Η αυτοσυνειδησία της 8ης Οικουμενικής Συνόδου & εκκλησιαστικοί άνδρες γι' αυτήν

Ι.

 Η αυτοσυνειδησία της συνόδου του 879 - 880 μ.Χ. ως Η΄ Οικουμενικής Συνόδου

Μαρτυρίες αποσπασμάτων από τα πρακτικά τής Η΄ Οικουμενικής Συνόδου

 Πηγή: Βιβλιάριο Ι. Μ. Πειραιώς: "Ασματικαί Ακολουθίαι τής Αγίας Ογδόης (Η΄) Οικουμενικής Συνόδου". Πειραιεύς 2014 (ΟΟΔΕ).

"Ν": Από τα τρία πρώτα παραθέματα φαίνεται ότι η Σύνοδος εκφράστηκε ως Οικουμενική, ενώ στα τρία επόμενα αυτοχαρακτηρίζεται ευθέως έτσι.

«...Πάντες ούτω φρονούμεν, ούτω πιστεύομεν, εν ταύτη τη ομολογα εβαπτίσθημέν τε και του ιερατικού βαθμού ηξιώμεθα. Τους ετέρως δε παρά ταύτα φρονούντας ως εχθρούς Θεού και τής αληθείας ηγούμεθα. Ει τις παρά τούτο το Ιερόν σύμβολον τολμήσει έτερον αναγράψασθαι ή προσθείναι ή υφελείν, και όρον ονομάσαι αποθρασυνθείη, κατάκριτος και πάσης ομολογίας χριστιανικής απόβλητος. Το γαρ αφαιρείν ή προσθείναι ατελή την εις την αγίαν και ομοούσιον και αδιαίρετον Τριάδα μέχρι της σήμερον ανέκαθεν ομολογίαν δείκνυσιν‧ αποστολικής παραδόσεως και τής τών πατέρων διδασκαλίας καταγινώσκει. 

Ει τις τοίνυν εις τούτο απονοίας ελάσας τολμήσει, ... έτερον εκθέσθαι σύμβολον και όρον ονομάσαι, ή προσθήκην ή υφαίρεσιν εν τω παραδεδομένω ημίν παρά της Αγίας και Οικουμενικής εν Νικαία το πρώτον μεγάλης Συνόδου ποιήσαι, ανάθεμα έστω». (Δοσιθέου Ιεροσολύμων, Τόμος Χαράς, εκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 1995, σελ. 379, 380).

«... Πρέπον εστί μετά πάσης της γενομένης αποδοχής και ενώσεως τής των Ρωμαίων Εκκλησίας, δια μεσιτείας τού αγιωτάτου ημών πατριάρχου Φωτίου, και επί τη υποθέσει ταύτη συμφωνήσαι ημίν... Και ο μη ούτω φρονών και ονομάζων την Αγίαν και Οικουμενικήν εν Νικαία το δεύτερον Εβδόμην Σύνοδον, ως και ο θεοσεβέστατος πρεσβύτερος και καρδινάλιος προείπεν, έστω ανάθεμα». (Τα Δογματικά και Συμβολικά Μνημεία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας, Ιω. Καρμίρη, Τόμος 1, σελ. 227).

 

«...ους μέντοι Φώτιος ο αγιώτατος ημών πατριάρχης κληρικούς ή λαϊκούς ή τού αρχιερατικού και ιερατικού τάγματος εν οιαδήποτε παροικία υπό αφορισμόν ή καθαίρεσιν ή αναθεματισμόν ποιήσει, ίνα έχη αυτούς και ο αγιώτατος πάπας Ιωάννης και η κατ’ αυτόν αγία του Θεού των Ρωμαίων Εκκλησία εν τω αυτώ τής επιτιμίας κρίματι, μηδέν τών προσόντων πρεσβείων‧ τω αγιωτάτω θρόνω τής Ρωμαίων Εκκλησίας μηδέ τω ταύτης προέδρω το σύνολον καινοτομουμένων μηδέ νυν μήτε εις το μετέπειτα». (Τα Δογματικά και Συμβολικά Μνημεία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας, Ιω. Καρμίρη, Τόμος 1, σελ. 228).

 

«Ότι μεν αγαθόν τέλος τα παρ’ ημών πραχθέντα εδέξατο, καν ημείς σιωπήσομεν, οι λίθοι κεκράξονται. Και ο μη στοιχών τοις παρά της αγίας ταύτης και Οικουμενικής Συνόδου πραχθείσι, κεχωρισμένος έσται της αγίας και ομοουσίου Τριάδος». (Τόμος Χαράς, σελ. 367).

 

«... διό τον εξ αρχής τής πίστεως όρον πόθω θείω και διανοίας ευθύτητι η Αγία και Οικουμενική αύτη Σύνοδος ενστερνιζομένη τε και θειάζουσα, και το τής σωτηρίας στερέωμα εν αυτώ θεμελιούσά τε και ανεγείρουσα, ούτω φρονεί και κηρύσσειν πάσιν εκβοά». (Δοσιθέου, Τόμος Χαράς, σελ. 378).

«Ευλογητός ο Θεός, ότι ούτως αι γνώμαι και θελήσεις πάντων τών αγιωτάτων πατριαρχών εις έν συνήλθον, και δια τής κοινής ομονοίας και ειρήνης εις αγαθόν τέλος κατέληξε πάντα τα παρά της Αγίας και Οικουμενικής Συνόδου εναρχθέντα τε και παραχθέντα». (Τα Δογματικά και Συμβολικά Μνημεία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας, Ιω. Καρμίρη, Τόμος 1, σελ. 367).

 

ΙΙ.

Εκκλησιαστικοί άνδρες περί της Η' Οικουμενικής Συνόδου

  Άγιοι της Εκκλησίας και καθηγητές Θεολογίας συμφωνούν και ομολογούν τη σύνοδο του 879-880 μ.Χ. ως την Η' Οικουμενική

Πηγή: Βιβλιάριο Ι. Μ. Πειραιώς: "Ασματικαί Ακολουθίαι τής Αγίας Ογδόης (Η΄) Οικουμενικής Συνόδου". Πειραιεύς 2014 (ΟΟΔΕ).

Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως

Η Η΄ Οικουμενική Σύνοδος έχει την εξής μεγάλην σπουδαιότητα ότι εκύρωσε τον όρον της Α΄ και Β΄ Οικουμενικής συνόδου και περιεφρούρησε την ομολογίαν τής πίστεως, περιχαρακώσασα αυτήν δια νέου οχυρού χαρακώματος όπως διατελή απρόσβλητος, αφώρισε δε και ανεθεμάτισε τους άλλο τι παρά τούτο φρονούντας, και μη τούτο κοινόν σύμβολον ομολογούντας και απεκατέστησε μεταξύ ανατολής και δύσεως την εκκλησιαστικήν ειρήνην και ενότητα. 

Εν τη συνόδω ταύτη ανεγνωρίσθη η ισότης των αρχιερατικών αξιωμάτων των Επισκόπων Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως και το απόλυτον κύρος των Οικουμενικών συνόδων εις ό υπέκυψε και ο Πάπας αναγνωρίσας τας αποφάσεις αυτής. Εν τη συνόδω ταύτη ο Φώτιος κατήγαγε θρίαμβον, διότι εν αυτή εστέφθησαν οι υπέρ τής ανεξαρτησίας της Εκκλησίας της ανατολής αγώνες αυτού δια πλήρους επιτυχίας και εβασίλευσεν η αλήθεια της ορθοδοξίας υπέρ ής τοσούτον εμόχθησεν (Αγίου Νεκταρίου, Μελέτη Ιστορική περί των αιτιών του σχίσματος, τόμος Α΄, εκδ. Νεκτ. Παναγόπουλου 288-289).

 

Καθηγητής π. Γεώργιος Μεταλληνός

Υπάρχει όμως και η 8η Οικ. Σύνοδος. Είναι η Σύνοδος του 879, επί Μ. Φωτίου. Ο γνωστός δογματολόγος και δάσκαλός μας, ο Ιωάννης Καρμίρης, στην Θεολογική Σχολή Αθηνών, έλεγε ότι η Σύνοδος του 879 επί Μ. Φωτίου, είναι η τελευταία προ του Σχίσματος Γενική Σύνοδος της Αρχαίας Εκκλησίας, με όλα τα γνωρίσματα Οικ. Συνόδου. Η Σύνοδος αυτή καταδικάζει την δυτική αλλοτρίωση εις την διατύπωση του Filioque, τής εκπορεύσεως δηλαδή του Αγίου Πνεύματος, όχι μόνο από τον Πατέρα, όπως ο Χριστός μάς το λέει στο 15,26 τού κατά Ιωάννην Ευαγγελίου - «ό παρά τού Πατρός εκπορεύεται» - αλλά και «εκ του Υιού».

Η 8η Οικ. Σύνοδος είναι η σύνοδος του 879, η οποία καταδικάζει το Filioque, την προσθήκη της φράσεως αυτής εις το Σύμβολον και κυρίως εκείνους που εισήγαγαν στο Σύμβολον αυτή την προσθήκη, δηλαδή τον φραγκικό κόσμο και την ηγεσία του.

 

Καθηγητής Β. Φειδάς

"Εξ άπαντος τρόπου οφείλει ο της Νικαίας συνόδου Όρος, ον και αι λοιπαί Άγιαι και Οικουμενικαί Σύνοδοι επεκύρωσάν τε και επωκοδόμησαν, τούτον και εν ταύτη τη μεγάλη και Οικουμενική Συνόδω αναγνωσθήναι" (Βλασίου Φειδά, Εκκλησιαστική Ιστορία, τόμος Β΄, σελ. 133).

 

Καθηγητής Ιω. Καρμίρης με αναφορά σε πολλούς

Ο Καθηγητής Ιω. Καρμίρης αναφέρει ότι η Σύνοδος "αύτη αποτελεσθείσα εκ 383 Πατέρων ανατολικών τε και δυτικών, εκπροσωπούντων τα πέντε αρχαία Πατριαρχεία, παρουσίασε, και κατ' αυτόν τον ρωμαιοκαθολικόν θεολόγον Hergenrother, τοιούτον επιβλητικόν θέαμα, οίον δεν παρουσιάσθη από τών χρόνων της Δ΄ εν Χαλκηδόνι Οικουμενικής Συνόδου. Δια τούτο, εξακολουθών ομολογεί ούτος, φέρει η Σύνοδος αύτη εξωτερικώς πάντα τα γνωρίσματα Οικουμενικής Συνόδου. Ουδόλως άρα άπορον, ότι ως Ογδόην Οικουμενικήν εθεώρουν αυτήν ο Θεόδωρος Βαλσαμών, Νείλος Θεσσαλονίκης, Νείλος Ρόδου, Συμεών Θεσσαλονίκης, Μάρκος Εφέσου, Γεννάδιος Σχολάριος, Δοσίθεος Ιεροσολύμων, Κωνσταντίνος Οικονόμος και άλλοι: αλλά και η ίδια Σύνοδος εχαρακτήρισεν αυτήν ως Οικουμενικήν πολλαχού εν τοις πρακτικοίς αυτής, έτι δε ο Πατριάρχης Ευθύμιος και πολλοί άλλοι μέχρι τών συγχρόνων ημίν Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου, F. Dvornik και άλλων". ("Αι Οικουμενικαί Σύνοδοι", Δεσποίνης Δ. Κοντοστεργίου, εκδ. Πουρναρά, 1997, σελ. 275-297).

Προσθέτουμε τα παρακάτω, από το λήμμα της Ορθόδοξης Wikki για τις Οικουμενικές συνόδους:

Επτά είναι οι αναγνωρισμένες Οικουμενικές Σύνοδοι, όπως αναφέρονται και περιγράφονται στα εγχειρίδια κανονικού δικαίου^[27] ή στις αναγνωρισμένες συλλογές Ιερών Κανόνων^[28].
Παρ όλ' αυτά, θέμα αναγνώρισης και άλλων, πέρα των επτά Οικουμενικών Συνόδων, υπάρχει και συζητείται εδώ και αιώνες στους κόλπους της ορθόδοξης Εκκλησίας. Επάνω στο ζήτημα αυτό, ο καθηγητής Παναγιώτης Τρεμπέλας, έχει κάνει μια σύντομη, συνολική τοποθέτηση^[29]:

«Σύνοδοι οικουμενικαί αναγνωρίζονται υπό της καθ' ημάς Εκκλησίας επτά. Εσημειώθησαν εν τούτοις και επί μέρους γνώμαι, καθ' ας και εις άλλας συνόδους δέον να αποδοθή το κύρος της οικουμενικής. Ούτως ως ογδόην Οικουμενικήν Σύνοδον εθεώρησαν την αποκληθείσαν Πρωτοδευτέραν Σύνοδον, την εν έτει 861 υπό του Φωτίου συγκληθείσαν, αυτός δε ο Φώτιος παρετήρησεν, ότι η Εκκλησία τους κανόνας αυτής «τοις τών αδελφών συνόδων κανόσι συνέταξε». (Pitra, Juris ecclesiast. Graecorum historia et monumenta τομ. II σελ. 449), καθώς και ο Βαλσαμών (εις τον πρώτον κανόνα της εν Κων)λει συνόδου, Migne 137, 1004) και ο Βλάσταρις (εν Συντάγματι αλφαβητική Migne 144, 992) και άλλοι τινές. 

Αλλά και η υπό του Φωτίου εν έτει 879-880 συγκληθείσα εις τας οικουμενικάς συνόδους εντάσσεται υπό του Βαλσαμώνος, Νείλου Καβάσιλα, Νείλου μητροπολίτου Ρόδου. Μακαρίου του Αγκύρας, Συμεών του Θεσσαλονίκης, Ιωσήφ του Βρυεννίου, Μάρκου του Έφεσίου, Γεωργίου του Σχολαρίου, Νεκταρίου του Ιεροσολυμίτου (πρβλ. Jugie μν. έργ. Ι σελ. 664-665). Περί ταύτης Αθανάσιος ο Πάριος εν τη Επίτομη αυτού (σελ. 48) γράφει, ότι κοινή μεν οι Χριστιανοί πάντες επτά Οικουμενικάς Συνόδους εγνώρισαν, υπάρχει όμως και ογδόη τις Οικουμενική Σύνοδος, «αλλά μόνοις τοις λογίοις γνωστή». Και εν τη κατά το έτος 1848 εκδοθείση εγκυκλίω επιστολή των τεσσάρων Πατριαρχών προς πάντας τους Ορθοδόξους (Mansi XL στήλ. 383), καθώς και εις Κατηχήσεις τινάς (Νεκταρίου Κεφαλά ["Ν": είναι ο άγ. Νεκτάριος], Ορθόδοξος ιερά Κατήχησις, Αθήναι 1899 σελ. 181 και Βερναρδάκη Ιερά Κατήχησις, Κων)λις 1872 σελ. 41) ως ογδόη Οικουμ. Σύνοδος χαρακτηρίζεται αύτη. 

Ο Γεώργιος Σχολάριος κύρος οικουμενικής συνόδου αποδίδει και εις την εν Κων)λει επί Ανδρονίκου του Β' κατά του λατινόφρονος Βέκκου συγκροτηθείσαν εν έτει 1283 «αγίαν και μεγάλην σύνοδον», (Παρά Jugie μν. έργ. Ι σελ. 665). Ο δε Νείλος Μητροπολίτης Ρόδου ως ενάτην οικουμ. σύνοδον αριθμεί την επί «της βασιλείας του μακαρίτου και αοιδίμου βασιλέως κυρίου Ανδρονίκου» συγκροτηθείσαν εν έτει 1341 εξ αφορμής των Ησυχαστικών ερίδων. Οικουμενικήν εκάλεσε και την επί Μιχαήλ του Κηρουλαρίου αναθεματίσασαν τους Λατίνους εν έτει 1054 σύνοδον ο Ιώβ ο Ιασίτης (Jugie αυτόθ. σελ. 666). Εν δε τω Συντάγματι των Ι. Κανόνων Ράλλη και Ποτλή (τόμ. V σελ. 143) ονομάζεται οικουμενική σύνοδος και η εν Κων)λει εν έτει 1484 συγκληθείσα υπό τον Οικουμ. Πατριάρχην Συμεών σύνοδος, η ανατρέψασα πρώτη την εν Φλωρεντία σύνοδον. Προδήλως όμως αι γνώμαι αύται είναι όλως ατομικαί.».

Πράγματι, αυτή φαίνεται να είναι και η συνολική εικόνα που υπάρχει σήμερα επί του ζητήματος αυτού. Eπτά θεωρούν τις Οικουμενικές Συνόδους, όχι μόνο θεολόγοι όπως οι:

• Αλιβιζάτος Αμίλκας^[30]: "Η Ορθόδοξος Εκκλησία...θα ηδύνατο ίσως να συγκαλέσει εξ ιδίας πρωτοβουλίας την 8ην Οικουμενικήν Σύνοδον...".

• Ανδρέας Θεοδώρου^[31]: "Όπως είναι γνωστό, στήν Εκκλησία αυτή συγκλήθηκαν συνολικά επτά οικουμενικές σύνοδοι. Η τελευταία συγκλήθηκε στη Νίκαια τό 787 για το ζήτημα των ιερών εικόνων. Υπάρχει η άποψη ότι όγδοη οικουμενική σύνοδος δεν μπορεί να συγκληθεί στην Ορθόδοξη Εκκλησία...η γνώμη όμως αύτη είναι δογματικά λανθασμένη...".

Αλλά και άγιοι της Εκκλησίας ή τοπικές σύνοδοι:

• "Αποκρίσεις των Ορθοδόξων Πατριαρχών της Ανατολής προς τους Αγγλικανούς Ανωμότους (1716/25)"^[32]: "...η ημετέρα Ορθόδοξος ανατολική καθολική και αποστολική Εκκλησία ουδέν αλλότριον της του Κυρίου διδασκαλίας παρεδέξατο...αλλ' αεί διακρατεί και φυλάττει εκείνα τα δόγματα καθαρά καί ανόθευτα, οσάπερ εξ αρχής παρ' αυτών των θείων Γραφών εδιδάχθη και δια των Αποστόλων και των θείων και ιερών επτά οικουμενικών Συνόδων παρέλαβε".

• "Ομολογία Πίστεως της εν Κωνσταντινουπόλει Συνόδου του 1727"^[33]: "...τούτο επισφραγίζομεν ασφαλώς πιστευόμενον, την αγίαν του Χριστού καθολικήν και αποστολικήν Εκκλησίαν...εις το διηνεκές διαλάμπουσαν, και συγκροτουμένην κανόσι των Αποστόλων και των επτά οικουμενικών Συνόδων και των λοιπών τοπικών...".

• "Απάντηση της εν Κωνσταντινουπόλει Συνόδου του 1895 προς τον Πάπαν Λέοντα ΙΓ΄"^[34]: "Η μία λοιπόν αγία, καθολική και αποστολική Εκκλησία των επτά οικουμενικών Συνόδων επίστευε και εδογμάτιζε συνωδά τοις ευαγγελικοίς ρήμασιν..."^[35].

• Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, στην "Ομολογία της ορθοδόξου πίστεως"^[36], δεν εντάσσει την Σύνοδο του 879 στις Οικουμενικές Συνόδους, αφού ξεκινά με την Α΄ και τελειώνει στην Ζ΄ οικ. Σύνοδο^[37]: "Δεχόμεθα δε και ασπαζόμεθα τας αγίας και Οικουμενικάς Συνόδους, την εν Νικαία των τριακοσίων δέκα και οκτώ θεοφόρων Πατέρων κατά του θεομάχου Αρείου...και την εν Νικαία πάλιν των επτά και εξήκοντα και τριακοσίων Πατέρων κατά των Εικονομάχων". Από εκεί και πέρα διαφοροποιείται και κατατάσσει τις υπόλοιπες συόδους στις "κατά καιρόν ή τόπον...αγίας Συνόδους". Επίσης, δεν εντάσσει στις Οικουμενικές Συνόδους την σύνοδο "κατά του Καλαβρού Βαρλαάμ, και του μετ' εκείνον τα εκείνου φρονούντος και δόλω σπεύδοντας επεκδικείν Ακινδύνου" που για μερικούς θεωρείται η Θ΄ Οικουμενική Σύνοδος. ["Ν": Αυτό δεν σημαίνει οπωσδήποτε κάτι. Υπενθυμίζω ότι η Β΄ Οικ. Σύνοδος (381 μ.Χ.) δεν συγκλήθηκε ως Οικουμενική, αλλά ως σύνοδος των επισκόπων της ανατολικής αυτοκρατορίας. Δηλ. οι Πατέρες της Β΄ Οικουμενικής δεν είχαν υπόψιν ότι συμμετέχουν σε μια Οικουμενική Σύνοδο. Αναγνωρίστηκε ως Οικουμενική από την Δ΄ Οικουμενική (το 451 μ.Χ.), ενώ η Γ΄ Οικουμενική (του 431) είχε συγκληθεί ως Β΄ (βλ. Βασ. Στεφανίδη, Εκκλ. Ιστορία, σελ. 200-201)].

• Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, στον πίνακα των Συνόδων που παραθέτει^[38], την Σύνοδο του 879 επί Φωτίου την κατατάσσει στις "Τοπικές Συνόδους".

• Ο Άγιος Νεκτάριος Αιγίνης σημειώνει^[39]: "Η έβδομη τέλος εν Νικαία...αναστηλώσασα τας Αγίας είκόνας...Αι επτά Οικουμενικαί ιεραί Σύνοδοι...εισίν οι επτά ακράδαντοι στύλοι της Εκκλησίας...οι επτά υπερύψηλοι πύργοι της αληθείας...οι επτά της πίστεως προμαχώνες...κατά της απιστίας και οι επτά περίβολοι της ορθοδοξίας...".["Ν": αλλού όμως ο άγιος την ονομάζει Η΄ Οικουμενική, όπως είδατε ήδη & θα δείτε και στο τέλος αυτής της ανάρτησης].

• Επίσης, στις ιστοσελίδες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η εν Αγία Σοφία σύνοδος επί Φωτίου αναφέρεται απλά ως "Σύνοδος": "Η...ιστορική μαρτυρία ευρίσκεται εις τα πρακτικά της επί Πατριάρχου Φωτίου του Μεγάλου Συνόδου το 879...".

Σε άλλες περιπτώσεις, διαπιστώνουμε μια στάση ουδετερότητας στο θέμα:

• Ο Νικόλαος Τωμαδάκης γράφει^[40]: "Τούτο εγένετο δια της καλούμενης ογδόης οικουμενικής συνόδου (879-880), η οποία συνελθούσα εν Κωνσταντινουπόλει ανεγνώρισεν ως κανονικήν την πρώτην εκλογήν του Φωτίου".

• Και ο Μητρ. Δράμας, Διονύσιος^[41]: "...δεν παραλείπει να αναφερθεί και στην λεγομένη ογδόη οικουμενική σύνοδο, την συγκληθείσα δηλαδή επί Φωτίου με τη συμμετοχή και αντιπροσώπων του πάπα.".

Εντούτοις, σε κανονικά και θεολογικά έργα ή έργα εκκλησιαστικής ιστορίας και συνοδικά κείμενα, συχνά βλέπουμε αναφορές με θετικό τρόπο σε μια Η΄(όγδοη) ή και -σπανιώτερα- σε μία Θ΄(ένατη) Οικουμενική Σύνοδο:

• "Απάντηση των Ορθοδόξων Πατριαρχών της Ανατολής προς τον Πάπα Πίο Θ’ (1848)"^[42]: "...κατά την Η΄ οικουμενικήν Σύνοδον, την εν Κωνσταντινουπόλει συγκροτηθείσαν επί ειρήνη των ανατολικών τε και δυτικών Εκκλησιών". ["Ν": αυτή την αναφορά εννοούσα όταν έγραψα αλλού ότι η σύνοδος είναι ήδη αναγνωρισμένη].

• Ο Άγιος Μάρκος ο Εφέσου^[43]: "Αποδέχομαι και ασπάζομαι προς ταις ειρημέναις επτά Συνόδοις, και την μετ' αυτάς αθροισθείσαν επί...του αγιωτάτου Πατριάρχου Φωτίου, την και Οικουμενικήν ογδόην ονομασθείσαν".

• Ο Νείλος, Μητροπολίτης Ρόδου^[44]: "Η αγία και οικουμενική αύτη όγδοη σύνοδος...κατά το από Χριστού 879 έτος..."^[45]. Επίσης αναφέρεται και σε 9η Οικ. Σύνοδο^[46]: "Η αγία και οικουμενική αύτη εννάτη σύνοδος γέγονεν επί της βασιλείας του μακαρίτου και αοιδίμου βασιλέως, κυρίου Ανδρονίκου του Παλαιολόγου...". Σημ.: Ο Ιωάννης Καρμίρης σχολιάζει την αναφορά σε 9η Οικ. Σύνοδο, του Νείλου Ρόδου, ως εξής: "Η παρούσα Σύνοδος εχαρακτηρίσθη υπό του Νείλου Ρόδου ως Θ' Οικουμενική (!)"^[47].

• Ο Θεόδωρος Βαλσαμών, στην ερμηνεία του στους "Κανόνες εκτεθέντες παρά της αγίας συνόδου της εν των περιωνύμω ναώ της του Θεού Λόγου Σοφίας συστάσης..."^[48] αναφέρει^[49]: "...εκ τούτου σκάνδαλα μέσον των δύο εκκλησιών ανεφύοντο, ελαλήθησαν τα περί τούτου κατά τον καιρόν της οικουμενικής ταύτης συνοδού."

• Ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, Ηλίας Τανταλίδης:^[50]: "...ο Φώτιος δια ταύτην...την γενναίαν πάλην...και δια την συγκρότησιν της Η΄ ταύτης Οικουμενικής Συνόδου...".

• Ο Διομήδης-Κυριακός Αναστάσιος^[51]: "Η αληθής όγδοη οικουμενική σύνοδος (879)".

• O Δεληκωστόπουλος Αθανάσιος^[52]:"...δεν κατέστη δυνατή, για την Ορθόδοξο Ανατολική Εκκλησία, η σύγκλιση μιας ένατης Οικουμενικής Συνόδου, η οποία και θα επεκύρωνε τα πρακτικά και τα αποφασισθέντα από την Όγδοη Οικουμενική Σύνοδο του έτους 879.".

• Ο Σ. Κελαρτζής^[53]: "Περί της ογδόης οικουμενικής συνόδου, της εν Κωνσταντινουπόλει".

• Ο Ιωάννης Ρωμανίδης^[54]: "Η επί Μεγάλου Φωτίου Η΄ Οικουμενική Σύνοδος του 879 κατεδίκασε το Φραγκικόν FILIOQUE...". Και αναφέρεται επιπλέον σε 9η Οικουμενική Σύνοδο^[55]: "Αυτήν την αίρεσιν του Βαρλαάμ κατεδίκασε η Θ΄ Οικουμενική Σύνοδος το 1341".

• Το ίδιο και ο καθηγητής Γεώργιος Μεταλληνός^[56]: "Η επί Μ. Φωτίου Σύνοδος της Κωνσταντινουπόλεως του 879 είναι για την Ορθοδοξία η Η΄ Οικουμενική Σύνοδος...όπως οι Ησυχαστικές Σύνοδοι του 14ου αι. (1341, 1347, 1351) είναι η Θ΄ Οικουμενική Σύνοδος της Ορθοδοξίας. Δεν μπορεί να υπάρξει Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδοξίας, που δεν θα τις διακηρύξει ως Οικουμενικές.".

Κατά συνέπεια, το θέμα της αναγνώρισης Οικ. Συνόδων πέρα των αρχαίων επτά είναι ένα σημαντικό έργο που αναμένεται να επιτελέσει η Ορθόδοξη Εκκλησία. Καθώς φαίνεται, το πιθανότερο να συμβεί είναι πράγματι, η επίσημη αναγνώριση μια όγδοης Οικ. Συνόδου (ίσως και μίας έννατης). Τουλάχιστον όσον αφορά την "εν Αγία Σοφία" σύνοδο επί Φωτίου του 879, οι αποφάσεις της, σιωπηλά, φαίνεται να έχουν αναγνωρισμένο κύρος, χωρίς εντούτοις να δύναται η εν λόγω σύνοδος να ονομαστεί επισήμως Η΄ Οικουμενική Σύνοδος:

• Γράφει ο Ιωάννης Καρμίρης^[57]: "Η παρούσα Σύνοδος [του 879] κατατάσσεται μεν συνήθως μεταξύ των αρχαίων Τοπικών Συνόδων, ων κατακλείει την σειράν, αλλ' εν τη πραγματικότητι είναι η τελευταία γενική Σύνοδος της ηνωμένης αρχαίας Καθολικής Εκκλησίας, εκδούσα αποφάσεις δογματικοσυμβολικού και κανονικού περιεχομένου... Αποτελεσθείσα αύτη εκ 383 Πατέρων ανατολικών τε καί δυτικών, εκπροσωπούντων τα πέντε αρχαία Πατριαρχεία, παρουσίασε...τοιούτον επιβλητικόν θέαμα, οίον δεν παρουσιάσθη από των χρονών της Δ΄ εν Χαλκηδόνι Οικουμενικής Συνόδου. Δια τούτο... φέρει η Σύνοδος αύτη εξωτερικώς... και εσωτερικώς... πάντα τα γνωρίσματα Οικουμενικής Συνόδου. Ουδόλως άρα άπορον, ότι ως ογδόην Οικουμενικήν εθεώρουν αυτήν οι Θεόδωρος Βαλσαμών, Νείλος Θεσσαλονίκης, Νείλος Ρόδου, Συμεών Θεσσαλονίκης, Μάρκος Εφέσου, Γεννάδιος Σχολάριος, Δοσίθεος Ιεροσολύμων, Κωνσταντίνος Οικονόμος και άλλοι. Αλλά και η ιδία Σύνοδος, εχαρακτήρισεν εαυτήν ως Οικουμενικήν πολλαχού εν τοις πρακτικοίς αυτής... Παρά ταύτα δ' όμως η Ορθόδοξος Καθολική Εκκλησία επισήμως δεν ανεκήρυξεν αυτήν εισέτι ως ογδόην Οίκουμενικήν, θεωρούσα ως θεμέλιον της Ορθοδοξίας τας επτά αρχαίας Οικουμενικάς Συνόδους.".

• Και η Δέσποινα Κοντοστεργίου συμφωνεί^[58]: "Διά την Σύνοδον αυτήν υπάρχουν διάφοροι ονομασίαι: ο μεν Ιω. Καρμίρης, την ονομάζει: «Η εν Κωνσταντινουπόλει γενική Σύνοδος του 879-80, ό.π. σελ. 261 κ.ε., ο δε Ιω. Ρωμανίδης: «Η Η΄ Οικουμενική Σύνοδος εν Κωνσταντινουπόλει τω 879-80, ό.π. σελ. 166 κ.ε. και Δογματική και Συμβολική Θεολογία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας, τ. Α', Θεσσαλονίκη, 1983, σελ. 342 κ.ε. Και ο Β. Σταυρίδης: «Η Σύνοδος του 879-880, Γ' Φωτιανή Σύνοδος, ό.π. σελ. 238 κ.ε. Το γεγονός είναι ότι η Σύνοδος αύτη δεν ανεκηρύχθη επισήμως ως Η΄ Οικουμενική, αν και είχεν όλα τα γνωρίσματα Οικουμενικής Συνόδου".

• Και προσθέτει ο Νικόλαος Ματσούκας^[59]: "Η σύνοδος...του 879/80, στην Κωνταντινούπολη, είχε τη συνείδηση πως ήταν οικουμενική, αναγνώρισε τη σύνοδο του 787, στη Νίκαια, ως έβδομη οικουμενική, επισήμανε τι ακριβώς είναι τό πρωτείο τιμής του επισκόπου Ρώμης, αποκατέστησε στο θρόνο του τον πατριάρχη Φώτιο, και αναγνώρισε το σεβασμό των κατά τόπους εθών που ακολουθούν οι Εκκλησίες. Η σύνοδος αυτή, που αναγνωρίστηκε ήδη από πολλούς ως οικουμενική...μπορεί ν' αναγνωριστεί ως οικουμενική και επίσημα από μια άλλη γενική σύνοδο. Ωστόσο η προτεραιότητα ανήκει στο φρόνημα της κοινότητας.". και αλλού^[60]: "Θα μπορούσε να πει κανείς ότι και η σύνοδος του 879/80, στην Κωνσταντινούπολη, είναι οικουμενική, όχι μόνο γιατί η ίδια είχε τη συνείδηση ότι είναι οικουμενική...αλλά γιατί έγινε αποδεκτή από το πλήρωμα της Εκκλησίας, μια και ο ρόλος της ήταν οικουμενικός...Επομένως θα μπορούσε να καταταγεί στην ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας ως Η΄ οικουμενική σύνοδος."^[61].

Η παράδοση που ισχύει στην Ορθόδοξη Εκκλησία μετά την Α΄ Οικ. Σύνοδο, είναι να αναγνωρίζουν οι επόμενες Σύνοδοι τις προγενέστερες. Το ίδιο αναμένεται να συμβεί και με την πιθανή αναγνώριση της όγδοης ή και έννατης Οικ. Συνόδου:

• Όπως σημειώνει ο Παναγιώτης Μπούμης^[62]: "Την διαδικασίαν ταύτην μαρτυρεί η πραξις της ηνωμένης Εκκλησίας των επτά Οικουμενικών Συνόδων, κατά την οποίαν παρατηρείται το φαινόμενον, μεταγενέστεροι σύνοδοι π.χ. οικουμενικαί να επικυρώνουν προηγουμένας οικουμενικάς ή και τοπικάς συνόδους."

• Ενώ ο ιστορικός Βασίλειος Στεφανίδης αναφέρει^[63]: "Εφ' όσον δεν αναγνωρίζεται επισήμως ως ογδόη οικουμενική σύνοδος, η τυχόν μέλλουσα να συνέλθη οικουμενική σύνοδος πρέπει να ασχοληθή και με το ζήτημα τούτο."

• Αυτή είναι η γνώμη και του Αγίου Νεκταρίου Αιγίνης^[64]: "..η εν έτει 879 μ.Χ. επί Φωτίου... συγκροτηθείσα ογδόη Σύνοδος... έχουσα μεν οικουμενικόν το κύρος, αλλ' ουχί ακόμη και το όνομα, πριν ανακήρυξη αυτήν ως τοιαύτην, κατά το επικρατήσαν έθος, άλλη διάδοχος οικουμενική Σύνοδος.".