Ορθοδοξία Δυτικού Τυπικού: μια "Ορθόδοξη Ουνία";

Εδώ και χρόνια, κάποιες Ορθόδοξες Εκκλησίες έχουν αναγνωρίσει σε δυτικές χώρες ορισμένες ενορίες, που διατηρούν το δυτικό χριστιανικό τυπικό, δηλαδή έχουν δυτικά άμφια των ιερέων και λειτουργίες δυτικές και όχι τις γνωστές μας βυζαντινές ορθόδοξες.
Στη φωτογραφία βλέπετε τον επίσκοπο Ιερώνυμο του Manhattan, των Ορθοδόξων Δυτικού Τυπικού, που είναι μεταστραφείς στην Ορθοδοξία από τον Αγγλικανισμό, ειδικός λειτουργιολόγος, ειδικευμένος στη μελέτη τόσο της δυτικής όσο και της ανατολικής θείας λειτουργίας.
Αυτή η Ορθοδοξία Δυτικού Τυπικού (όπως ονομάζεται) κατηγορείται από άλλους - ιδίως ρωμαιοκαθολικούς, που βρίσκουν έδαφος να ελαφρύνουν την ευθύνη του παπισμού για την Ουνία - ως "Ορθόδοξη Ουνία". Ωστόσο, δεν έχουν δίκιο. 

Η διαφορά της Ορθοδοξίας Δυτικού Τυπικού από την Ουνία: Οι Ορθόδοξοι Δυτικού Τυπικού γνωρίζουν και διακηρύσσουν ευθέως ότι είναι ορθόδοξοι χριστιανοί, μεταστραφέντες κανονικά στην Ορθοδοξία από τις χριστιανικές ομάδες, στις οποίες ανήκαν προηγουμένως. Αντίθετα, οι ουνίτες (τουλάχιστον κατά το παρελθόν, γιατί σήμερα μάλλον έχει αμβλυνθεί αυτό) εμφανίζονταν ως ενωτικοί ορθόδοξοι (Unia = ένωση), που αναγνώριζαν τον Πάπα ως κεφαλή της παγκόσμιας Εκκλησίας. Οι ουνίτες δηλαδή ήταν "ορθόδοξοι υπό τον Πάπα" κι αυτό έχει καταγραφεί στην ιστορία ως απόπειρα παραπλάνησης ορθόδοξων πληθυσμών, ώστε να πέσουν στην αγκαλιά του παπισμού "παραμένοντας ορθόδοξοι".
Συχνά επίσης, σε περασμένους αιώνες, η ουνία προωθήθηκε σε λαούς της Κεντρικής Ευρώπης από τις πολιτικές ηγεσίες τους και, όσοι ορθόδοξοι ιερείς ή και λαϊκοί αρνούνταν να προσχωρήσουν σ' αυτήν, υφίσταντο βία, όπως σε Πολωνία και Ρουμανία. Η Ορθοδοξία Δυτικού Τυπικού, αντίθετα, ουδέποτε είχε ή έχει πολιτική προέκταση. Αποτελεί τον καρπό της επιθυμίας δυτικών χριστιανών να διατηρήσουν την πολιτισμική τους ιδιοπροσωπία εντός της Ορθοδοξίας (όχι ως έτυχε, αλλά ανατρέχοντας στην ορθόδοξη κληρονομιά των προγόνων τους), αντί να υιοθετήσουν ανατολικά εκκλησιαστικά χαρακτηριστικά. Προσωπικά, κάτι τέτοιο (χωρίς να το εξιδανικεύω) το θεωρώ θεμιτό και μάλιστα επιθυμητό, γιατί η Ορθοδοξία δεν αποτελεί οδοστρωτήρα.

Οι ρίζες της Ορθοδοξίας Δυτικού Τυπικού - Οι προσπάθειες ανοικοδόμησης μιας Δυτικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (από εδώ)

Στοιχεία για το άρθρο λήφθηκαν από: http://en.wikipedia.org/wiki/Western_Rite_Orthodoxy (όπου μια εκτενής παρουσίαση της Ορθοδοξίας Δυτικού Τυπικού, με τα "υπέρ" και τα "κατά").

Γύρω στην δεκαετία του 1840, ο αιδεσ. Ουίλιαμ Πάλμερ αλληλογραφούσε με τον Μητροπολίτη Άγιο Φιλάρετο της Μόσχας, και τον π. Αλέξιο Στεφάνοβιτς Χομιάκοφ. Ο αρχικός λόγος για την αλληλογραφία ήταν για να μελετηθεί η ίδρυση μιας Δυτικής Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Αγγλία. Το εγχείρημα δεν πραγματοποιήθηκε, λόγω έλλειψης οικονομικής υποστήριξης.

Η νεώτερη επανεμφάνιση του Δυτικού Ορθοδόξου Τυπικού έδωσε τους πρώτους καρπούς της το 1864 με την εργασία του πρώην Ρ/Καθολικού ιερέα Ιουλίου Ιωσήφ Όβερμπεκ. Ο Όβερμπεκ είχε εγκαταλείψει την ιερωσύνη, μετεστράφη στον Λουθηρανισμό και νυμφεύθηκε, αν και είναι αβέβαιο αν ποτέ λειτούργησε ως Λουθηρανός πάστορας.

Μετανάστευσε στην Αγγλία το 1863, για να γίνει καθηγητής Γερμανικών στην Βασιλική Στρατιωτική Ακαδημία. Εκεί σπούδασε την Αγγλικανική "Εκκλησία" και την Ορθοδοξία. Φτάνοντας στο συμπέρασμα πως και ο Παπισμός και ο Αγγλικανισμός βρίσκονται στο χείλος της κατάρρευσης, ο Όβερμπεκ έγινε δεκτός στην Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ρωσική Πρεσβεία στο Λονδίνο από τον π. Ευγένιο Ποπόφ, τον Ιερέα της Πρεσβείας, το 1865. Ο Όβερμπεκ έγινε δεκτός ως λαϊκός.

Σαν μέρος της μεταστροφής του στην Ορθόδοξη Εκκλησία, ο Όβερμπεκ είχε ζητήσει την άδεια της Συνόδου της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας να ξεκινήσει μια Δυτική Ορθόδοξη Εκκλησία στην Αγγλία.

Αρχικά, ο Μητροπολίτης Φιλάρετος είχε διστάσει με το αίτημα του Όβερμπεκ, όμως δεν απέκλεισε εντελώς την ιδέα. Ο Όβερμπεκ ανέλυσε την λογική του για μια Δυτική Ορθόδοξη Εκκλησία μέσα στο βιβλίο του (1866) "Καθολική Ορθοδοξία και Αγγλο-Καθολικισμός" - έργο κατ' εξοχήν πολεμικό που περιγράφει γιατί οι ντοπιες Δυτικές εκκλησίες θα έπρεπε να απορριφθούν. Το 1867 ο Όβερμπεκ άρχισε επίσης να δημοσιεύει την "Ορθόδοξη Καθολική Επιθεώρηση", περιοδικό για την προώθηση της Δυτικής Ορθοδοξίας.

Ο Όβερμπεκ ξεκίνησε επίσης να πείθει και άλλους για το εφικτό μιας Δυτικής Ορθοδόξου Εκκλησίας και τελικά μπόρεσε να υποβάλει αίτημα με 122 υπογραφές - οι περισσότερες από Τρακταριανούς * - στην Ιερά Σύνοδο το 1869, ζητώντας την δημιουργία ενός Δυτικού Τυπικού. Μια Συνοδική επιτροπή εξελέγη για να ερευνήσει το ζήτημα, και είχε προσκληθεί ο Όβερμπεκ να παρουσιάσει την άποψή του ενώπιον της επιτροπής στην Αγ.Πετρούπολη το 1870. Η ιδέα του Όβερμπεκ έτυχε της εγκρίσεως της επιτροπής και του δόθηκε η εντολή να παρουσιάσει μια αναθεωρημένη Δυτική Λειτουργία για να εκτιμηθεί από την επιτροπή, πράγμα που έκανε τον Δεκέμβριο εκείνου του έτους, και που στη συνέχεια ενεκρίθη για χρήση - συγκεκριμένα στις Βρετανικές Νήσους.

Τα επόμενα αρκετά χρόνια ξοδεύτηκαν στην περαιτέρω ανάπτυξη των Δυτικών λειτουργιών για την τέλεση των υπόλοιπων Μυστηρίων καθώς και για την αναπομπή των προσευχών της Θείας Λειτουργίας. Ο Όβερμπεκ επίσης έκανε προσπάθειες να προσελκύσει Παλαιοκαθολικούς στο σχέδιό του, αφού μόλις πρόσφατα είχαν αποσχισθεί από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία εξ αιτίας του ορισμού του Παπικού αλάθητου από την 1η Βατικάνειο Σύνοδο, αλλά μάταια. Κατά το διάστημα αυτό συνέχιζε να κριτικάρει τους Ρωμαιοκαθολικούς και Αγγλικανούς, καθώς και εκείνους τους μεταστραφέντες στην Ορθοδοξία οι οποίοι χρησιμοποιούσαν το Βυζαντινό Τυπικό.

Το 1876 ο Όβερμπεκ άρχισε να κάνει εκκλήσεις σε άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες για την αναγνώριση του σχεδίου του. Το 1879 τον δέχθηκε σε ακρόαση ο Πατριάρχης Κων/πόλεως Ιωακείμ Γ', ο οποίος αναγνώρισε το θεωρητικό δικαίωμα των Δυτικών Χριστιανών να έχουν μια Δυτική Ορθόδοξη Εκκλησία. Τρία χρόνια αργότερα, ο Οικουμενικός Πατριάρχης και η Σύνοδος έδωσαν προσωρινή έγκριση για το Δυτικό Τυπικό και για τις λειτουργίες των Βενεδικτίνων. Όμως οι προσπάθειες του Όβερμπεκ εντέλει δεν κατέληξαν σε ίδρυση μιας Δυτικής Ορθοδοξίας.

Το περιοδικό "Ορθόδοξη Καθολική Επιθεώρηση" εξέδωσε το τελευταίο τεύχος του το 1885 και ο Όβερμπεκ απεβίωσε το 1905 χωρίς να δει να εκπληρώνεται η Δυτική Ορθόδοξη Εκκλησία. Ο Γεώργιος Φλωρόφσκυ συνόψισε την εμπειρία του Όβερμπεκ με τον ακόλουθο τρόπο: "Δεν ήταν απλώς ένα φανταστικό όνειρο. Το ζήτημα που εγέρθηκε από τον Όβερμπεκ ήταν εύλογο, ακόμα και αν η πρότασή του είχε συλληφθεί συγκεχυμένα. Και πιθανότατα το όραμα του Όβερμπεκ να ήταν μεγαλύτερο και από την προσωπική του ερμηνεία".

Το 1898, η Ιερά Σύνοδος της Ρωσίας οργάνωσε επισκοπή στην Τσεχοσλοβακία χρησιμοποιώντας το Δυτικό Τυπικό. Σημερα, υπάρχουν Ορθόδοξοι Δυτικού Τυπικού και υπό το Πατριαρχείο Αντιοχειας.

*******

* Τρακταριανοί: Οι Tractarians (ή αλλιώς "Η κίνηση της Οξφόρδης" στην Αγγλία) λέγονται στα ελληνικά Τρακταριανοί. Πίστευαν ότι ο σύνδεσμος με το κράτος είναι βλαβερός, ότι η Αγγλικανική εκκλησία είχε χάσει την αίσθηση της θείας καταγωγής της, της αποστολής και της αυθεντίας της. Επειδή εκτός από τα κηρύγματα χρησιμοποιούσαν και φυλλάδια που μοίραζαν στο λαό, γι' αυτό ονομάστηκαν και Tractarians, (Tracts=φυλλάδια, μικρές διατριβές). Ήθελαν να τονίσουν τη μία αγία καθολική εκκλησία και την αποστολική διαδοχή των επισκόπων για χάρη της οποίας έλεγαν ότι οι επίσκοποι πρέπει να είναι έτοιμοι και να θυσιαστούν ακόμη.
Ζητούσαν επίσης την αναγέννηση παραδοσιακών συνηθειών, όπως της νηστείας, της αγαμίας του κλήρου, του σεβασμού και της τιμής των αγίων και την ερμηνεία των 39 άρθρων με παραδοσιακό πνεύμα. Τη σωτηρία πετυχαίνει ο άνθρωπος, δίδασκαν, με τη μετάληψη του σώματος και του αίματος του Χριστού στη θ. Ευχαριστία που είναι έγκυρη, όταν μεταδίδεται από τους ιερείς που έχουν αποστολική διαδοχή (για περισσότερα δείτε: Αναστασίου Ιωάννης, 'Εκκλησιαστική Ιστορία', τόμ. Β΄. 'ΙΑ΄ αιώνας μέχρι σήμερα', Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 1982, σελ. 509).

Για περισσότερα 

The Western Rite and the Eastern Church
http://westernorthodox.info/
http://en.wikipedia.org/wiki/Western_Rite_Orthodoxy

Περί Ουνίας

Το βιβλίο του π. Γ. Μεταλληνού "Ουνία: πρόσωπο και προσωπείο"
Ενότητα περί Ουνίας στον ιστοχώρο της Ιεράς Μονής Παντοκράτορος
Ενότητα περί Ουνίας στο blog μας

Και:

Οι Ορθόδοξες ρίζες της Δύσης ως παράγοντας πανευρωπαϊκής ενότητας 
Στα ίχνη του αρχαίου (ορθόδοξου) κέλτικου μοναχισμού
Ορθόδοξοι άγιοι στις χώρες της Δύσης
Ορθόδοξοι άγιοι της Δύσης
Ιστολόγιο για την Ορθοδοξία στις Βρετανικές Νήσους
Οι ορθόδοξοι άγιοι που ευαγγέλισαν τη δυτική Ευρώπη και τη Σκανδιναβία 
Biographies (Saints & Elders)
Orthodox England
Western Orthodox