό του ξαναπήγε ενενηντατρείς φορές), όπου ξεκίνησε την ενασχόλησή του με τη ζωγραφική. Το 1940 επιστρατεύτηκε και εκπαιδεύτηκε στο Ληγουριό, δεν πρόλαβε ωστόσο να πολεμήσει, καθώς προηγήθηκε η συνθηκολόγηση με τους γερμανούς. Το 1943 γράφτηκε στο Κ.Κ.Ε. Ένα χρόνο αργότερα συμμετείχε για πρώτη φορά σε έκθεση ζωγραφικής στο ανθοπωλείο Ευρυβιάδη Κωνσταντινίδη. Το 1946 αναγκάστηκε για οικονομικούς λόγους να συνεταιριστεί στο πατρικό φαρμακείο. Το 1948 παντρεύτηκε τη Νίκη Λαζαρίδου, με την οποία απέκτησε ένα γιο τον Γαβριήλ.
Γύρω στο 1967 ξεκίνησε η σταδιακή ψυχική απομάκρυνσή του από τα εγκόσμια και η καθημερινή του ενασχόληση με τον Συναξαριστή του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη, που κράτησε ώς το τέλος της ζωής του και σημάδεψε την μετέπειτα καλλιτεχνική του παραγωγή. Ταξίδεψε στην Ολλανδία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, το Βέλγιο, την Αγγλία και το Στρασβούργο, (1986 και 1989).
Ως ζωγράφος πήρε μέρος σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις ζωγραφικής σε πολλές πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού (Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης (1951), Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης (1952), γκαλερί Ζυγός της Αθήνας (1958),αίθουσα Τέχνη (1960 και 1966), όγδοη Πανελλήνια Έκθεση Θεσσαλονίκης (1965), Ινστιτούτο Goethe της Αθήνας (1969), Κύπρος (1970), Λονδίνο (1971), γκαλερί Κρεωνίδη (1976),γκαλερί Κοχλίας (1982), Ιταλία (1984), Εθνική Πινακοθήκη (1985), Βελίδειο Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης (1985), Κιλκίς (1986), Βαφοπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο (1986) και αλλού).
Πέθανε από καρδιακή ανακοπή το 1993.

N. Γ. Πεντζίκης, Αγία Άννα. Από εδώ. Περισσότερες εικόνες εδώ.

Στο χώρο της λογοτεχνίας πρωτοεμφανίστηκε το 1934 με το μυθιστόρημα Ανδρέας Δημακούδης (ένας νέος μονάχος), υπογράφοντας ως Κοσμάς Σταυράκιος. Από το 1935 άρχισε η μακρόχρονη συνεργασία του με πολλά περιοδικά και εφημερίδες της Θεσσαλονίκης (Το 3ο μάτι, Μακεδονικές Ημέρες, Φιλολογικά Χρονικά, Κοχλίας - του οποίου υπήρξε ιδρυτικό μέλος από το 1945 -, Το Φύλλο του Λαού, Η Δευτέρα, ο Αιώνας μας, Μορφές, Σημερινά Γράμματα, Διαγώνιος, Ενδοχώρα, Ευθύνη κ.α.), όπου δημοσίευσε πεζογραφήματα, ποιήματα, μεταφράσεις και άρθρα.
Έργα του μεταφράστηκαν στα γαλλικά, ιταλικά, ολλανδικά και γερμανικά.
Τιμήθηκε με τη γαλλική διάκριση Palmes d’ Officier d’ Academie (1952), τον Αργυρό σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα (1971), το οφφίκιο του Μεγάλου Άρχοντος Μυρεψού της του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας (1971), το Α΄ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος (1982 για το έργο του Πόλεως και νομού Δράμας παραμυθία) το βραβείο Gottfried - Herder στη Βιέννη (1989). Το 1988 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Πήρε μέρος σε τηλεοπτικές εκπομπές λόγου και σε λογοτεχνικές εκδηλώσεις και έδωσε πολλές διαλέξεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Το λογοτεχνικό έργο του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη εντάσσεται τυπικά στη γενιά του ’30 και μάλιστα ανάμεσα στους πρωτοπόρους συγγραφείς που εισηγήθηκαν τη συνειρμική γραφή υπό την επίδραση του μοντερνισμού στη νεοελληνική πεζογραφία. Διαχωρίζεται ωστόσο από τους συγχρόνους του, κυρίως λόγω της έντασης με την οποία οικειοποιήθηκε και αξιοποίησε τόσο τα σύγχρονά του λογοτεχνικά ρεύματα, όσο και την παράδοση της νεοελληνικής πεζογραφίας στο πλαίσιο της ορθοδοξίας (όπως αυτή καλλιεργήθηκε κυρίως από τον Παπαδιαμάντη). Κάποια από τα χαρακτηριστικά στοιχεία του πολύμορφου έργου του είναι η ευρεία θεματική του (που πηγάζει από ιστορικά, γεωγραφικά, λογοτεχνικά, θρησκευτικά και άλλα συμφραζόμενα), η συχνή χρήση του εσωτερικού μονολόγου και της μεταφοράς με παραπομπές στη βυζαντινή εικαστική τέχνη, η θρησκευτική προσήλωση και η μεγάλη αγάπη του για τη γενέτειρά του.

Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη βλ. Αράγης Γιώργος, «Νίκος – Γαβριήλ Πεντζίκης», Η μεσοπολεμική πεζογραφία· Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939)Ζ΄, σ.46-77. Αθήνα, Σοκόλης, 1993,. Γαβριήλ Νικολάου Πεντζίκης, «Χρονολόγιο Ν.Γ.Πεντζίκη», Επτά Ημέρες Καθημερινής, 2/3/1997, σ.3-7 και Ζήρας Αλεξ. – Χρήστου Χρύσανθος, «Πεντζίκης Νίκος Γαβριήλ», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.

Εργογραφία (πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)

Ι. Ποίηση

• Εικόνες. Αθήνα, τυπ. Κρομιδά, 1944.
• Ανακομιδή. Θεσσαλονίκη, 1961.

ΙΙ. Πεζογραφία

• Ανδρέας Δημακούδης· Ένας νέος μονάχος. Θεσσαλονίκη,1935 (με το ψευδώνυμο Σταυράκιος Κοσμάς) (και δεύτερη έκδοση με αλλαγές και τίτλο Ανδρέας Δημακούδης και άλλες μαρτυρίες χαμού και δεύτερης πανοπλίας, Θεσσαλονίκη, ΑΣΕ, 1977).
• Ο πεθαμένος και η ανάσταση. Αθήνα, Γ.Κρομίδας, 1944.
• Πραγματογνωσία· Κείμενο σε συνέχεια. Θεσσαλονίκη, 1950.
• Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής. Αθήνα, Ίκαρος, 1963.
• Το μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης. Αθήνα, έκδοση του περ. Ταχυδρόμος, 1966.
• Μητέρα Θεσσαλονίκη. Αθήνα, Κέδρος, 1970.
• Συνοδεία· Πεζογραφήματα. Αθήνα, Ίκαρος, 1971.
• Ομιλήματα. Αθήνα, Οι εκδόσεις των Φίλων, 1972.
• Σημειώσεις εκατό ημερών. Αθήνα, 1973.
• Αρχείον· Βιβλίον έρωτος ήτοι της Αγάπης που χαρίζει ως φως οικουμενικό ο Κύριος. Αθήνα, Οι εκδόσεις των Φίλων, 1974.
• Βοροφρύνη. Αθήνα, Άγρα, 1982.
• Πόλεως και νομού Δράμας παραμυθία. Αθήνα, Άγρα, 1986.
• Εγκατάλοιπα Ιωάννη Κνίτελλη· Παρουσίαση Γιάννης Δάλλας. Αθήνα, Συνέχεια, 1994.
• Ψιλή ή περισπωμένη. Αθήνα, Άγρα, 1995.

ΙΙΙ. Δοκίμια - Φιλοσοφία

• Προς εκκλησιασμόν. Θεσσαλονίκη, 1979.
• Υδάτων υπερεκχείλιση. Θεσσαλονίκη, έκδοση του περ. Παρατηρητής, 1990.
ΙV. Μεταφράσεις
• Ιωνάθαν Σουίφτ, Σεμνή πρόταση ώστε να παύσουν τα τέκνα των φτωχών ν’ αποτελούν βάρος για τους γονείς τους και τον τόπο και να καταστούν ωφέλιμα στην κοινωνία· Μετάφραση Γαβριήλ Νικολάου Πεντζίκη. Αθήνα, Άγρα, 1998 (στη σειρά Ο άτακτος λαγός, αρ.6).
• Stephane Mallarme, Ο ίγκιτουρ· ή Η τρέλα του Έλβενον· Μετάφραση, ένα δοκίμιο & επίμετρο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. Αθήνα, Άγρα, 1983.
V. Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Πραγματογνωσία· και άλλα επτά κείμενα μυθοπλασίας γεωγραφικής. Θεσσαλονίκη, ΑΣΕ, 1977.
• Αντρέας Δημακούδης· Και άλλες μαρτυρίες χαμού και δεύτερης πανοπλίας. Θεσσαλονίκη, ΑΣΕ, 1977.
• Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής και άλλα μεταγενέστερα κείμενα. Θεσσαλονίκη, ΑΣΕ, 1978.
• Παλαιότερα ποιήματα και νεώτερα πεζά. Θεσσαλονίκη, ΑΣΕ, 1980. 1. Για αναλυτικά εργογραφικά και βιβλιογραφικά στοιχεία για τον Ν.Γ.Πεντζίκη ως το 1971 βλ. Σκοπετέα Σοφία, Βιβλιογραφία Ν.Γ.Πεντζίκη (1935-1971). Αθήνα, Ερμής, 1971.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία (1)

• Άγρας Τέλλος, Κριτική για τον Ανδρέα Δημακούδη, Ελληνικά Φύλλα5, 1935.
• Αράγης Γιώργος, «Νίκος – Γαβριήλ Πεντζίκης», Η μεσοπολεμική πεζογραφία· Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939)Ζ΄, σ.46-77. Αθήνα, Σοκόλης, 1993
• Αργυρίου Αλεξ., «Νίκος Πεντζίκης», Η ελληνική ποίηση · Νεωτερικοί ποιητές του Μεσοπολέμου, σ.168-171 (εισαγωγή) και 210-212. Αθήνα, Σοκόλης, 1979.
• Γιαννακάκη Ελένη, «Ο θάνατος και η ανάσταση του Νάρκισσου: Ο πεθαμένος και η ανάσταση του Ν.Γ.Πεντζίκη», Παλίμψηστον11 (Ηράκλειο), 12/1991, σ.101-125.
• Γιατρομανωλάκης Γιώργης, Κριτική για το Μυθιστόρημα της κυρίας Έρσης, Το Βήμα, 15/8/1993.
• Ζήρας Αλεξ.–Χρήστου Χρύσανθος, «Πεντζίκης Νίκος Γαβριήλ», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.
• Καζαντζής Τόλης, Η πεζογραφία της Θεσσαλονίκης 1912-1913. Θεσσαλονίκη, Βάνιας, 1991.
• Κοκόλης Ξ.Α., Δώδεκα ποιητές, Θεσσαλονίκη 1930 -1960. Θεσσαλονίκη, Εγνατία, 1979.
• Κούρτοβικ Δημοσθένης, «Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης», Έλληνες μεταπολεμικοί συγγραφείς· Ένας κριτικός οδηγός, σ.179-181. Αθήνα, Πατάκης, 1995.
• Μουλλάς Παν., «Ο παλίμψιστος κώδικας του Ν.Γ. Πεντζίκη», Εντευκτήριο5 (Θεσσαλονίκη), 12/1988, σ.24-35.
• Παπαδημητρακόπουλος Ηλίας Χ., «Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης: Ένας συγγραφέας μονάχος», Η λέξη22, 2/1983, σ.84-87.
• Πετρόπουλος Ηλίας, Νίκος - Γαβριήλ Πεντζίκης. Θεσσαλονίκη, 1958.
• Σκοπετέα Σοφία, Βιβλιογραφία Ν.Γ.Πεντζίκη (1935-1971). Αθήνα, Ερμής, 1971.
• Σπανδωνίδης Πέτρος, Η σύγχρονη λογοτεχνική Σαλονίκη. Θεσσαλονίκη, 1960.
• Τριανταφυλλόπουλος Ν.Δ., «Ένα αξιοθαύμαστο χαρμάνι» (κριτική για το Αντρέας Δημακούδης), Διαβάζω9, 11-12/1977, σ.80-81.
• Τριανταφυλλόπουλος Ν.Δ., «Κομπολόγια και κομποσκοίνια» (κριτική για την Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής), Διαβάζω23, 8/1979, σ.73-75.
• Τριανταφυλλόπουλος Ν.Δ., «Γραμματικογραφικά» (=Κριτική για το έργο του Νίκου-Γαβριήλ Πεντζίκη Ψιλή ή περισπωμένη), Πλανόδιον25, 7/1997, σ.138-140.
• Τρελός Ιγνάτης (=Γιώργος Σεφέρης), Οι ώρες της «Κυρίας Έρσης»• Ένα ψευδώνυμο δοκίμιο του Γιώργου Σεφέρη κι ένα ανέκδοτο γράμμα του Νίκου Καχτίτση φροντισμένα και σχολιασμένα από τον Γ.Π. Ευτυχίδη. Αθήνα, Ερμής, 1973 [πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό Ταχυδρόμος679, 15/4/1967, σ.42-48, Νεώτερη δημοσίευση στον τόμο Γιώργος Σεφέρης, Δοκιμές• Τόμος τρίτος. Παραλειπόμενα (1932-1971), σ.193-236. Αθήνα, Ίκαρος, 1992 (β΄ έκδοση)].
• Ωρολογάς Πέτρος, Οι συγγραφείς και η εποχή τους. Θεσσαλονίκη, 1938.
• Thaniel George, Homage to Byzantium· The life and work of Nikos Gabriel Pentzikis. Nostos, 1983.
• Vitti Mario, Η γενιά του Τριάντα. Αθήνα, Ερμής, 1977.
Αφιερώματα περιοδικών - Συνεντεύξεις
• «Διασπώντας τον λόγο» (συνέντευξη του Νίκου-Γαβριήλ Πεντζίκη στο Θανάση Γεωργιάδη), Ο Παρατηρητής 1 (Θεσσαλονίκη), 6/1987, σ.9-21.
• «Ποτέ δε θα γίνω λογοτέχνης…», Διαβάζω 11, 3-4/1978, σ.22-31.
• «Σε β΄ πρόσωπο: Μια συνομιλία του Ν.Γ.Πεντζίκη με τον Αντώνη Φωστιέρη και τον Θανάση Νιάρχο», Η λέξη 22, 2/1983, σ.135-140.
• Η λέξη22, 2/1983.
• Γράμματα και Τέχνες 26, 1984.
• Αντί 515, 19/2/1993, περ.Β΄, ετ.20, σ.51-64.
• Επτά Ημέρες Καθημερινής, 2/3/1997.
• Το παραμιλητό 16, 10/1994.
• Ίβυκος 15, Χειμώνας, 1997.

(1) Για αναλυτικά εργογραφικά και βιβλιογραφικά στοιχεία για τον Ν.Γ.Πεντζίκη ως το 1971 βλ. Σκοπετέα Σοφία, Βιβλιογραφία Ν.Γ.Πεντζίκη (1935-1971). Αθήνα, Ερμής, 1971.

Το 2008, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 χρόνων από τη γέννησή του, το ΕΚΕΒΙ δημιούργησε ειδικό ιστότοπο για τον συγγραφέα και το έργο του: http://pentzikis.ekebi.gr/